«Way yaan le bejaʼ, xeeneʼex teʼelaʼ»

U Tsikbalil U Kuxtal Emilia Pederson

Tsikbaltaʼab tumen Ruth E. Pappas

IN MAAMAEʼ síij tu jaʼabil  1878, u kʼaabaʼeʼ Emilia Pederson. Kex tumen maestra kaʼacheʼ, jach ku tsʼíiboltik u yáantik le máakoʼob taak u natsʼkubaʼob tiʼ Diosoʼ. U kʼáat kaʼach bin tu luʼumil China bey misionerai tiʼ u religioneʼ. Tu manaj tak upʼéel baúl utiaʼal u láaj bisik u nuʼukuloʼob ken xiʼik kaʼach. Kex tumen máan yaʼab jaʼaboʼobeʼ láayliʼ tsʼakaʼan kaʼach le baúl teʼ naj yaan tu kaajil Jasper Minnesota (Estados Unidos), le tuʼux líikʼenoʼ. Baʼaleʼ ka kíim in abuelaeʼ, in maamaeʼ anchaj u kanáantik u yíitsʼinoʼob yéetel maʼ béeychaj le baʼax ku tuklik kaʼach u beetkoʼ. Tu jaʼabil 1907 tsʼoʼok u beel yéetel in taata Theodore Holien, ka máan kʼiineʼ anchaj siete u paalaloʼob. Teen u x-tʼuupil yéetel síijen tu kʼiinil 2 tiʼ diciembre tiʼ u jaʼabil 1925.

In maamaeʼ jach yaʼab baʼaloʼob u kʼáat kaʼach u yojéelt tiʼ le Bibliaoʼ yéetel maʼ xuʼul u kaxtik u núukiloʼobiʼ. Utéenjeak le ka taal u xíimbaltoʼon utúul u pastoril le Iglesia Luteranaoʼ, tu kʼáatajtiʼ baʼax tekstoi tiʼ le Biblia ku yaʼalik yaan upʼéel infierno tuʼux ku beetaʼal u muʼyaj le kʼasaʼan máakoʼoboʼ. Baʼaleʼ le pastoroʼ tu yaʼalajtiʼeʼ kex le Biblia maʼatech u yaʼalik wa yaan upʼéel infiernoeʼ, lelaʼ upʼéel baʼal unaj u kaʼansaʼal.

Núukaʼab le baʼax u kʼáat u yojéelt tiʼ le Bibliaoʼ

Tu yáax mesiloʼob u jaʼabil 1900, Emma u kiik in maamaeʼ bin tu kaajil Northfield (Minnesota) utiaʼal u kanik paax. Ku kʼubéentkuba kaʼach tu yotoch Milius Christianson, u maestro. U yatan u maestroeʼ utúul tiʼ le máaxoʼob xokik le Bibliaoʼ (Estudiante de la Biblia), jeʼex kʼaj óolanil kaʼach u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ. In tía Emma túuneʼ tu tsikbaltaj tiʼ u yatan u maestroeʼ, in maamaeʼ utstutʼaan u xokik le Bibliaoʼ, le xunáan túunaʼ tu túuxtaj upʼéel carta tiʼ in maama tuʼux tu núukajtiʼ le baʼaxoʼob u kʼáat u yojéelt tiʼ le Bibliaoʼ.

Utéenjeakeʼ, Lora Oathout utúul tiʼ le máaxoʼob xokik le Bibliaoʼ lukʼ tu kaajil Sioux Falls (Dakota del Sur) ka bin tiʼ tren tak tu kaajil Jasper utiaʼal u kʼaʼaytaj. In maama túuneʼ tu xokaj le jóoʼsaʼaniloʼob pʼaʼattiʼ tumen le kiikaʼ, yéetel tu jaʼabil 1915 káaj u kaʼansik uláakʼ máakoʼob tiʼ le Bibliaoʼ yéetel u tʼoxik le jóoʼsaʼaniloʼob yaan kaʼach tiʼoʼ.

Tu jaʼabil 1916 beetaʼab upʼéel asamblea tu kaajil Sioux City (Iowa), 160 kilómetros u náachil tiʼ Jasper, tuʼux ken u máans kaʼach upʼéel tsoltʼaan Charles Taze Russell. In maamaeʼ jach u kʼáat kaʼach bin teʼ asambleaoʼ, baʼaleʼ yaan cinco u mejen paalal, yéetel Marvin, le maas chichnoʼ cinco meses yaan kaʼach tiʼ. Kex beyoʼ tu chʼaʼatuklaj u bin tiʼ tren yéetel tuláakal u paalaloʼoboʼ. Tu yuʼubaj le tsoltʼaan tu máansaj le sukuʼun Russelloʼ, tu chaʼantaj le “Foto-Drama de la Creación” yéetel okjaʼanaji. Le ka suunaj tu yotocheʼ, tu tsʼíibtaj le baʼaxoʼob tu yuʼubaj teʼ asambleaoʼ yéetel tu beetaj u jóoʼsaʼal teʼ periódico Jasper Journal.

In maamaeʼ táakpaj ichil le 18,000 máakoʼob  binoʼob teʼ asamblea beetaʼab Cedar Point (Ohio) tu jaʼabil 1922. Tumen jach líikʼ u yóol yoʼolal le baʼax tu yuʼuboʼ maʼ xuʼul u kʼaʼaytik u maʼalob péektsilil le Reinooʼ. Tsʼoʼoleʼ mantatsʼ kaʼach ku yaʼaliktoʼon: «Way yaan le bejaʼ, xeeneʼex teʼelaʼ» (Isa. 30:21).

Yaʼab máakoʼob t-áantaj

Tu káajbal u jaʼabiloʼob 1920, in familiaeʼ lukʼ tu kaajil Jasper utiaʼal u binoʼob kajtal táanxel tuʼux. In taataeʼ yaan kaʼach upʼéel jach maʼalob negocio tiʼ yéetel jach yaʼaboʼon ichil le familiaoʼ. Letiʼeʼ maʼ u jach tsʼaamaj kaʼach u yóol u xok le Biblia jeʼex in maamaeʼ, baʼaleʼ ku yáankoʼon utiaʼal k-jóokʼol kʼaʼaytaj yéetel utstutʼaan ka pʼáatak t-otoch le superintendenteʼob, kʼaj óolanoʼob kaʼach bey peregrinoʼobeʼ. Ken u máans kaʼach utúul tiʼ letiʼob upʼéel tsoltʼaan teʼ t-najiloʼ, óoliʼ cien utúulul máakoʼob ku bin u yuʼuboʼob. Ku kʼaʼabéettal kaʼach k-okskoʼob teʼ salaoʼ, teʼ comedoroʼ yéetel tak teʼ cuartoʼoboʼ.

Le yanten kaʼach siete jaʼaboʼoboʼ, in tía Letieeʼ tu tʼanoʼon utiaʼal u yaʼaliktoʼoneʼ jujuntúul u vecinoʼobeʼ (Ed Larson yéetel u yatan) taak u xokikoʼob le Bibliaoʼ. Letiʼobeʼ tu séebaʼanil tu kʼamoʼob le baʼaxoʼob ku kaʼansik le Bibliaoʼ, yéetel ka máan kʼiineʼ tu invitartoʼob xan Martha van Daalen u vecinaʼob, utiaʼal u múul xokkoʼob le Bibliaoʼ. Martha, u yíicham yéetel ocho u paaloʼobeʼ káaj u meyajkoʼob Jéeoba. *

Teʼ kʼiinoʼoboʼ, Gordon Kammerud, utúul xiʼipal maʼ náach kajaʼan teʼ tuʼux yanoʼonoʼ, káaj u meyaj yéetel in taata. U yéet meyajoʼob túuneʼ tu yaʼaloʼobtiʼ: «Kanáantaba tiʼ u paalal le patronoʼ, tumen jach jelaʼan u religionoʼob». Kex beyoʼ, Gordoneʼ káaj u xokik le Bibliaoʼ yéetel tu yileʼ le baʼax ku kankoʼ letiʼe u jaajiloʼ. Ka máan óoxpʼéel mesoʼob káajak u xookeʼ okjaʼanaji, yéetel ka máan kʼiineʼ u taataʼobeʼ káaj xan u meyajkoʼob Jéeoba. Toʼon yéetel le familia Kammerud bey xan le familia Van Daalenoʼ, jach maʼalob úuchik k-bisikba.

Le asambleaʼoboʼ tu muʼukʼaʼankúuntoʼob k-fe

Tumen jach líiʼsaʼab u yóol in maama teʼ asamblea beetaʼab Cedar Pointoʼ, tu chʼaʼatuklaj maʼ u peʼertik mix upʼéel asamblea. Láayliʼ kʼajaʼanten jach ku xáantal táan k-viajar tin chichnil utiaʼal k-bin teʼ asambleaʼoboʼ, jeʼex le beetaʼab Columbus (Ohio) tu jaʼabil 1931, tuʼux tsʼaʼabtoʼon le kʼaabaʼ u j-jaajkunajoʼob Jéeoba (Isa. 43:10-12). Láayliʼ xan jach kʼajaʼanten le asamblea beetaʼab tu noj kaajil Washington tu jaʼabil 1935, tuʼux tsoʼol jach máaxoʼob le «yaʼabkach máakoʼob» ku yaʼalik Apocalipsisoʼ (Apo. 7:9). Tiʼ okjaʼanaj in kiikoʼob Lilian yéetel Euniceiʼ, bey xan uláakʼ maas tiʼ ochocientos máakoʼob.

Binoʼon xan teʼ asambleaʼob beetaʼab Columbus (Ohio) tu jaʼabil 1937, le beetaʼab Seattle (Washington) tu jaʼabil 1938 yéetel le beetaʼab xan Nueva York tu jaʼabil 1939. K-bin kaʼach yéetel le familia Van Daalen, le familia Kammerud bey xan uláakʼ sukuʼunoʼob, yéetel suuk k-pʼáatal jeʼelel  kaʼach teʼ bejoʼoboʼ. Tu jaʼabil 1940, Euniceeʼ tsʼoʼok u beel yéetel Leo van Daalen yéetel káaj u beetik u precursoriloʼob. Teʼ jaʼab xan jeʼeloʼ, Lilianeʼ tsʼoʼok u beel yéetel Gordon Kammerud, letiʼob xaneʼ tu beetubaʼob xan precursoroʼob.

Le asamblea beetaʼab San Luis (Misuri) tu jaʼabil 1941 jach maʼatech u tuʼubulten tumen tu yáanten utiaʼal ka in maas chʼaʼatukult in meyajtik Jéeoba. Teʼeloʼ teen yéetel u milesi uláakʼ táankelmoʼobeʼ tsʼaʼabtoʼon le libro Hijos. Maʼ sen úuch tiʼ leloʼ, tu kʼiinil 1 tiʼ septiembre tiʼ 1941, le yanten kaʼach 15 jaʼaboʼoboʼ, káaj in beetik in precursorai bey xan in sukuʼun Marvin yéetel Joyce, u yatan.

Tumen teʼ tuʼux yanoʼon jach ku meyajtaʼal le kʼáaxoʼ, le sukuʼunoʼoboʼ ku talamtaltiʼob u binoʼob tiʼ le asambleaʼoboʼ tumen ku upʼéeliliʼichajal tiʼob u kʼiinil le jooch yéetel u kʼiinil le asambleaoʼ. Le beetik ken suunakoʼon kaʼach tiʼ upʼéel asambleaiʼ k-beetik upʼéel chan muchʼtáambal tu táankabil k-otoch utiaʼal k-tsikbaltik tiʼ le máaxoʼob maʼ binoʼob asamblea le baʼax t-uʼuyoʼ. ¡Jach jatsʼuts kaʼach le súutukiloʼob jeʼeloʼ!

Le Escuela tiʼ Galaadoʼ yéetel le kʼaʼaytaj tiʼ táanxel luʼumiloʼ

Tu mesil febrero tiʼ 1943, beetaʼab le Escuela tiʼ Galaad utiaʼal ka u beet u misioneroi le precursoroʼoboʼ. Teʼ yáax xookoʼ yaan kaʼach seis utúulul tiʼ le familia Van Daalenoʼ: Emil, Arthur, Homer yéetel Leo (tuláakloʼobeʼ sukuʼuntsiloʼob), Donald (u primoʼob) yéetel Eunice (in kiik), u yatan Leo. Le ka invitartaʼaboʼob utiaʼal ka xiʼikoʼob teʼ xookaʼ jach kiʼimakchaj k-óol, baʼaleʼ okʼom óolchajoʼon xan tumen maʼ k-ojel baʼax kʼiin ken k-kaʼa ilbaiʼ. Le seis utúulaloʼoboʼ túuxtaʼaboʼob Puerto Rico, tuʼux chéen upʼíit sukuʼunoʼob yanoʼob kaʼachi.

Tuláakʼ jaʼaboʼ, Lilian, Gordon, Marvin yéetel Joyceʼ binoʼob tiʼ u yóoxpʼéel xookil Galaad, ka tsʼoʼok le xookoʼ túuxtaʼaboʼob xan Puerto Rico. Tu mesil septiembre tiʼ 1944, le yanten 18 jaʼaboʼoboʼ, invitartaʼaben tiʼ u kampʼéel xookil Galaad, yéetel le ka tsʼoʼok le xook tu mesil febrero tiʼ 1945, túuxtaʼaben xan Puerto Rico, teʼ tuʼux yaan kaʼach in sukuʼunoʼoboʼ. ¡Jach kʼuchen in naʼat bix u meyaj utúul misionero táanxel luʼumil! Kex talamchajtoʼon k-kanik españoleʼ, cada utúul tiʼ toʼoneʼ maʼ xáanchaj ka joʼopʼ k-tsʼáaik maas tiʼ veinte xookoʼob yéetel le Bibliaoʼ. U jaajileʼ Jéeobaeʼ jach tu yáantoʼon utiaʼal ka k-beet le meyajaʼ. Bejlaʼeʼ yaan kex veinticinco mil j-kʼaʼaytajoʼob Puerto Rico.

In familiaeʼ tu aktáantaj nojoch loobiloʼob

Tu jaʼabil 1950, Leo yéetel Euniceeʼ anchaj utúul u hijoʼob tu kʼaabaʼtoʼob Mark. Kex beyoʼ pʼáatoʼob Puerto Rico. Kaʼapʼéel jaʼaboʼob tiʼ leloʼ tu chʼaʼatukloʼob u bin u xíimbaltoʼob k-láakʼtsiloʼob. Binoʼob tiʼ avión le 11 tiʼ abril tiʼ 1952, baʼaleʼ le maʼ sen sáam líikʼik le avionoʼ lúub teʼ kʼáaʼnáaboʼ. Leo yéetel Euniceeʼ kíimoʼob. Baʼaleʼ Markeʼ tu salvartuba, tumen utúul máakeʼ tu jóoʼsaj teʼ jaʼoʼ yéetel tu yilaj u yáantik tu séebaʼanil. *

Cinco jaʼaboʼob úuchuk leloʼ, tu kʼiinil 7 tiʼ marzo tiʼ 1957, úuch uláakʼ nojoch loob ichil in familia. In taataʼobeʼ táan kaʼach u binoʼob muchʼtáambal ka wáakʼ upʼéel u llantai le cocheoʼ. In taata túuneʼ jeʼel u yutskíint tu jáal le bejoʼ, baʼaleʼ máan upʼéel camioneʼ ka jéenantaʼabi, u patiʼ. Le ka máansaʼab le discurso úuchik u kíimiloʼ taal seiscientos máakoʼob u yuʼuboʼob, yéetel tuláakal le máaxoʼob u kʼaj óoloʼob in taataoʼ tu tsʼáajoʼob cuenta bix k-paklan áantikba.

Túuxtaʼaben áantaj tiʼ uláakʼ luʼumiloʼob

Táanil tiʼ u kíimil in taataeʼ, túuxtaʼaben áantaj Argentina. Tu mesil agosto tiʼ 1957 kʼuchen tu noj  kaajil Mendoza, yaan tu jáal u witsiloʼob le Andesoʼ. Tu jaʼabil 1958 kʼuch George Pappas tu luʼumil Argentina, utúul sukuʼun bin tu xookil 30 tiʼ Galaad, jach maʼalob úuchik in biskimba tu yéetel, tsʼoʼoleʼ tu mesil abril tiʼ u jaʼabil 1960 tsʼoʼok k-beel. In maamaeʼ kíim tu jaʼabil 1961, le yaan kaʼach 83 jaʼaboʼob tiʼoʼ. Jach chúukpaj u yóol u meyajt Jéeoba tak tu tsʼook kʼiiniloʼob u kuxtal yéetel tu yáantaj yaʼab máakoʼob u kʼaj óoltoʼob Dios.

Ich diez jaʼaboʼobeʼ teen, Georgeeʼ yéetel uláakʼ misioneroʼobeʼ anchajoʼon tiʼ jejeláas najiloʼob tuʼux ku pʼáatal le misioneroʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ siete jaʼaboʼob xáanchaj táan k-xíimbaltik le múuchʼuliloʼoboʼ. Tu jaʼabil 1975 suunajoʼon tu luʼumil Estados Unidos utiaʼal k-kanáantik jujuntúul k-láakʼtsiloʼob kʼojaʼanoʼob. Tu jaʼabil 1980 aʼalaʼabtoʼon wa jeʼel k-xíimbaltik le múuchʼuliloʼob tuʼux ku tʼaʼanal españoloʼ. Teʼ kʼiinoʼobaʼ chéen seiscientos múuchʼuliloʼob ich español yaan kaʼachi, baʼaleʼ bejlaʼeʼ maanal tres mil. Yaʼab tiʼ le múuchʼuliloʼobaʼ t-xíimbaltoʼob ichil le veintiseis jaʼaboʼob táan k-beetik le meyajaʼ.

Tsʼoʼok u xíimbaloʼob teʼ bejoʼ

In maamaeʼ béeychaj u yilik bix úuchik u káajal u meyajtaʼal Jéeoba tumen uláakʼ tiʼ k-láakʼtsiloʼoboʼ. Jeʼex in sobrina Caroleʼ (u hija in kiik Ester) káaj u beetik u precursorai tu jaʼabil 1953. Maʼ sen úuch tiʼ leloʼ tsʼoʼok u beel yéetel Dennis Trumbore. Bejlaʼeʼ láayliʼ táan u meyajoʼob bey precursoroʼobeʼ. Lois, uláakʼ utúul u hija in tía Estereʼ, tsʼoʼok u beel yéetel Wendell Jensen. Letiʼobeʼ binoʼob teʼ xook 41 tiʼ Galaadoʼ yéetel meyajnajoʼob quince jaʼaboʼob bey misioneroʼob tu luʼumil Nigeriaeʼ. Mark, le in sobrino kíim u taataʼob le ka lúub le avionoʼ máataʼab tumen Ruth La Londe (u yíitsʼin u taata) yéetel Curtiss, u yíicham. Mark yéetel Lavonne, u yataneʼ, yaʼab jaʼaboʼob tu beetaj u precursoriloʼob yéetel tu líiʼsoʼob kantúul u paalaloʼob tu bejil le kuxtaloʼ (Isa. 30:21).

Orlen, le u tsʼook in sukuʼun pʼaatalten yaan 90 jaʼaboʼob tiʼoʼ, láayliʼ u tsʼaamaj u yóol u meyajt Jéeobaeʼ. Ten yéetel Georgeeʼ láayliʼ precursoroʼoneʼ.

Le baʼax tu pʼatajtoʼon in maamaoʼ

Tak bejlaʼa tsʼakaʼanten u escritorioil in maamaeʼ. Lelaʼ in taata siimailtiʼ le kʼiin ka tsʼoʼok u beeloʼoboʼ. Ichileʼ tiʼ líiʼsaʼan yaʼab cartaʼob yéetel u xéexetʼal periodicoʼob tuʼux tu beetaj u jóoʼsaʼal kaʼansajoʼob tiʼ le Bibliaoʼ. Jujumpʼéel tiʼ letiʼobeʼ tsʼíibtaʼab tu káajbal u jaʼabiloʼob 1900. Tiaʼan xan le cartaʼob tin túuxtaj bey xan le tu túuxtaj in sukuʼunoʼob tiʼ in maama le táan k-meyaj bey misioneroʼobeʼ. ¡Jach utstintʼaan in sen xokikoʼob! Baʼaleʼ jach utstintʼaan in xokik xan le cartaʼob tu túuxtajtoʼonoʼ, tumen jach ku beetkoʼob k-tuukul kaʼach. Kex in maama maʼ kʼuch u beetuba misioneraileʼ, jach jatsʼuts u yilik kaʼach u beetaʼal le meyajaʼ, lelaʼ le péeksoʼon utiaʼal k-jach kʼubik k-óol meyajt Jéeoba. Jach ku kiʼimaktal in wóol ken in tukult bukaʼaj jaʼtsil ken kaʼa k-ilba yéetel tuláakal in familia teʼ Paraísooʼ (Apo. 21:3, 4).

[Tsolajiloʼob]

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 17]

Emilia Pederson

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 18]

In maama, in taata (u méekʼmaj Marvin); kabaleʼ, desde ta x-tsʼíikeʼ: Orlen, Ester, Lilian yéetel Mildred (1916)

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 19]

Leo yéetel Eunice táanil tiʼ u kíimiloʼob

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 20]

Teʼ kaʼanloʼ desde ta x-tsʼíikeʼ: Ester, Mildred, Lilian, Eunice tsʼoʼoleʼ teen; kabaleʼ: Orlen, in maama, in taata yéetel Marvin (1950)

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 20]

Yéetel in wíicham George Pappas, le táan k-xíimbaltik le múuchʼuliloʼoboʼ (2001)