Marcoseʼ maʼalob áantajnajik

LE MÚUCHʼULIL yaan Antioquía kaʼachoʼ yaʼab talmiloʼob tsʼoʼok u aktáantik, baʼaleʼ mix utéen u yiloʼob upʼéel talmil jeʼex le yanchaj tiʼ Pablo yéetel Bernabeoʼ. Le kaʼatúul apostoloʼobaʼ táan u tsikbaltikoʼob kaʼach tuʼux kun binoʼob kʼaʼaytaj, baʼaleʼ ka joʼopʼ u chʼaʼatuklikoʼob máax ken u bisoʼobeʼ «sen baʼateltʼaanajoʼobeʼ ka túun tu jatsubaʼob» (Hch. 15:39, NM). Letiʼobeʼ baʼateltʼaanajoʼob yoʼolal Marcos, utúul misionero xan.

¿Máax túun Marcos? ¿Baʼaxten baʼateltʼaanaj Pablo yéetel Bernabé tu yoʼolal? ¿Tu yutskíintoʼob wa le talmil yanchajtiʼoboʼ? ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ Marcoseʼ?

U yotoch Marcos tu kaajil Jerusalén

Maʼ xaaneʼ Marcoseʼ líikʼ ichil upʼéel familia ayikʼal tu kaajil Jerusalén. Le yáax tuʼux ku chʼaʼachiʼitaʼaloʼ letiʼe muchʼukbal yéetel le sukuʼunoʼob le maʼ úuch kíimik Cristooʼ. Tu jaʼabil 44 tiʼ le yáax siglooʼ, Pedroeʼ kʼaʼal cárcel tumen Herodes Agripa I, baʼaleʼ chaʼab tumen utúul ángel. Ka jóokʼeʼ «bin tu yotoch María, u maama  Juan Marcos, tuʼux muchʼukbal yaʼabkach máakoʼob utiaʼal payalchiʼ» (Hch. 12:1-12). *

Jeʼex túun k-ilkoʼ le sukuʼunoʼob yanoʼob kaʼach tu kaajil Jerusalenoʼ ku muchʼkubaʼob tu yotoch María. Maʼ xaaneʼ lelaʼ upʼéel nojoch naj, tumen le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ yaʼab sukuʼunoʼob yanoʼobiʼ. Tsʼoʼoleʼ k-ojel yaan xan utúul x-chʼúupal (ku kʼaabaʼtik Rode) ku meyaj tu yotoch, tumen «le ka kʼoopnaj [Pedro] tu jool najil táankabeʼ» letiʼ bin jeʼekʼabtik le jool utiaʼal u yookloʼ. Tuláakal lelaʼ ku yáantkoʼon k-ileʼ u maama Marcoseʼ ayikʼal. Tsʼoʼoleʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le najoʼ utiaʼal, maʼ utiaʼal u yíichamiʼ, lelaʼ ku tsʼáaik naʼatbileʼ kimen u yíicham yéetel u hijoeʼ tsʼoʼok u táankelemtal (Hch. 12:13).

Maʼ xaaneʼ Marcoseʼ tiaʼan xan ichil le sukuʼunoʼob ku payalchiʼob tu yotochoʼ yéetel u kʼaj óol u disipuloʼob Jesús bey xan uláakʼ máaxoʼob il le meyajoʼob tu beetoʼ. Maʼ xaaneʼ letiʼ le táankelem paal ku yaʼalik Marcos 14:51 yéetel 52, púutsʼ óoliʼ x-maʼ nookʼil, le ka maʼach Jesusoʼ.

Le meyajoʼob tsʼaʼab u beetoʼ

Marcoseʼ yaʼab baʼaxoʼob tu kanaj tiʼ le sukuʼunoʼob úuch joʼopʼok u meyajtkoʼob Diosoʼ, lelaʼ le áant utiaʼal u maas tsʼáaik u yóol u meyajt Dios. Óoliʼ tu jaʼabil 46 tiʼ le yáax siglooʼ, Pablo yéetel Bernabeeʼ lukʼoʼob tu kaajil Antioquía utiaʼal u biskoʼob áantaj tiʼ le sukuʼunoʼob yanoʼob Jerusalén minaʼan baʼal u jaantoʼoboʼ. Ka tu yiloʼob le jatsʼuts modos ku yeʼesik Marcosoʼ tu chʼaʼatukloʼob u biskoʼob le ken kaʼa xiʼikoʼob (Hch. 11:27-30; 12:25).

Maʼ xaaneʼ jeʼel k-jáan tuklikeʼ, Marcoseʼ ku biskuba yéetel le kaʼatúul apostoloʼobaʼ chéen tumen ku múul meyajtikoʼob Dios bey xan yoʼolal le jatsʼuts modos ku yeʼeskoʼ. Baʼaleʼ tiʼ upʼéel carta tu tsʼíibtaj Pabloeʼ tu yaʼaleʼ Marcoseʼ u láakʼtsil Bernabé (Col. 4:10). Lelaʼ ku yáantkoʼon k-naʼat baʼaxten maʼ upʼéeliliʼ bix u tuukuloʼob yoʼolal Marcosiʼ.

Kex óoliʼ u jaʼab u kʼaj óoltoʼob Marcoseʼ, túuxtaʼaboʼob kʼaʼaytaj tuláakʼ luʼumiloʼoboʼ tumen le kiliʼich muukʼoʼ. Ka lukʼoʼob Antioquía utiaʼal u binoʼob tu luʼumil Chipreiʼ, Juan Marcoseʼ bin tu yéeteloʼob utiaʼal «áantaj» tiʼ baʼax kʼaʼabéettiʼob (Hch. 13:2-5). Maʼ xaaneʼ letiʼ ilik u yantaltiʼob tuláakal le baʼaxoʼob kʼaʼabéettiʼoboʼ, beyoʼ Pablo yéetel Bernabeeʼ maas yaan tiempo utiaʼal u kaʼansajoʼob yéetel u kʼaʼaytajoʼob.

Le óoxtúul máakoʼobaʼ binoʼob Chipre u kʼaʼaytoʼob le maʼalob péektsiloʼ, ka tsʼoʼokeʼ tu chʼaʼajoʼob barco utiaʼal u binoʼob tu luʼumil Asia Menor. Baʼaleʼ ka kʼuchoʼobeʼ, Juan Marcoseʼ tu chʼaʼatuklaj u beetik upʼéel baʼal beet u yaatal u yóol Pablo. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le ka kʼuchoʼob Pergaeʼ, Marcoseʼ «lukʼ tu yiknaloʼobeʼ ka suunaj Jerusalén», baʼaleʼ maʼatech u yaʼalik baʼaxten suunaji (Hch. 13:13).

Ka tsʼoʼok u máan kaʼapʼéel jaʼabeʼ, tu kaʼa ilubaʼob tu yóoxtúulaloʼob tu kaajil Antioquía. Pablo yéetel Bernabeeʼ táan u chʼaʼatuklik u  binoʼob u líiʼsoʼob u yóol le sukuʼunoʼob tuʼux tsʼoʼok u yáax máanoʼoboʼ. Bernabeeʼ u kʼáat u bis Marcos, baʼaleʼ Pabloeʼ maʼ u kʼáatiʼ, tumen maʼ utstutʼaan úuchik u pʼaʼatloʼob Pergaiʼ. Le oʼolal baʼateltʼaanajoʼob jeʼex t-aʼalaj tu káajbal le xookaʼ. Bernabeeʼ bin yéetel Marcos tu luʼumil Chipre, u kaajal, baʼaleʼ Pabloeʼ bin tu luʼumil Siria (Hch. 15:36-41). Lelaʼ ku yeʼesiktoʼoneʼ, maʼ upʼéeliliʼ bix úuchik u yilkoʼob le pʼaʼatikoʼob tumen Marcosoʼ.

Tu kaʼa bisubaʼob

Maʼ xaaneʼ Marcoseʼ yaachaj u yóol yoʼolal le baʼax úuchoʼ, baʼaleʼ maʼ tu xulaj u meyajtik Diosiʼ. Kex once wa doce jaʼaboʼob úuchuk lelaʼ, ka chʼaʼachiʼitaʼab Marcos tu kaʼatéen ichil le Bibliaoʼ. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ tiaʼan yéetel utúul máax k-tuklik maʼ ken u kaʼa bisuba tu yéeteleʼ, yéetel Pablo.

Tu jaʼabiloʼob 60 yéetel 61 tiʼ le yáax siglooʼ, le kʼalaʼan Pablo tu kaajil Romaoʼ, tu tsʼíibtaj jujumpʼéel tiʼ le cartaʼob yanoʼob ichil le Bibliaoʼ. Teʼ carta tu túuxtaj tiʼ le colosailoʼoboʼ, tu yaʼalaj: «Aristarco, máax in láakʼinaj way tuʼux kʼalaʼaneneʼ, ku túuxtikteʼex tsiikil tʼaanoʼob, bey xan Marcos u láakʼtsil Bernabé. Teʼexeʼ tsʼoʼok u tsoʼololteʼex máax Marcos; wa ku bin u xíimbalteʼexeʼ, kʼameʼex maʼalob. [...] Chéen [letiʼob] ichil le oksaj óol judíoʼoboʼ tsʼoʼok u meyajoʼob tin wéetel utiaʼal u [reino] Jajal Dios, yéetel tu tsʼáajoʼobten nojoch kiʼimak óolal» (Col. 4:10, 11).

Jeʼex túun k-ilkoʼ, Pabloeʼ tu kʼexaj bix u tuukul. Kex maʼ u kʼáat kaʼach múul meyaj yéetel Marcos yoʼolal le baʼax tu beetoʼ, beoraaʼ ku yilik jach maʼalob u múul meyaj tu yéetel. Tsʼoʼoleʼ yoʼolal le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Pablo tiʼ le colosailoʼoboʼ, k-ilkeʼ maʼ xaaneʼ tsʼoʼok u yáax aʼaliktiʼob yaan u bin Marcos xíimbaltikoʼob, yéetel wa ka xiʼikeʼ letiʼ kun tʼaan tu kʼaabaʼ Pablo.

¿Chéen wa túun jach tsʼíik Pablo kaʼach tiʼ Marcos? ¿Wa jach tu jaajil maʼ maʼalob le baʼax tu beetaj Marcosoʼ? Maʼ xaaneʼ Pabloeʼ jach tsʼíik, baʼaleʼ maʼ maʼalob xan le baʼax tu beetaj Marcosoʼ. Baʼaleʼ le úuchik u yutskíintkoʼob le talmil yanchaj ichiloʼoboʼ ku yeʼesik yiijchajaʼan u tuukuloʼob. Letiʼobeʼ tu tuʼubsoʼob le baʼax úuchoʼ ka joʼopʼ u kaʼa múul meyajoʼob. Lelaʼ ku yeʼesik baʼax unaj u beetik le sukuʼunoʼob yaan upʼéel talmil ichiloʼoboʼ.

Le bukaʼaj tuʼuxoʼob máanoʼ

Ken k-xok le tuʼuxoʼob bin Marcosoʼ, k-ilkeʼ yaʼab tuʼuxoʼob máani. Letiʼeʼ sijnáal tu kaajil Jerusalén, baʼaleʼ bin kajtal Antioquía, le ka lukʼ teʼeloʼ bin Chipre, ka tsʼoʼokeʼ bin tu kaajil Perga. Tsʼoʼoleʼ bin Roma, tiʼ yaan ka aʼalaʼab tiʼ le colosailoʼob maʼ xaan ka túuxtaʼak tu yiknaloʼoboʼ. Baʼaleʼ yaan uláakʼ tuʼux bini.

Ka tu tsʼíibtaj Pedro u yáax carta, maʼ xaaneʼ ichil u jaʼabiloʼob 62 yéetel 64 tiʼ le yáax siglooʼ, tu yaʼalaj: Le sukuʼunoʼob yanoʼob «Babiloniaoʼ, [...] ku túuxtikteʼex tsiikil tʼaanoʼob, bey xan in paal Marcos» (1 Ped. 5:13). Bey túunoʼ Marcoseʼ bin tak tu kaajil Babilonia utiaʼal u múul meyaj yéetel utúul tiʼ le apostoloʼob suuk u muchʼikuba kaʼach tu yotoch u maama tu kaajil Jerusalenoʼ.

Óoliʼ tu jaʼabil 65 tiʼ le yáax siglooʼ, le kʼalaʼan tu kaʼatéen Pablo tu kaajil Romaoʼ, tu tsʼíibtaj upʼéel carta tiʼ Timoteo, letiʼeʼ tiaʼan kaʼach tu  kaajil Efesoeʼ. Tu yaʼalajtiʼ ka xiʼik u yile, tsʼoʼoleʼ tu yaʼalajtiʼ xan: «Kaxant Marcos ka a taas ta wéetel» (2 Tim. 4:11). Jeʼex túun k-ilkoʼ Marcoseʼ tiaʼan xan tu kaajil Efesoeʼ. Maʼ xaaneʼ bin yéetel Timoteo u yil Pablo. Kex maʼ chéen chʼaʼabil u viajar máak teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ, letiʼeʼ tu beetaj yéetel kiʼimak óolal.

Tsʼaʼab upʼéel jatsʼuts meyaj u beete

Ichil le jatsʼuts meyajoʼob tsʼaʼab u beet Marcosoʼ, táakaʼan le úuchik u tsʼíibtik le Evangelio yaan tu kʼaabaʼoʼ. Kex maʼatech u chíikpajal u kʼaabaʼ ichil le librooʼ, le máakoʼob úuchjeakiloʼ ku yaʼalikoʼobeʼ letiʼ tsʼíibte yéetel ku yaʼalaʼaleʼ le baʼaxoʼob tu tsʼíibtoʼ apóstol Pedro tsikbalttiʼ. Pedroeʼ u yilmaj bix úuchik tuláakal le baʼaxoʼob tu tsʼíibtaj Marcosoʼ.

Yaʼab máakoʼobeʼ ku yaʼalikoʼobeʼ Marcoseʼ tu tsʼíibtaj u Evangelio tiʼ le máaxoʼob maʼ judíoʼoboʼ. ¿Baʼaxten ku tuklikoʼob lelaʼ? Yoʼolal le bix úuchik u tsolik le baʼaxoʼob suuk u beetik le judíoʼoboʼ (Mar. 7:3; 14:12; 15:42). Tu yaʼalaj xan baʼax u kʼáat u yaʼal jujumpʼéel tʼaanoʼob ich arameo utiaʼal ka naʼataʼak tumen le máaxoʼob maʼ judíoʼoboʼ (Mar. 3:17; 5:41; 7:11, 34; 15:22, 34). Tsʼoʼoleʼ meyajnaj tʼaanoʼob tiʼ ich latín utiaʼal u tsolik jujumpʼéel tʼaanoʼob jach suuk u meyaj ich griego. Yéetel tu yaʼalaj bajux u tojol jujumpʼéel u taakʼin le judíoʼob ichil u taakʼin le romailoʼoboʼ (Mar. 12:42). Lelaʼ ku yeʼesikeʼ, maʼ xaaneʼ tu kaajil Roma tu tsʼíibtaj le Evangelioaʼ.

«Ku páajtal u yáantiken tiʼ le meyajoʼ»

Le tiaʼan Marcos tu kaajil Romaoʼ, maʼ chéen tu tsʼíibtaj u Evangelioiʼ. Kʼaʼajaktoʼoneʼ Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ Timoteo: «Kaxant Marcos ka a taas ta wéetel». ¿Baʼaxten tu yaʼalaj lelaʼ? Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Tumen ku páajtal u yáantiken tiʼ le meyajoʼ» (2 Tim. 4:11).

Lelaʼ letiʼe u tsʼook u chʼaʼachiʼitaʼal Marcos ichil le Bibliaoʼ, baʼaleʼ u tsikbalil u kuxtaleʼ jach yaʼab baʼax ku kaʼansiktoʼon. Mix utéen ku yaʼalaʼal wa letiʼeʼ utúul apóstol, profeta wa j-kaʼansaj. Baʼaxeʼ ku yaʼalaʼaleʼ utúul j-áantaj, ichil le Bibliaoʼ u kʼáat u yaʼaleʼ utúul máax ku yáantik u maasil. Teʼ kʼiinoʼob talam yanil Pablo yéetel le taʼaytak u kíimsaʼaloʼ jach áantaʼab tumen Marcos.

Ken k-xok u tsikbalil u kuxtal Marcoseʼ k-ilkeʼ letiʼeʼ jach utstutʼaan u yáantik u maasil yéetel u kʼaʼaytik le maʼalob péektsil jejeláas tuʼuxoʼoboʼ. Letiʼeʼ yaʼab utsiloʼob tu kʼamaj úuchik u chúukpajal u yóol u meyajt Dios.

Bejlaʼa xaneʼ, toʼoneʼ k-tsʼáaik k-óol k-kʼaʼayt u maʼalob péektsil le Reino jeʼex tu beetil Marcosoʼ. Yaan sukuʼunoʼobeʼ tsʼoʼok u binoʼob áantaj tuʼux maas kʼaʼabéet u kʼaʼaytaʼal le maʼalob péektsiloʼ. Baʼaleʼ kex u maas yaʼabil le sukuʼunoʼob maʼ tu páajtal u binoʼob kʼaʼaytaj táanxel luʼumiloʼ, yaan uláakʼ bix jeʼel u páajtal k-beetik jeʼex tu beetil Marcoseʼ. ¿Bixi? Letiʼe k-kaxtik u yutsil u maasiloʼ yéetel k-ilik tiʼ baʼax kʼaʼabéet k-áantik le sukuʼunoʼob utiaʼal u maas tsʼáaik u yóol u meyajtoʼob Diosoʼ. Wa k-beetik beyoʼ Dioseʼ yaan u beetik u bintoʼon utsil (Pro. 3:27; 10:22; Gal. 6:2).

[Tsolajiloʼob]

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 9]

Jujumpʼéel kaajoʼob tuʼux bin Marcos

Roma

Éfeso

Colosas

Perga

Antioquía tu luʼumil Siria

Chipre

U KʼÁAʼNÁABIL MEDITERRÁNEO

Jerusalén

Babilonia