Bik xiʼikech a tuʼubs Jéeoba

JUJUNTÚUL tiʼ le israelitaʼob máanoʼob tuláakʼ tséelil le Jordanoʼ u yáax ilmoʼob upʼéel milagro beyoʼ. Baʼaleʼ u maas yaʼabil tiʼobeʼ mix utéen u yiloʼob yéetel mix bikʼin ken u kaʼa iloʼob upʼéel milagro beyoʼ. Jéeobaeʼ tu beetaj upʼéel milagro utiaʼal u xuʼulul u yáalkab u jaʼil le Jordanoʼ, ka tsʼoʼokeʼ u millonesi máakoʼob kʼáatmáanoʼob utiaʼal u yokloʼob teʼ Luʼum Aʼalaʼan u Tsʼaʼabaltiʼoboʼ. Jeʼex máanik u úuchben láakʼtsiloʼob tu chúumuk le Chak kʼáaʼnáaboʼ, maʼ xaaneʼ yaan tiʼ letiʼobeʼ tu yaʼaloʼob: «Mix bikʼin in tuʼubsik le baʼax tsʼoʼok u beetik Jéeobaaʼ» (Jos. 3:13-17).

Baʼaleʼ Jéeobaeʼ u yojel jujuntúul tiʼ letiʼobeʼ séebaʼan kun tuʼubultiʼob le baʼax tu beetoʼ (Sal. 106:13). Le oʼolaleʼ, tu yaʼalaj tiʼ Josué, le máax nuʼuktik le kaajoʼ, ka u chʼaʼa doce upʼéelel tuunich utiaʼal u beetaʼal upʼéel multun teʼ tuʼux kun yáax jeʼeloʼoboʼ. Josueeʼ tu yaʼalajtiʼob: «Le tuunichoʼobaʼ [yaan u] meyaj tiʼ le israelitaʼob utiaʼal u kʼaʼajsikoʼob baʼax úuch teʼelaʼ» (Jos. 4:1-8). Le multunoʼ yaan u kʼaʼajsik tiʼ le israelitaʼob le nukuch milagroʼob tu beetaj Jéeoba utiaʼal u salvartikoʼoboʼ yéetel baʼax oʼolal unaj u chúukpajal u yóoloʼob u meyajtoʼob.

¿Yaan wa baʼax ku kaʼansiktoʼon le tsikbalilaʼ? Yaan, tumen toʼoneʼ láayliʼ maʼ unaj k-tuʼubsik Jéeobaiʼ mix xan unaj u xuʼulul k-meyajtikiʼ. Le baʼax tu yaʼalaj Dios tiʼ u kaajil Israeloʼ láayliʼ maʼalob ka k-beet teʼ kʼiinoʼobaʼ. Tuukulnakoʼon tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Moisesaʼ: «[Ilawileʼex] maʼ a tuʼubsikeʼex Yuumtsil a [Dioseʼex]. Bik pʼáatak maʼ tsʼoʼokbesikeʼex u nuʼukbeʼentʼaanoʼob, u kaʼambesajoʼob yéetel le aʼalmajtʼaanoʼob[oʼ]» (Deu. 8:11). Le tʼaanoʼobaʼ ku yeʼesikeʼ wa tu yóoliliʼob ku beetkoʼob baʼax maʼ utstutʼaan Dioseʼ ku yeʼesikoʼob tsʼoʼok u tuʼubsikoʼob. Lelaʼ bey xan jeʼel u yúuchultoʼon wa maʼ k-kanáantikbaeʼ. Le oʼolaleʼ apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le cristianoʼoboʼ: «Maʼ u lúubul mix máak jeʼel bix le máaxoʼob maʼ oksaj óolnajoʼoboʼ», lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ, maʼ unaj u beetik máak le baʼax tu beetaj le israelitaʼob teʼ x-tokoy luʼumoʼ (Heb. 4:8-11).

Teʼ xookaʼ yaan k-ilik jujumpʼéel baʼaxoʼob úuch tiʼ u kaajil Israel ku yeʼeskoʼob u kʼaʼananil k-kanáantik maʼ k-tuʼubsik Dios. Tsʼoʼoleʼ yaan k-ilik baʼax tu beetaj kaʼatúul israelitaʼob jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal ka chúukpajak k-óol meyajt Jéeoba yéetel k-tsʼáaik u nib óolalil tiʼ yoʼolal le baʼaxoʼob ku beetik t-oʼolaloʼ.

Baʼax oʼolal maʼ unaj k-tuʼubsik Jéeobaiʼ

Le bukaʼaj jaʼaboʼob tu máansaj le israelitaʼob tu luʼumil Egiptooʼ, maʼ tuʼubsaʼaboʼob tumen Jéeobaiʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ «kʼaʼajtiʼ le núuptʼaan u beetmaj yéetel Abraham, Isaac yéetel Jacob» (Éxo. 2:23, 24). Le baʼax tu beetaj utiaʼal u jóoʼskoʼob teʼ Egiptooʼ, upʼéel baʼax maʼ unaj u tuʼubsaʼaliʼ.

Jéeobaeʼ tu túuxtaj nueve noj yajiloʼob yóokʼol Egipto, mix upʼéel páajchaj u beetaʼal u xuʼulul tumen u sacerdoteʼob faraoniʼ. Baʼaleʼ tiʼ cada upʼéeleʼ faraoneʼ tu yaʼalaj maʼ ken u chaʼa u jóokʼol le israelitaʼoboʼ (Éxo. 7:14-10:29). Baʼaleʼ ka tsʼoʼok le diez noj yajiloʼ tu chaʼaj u jóoʼloʼob (Éxo. 11:1-10; 12:12). Yáanal u nuʼuktaj Moiseseʼ, le israelitaʼoboʼ jóokʼoʼob Egipto yéetel yaʼab egipcioʼob binoʼob tu yéeteloʼob. Tuláakal le jóokʼoʼoboʼ kex óoliʼ tres millones utúulaloʼob (Éxo. 12:37, 38). Baʼaleʼ le maʼ sen náachchajkoʼoboʼ faraoneʼ tu kʼexaj u tuukul, ka tu muchʼaj u maas maʼalobil u soldadoʼob utiaʼal u bin u chukpachtoʼob. Le táan u yúuchul lelaʼ, Jéeoba tu yaʼalaj tiʼ Moisés ka xiʼik yéetel le israelitaʼob Pihahirotoʼ; tu táan le kúuchilaʼ tiaʼan kaʼach le kʼáaʼnáaboʼ yéetel tu tséelikoʼobeʼ nukuch witsoʼob yanoʼobiʼ (Éxo. 14:1-9).

Faraoneʼ tu tukleʼ minaʼan tuʼux u púutsʼul Moisés yéetel le israelitaʼoboʼ, ka túun bin tu paachoʼob utiaʼal ka u kíimsoʼob. Baʼaleʼ Jéeobaeʼ tu tsʼáaj upʼéel nojoch nookoy tu táan le egipcioʼoboʼ yéetel upʼéel kʼáakʼ utiaʼal u sáasilkúuntik  u beel le israelitaʼoboʼ. Jéeoba túuneʼ tu jeʼekʼabtaj upʼéel kóokoch bej tu chúumuk le Chak kʼáaʼnáab utiaʼal ka máanak le israelitaʼoboʼ, u kaʼanlil le jaʼ yaan tu tséelikoʼoboʼ yaan kex 15 metros. Maʼ sáam tiʼ leloʼ ka kʼuch le egipcioʼob tu jáal le kʼáaʼnáaboʼ ka tu yiloʼobeʼ le israelitaʼoboʼ taʼaytak u jóoʼloʼob tuláakʼ juntséelil (Éxo. 13:21; 14:10-22).

Utúul rey ku tuukul maʼalobeʼ jeʼel kaʼach u xuʼulul u bin tu paachoʼobeʼ, baʼaleʼ faraoneʼ maʼ bey tu beetiliʼ. Letiʼeʼ jach noj baʼal u taaskuba, le oʼolaleʼ ook chúumuk le kʼáaʼnáab utiaʼal ka u kíims le israelitaʼoboʼ. Baʼaleʼ táanil tiʼ u chukpachtikoʼobeʼ joʼopʼ u lúuʼsaʼal u ruedai u carroʼob tumen Jéeoba (Éxo. 14:23-25; 15:9).

Letiʼobeʼ pʼáat xaan u binoʼob, le oʼolal yanchaj tiempo u láaj jóokʼol le israelitaʼob tuláakʼ u tséelil le kʼáaʼnáaboʼ. Moisés túuneʼ tu tichʼaj u kʼab tu yóokʼol le Chak kʼáaʼnáaboʼ, ka beetaʼab u kaʼa suut tu kúuchil le jaʼ tumen Jéeobaoʼ. U millonesi toneladas jaʼ suunaj tu yóokʼol faraón yéetel u soldadoʼoboʼ, ka láaj búuloʼob. Bey úuchik u jáalkʼabtaʼal u kaajil Israeloʼ (Éxo. 14:26-28; Sal. 136:13-15).

Le baʼax tu beetaj Jéeoba yoʼolal u kaajalaʼ, tu tsʼáaj saajkil tiʼ u kajnáaliloʼob uláakʼ luʼumoʼob (Éxo. 15:14-16). Cuarenta jaʼaboʼob úuchuk lelaʼ Rahab, utúul koʼolel kajaʼan Jericoeʼ, tu yaʼalaj tiʼ kaʼatúul israelitaʼob: «[Dioseʼ] tsʼoʼok u beetik sen k-sajaktal tiʼ teʼex. [...] K-ojel le ka jóoʼkeʼex Egiptoeʼ, [letiʼeʼ] tu tikinkúuntaj u jaʼil chak kʼáaʼnáab utiaʼal ka a chʼakteʼex» (Jos. 2:9, 10). Wa mix le uláakʼ kaajoʼob tu tuʼubsoʼob le baʼax tu beetaj Jéeobaoʼ, le israelitaʼoboʼ maas maʼ unaj u tuʼubskoʼob kaʼachiʼ.

Tu kanáantoʼob «bey u tukʼnel u yicheʼ»

Ka tsʼoʼok u kʼáatmáanskoʼob le kʼáaʼnáaboʼ, le israelitaʼoboʼ kʼuchoʼob Sinaí, upʼéel «nojoch yéetel sajbeʼentsil x-tokoy luʼum». Teʼeloʼ «minaʼan kaʼach jaʼ utiaʼal ukʼbiliʼ» mix baʼal utiaʼal jaantbil, baʼaleʼ Jéeobaeʼ maʼ tu xúumpʼattoʼobiʼ. Moiseseʼ tu yaʼaleʼ Jéeobaeʼ «[taal u yiloʼob] teʼ x-tokoy luʼumoʼ, tikin yéetel jaʼajatsʼaʼanoʼob tumen iik; tu méekʼajoʼob, tu kaʼambesajoʼob [yéetel] tu kanáant[oʼob] xan bey u tukʼnel u yicheʼ» (Deu. 8:15; 32:10). ¿Bix úuchik u yáantikoʼob?

 Jéeobaeʼ tu beetaj «u kʼáaxal u janalil kaʼan tiʼob», u kʼaabaʼe maná; letiʼeʼ tu beetaj u «jáaytal teʼ x-tokoy luʼumoʼ» (Éxo. 16:4, 14, 15, 35). Tsʼoʼoleʼ tu beetaj xan u jóokʼol jaʼ tiʼ upʼéel tuunich utiaʼal u yukʼoʼob. Tu kanáantoʼob ichil le cuarenta jaʼaboʼob tu máansoʼob teʼ x-tokoy luʼumoʼ, le oʼolaleʼ maʼ chuʼup u yookoʼobiʼ mix laʼab u nookʼoʼobiʼ (Deu. 8:4). ¿Bix jeʼel u boʼotkoʼob kaʼach tiʼ Jéeoba le baʼaxoʼob tu beetaj tu yoʼolaloʼoboʼ? Moiseseʼ tu yaʼalajtiʼob: «Kanáanteʼex maʼalob utiaʼal maʼ a tuʼubsikeʼex le baʼaxoʼob tsʼoʼok a wilikeʼexoʼ, mix a lukʼsikeʼexoʼob ta tuukuleʼex» (Deu. 4:9). Wa maʼ u tuʼubul tiʼ le israelitaʼob baʼax tu beetaj Jéeoba utiaʼal u salvartikoʼoboʼ, maʼ kun xuʼulul u meyajtikoʼob yéetel u beetkoʼob baʼaxoʼob ku yaʼalik. Baʼaleʼ ¿baʼax tu beetoʼob?

Tu tuʼubsoʼob Jéeoba

Moiseseʼ tu yaʼalaj: «Ta tuʼubsaj a taata máax kanáantikech; ta tuʼubsaj a [Dios] máax tsʼáa a kuxtal» (Deu. 32:18). Le israelitaʼoboʼ maʼ tu yuʼuboʼob tʼaaniʼ, jach séeb úuchik u tuʼubultiʼob le baʼax tu beetaj Jéeoba teʼ Chak kʼáaʼnáab utiaʼal u salvarkoʼoboʼ, le baʼax tu beetaj utiaʼal u kanáantkoʼob teʼ desiertooʼ yéetel u maasil bix úuchik u yeʼesik u yutsil tiʼoboʼ.

Utéenjeakileʼ líikʼoʼob tu contra Moisés tumen tu tukloʼob mix tuʼux jeʼel u kaxtaʼal jaʼ utiaʼal u yukʼoʼobeʼ (Núm. 20:2-5). Tsʼoʼoleʼ kʼuch tak u yaʼaloʼob yoʼolal le maná ku tsʼaʼabaltiʼoboʼ: «¡Tsʼoʼok u naʼakal k-óol tiʼ le óotsil janalaʼ!» (Núm. 21:5). Binoʼob tu contra baʼax ku yaʼalik Jéeoba yéetel xuʼul u chaʼik u nuʼuktaʼaloʼob tumen Moisés. Letiʼobeʼ tu yaʼaloʼob: «¡Kexiʼ ka kíimikoʼon kaʼach Egipto wa teʼ x-tokoy luʼumaʼ! [...] ¡Koʼoneʼex tsʼáaik juntúuleʼ u beet u nojchil utiaʼal ka suunakoʼoneʼex Egipto!» (Núm. 14:2-4).

¿Bix tu yuʼubiluba Jéeoba yoʼolal le baʼax tu beetoʼobaʼ? Ka joʼopʼ u kʼaʼajsik le kʼiinoʼob jeʼeloʼ, utúul salmistaeʼ tu yaʼalaj: «¡Bukaʼaj utéenel maʼ tu [yuʼubajtʼantoʼob Diosiʼ]; yéetel tu beetajoʼob u mukʼyaj teʼ x-tokoy luʼumoʼ! Baʼaleʼ tu túuntajoʼob u yóol tu kaʼatéen; ¡ku okʼomkíintikoʼob u yóol u kiliʼichil Israel! Maʼ kʼaʼajtiʼob le kʼiin ka toʼokoʼob yéetel u páajtalil [Dios] tiʼ u kʼab u [enemigoʼobiʼ]; le ka tu beetaj nukuch meyajoʼob [...] tu luʼumil Egiptoeʼ» (Sal. 78:40-43). Jeʼex túun k-ilkoʼ, Jéeobaeʼ jach yaachaj u yóol yoʼolal le baʼax tu beetoʼoboʼ.

Kaʼatúul israelitaʼob maʼ tu tuʼubsoʼob Jéeobaiʼ

Kex beyoʼ, yaan tiʼ le israelitaʼob maʼ tu tuʼubsoʼob Jéeobaoʼ. Kaʼatúul tiʼ letiʼobeʼ Josué yéetel Caleb, letiʼobeʼ táakaʼanoʼob ichil le doce máakoʼob túuxtaʼaboʼob desde Cades-barnea utiaʼal ka xiʼik u yiloʼob le Luʼum Aʼalaʼan u Tsʼaʼabaltiʼoboʼ. Ka suunajoʼobeʼ diez utúululeʼ maʼ maʼalob baʼax tu yaʼaloʼobiʼ, baʼaleʼ Josué yéetel Calebeʼ tu yaʼaloʼob tiʼ u maasil israelitaʼoboʼ: «¡Le luʼum binoʼon k-xakʼaltoʼ  sen maʼalob! Wa Yuumtsil ku beetiktoʼon utseʼ, bíin u yáantoʼon utiaʼal ka oojkoʼoniʼ yéetel yaan u tsʼáaiktoʼon le luʼumoʼ. Le luʼumoʼ jumpʼéel kúuchil tuʼux ku yáalkab leche yéetel kaab bey jaʼeʼ. Baʼaleʼ maʼ beetikeʼex a [j-maʼ] uʼuyajtʼaanileʼex tiʼ Yuumtsil». Le ka tu yuʼubaj le israelitaʼob baʼax ku yaʼalikoʼoboʼ taakchaj u muruxtuntkoʼob. Baʼaleʼ letiʼobeʼ maʼ sajakchajoʼobiʼ, tu kʼubaj u yóoloʼob tiʼ Jéeoba (Núm. 14:6-10).

Ka máan kʼiineʼ, Calebeʼ tu yaʼalaj tiʼ Josué: «Tu [túuxtajen] Moisés líikʼbal Cades-barnea in xakʼalt il le kúuchiloʼ, le ka suunajen túuneʼ tin waʼalaj jach u jaajil baʼax tin wilajeʼ. Le máaxoʼob binoʼob tin wéeteloʼ, tu jaʼasajoʼob u yóoloʼob le máakoʼoboʼ baʼaleʼ teneʼ maʼ tin kʼex óoltaj [Dios] in Yuumtsiliʼ» (Jos. 14:6-8). Caleb yéetel Josueeʼ chúukpaj u yóol u aktáantoʼob yaʼab talamiloʼob tumen tu kʼubaj u yóoloʼob tiʼ Jéeoba. Letiʼobeʼ u chʼaʼatukulmoʼob kaʼach maʼ u tuʼubskoʼob Jéeoba ichil tuláakal u kʼiinil u kuxtaloʼob.

Josué yéetel Calebeʼ kiʼimakchaj u yóoloʼob ka tu yiloʼob bix tsʼaʼabik tiʼ u kaajil Israel tumen Jéeoba le luʼum u yaʼalmaj u tsʼáaiktiʼoboʼ. U jaajileʼ chéen yoʼolal Jéeobaeʼ maʼ kíimoʼobiʼ. Josueiʼ tu yaʼalaj: «Bey úuchik u tsʼáaik Yuumtsil tuláakal le luʼumoʼob tiʼ le israelitaʼob le tu jalaʼachtʼantaj tiʼ u máanjaʼan chʼiʼibaloʼoboʼ. [...] Mix jumpʼéel tʼaan pʼáat wa maʼ u [tsʼoʼokpajal] tiʼ tuláakal le maʼalob [baʼaloʼob] tu [yaʼalaj] Yuumtsil tiʼ le israelitaʼoboʼ» (Jos. 21:43, 45). ¿Bix jeʼel u páajtal k-beetik jeʼex Caleb yéetel Josueeʼ?

Unaj k-tsʼáaik nib óolal tiʼ Jéeoba

Utéenjeakileʼ utúul máak jach u kʼubmaj u yóol tiʼ Dioseʼ tu yaʼalaj: «¿Bix jeʼel u páajtal in boʼotik tiʼ Yuumtsil, tuláakal le uts u beetmajtenoʼ?» (Sal. 116:12). Jéeobaeʼ ku tsʼáaiktoʼon tuláakal baʼax kʼaʼabéettoʼon, ku nuʼuktikoʼon yéetel u tsʼaamajtoʼon le baʼax kʼaʼabéet utiaʼal k-salvartikbaoʼ. Le oʼolal jeʼel bukaʼaj kʼiinoʼob ka kuxlakoʼoneʼ maʼ tu páajtal k-boʼotik le bukaʼaj baʼaloʼob ku beetik t-óolaloʼ. Baʼaleʼ baʼax jeʼel u páajtal k-beetkeʼ tsʼáaik u nib óolalil tiʼ.

¿Yaan wa tiʼ baʼax talamiloʼob tsʼoʼok u yáantkech le tsolnuʼukoʼob ku tsʼáaik Jéeobaoʼ? ¿Yantech wa upʼéel maʼalob conciencia tumen tsʼoʼok a perdonartaʼal tumen Jéeoba yoʼolal upʼéel baʼax maʼ maʼalob ta beetiʼ? Le utsiloʼob k-kʼamik tiʼ Jéeobaoʼ mix bikʼin u xuʼululoʼob, le oʼolaleʼ mix bikʼin xan unaj u xuʼulul k-tsʼáaik u nib óolalil tiʼ. Sandra, utúul chan x-chʼúupal yaan 14 jaʼaboʼob tiʼeʼ áantaʼab tumen Jéeoba u aktáant upʼéel  nojoch talmil, letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Tin kʼáataj tiʼ Jéeoba ka u yáanten yéetel jach maʼalob le bix úuchik u yáantkenoʼ. Beoraaʼ kin naʼatik baʼaxten mantatsʼ ku yaʼalikten kaʼach in taata kin kʼaʼajs le baʼax ku yaʼalik Proverbios 3:5, 6: “Okes a wóol tiʼ Yuumtsil yéetel tuláakal a puksiʼikʼal maʼ a walab óoltik le naʼat yaan tiʼ techoʼ. Maʼ a tuʼubsik Yuumtsil tiʼ tuláakal baʼax ka beetik, letiʼ túuneʼ bíin u bisech tiʼ u tojil bej”. Jach in wojleʼ Jéeobaeʼ maʼ kun xuʼulul u yáantken jeʼex u beetik bejlaʼaʼ».

Ken chúukpajak k-óol aktáant le talamiloʼoboʼ k-eʼesik maʼ k-tuʼubsmaj Jéeobaiʼ

Le Bibliaoʼ ku yaʼalik uláakʼ jatsʼuts modos ku yeʼesik le máaxoʼob mantatsʼ u kʼaʼajsmoʼob Jéeobaoʼ: «Ilawileʼex le chúukaʼan óolaloʼ ka maʼalobchajak u meyaj utiaʼal ka yiijchajkeʼex yéetel utiaʼal ka utsil chúukaʼanchajkeʼex maʼ u bineltikteʼex mix baʼal» (Sant. 1:4). ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal le tʼaan «utsil chúukaʼanchajkeʼex» yéetel «maʼ u bineltikteʼex mix baʼal[oʼ]»? Lelaʼ u kʼáat yaʼaleʼ unaj u yantaltoʼon jatsʼuts modosoʼob utiaʼal ka páatchajak u chúukpajal k-óol aktáant jeʼel baʼalak talamileʼ yéetel ka k-kʼub óol tiʼ Jéeoba. Wa k-beetik beyaʼ yaan u kiʼimaktal k-óol ken xuʼuluk le talamiloʼob k-máansikoʼ. Maʼ unaj u tuʼubultoʼoneʼ jeʼel baʼalak talamil ka k-aktáanteʼ yaan u xuʼulul (1 Cor. 10:13).

Utúul sukuʼun úuch joʼopʼok u meyajtik Jéeoba yéetel yaʼab kʼojaʼaniloʼob tsʼoʼok u muʼyajtikeʼ, ku yaʼalik baʼax áantik utiaʼal ka chúukpajak u yóol: «Kin wilik in tuukul tiʼ le baʼax táan u beetik Jéeobaoʼ, maʼ tiʼ le baʼax in kʼáat in beetoʼ. In tiaʼal teneʼ in bisik upʼéel toj kuxtaleʼ u kʼáat u yaʼal in tsʼáaik táanil in beetik baʼax utstutʼaan Jéeoba, maʼ letiʼe baʼax in kʼáatoʼ. Ken joʼopʼok in muʼyajtik wa baʼax talamileʼ, maʼatech in waʼalik: “In kiʼichkelem Yuum, ¿baʼaxten tiʼ teen ku yúuchul lelaʼ?”. Baʼaxeʼ kin wilik maʼ u xuʼulul in meyajtik kex jeʼel baʼalak talamil ka yanakteneʼ».

Bejlaʼeʼ, toʼoneʼ táan k-adorartik Jéeoba yáanal u nuʼuktaj u kiliʼich muukʼ yéetel jeʼex u kʼáat ka k-beeteʼ (Juan 4:23,24). U kaajal Jéeobaeʼ maʼ ken u tuʼubs le baʼax u beetmaj Dios tu yoʼolal, jeʼex tu beetaj le israelitaʼoboʼ. U yantal máak ichil u kaajal Jéeobaoʼ maʼ u kʼáat yaʼal wa yaan u chúukpajal u yóoliʼ. Jeʼex beetaʼabik tumen Caleb yéetel Josueeʼ, tuláakloʼon unaj u chúukpajal k-óol k-meyajt Jéeoba yéetel maʼ unaj k-tuʼubskiʼ. Lelaʼ unaj k-beetik mantatsʼ tumen táan u nuʼuktikoʼon yéetel táan u kanáantikoʼon teʼ tu tsʼook kʼiinoʼobaʼ.

Le multun tu beetaj Josueoʼ tu kʼaʼajsaj tiʼ le israelitaʼob le baʼax tu beetaj Jéeoba tu yoʼolaloʼoboʼ. Tuláakal le baʼaxoʼob tu beetaj Jéeoba utiaʼal u salvartik u kaajal úuchjeakiloʼ, ku yeʼesikeʼ maʼ ken u pʼat u kaajal teʼ kʼiinoʼobaʼ. Le oʼolaleʼ maʼalob ka tuukulnakech jeʼex le salmistaaʼ, letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Bíin in kʼaʼajes le jakʼ óol meyajoʼob tu beetaj Yuumtsil tiʼ le kʼiinoʼob máanjaʼanoʼoboʼ; yaan in tukultik tuláakal le baʼax tu beetajoʼ» (Sal. 77:11, 12).

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 7]

Le israelitaʼoboʼ xíimbalnajoʼob tuʼux «minaʼan kaʼach jaʼ utiaʼal ukʼbiliʼ»

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 7]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 8]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 8]

Le tiaʼan le israelitaʼob Cades-barneaoʼ, túuxtaʼab doce máakoʼob u yil le Luʼum Aʼalaʼan u Tsʼaʼabaltiʼoboʼ

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 9]

Le israelitaʼoboʼ maʼ unaj u tuʼubskoʼob kaʼach Jéeobaiʼ, tumen kanáantaʼaboʼob teʼ x-tokoy luʼumoʼ yéetel áantaʼaboʼob okol teʼ Luʼum Aʼalaʼan u Tsʼaʼabaltiʼoboʼ

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 9]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 10]

K-tsʼáaik k-óol meyajt Jéeobaeʼ jeʼel u yáantkoʼon aktáant jeʼel baʼalak talamileʼ