Unaj k-aʼalik u jaajil tiʼ k-éet máakil
Unaj k-aʼalik u jaajil tiʼ k-éet máakil
«Maʼ a tuuseʼex; [cada utúuleʼ] u yaʼal baʼal jaaj tiʼ u yéet máakil.» (EFE. 4:25)
1, 2. ¿Bix u yilik yaʼabach máak le baʼax jaajoʼ?
K ÁAJIK yóokʼol kaab tak bejlaʼeʼ jejeláas bix u yilaʼal le baʼax jaajoʼ. Jeʼex teʼ siglo seis tsʼoʼokok u taal Cristooʼ, Alceo, utúul poeta griegoeʼ, tu yaʼalaj: «Teʼ vinooʼ tiʼ yaan u jaajiliʼ»; yéetel le tʼaanoʼobaʼ táan u tsʼáaik naʼatbileʼ chéen wa u yukʼmaj máak ku yaʼalik u jaajil. Poncio Pilato, u gobernadori Roma teʼ yáax siglooʼ, ku tuklik kaʼach xaneʼ minaʼan baʼax jaaj, le oʼolal tu kʼáataj tiʼ Jesús: «¿Baʼax le jaajoʼ?» (Juan 18:38).
2 Bejlaʼa xaneʼ, maʼ upʼéeliliʼ bix u yilaʼal le baʼax jaajoʼ. Yaan máaxeʼ ku yaʼalikeʼ le tʼaan jaajiloʼ jejeláas bix jeʼel u naʼataʼaleʼ, ku yaʼalikoʼobeʼ cada utúul máakeʼ yaanal bix u naʼatik. Yaan máak xaneʼ ku yaʼalikeʼ chéen unaj u yaʼalik u jaajil wa ku yilik maʼ kun bin kʼaasil tiʼ. Upʼéel libroeʼ ku yaʼalik: «U yaʼalik máak u jaajileʼ upʼéel baʼax jach maʼalob, baʼaleʼ wa táan u kaxtik u kuxtal máak yéetel táan u yilik maʼ u beetaʼal loob tiʼeʼ, yaan kʼiineʼ maas maʼalob maʼ u yaʼalik u jaajil. Utiaʼal maʼ k-kíimileʼ unaj k-tuus» (The Importance of Lying [U kʼaʼabéetil u tuus máak]).
3. ¿Baʼaxten jach maʼalob le baʼax tu beetaj Jesusoʼ?
3 Baʼaleʼ, toʼon táan k-tsaypachtik Cristoeʼ maʼ bey k-tuukuloʼ. Cristoeʼ maʼatech u yilik le baʼax jaaj chéen jeʼex u yilik le máaxoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼoboʼ. Letiʼeʼ mantatsʼ tu yaʼalaj u jaajil, le oʼolal tak le máaxoʼob pʼekmiloʼ tu yaʼaloʼob: «J-kaʼambesaj, k-ojel ka waʼalik u jaajil yéetel ka kaʼambesik yéetel jaaj u bejil Jajal Dios» (Mat. 22:16). Toʼon táan k-tsaypachtik Jesuseʼ k-beetik jeʼex tu beetiloʼ, le oʼolal k-aʼalik u jaajil mantatsʼ. K-ilik k-beetik xan le baʼax tu yaʼalaj apóstol Pablo tiʼ le sukuʼunoʼob teʼ yáax siglooʼ: «Maʼ a tuuseʼex; [cada utúuleʼ] u yaʼal baʼal jaaj tiʼ u yéet máakil» (Efe. 4:25). Koʼoneʼex xakʼalxoktik le baʼaxoʼob tu yaʼaloʼ. Táanileʼ koʼoneʼex ilik tiʼ máaxoʼob unaj k-aʼalik u jaajil. Tsʼoʼoleʼ k-ilik baʼax tu yóotaj u yaʼal Pablo yéetel le tʼaan «u yaʼalik máak u jaaji[loʼ]», ken tsʼoʼokeʼ k-ilik bix jeʼel k-tsʼáaik ichil k-kuxtal le baʼax tu yaʼaloʼ.
¿Tiʼ máax unaj k-aʼalik u jaajil?
4. ¿Baʼax ku kaʼansik kaʼach u nuuktakil le judíoʼoboʼ, yéetel bix tu yaʼalaj Jesús u yilik Dios le máakoʼoboʼ?
4 Tu kʼiinil Jesuseʼ u nuuktakil le judíoʼoboʼ ku kaʼanskoʼobeʼ chéen unaj u yaʼalikoʼob u jaajil tiʼ u yéet kaajaloʼob wa tiʼ u amigoʼob. Baʼaleʼ, Jesuseʼ tu jach eʼesaj baʼax ku tuklik u Taata yoʼolal lelaʼ (Juan 14:9). Tu kaʼansaj tiʼ u disipuloʼobeʼ Dioseʼ maʼatech u maas yaabiltik máak yoʼolal u raza wa yoʼolal u luʼumil (Juan 4:5-26). Ka máan kʼiineʼ, apóstol Pedroeʼ áantaʼab u naʼat tumen le kiliʼich muukʼoʼ «Dioseʼ mix máak jelaʼan u paktik, baʼaleʼ tiʼ jeʼel baʼalak kaajileʼ ku kʼamik le máax tsikikeʼ yéetel ku beetik baʼax utsoʼ» (Hch. 10:28, 34, 35). Bey túunoʼ unaj k-eʼesik yaabilaj tiʼ tuláakal máak, tak tiʼ le máaxoʼob pʼekmiloʼonoʼ (Mat. 5:43-45).
5. ¿Baʼax tu yóotaj u yaʼal Pablo le ka tu yaʼalaj «cada juntúul tiʼ teʼexeʼ u yaʼal u jaajil tiʼ u yéet wíinikil»?
5 Baʼaleʼ ¿baʼax túun tu yóotaj u yaʼal Pablo le ka tu yaʼalaj: «Cada juntúul tiʼ teʼexeʼ u yaʼal u jaajil tiʼ u yéet wíinikil»? U yaʼalik máak u jaajileʼ u kʼáat u yaʼaleʼ u yaʼalik upʼéel baʼax jach jeʼex úuchikoʼ. Toʼon táan k-tsaypachtik Cristoeʼ maʼatech k-tuus utiaʼal ka creertaʼak baʼax k-aʼalik. Baʼaxeʼ k-ilik beetik le baʼax ku yaʼalik le Bibliaaʼ: «Pʼekteʼex le kʼaasoʼ, beeteʼex le utsoʼ» (Rom. 12:9). Toʼoneʼ k-ilik aʼalik u jaajil mantatsʼ tumen k-kʼáat beet jeʼex Jéeoba, u Diosil le jaajoʼ (Sal. 15:1, 2; 31:5). Wa k-kanáantik baʼaxoʼob k-aʼalikeʼ maʼ tsa ka tuusnakoʼon utiaʼal k-utskíintik jeʼel baʼalak talamileʼ (xokaʼak Colosailoʼob 3:9, 10).
6, 7. 1) ¿Baʼaxten yaan kʼiineʼ maʼ unaj k-aʼalik tuláakal baʼax k-oojliʼ? 2) ¿Tiʼ máaxoʼob unaj k-aʼalik tuláakal le baʼax ku kʼáatkoʼoboʼ?
6 ¿U kʼáat wa túun u yaʼal unaj k-núukik tuláakal baʼax ku kʼáataʼaltoʼon yéetel yaan k-aʼalik tuláakal baʼax k-ojel tiʼ wa baʼax? Maʼatech. Jesuseʼ tu yeʼesaj yaan tiʼ máaxoʼob maʼ unaj u núukaʼal le baʼaxoʼob ku kʼáatikoʼoboʼ. Le ka kʼáataʼabtiʼ tumen u nuuktakil le judíoʼob yéetel baʼax páajtalil ku beetik milagroʼobeʼ, tu yaʼalajtiʼob: «In kaʼaj in kʼáatchiʼiteʼex jumpʼéel baʼal; wa ka núukikeʼex teneʼ, kin waʼalik tiʼ teʼex xan yéetel baʼax páajtalil kin beetik le baʼaloʼobaʼ». Tumen maʼ tu núukoʼob le baʼax tu kʼáatajtiʼoboʼ, tu yaʼalajtiʼob: «Mix xan teen kin waʼalikteʼex yéetel baʼax páajtalil kin beetik le baʼaloʼobaʼ» (Mar. 11:27-33). Tumen táan u beetkoʼob baʼaloʼob kʼaastak yéetel tumen minaʼan u fejoʼobeʼ, Jesuseʼ maʼ tu yaʼalajtiʼob le baʼaxoʼob taak u yojéelkoʼoboʼ (Mat. 12:10-13; 23:27, 28). Bejlaʼa xaneʼ, kʼaʼabéet k-kanáantikba tiʼ máaxoʼob u xúumpʼatmoʼob u kaajal Dios yéetel tiʼ le máaxoʼob u kʼáat u tusoʼonoʼob yéetel u kʼáat beetoʼobtoʼon kʼaasoʼ (Mat. 10:16; Efe. 4:14).
7 Pablo xaneʼ tu yaʼaleʼ yaan tiʼ máaxoʼob maʼ unaj u yaʼalaʼaltiʼob tuláakal baʼax ku kʼáatkoʼobiʼ. Jeʼex tiʼ le máaxoʼob ku yokskubaʼob ichil u kuxtal u maasil yéetel «ku yaʼalikoʼob baʼal maʼ unaj[oʼ]» (1 Tim. 5:13). Wa ojéelaʼan ku yokskuba máak ichil u kuxtal u maasil yéetel ku máan u tsikbalt baʼaxoʼob ku yaʼalaʼaltiʼeʼ, jeʼel u pʼáatal maʼ tu tsikbaltaʼaltiʼ tumen u maasil le baʼaxoʼob ku yúuchultiʼoboʼ. Le oʼolaleʼ Pabloeʼ tu yaʼalaj unaj u yilik máak u kuxtal ich jeetsʼelil yéetel maʼ u máan u tsikbalt baʼaxoʼob yaan yil yéetel u kuxtal u maasil (1 Tes. 4:11). Yaan kʼiineʼ, le ancianoʼoboʼ yaan u kʼaʼabéettal u kʼáatkoʼobtoʼon wa baʼax utiaʼal u beetkoʼob maʼalob le meyaj tsʼaʼantiʼoboʼ. Teʼ súutukoʼob beyaʼ unaj k-aʼaliktiʼob u jaajil, tumen beyoʼ maas maʼ talam jeʼel u yáantkoʼonoʼobeʼ (1 Ped. 5:2).
Unaj k-aʼalik u jaajil ichil k-otoch
8. Wa k-aʼalik u jaajil mantatsʼeʼ, ¿bix jeʼel u yáantaj utiaʼal k-bisikba maʼalob yéetel k-láakʼtsiloʼobeʼ?
8 U suukaʼanileʼ k-maas bisikba yéetel k-láakʼtsiloʼob, le oʼolal wa k-aʼalik u jaajil tiʼobeʼ yaan k-maas yaabiltikba yéeteloʼob. Yaʼab tiʼ le talamiloʼob ku yantal ichil k-otochoʼ maʼ kun maas nojochtal yéetel séeb jeʼel u yutstal wa k-aʼalik u jaajil yéetel yaabilajeʼ. Le ken k-beet baʼax maʼ maʼalobeʼ, ¿k-reconocertik wa tu táan k-núup, k-paalal wa tu táan uláakʼ wa máax ichil k-otoch? ¿K-kʼáatik wa tu jaajil k-óol ka perdonartaʼakoʼon? Wa k-beetikeʼ yaan u yantal jeetsʼelil yéetel kiʼimak óolal ichil k-otoch (xokaʼak 1 Pedro 3:8-10).
9. ¿Baʼaxten unaj u kanáantik máak bix u tʼaan kex táan u yaʼalik u jaajil?
9 Baʼaleʼ kex ku yaʼalik máak u jaajileʼ kʼaʼabéet u kanáantik bix u yaʼalik. U tʼaan máak yéetel kʼuuxilileʼ maʼ letiʼ beetik u yilaʼal wa jaaj baʼax ku yaʼalikiʼ. Pabloeʼ ku yaʼalik: «Xúumpʼatteʼex tuláakal kʼáajil óol, kʼuuxilil, pʼujaʼanil, awatil, poochʼilil, yéetel tuláakal u jejeláas kʼaasil. Baʼax unajeʼ, yanakteʼex yaakunaj yéetel chʼaʼa óotsilil ta baatsileʼex, yéetel saʼasabaʼex ta baatsileʼex jeʼel bix Jajal Dios tu saʼasajeʼex tiʼ Cristoeʼ» (Efe. 4:31, 32). Wa k-kanáantik bix k-tʼaan yéetel k-beetik yéetel yaabilajeʼ, le máaxoʼob uʼuyikoʼonoʼ yaan u yilkoʼob k-eʼesik tsiikiltiʼob yéetel maas yaan u beetkoʼob u cuentai baʼax k-aʼalik (Mat. 23:12).
Unaj k-aʼalik u jaajil teʼ múuchʼuliloʼ
10. ¿Baʼax ku kanik le ancianoʼob tiʼ le baʼax tu beetaj Jesusoʼ?
10 Jesuseʼ ku tʼanik kaʼach u disipuloʼob upʼéel bix séeb jeʼel u naʼatkoʼobeʼ. Yéetel maʼ chéen tu yilaj le baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak ku beetikoʼoboʼ, baʼaxeʼ tu tsolnuʼuktoʼob yéetel yaabilaj (Juan 15:9-12). Jeʼex le ka baʼateltʼaanaj u disipuloʼob yoʼolal máax u maas nojchil ichiloʼobeʼ, Jesuseʼ chúukpaj yóol u yáantoʼob u naʼatoʼob u kʼaʼabéetil u yeʼeskoʼob kabal óolal (Mar. 9:33-37; Luc. 9:46-48; 22:24-27; Juan 13:14). Bejlaʼeʼ, le ancianoʼoboʼ ku yilkoʼob xan ka beetaʼak baʼax maʼalob, baʼaleʼ maʼatech u beetkoʼob mix baʼal jeʼel u tsʼáaik naʼatbil bey u yuumiloʼob le múuchʼuliloʼ (Mar. 10:42-44). Ku yilkoʼob u beetkoʼob jeʼex Cristoeʼ, ku yeʼeskoʼob «yaakunaj yéetel chʼaʼa óotsilil».
11. ¿Baʼax jeʼel u péeksoʼon k-beet le yaabilaj k-uʼuyik tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ?
11 Kex kʼaʼabéet k-aʼalik u jaajil tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ, wa maʼatech k-kanáantik bix k-aʼalikeʼ maʼ xaaneʼ jeʼel k-beetik u lúubul u yóoloʼobeʼ. Maʼ unaj k-aʼalik baʼaloʼob jeʼel u beetik u yaatal u yóol u maasileʼ, mantatsʼ unaj k-kanáantik maʼ k-beetik loob yéetel k-aakʼ (Sal. 52:2; Pro. 12:18). Le yaabilajoʼ ku péekskoʼon k-beet le baʼax ku yaʼalik le Bibliaaʼ: «Kanáant a waakʼ, maʼ u yaʼalik baʼal kʼaas; mix bikʼin ka jóokʼok tuus ta chiʼ» (Sal. 34:13). Beyoʼ yaan k-tsʼáaik nojbeʼenil tiʼ Dios yéetel yaan k-áantaj utiaʼal ka yanak jeetsʼelil ichil le múuchʼuliloʼ.
12. ¿Tu yoʼolal baʼax tuusil jeʼel u beetaʼal upʼéel comité judicial tiʼ máakeʼ?
12 Le ancianoʼoboʼ ku yilik u kanáantkoʼob le múuchʼulil tiʼ le máaxoʼob ku tuusoʼob chéen utiaʼal u beetikoʼob kʼaasoʼ (xokaʼak Santiago 3:14-16). Le tuusoʼob beyaʼ maas kʼaas tiʼ le ku beetaʼal ken tsikbaltaʼak upʼéel baʼal yaanal bix úuchikoʼ. U tuukul le máaxoʼob ku tuusoʼob beyaʼ u beetkoʼob u muʼyaj u maasil. U jaajileʼ tuláakal tuus maʼ maʼalobiʼ, baʼaleʼ maʼ tu yoʼolal tuláakal tuus jeʼel u beetaʼal upʼéel comité judicial tiʼ máakeʼ, le oʼolal le ancianoʼoboʼ unaj u yeʼeskoʼob naʼatil ken yanak upʼéel talamil beyaʼ. Le beetikeʼ táanil tiʼ u tʼaanoʼob yéetel utúul sukuʼuneʼ, maʼalob ka u tukloʼob: «¿Suuk wa u tuus le sukuʼunaʼ, ku tuus wa chéen utiaʼal u beetik kʼaas tiʼ u maasil? ¿Upʼéel nojoch kʼeban wa úuchik u tuus, wa chéen unaj u yáantaʼal u yil maʼ maʼalob baʼax tu beetiʼ?».
Unaj k-aʼalik u jaajil tuʼux k-meyaj bey xan ken k-kon wa baʼax
13, 14. 1) ¿Baʼax ku beetik yaʼabach máak utiaʼal ka tsʼaʼabak upʼéel maʼalob meyajtiʼ? 2) ¿Baʼax utsiloʼob ku taasik le maʼ u tuus máak yéetel u tsʼáaik u yóol u beet u meyajoʼ?
13 Bejlaʼeʼ, óoliʼ mix máak aʼalik u jaajil teʼ tuʼux ku meyajoʼ, le oʼolaleʼ wa maʼ k-kanáantikbaeʼ jeʼel xan u joʼopʼol k-tuukul beyoʼ. Yaan máakeʼ utiaʼal u tsʼaʼabal upʼéel maʼalob meyajtiʼ utiaʼal ka náajalnak maas maʼalobeʼ ku tuus, ku yaʼalik jach u yojel u beet le meyajoʼ wa jach kaʼanchajaʼan u xook. Yaʼab máakoʼob xaneʼ ku beetikoʼob bey jach táan u meyajoʼob kex yaanal baʼax ku beetikoʼobeʼ. Ku xokkoʼob baʼaloʼob mix baʼal yaan yil yéetel u meyajoʼob, ku tʼaanoʼob tiʼ teléfono, ku túuxkoʼob mensajeʼob tiʼ computadora, tiʼ celular wa ku yokloʼob Internet.
14 Utiaʼal máaxoʼob meyajtik Dioseʼ, u yaʼalikoʼob u jaajileʼ upʼéel baʼal jach kʼaʼanan (xokaʼak Proverbios 6:16-19). Pabloeʼ ku yaʼalik: «K-kʼáat xíimbal maʼalob tiʼ tuláakal baʼal» (Heb. 13:18). Le oʼolaleʼ, wa k-boʼotaʼal túulis kʼiineʼ, unaj xan k-meyaj túulis kʼiin (Efe. 6:5-8). Tsʼoʼoleʼ k-tsʼáaik k-óol beet k-meyajeʼ ku taasik nojbeʼenil tiʼ Jéeoba (1 Ped. 2:12). Lelaʼ bey u yeʼesik le baʼax úuch tiʼ Roberto, kajaʼan tu luʼumil España. Letiʼeʼ jach lúub utsil tiʼ u patrón, tumen jach sáakʼóol yéetel maʼatech u tuus. Tsʼoʼoleʼ le empresa tuʼux ku meyajoʼ tu tsʼáaj meyaj tiʼ uláakʼ J-jaajkunajoʼob, letiʼobeʼ jach ku tsʼáaik xan u yóoloʼob tu meyajoʼob. Tak bejlaʼeʼ Robertoeʼ tsʼoʼok u yáantik veintitrés sukuʼunoʼob u kaxtoʼob meyaj bey xan uláakʼ ocho máaxoʼob ku tsʼaʼabal xook tiʼob yéetel le Bibliaoʼ.
15. ¿Bix jeʼel u kanáantik maʼ u tuus le máax meyajtik Dios ku meyaj chéen tu juunaloʼ?
15 Wa chéen t-juunal k-meyajeʼ unaj xan k-ilik maʼ k-tuus. Le máax meyajtik Diosoʼ maʼ unaj u tuus ken u kon wa baʼaxiʼ mix ken u beet wa baʼax meyajil. Maʼatech u boʼotik mix máak chéen utiaʼal ka tuusnak, mix tech u yóotik u chʼaʼa taakʼin chéen utiaʼal maʼ u yaʼalik u jaajil. Le oʼolaleʼ le bix k-kʼáat ka beetaʼaktoʼon tumen u maasileʼ bey xan unaj k-beetiktiʼob mantatsʼoʼ (Pro. 11:1; Luc. 6:31).
Unaj k-aʼalik u jaajil tiʼ le autoridadoʼoboʼ
16. 1) ¿Baʼax unaj u tsʼáaik le cristianoʼob tiʼ le autoridadoʼoboʼ? 2) ¿Yéetel baʼax unaj u tsʼáaikoʼob tiʼ Jéeoba?
16 Jesuseʼ tu yaʼalaj: «Tsʼaʼex túun tiʼ César baʼax utiaʼal César, tsʼaʼex xan tiʼ Yuum Jajal Dios baʼax utiaʼal Jajal Dios» (Mat. 22:21). ¿Baʼax túun unaj k-tsʼáaik tiʼ le autoridadoʼob, jeʼex tu yaʼalil Jesusoʼ? Le ka tu yaʼalaj le tʼaanoʼobaʼ, táan kaʼach u tʼaan tiʼ u boʼotaʼal impuestoʼob. Utiaʼal ka yanaktoʼon upʼéel maʼalob concienciaeʼ, kʼaʼabéet k-beetik le baʼax ku yaʼalik le autoridadoʼob jeʼex le u boʼotaʼal le impuestoʼoboʼ (Rom. 13:5, 6). Kex beyoʼ, k-ojel chéen Jéeoba u Noj Jalaʼachil tuláakal baʼal yéetel chéen letiʼ unaj k-yaabiltik yéetel tuláakal k-puksiʼikʼal, k-kuxtal, k-tuukul yéetel k-muukʼ (Mar. 12:30; Apo. 4:11). Le oʼolal chéen letiʼ unaj k-uʼuyik u tʼaan tiʼ tuláakal baʼal (xokaʼak Salmo 86:11, 12).
17. ¿Maʼalob wa ka kʼaʼamak le áantaj ku tsʼáaik le gobiernoʼoboʼ?
17 Tiʼ yaʼab luʼumiloʼobeʼ, le gobiernoʼoboʼ ku tsʼáaikoʼob áantaj tiʼ máak. Maʼ kʼaas ka kʼaʼamak le áantajoʼob tak tumen le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ, baʼaleʼ unaj u yilkoʼob wa táan u tsʼoʼokbeskoʼob le baʼax ku yaʼalik le autoridadoʼoboʼ. Letiʼobeʼ maʼatech u tuusoʼob chéen utiaʼal ka áantaʼakoʼob tumen le gobiernoʼoboʼ.
Le utsiloʼob ku taasik u yaʼalik máak u jaajiloʼ
18-20. ¿Baʼax utsiloʼob ku kʼamil le máaxoʼob aʼalik u jaajiloʼ?
18 U yaʼalik máak u jaajileʼ ku taasik yaʼab utsiloʼob. Upʼéel tiʼ letiʼobeʼ letiʼe ka yanak tiʼ máak upʼéel maʼalob concienciaoʼ; lelaʼ ku taasik jeetsʼelil tiʼ máak yéetel nojoch baʼal u yilaʼal tumen Jéeoba (Pro. 14:30; Fili. 4:6, 7). Uláakʼ utsil ku taasik maʼ u tuus máakeʼ mantatsʼ maʼ chiʼichnak táan u máaniʼ (1 Tim. 5:24).
19 Koʼoneʼex ilik uláakʼ utsil ku taasik u yaʼalik máak u jaajil. Pabloeʼ tu yaʼalaj: «K-kʼáat k-eʼes tiʼ jeʼel baʼalakeʼ toʼoneʼ u palitsiloʼon Jajal Dios» ikil k-aʼalik u jaajil (2 Cor. 6:4, 7). Lelaʼ bey tu beetil utúul sukuʼun kajaʼan tu luʼumil Gran Bretaña le ka tu tukultaj u konik u coche. Ka taal utúul máak manik tiʼeʼ, le sukuʼunoʼ tu yaʼalaj baʼax maʼ jach maʼalob u meyaj tiʼ le cocheoʼ, tak le baʼaxoʼob maʼ chíikaʼan u yilaʼaloʼoboʼ. Ka tsʼoʼok u manejartik utiaʼal u yilik bix u meyajeʼ, tu kʼáataj tiʼ le sukuʼun wa j-jaajkunaj tiʼ Jéeobaoʼ. ¿Baʼaxten tu tukultaj lelaʼ? Tumen le sukuʼunoʼ tu yaʼalaj u jaajil, yéetel tumen jach maʼalob bix u vestirmiluba. Le sukuʼun túunoʼ tu aprovechartaj u tsikbaltiktiʼ le maʼalob péektsiloʼ.
20 ¿Kux túun toʼon, k-aʼalik wa jaajil mantatsʼ utiaʼal ka tsʼaʼabak nojbeʼenil tiʼ Jéeoba? Pabloeʼ tu yaʼalaj: «Tsʼoʼok k-tsʼáaik juntséelil le baʼax ku beetaʼal ich taʼakbiloʼ tumen subtsiloʼob; maʼ táan k-máan yéetel tuusoʼob» (2 Cor. 4:2). Jeʼex túun k-ilkoʼ, mantatsʼ unaj k-aʼalik u jaajil. Wa k-beetik beyoʼ yaan u tsʼaʼabal nojbeʼenil tiʼ Jéeoba yéetel yaan u yúuchul maʼalob tʼaan tiʼ u kaajal.
¿Baʼax jeʼel a núukikeʼ?
• ¿Tiʼ máax unaj k-aʼalik u jaajil?
• ¿Baʼax táakaʼan ichil u yaʼalik máak u jaajil?
• Wa k-aʼalik u jaajil mantatsʼeʼ, ¿bix jeʼel u yáantaj utiaʼal u tsʼaʼabal nojbeʼenil tiʼ Jéeobaeʼ?
• ¿Baʼax utsiloʼob ku kʼamik le máaxoʼob aʼalik u jaajiloʼ?
[U kʼáatchiʼiloʼob le xookoʼ]
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 17]
¿K-reconocertik wa ken k-beet baʼax maʼ maʼalobiʼ?
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 18]
¿Ka waʼalik wa u jaajil ken joʼopʼok a kaxtik meyaj?