¡Bukaʼaj taamil u naʼat Dios!
¡Bukaʼaj taamil u naʼat Dios!
«¡Bukaʼaj taamil u ayikʼalil Dios, yéetel u kʼaj óolalil bey xan u naʼat! Maʼ tu páajtal k-tsolik baʼax ku tuklik u beetik, mix ku páajtal k-chʼaʼnuʼuktik u beeloʼob.» (ROM. 11:33)
1. ¿Baʼax maas jatsʼuts u yilik le máax okjaʼanajaʼanoʼ?
¿BAʼAX maas jatsʼuts a wilik tsʼoʼok u tsʼaʼabaltech? Maʼ xaaneʼ ka tuukul tiʼ junpʼéel baʼax tsʼaʼab a beete wa úuchik u yaʼalaʼaltech jach maʼalob baʼax ta beetaj. Baʼaleʼ utiaʼal le máax meyajtik Dios okjaʼanajaʼaneʼ, minaʼan uláakʼ baʼax maas jatsʼuts tiʼ le u biskuba yéetel Jéeoba, le u jaajil Diosoʼ. U jaajileʼ junpʼéel baʼal jach jatsʼuts u kʼaj óoltaʼal máak «tumen [Dios]» (1 Cor. 8:3; Gal. 4:9).
2. ¿Baʼaxten jach jatsʼuts le páajtalil yaantoʼon k-kʼaj óoltik Jéeoba yéetel u kʼaj óoltikoʼon xanoʼ?
2 ¿Baʼaxten k-aʼalik jach jatsʼuts le u páajtalil k-kʼaj óoltik Jéeoba bey xan u kʼaj óoltikoʼonoʼ? Maʼ chéen tumen letiʼ le Máax maas yaan u páajtaliloʼ, baʼaxeʼ tumen letiʼ le máax Kanáantik le máaxoʼob yaabiltmiloʼ. Lelaʼ bey úuchik u yaʼalik profeta Nahúm: «Yuumtsileʼ uts; letiʼeʼ junpʼéel taʼakbesaj tu kʼiinil yaj óolal: ku kanáantik máaxoʼob ku [kʼubik u yóoloʼob tiʼ letiʼ]» (Nah. 1:7; Sal. 1:6). U jaajileʼ, wa k-kʼáat ka yanaktoʼon le kuxtal minaʼan u xuuloʼ, jach unaj k-kʼaj óoltik le u jaajil Diosoʼ bey xan Jesucristo, u Hijo (Juan 17:3).
3. ¿Baʼax táakaʼan ichil u kʼaj óoltaʼal Dios?
3 Baʼaleʼ ¿baʼax táakaʼan ichil u kʼaj óoltaʼal Dios? Maʼ chúukaʼan chéen ka k-ojéelt u kʼaabaʼiʼ. Baʼaxeʼ k-kʼaj óoltik tubeel, k-ilik bey k-amigoeʼ, k-kanik baʼax uts tu tʼaan yéetel baʼax maʼ uts tu tʼaaniʼ. Tsʼoʼoleʼ táakaʼan xan u kuxtal máak jeʼex u yaʼalikeʼ (1 Juan 2:4). Baʼaleʼ yaan uláakʼ baʼax unaj k-beetik. Utiaʼal k-kʼaj óoltik tubeeleʼ, unaj k-jach ilik le baʼaxoʼob ku beetkoʼ, bix úuchik u beetkoʼob yéetel baʼaxten tu beetoʼob. Wa maas k-naʼatik baʼaxten ku beetik wa baʼaxeʼ maas k-ilik «¡bukaʼaj taamil u [...] kʼaj óolal!» (Rom. 11:33).
Jéeobaeʼ ku beetik baʼax u tukultmaj
4, 5. 1) ¿Baʼax ku tsʼáaik naʼatbil le tʼaan «tuukul» ku meyaj ichil le Bibliaoʼ? 2) Tsol bix jeʼel u páajtal u beetaʼal junpʼéel baʼal jejeláas bixeʼ.
4 Jéeobaeʼ juntúul Dios ku béeykuntik mantatsʼ baʼax ku tuklik u beetik. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ letiʼeʼ mantatsʼ yaan baʼax ku tuklik u beetik (Efe. 3:10, 11). ¿Baʼax ku tsʼáaik naʼatbil le tʼaan «tuukul» ku meyaj ichil le Bibliaoʼ? Ku tsʼáaik naʼatbil u chʼaʼtuklaʼal u beetaʼal junpʼéel baʼal jeʼel u béeytal u beetaʼal jejeláas bixeʼ.
5 Koʼox ketik yéetel juntúul máax taak u bin tiʼ junpʼéel noj kaaj. U tuukuleʼ ka kʼuchkiʼ. Maʼ xaaneʼ tsʼoʼok u yéeyik tiʼ baʼax kun bin yéetel baʼax bejil ken u bise. Baʼaleʼ le táan u binoʼ, ku kʼaʼabéettal u kʼexik le bej ku bisik yoʼolal cháak, yoʼolal jach yaʼab baʼal ku máaniʼ wa tumen kʼalaʼan le bejoʼ. Baʼaleʼ jeʼel baʼaxak bejil ka u biseʼ ku kʼuchul teʼ tuʼux u tukultmoʼ.
6. ¿Baʼax eʼesik Jéeobaeʼ maʼ chéen junpʼéel bix jeʼel u béeykuntik le baʼax u tukultmoʼ?
6 Jéeoba xaneʼ bey u beetik utiaʼal u tsʼoʼokbesik le baʼaxoʼob u tukultmaj u beetkoʼ. Letiʼeʼ mantatsʼ ku kʼexik bix ken u beetil wa baʼax utiaʼal u béeykuntik baʼax u tukultmaj, baʼaleʼ láayliʼ ku chʼaʼik en cuentail le páajtalil yaan tiʼ wíinik utiaʼal u chʼaʼtuklik baʼax ken u beetoʼ. Tuukulnakoʼon tiʼ le baʼax tsʼoʼok u beetik utiaʼal u béeykuntik baʼax u tukultmaj yéetel le Chʼiʼibal u yaʼalmoʼ. Ka tsʼoʼok u beetik le yáax wíinikoʼoboʼ, tu yaʼalajtiʼob: «Yaʼabchajak a paalaleʼex; chupeʼex le yóokʼol kaaboʼ, méekʼtáanteʼex xan» (Gén. 1:28). Ka xuʼul u beetkoʼob baʼax ku yaʼalik teʼ tu jardinil Edenoʼ, ¿pʼáat wa maʼ kun béeytal le baʼax u chʼaʼtukultmaj kaʼach Jéeobaoʼ? Maʼatech. Yoʼolal le baʼax úuchoʼ tu jáan tuklaj uláakʼ bix ken u béeykuntil, lelaʼ bey ka u chʼaʼ uláakʼ «bej» utiaʼal u kʼuchul teʼ tuʼux u tukultmoʼ. Tu yaʼaleʼ yaan u taal junpʼéel «chʼiʼibal» utiaʼal u yutskíint le baʼax kʼaskúuntaʼab tumen Adán, Eva bey xan le Kʼaasilbaʼaloʼ (Gén. 3:15; Heb. 2:14-17; 1 Juan 3:8).
7. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le baʼax tu yaʼalaj Jéeoba tu yoʼolal letiʼ teʼ Éxodo 3:14?
7 Jeʼex túun k-ilkoʼ, Dioseʼ ku páajtal u kʼexik baʼax ku beetik utiaʼal u béeykuntik baʼax u tukultmaj. Lelaʼ bey u yeʼesik le baʼax tu yaʼalaj tu yoʼolal letiʼ le ka tu túuxtaj Moisés u beet junpʼéel meyajoʼ. Ka aʼalaʼab tumen Moisés jujunpʼéel baʼaloʼob jeʼel u beetik maʼ u béeytal le baʼax ku túuxtaʼal u beetoʼ, Jéeobaeʼ tu yaʼalajtiʼ: «Teneʼ yaan in kʼuchul in beetinba le baʼax kʼaʼabéet in kʼuchul in beetinbaeʼ. Yéetel tu yaʼalaj: “Lelaʼ letiʼe baʼax unaj a waʼalik tiʼ u paalal Israel: «Teneʼ yaan in kʼuchul in beetinbaeʼ túuxten ta wiknaleʼex»”» (Éxo. 3:14, NM). Le baʼax tu yaʼalaj Jéeobaaʼ, ku yeʼesik yaan u páajtalil u beetik tuláakal baʼax ku kʼaʼabéetchajal utiaʼal u béeykuntik baʼax u tukultmaj. Lelaʼ jach maʼalob bix úuchik u ketik apóstol Pablo teʼ capítulo 11 tiʼ Romailoʼoboʼ, letiʼeʼ tʼaanaj tiʼ junkúul olivo. Tuláakal le máaxoʼob meyajtik Dios, le táan u páaʼtik u binoʼob kaʼan yéetel le ku páaʼtik u pʼáatloʼob kuxtal way Luʼumoʼ, jach maʼalob ka k-xakʼalxokt le kettʼaan tu beetoʼ, lelaʼ jeʼel u yáantkoʼon k-naʼat bukaʼaj taamil u naʼat Dioseʼ.
Le baʼax u tukultmaj Diosoʼ yéetel le Chʼiʼibal Aʼalaʼanoʼ
8, 9. 1) ¿Baʼax kanpʼéel baʼal jeʼel u yáantkoʼon k-naʼat u kettʼaanil le olivooʼ? 2) ¿Baʼax kʼáatchiʼiloʼob ken k-il u núukil, yéetel baʼax ku yeʼesik yoʼolal Jéeoba?
8 Wa k-kʼáat k-naʼat u kettʼaanil le olivooʼ, táanileʼ kʼaʼabéet k-naʼatik le kanpʼéel bix u meyaj tiʼ Jéeoba le Chʼiʼibal Aʼalaʼan utiaʼal u béeykuntik le baʼax u tukultmoʼ. Yáaxeʼ, Dioseʼ tu yaʼalaj tiʼ Abrahán tu yoʼolal u chʼiʼibaleʼ «tuláakal xan u múuchʼ kaajiloʼob yóokʼol kaabeʼ bíin kiʼtʼantaʼakoʼob» (Gén. 22:17, 18). U kaʼapʼéeleʼ, Jéeobaeʼ tu tsʼáaj u páajtalil tiʼ u chʼiʼibal Abrahán, u kaajil Israel, u jóokʼol «junpʼéel [reino] j-kʼiinoʼob» ichil (Éxo. 19:5, 6). U yóoxpʼéeleʼ, Dioseʼ tu chʼaʼtuklaj u beetik uláakʼ baʼal utiaʼal u yantal le «junpʼéel [reino] j-kʼiinoʼob» le ka tu yilaj maʼ kʼaʼam le Mesías tumen u maas yaʼabil tiʼ le israelitaʼoboʼ (Mat. 21:43; Rom. 9:27-29). Yéetel, u kanpʼéeleʼ, kex Jesús letiʼ le yáax máax táakaʼan ichil u chʼiʼibal Abrahanoʼ, Jéeobaeʼ tu tsʼáaj u páajtalil u táakpajal uláakʼ máakoʼobiʼ (Gal. 3:16, 29).
9 Tiʼ le kanpʼéel baʼaloʼobaʼ ku táakpajal le baʼax ku yaʼalik u libroil Apocalipsisoʼ: 144,000 máakoʼob kun binoʼob kaʼan utiaʼal u beetik u reyiloʼob yéetel u j-kʼiiniloʼob yéetel Cristo (Apo. 14:1-4). Le libroaʼ ku yaʼalikeʼ letiʼobeʼ láayliʼ «u chʼiʼibaliloʼob Israel[eʼ]» (Apo. 7:4-8). ¿U kʼáat wa túun u yaʼaleʼ tuláakal le 144,000 láaj israelitaʼob, wa láaj judíoʼoboʼ? U núukil le kʼáatchiʼaʼ ku yeʼesik Jéeobaeʼ maʼ chéen junpʼéeliliʼ baʼax ku beetik utiaʼal u béeykuntik baʼax u tukultmiʼ. Utiaʼal k-ilik u núukileʼ, koʼoneʼex ilik le baʼax tu tsʼíibtaj Pablo tiʼ le romailoʼoboʼ.
«Junpʼéel [reino] j-kʼiinoʼob»
10. ¿Baʼax páajtalil tsʼaʼab kaʼach chéen tiʼ u kaajil Israel?
10 Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ, ka káajeʼ chéen tiʼ u kaajil Israel tsʼaʼab u páajtalil u jóokʼol le «junpʼéel [reino] j-kʼiinoʼob[oʼ], junpʼéel junpáaykuntbil kaaj» (xokaʼak Romailoʼob 9:4, 5). Baʼaleʼ ¿baʼax kun úuchul ken kʼuchuk le Chʼiʼibal Aʼalaʼanoʼ? ¿Yaan wa u láaj jóokʼol le 144,000 tu kaajil Israel utiaʼal ka táakpajkoʼob ichil u chʼiʼibal Abrahanoʼ?
11, 12. 1) ¿Baʼax kʼiin ka káaj u yéeyaʼal le máaxoʼob kun binoʼob reinar teʼ kaʼanoʼ, yéetel baʼax tu beetaj u maas yaʼabil le judíoʼob teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ? 2) ¿Bix ken u chúukbesil Jéeoba «tuláakal» le máaxoʼob kun táakpajal ichil u chʼiʼibal Abrahanoʼ?
11 (Xokaʼak Romailoʼob 11:7-10.) U kaajil Israeleʼ maʼ tu kʼamoʼob Jesús teʼ yáax siglooʼ. Le oʼolal maʼ chéen tiʼ u kaajil Israel kun jóokʼol u chʼiʼibal Abrahaniʼ. Baʼaleʼ teʼ Pentecostés tiʼ u jaʼabil 33, le ka joʼopʼ u invitartaʼal le máakoʼob kun táakpajkoʼob ichil le «[reino] j-kʼiinoʼob» kun binoʼob kaʼanoʼ, chéen «tsʼeʼetsʼek» tiʼ le judíoʼob kʼamoʼ (Rom. 11:5).
12 Baʼaleʼ ¿bix túun ken u chúukbesil Jéeoba «tuláakal» le máaxoʼob kun táakpajal ichil u chʼiʼibal Abrahanoʼ? (Rom. 11:12, 25.) Koʼoneʼex ilik baʼax ku yaʼalik Pablo: «Maʼ u kʼáat u yaʼaleʼ wa maʼ tsʼoʼokbesaʼab u tsʼaabiltʼaan [Dios] tiʼ Israeliʼ, baʼax uchaʼaneʼ maʼ tuláakal u chʼiʼibal [u kaajil] Israel jach tu jaajil u kaajal Israeliʼ. Mix tuláakal u chʼiʼibal Abrahán jach tu jaajil u paalaloʼobiʼ; [wa táakaʼanoʼob ichil u chʼiʼibal Abrahaniʼ] [...]. Lelaʼ ku tsʼáaik k-naʼateʼ mix máak u paal [Dios] chéen tu yoʼolal le kʼiʼikʼ ikil u síijiloʼ; baʼaleʼ chéen ku páajtal u yaʼalaʼal jach tu jaajil u chʼiʼibaloʼobeʼ le máaxoʼob paalaloʼob tu yoʼolal u tsʼoʼokpajal u tsʼaabiltʼaan Diosoʼ» (Rom. 9:6-8). Bey túunoʼ Jéeobaeʼ xuʼul u kʼáatik ka jóokʼok ichil u paalaloʼob Abrahán le máaxoʼob kun táakpajloʼob ichil u chʼiʼibaloʼ.
Le baʼax ku chíikbesik le olivooʼ
13. 1) ¿Baʼax ku chíikbesik le olivooʼ? 2) ¿Máax ku chíikbesik le u mootsoʼ? 3) ¿Máax ku chíikbesik le u chuuncheʼiloʼ? 4) ¿Máaxoʼob ku chíikbesik u kʼaboʼob le olivooʼ?
13 Pabloeʼ tu ketaj le máaxoʼob yanoʼob ichil u chʼiʼibal Abrahán yéetel u kʼaboʼob junkúul olivo pakʼbil beetaʼanoʼ (Rom. 11:21). * Le cheʼaʼ ku chíikbesik le bix kun béeytal le baʼax u tukultmaj Dios yaan yil yéetel le baʼax u yaʼalmaj tiʼ Abrahanoʼ. U moots le olivooʼ kiliʼich, le oʼolal ku chíikbesik Jéeoba, tumen letiʼ beet u yantal le Israel kun bin kaʼanoʼ (Isa. 10:20; Rom. 11:16). U chuuncheʼiloʼ Jesús, le yáax máax táakaʼan ichil u chʼiʼibal Abrahanoʼ. Yéetel u kʼaboʼoboʼ ku chíikbesik «tuláakal» le máaxoʼob kun táakpajloʼob ichil le chʼiʼibaloʼ.
14, 15. ¿Máaxoʼob chíikbesik le u kʼaboʼob le olivo «chʼaʼakoʼob[oʼ]», yéetel máaxoʼob chíikbesik le u kʼaboʼob injertartaʼaboʼoboʼ?
14 Tu kettʼaanil le olivooʼ, le judíoʼob maʼ tu kʼamoʼob Jesusoʼ ku keʼeteloʼob yéetel u kʼaboʼob le olivo «chʼaʼakoʼob», wa luʼsaʼaboʼob teʼ cheʼoʼ, bey túunoʼ pʼáat maʼ tu páajtal u táakpajloʼob ichil u chʼiʼibal Abrahán (Rom. 11:17). ¿Máaxoʼob oksaʼaboʼob tu jeeloʼob? Máakoʼob maʼ tuklaʼan tumen le judíoʼob wa jeʼel u béeytal u táakpajloʼoboʼ, tumen le judíoʼoboʼ jach nojbaʼal u yuʼubikubaʼob tumen tiʼ u taaloʼob ichil u chʼiʼibal Abrahaneʼ. Baʼaleʼ kʼaʼajaktoʼoneʼ, tak Juan Bautistaeʼ tu yaʼaljiliʼtiʼob, wa Jéeoba u kʼáateʼ, jeʼel tak u líiʼsik u chʼiʼibal Abrahán tiʼ le tuunichoʼoboʼ (Luc. 3:8).
15 ¿Baʼax túun tu beetaj Jéeoba utiaʼal béeykuntik le baʼax u tukultmajoʼ? Jeʼex úuchik u yaʼalik Pabloeʼ, tu chʼikaj u jeel u kʼaboʼob yéetel kʼáaxil olivoʼob. Lelaʼ ku yeʼesikeʼ injertartaʼab u kʼab kʼáaxil olivo tiʼ u chuuncheʼil le olivo pakʼbil beetaʼanoʼ (xokaʼak Romailoʼob 11:17, 18). Bey túunoʼ, le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼan ku taaloʼob tiʼ jejeláas luʼumiloʼoboʼ, táakaʼan tak le j-táanxel kaajiloʼob yanoʼob kaʼach Romaoʼ, injertartaʼaboʼob tiʼ u cheʼil le olivooʼ. Bey úuchik u táakpajloʼob tiʼ u chʼiʼibal Abrahanoʼ. Kex minaʼan kaʼach u páajtalil tiʼob u táakpajloʼobiʼ, tumen beyoʼob u kʼab kʼáaxil olivoeʼ, baʼaleʼ tsʼaʼab u páajtalil tiʼob tumen Jéeoba utiaʼal u pʼáatloʼob bey judíoʼobeʼ (Rom. 2:28, 29).
16. ¿Bix úuchik u yaʼalik Pedro yanchajik le kaaj kun yantal teʼ kaʼanoʼ?
16 Apóstol Pedroeʼ tu yaʼalaj tiʼ le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼan ku taaloʼob táanxel luʼumiloʼ: «A tiaʼal teʼex ka woksaj óolaleʼexeʼ [Jesucristo,] le tuunichoʼ jach nojoch u tojol[,] baʼaleʼ utiaʼal le máaxoʼob maʼatan u yoksaj óoloʼoboʼ, ku tsʼoʼokpajal baʼax ku yaʼalik le kiliʼich Tsʼíiboʼ: Le tuunich pʼektaʼab tumen le pakʼbaʼaloʼoboʼ, kʼuch u beet u noj tuunichil. Bey xan ku tsʼoʼokpajal baʼax ku yaʼalik: Junpʼéel tuunich utiaʼal tʼóochpajal, yéetel junpʼéel nojoch tuunich ku beetik u lúubul máak [...]. Baʼaleʼ teʼexeʼ junpʼéel kaaj yéeyaʼaneʼex, junmúuchʼ j-kʼiinoʼob táan u meyajtikoʼob le reyoʼ, junpʼéel kaaj kiliʼich, junpʼéel kaaj utiaʼal Dios. Lelaʼ bey yaniloʼ utiaʼal ka [kʼaʼayteʼex] u jakʼbeʼen meyajoʼob Dios, máax tʼaneʼex utiaʼal ka jóokʼkeʼex tiʼ le éeʼjochʼeʼeniloʼ utiaʼal ka ookkeʼex tiʼ le kiʼichkelem sáasil[oʼ]. Teʼex kaʼacheʼ mix kaajaleʼexiʼ, baʼaleʼ [bejlaʼeʼ] u kaajaleʼex Dios; kaʼacheʼ mix máak chʼaʼikteʼex óotsilil, baʼaleʼ, [bejlaʼeʼ] Dioseʼ u chʼaʼamaj óotsilil teʼex» (1 Ped. 2:7-10).
17. ¿Baʼaxten le baʼax tu beetaj Jéeobaoʼ maʼ suuk u beetaʼaliʼ?
17 Jéeobaeʼ tu beetaj junpʼéel baʼal mix máak tukultmil wa jeʼel u beetaʼaleʼ. Pabloeʼ ku yaʼalikeʼ leloʼ junpʼéel baʼal «maʼ suukaʼan u beetaʼa[liʼ]» (Rom. 11:24, NM). ¿Baʼaxten? Tumen maʼ suuk u injertartaʼal junkúul paakʼal yéetel u kʼab junkúul kʼáaxil cheʼiʼ. (Baʼaleʼ jujuntúul máakoʼob teʼ yáax siglooʼ suukaʼan u beetkoʼob kaʼach beyoʼ.) * Le baʼax tu beetaj Diosoʼ maʼ suuk u beetaʼaliʼ. Kex le judíoʼob ku tuklikoʼob maʼ tu páajtal u tsʼáaik maʼalob ich le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ, Dioseʼ tu tsʼáaj u páajtalil tiʼ jujuntúul «tiʼ le máakoʼob» ka táakpajkoʼob tiʼ le kaaj ku tsʼáaik u yich le Reinooʼ (Mat. 21:43). Tu jaʼabil 36 tiʼ le yáax siglooʼ, Cornelio, letiʼe yáax j-táanxel luʼumil kʼam le maʼalob péektsil yéetel tsʼaʼab u yokjaʼ yéetel le kiliʼich muukʼoʼ. Desde teʼ kʼiin jeʼeloʼ, káaj u injertartaʼal tiʼ le «olivo» le máakoʼob maʼ judíoʼoboʼ yéetel maʼ u súutkʼupmubaʼoboʼ (Hch. 10:44-48). *
18. ¿Baʼax páajtalil tsʼaʼab tiʼ le judíoʼob le ka tsʼoʼok u jaʼabil 36 tiʼ le yáax siglooʼ?
18 ¿U kʼáat wa túun yaʼaleʼ desde tu jaʼabil 36 tiʼ le yáax siglooʼ maʼ tu páajtal u táakpajal mix juntúul jach judío ichil u chʼiʼibal Abrahán? Maʼatech. Pabloeʼ ku yaʼalik: «Wa le judíoʼob ku kaʼa oksaj óoloʼoboʼ, yaan u taʼabloʼob tu kaʼatéen; tumen Dioseʼ yaan páajtalil tiʼ utiaʼal u kaʼa tabikoʼob. Tumen wa teech maʼ judíoech, luʼsaʼabech tiʼ junkúul kʼáaxil olivo, utiaʼal ka taʼabakech tiʼ le maʼalob olivo kex táanxelil a taaloʼ, ¡bukaʼaj maas le judíoʼoboʼ, máaxoʼob jach u kʼaboʼob le maʼalob olivooʼ, bíin taʼabakoʼob tu kaʼatéen tiʼ le olivo tuʼux u taaloʼoboʼ!» (Rom. 11:23, 24).
«Tuláakal Israel kun [salvartbil]»
19, 20. Jeʼex u yeʼesik u kettʼaanil le olivooʼ, ¿baʼax ku béeykuntik Jéeoba?
19 Jeʼex túun k-ilkoʼ, le baʼax u tukultmaj Dios yoʼolal «u kaajal», wa le Israel kun bin kaʼanoʼ, táan u béeychajal (Gal. 6:16). Jeʼex u yaʼalik Pabloeʼ «tuláakal Israel kun [salvartbil]» (Rom. 11:26). Ken kʼuchuk le kʼiin u tukultmaj Jéeobaoʼ, «tuláakal Israel», wa tuláakal le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼob kun kʼuchul u beet u israelitailoʼoboʼ, yaan u káajal u meyajoʼob teʼ kaʼanoʼ. Bey túunoʼ yaan u beetik u reyiloʼob yéetel u j-kʼiiniloʼob. ¡Mix baʼal jeʼel u beetik maʼ u béeytal le baʼax u tukultmaj Diosoʼ!
20 Yoʼolal u chʼiʼibal Abrahán, le tuʼux táakaʼan Jesucristo yéetel le 144,000, tuláakal «yóokʼol kaab» kun kʼamik le utsiloʼob ken u tsʼaʼob utiaʼal u béeytal le baʼax u yaʼalmaj u beetik Diosoʼ (Rom. 11:12; Gén. 22:18). Jeʼex túun k-ilkoʼ, tuláakal u kaajal Dios kun kʼamik le utsiloʼob ken u tsʼaʼoboʼ. Jach tu jaajil, ken k-il le bix u béeytal le baʼax u yaʼalmaj u beetik Jéeobaoʼ, k-aʼalik xan: «¡Bukaʼaj taamil u ayikʼalil Dios, yéetel u kʼaj óolalil bey xan u naʼat!» (Rom. 11:33).
[Tsolajiloʼob]
^ xóot’ol 13 Minaʼan uláakʼ baʼax eʼesik wa le olivooʼ ku chíikbesik u kaajil Israel. ¿Baʼaxten? Tumen kex yanchaj reyoʼob yéetel j-kʼiinoʼob tu kaajil Israeleʼ, mix juntéen yanchaj junpʼéel reino j-kʼiinoʼobiʼ; le Ley tsʼaʼabtiʼoboʼ ku yaʼalik maʼ unaj u beetik u j-kʼiinil le reyoʼoboʼ. Le oʼolal u kaajil Israeleʼ maʼ junkúul olivo ku chíikbesik uláakʼ junkúul olivoiʼ. Le baʼax tu yaʼalaj Pablooʼ chéen tu ketaj le bix u béeytal tiʼ le Israel kun yantal teʼ kaʼan utiaʼal u yantal «junpʼéel [reino] j-kʼiinoʼob[oʼ]». Le baʼax ku tsolaʼalaʼ ku túumbenkuntik le baʼax tsolaʼab tiʼ U Pʼíich Tulumil Kanan 1 tiʼ enero tiʼ 1984, táan juʼun 14 tak 19.
^ xóot’ol 17 Ilaʼak le cuadro «¿Baʼaxten ku injertartaʼal u kʼab kʼáaxil olivo?».
^ xóot’ol 17 Úuch jach jeʼex u yaʼalik u profecíail le 70 semanaʼob tiʼ jaʼaboʼoboʼ: le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ kʼaʼamoʼob le ka tsʼoʼok le óoxpʼéel jaʼaboʼob ka tak táanchumuk, le kʼiinoʼob ka invitartaʼab chéen judíoʼob utiaʼal ka xiʼikoʼob kaʼanoʼ (Dan. 9:27).
¿Tsʼoʼok wa k-naʼatik?
• ¿Baʼax k-kanik yoʼolal Jéeoba ken k-il bix u béeykuntik le baʼax u yaʼalmoʼ?
• ¿Baʼax ku chíikbesik cada junpʼéel tiʼ le baʼaxoʼob aʼalaʼab ichil le kettʼaan ku chíikpajal tiʼ Romailoʼob capítulo 11?
Le olivooʼ
U moots
U chuuncheʼil
U kʼaboʼob
• ¿Baʼaxten maʼ suukaʼan u beetaʼal junpʼéel injerto jeʼex beetaʼabik tiʼ le olivooʼ?
[U kʼáatchiʼiloʼob le xookoʼ]
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 24]
¿Baʼaxten ku injertartaʼal u kʼab kʼáaxil olivo?
▪ Juntúul soldado yéetel kolnáal kajaʼan kaʼach Roma kuxlaj teʼ yáax siglo, ku kʼaabaʼtik Lucio Junio Moderato Columelaeʼ, jach kʼaj óoltaʼab yoʼolal le doce libroʼob tu tsʼíibtaj ku kʼaabaʼtik La labranza.
Le u cinco librooʼ ku chʼaʼchiʼitik junpʼéel «úuchben tʼaan ku yaʼalikeʼ le máax pakʼik yaʼabkach olivoʼobeʼ, táan u kʼáatik u yich, le máax ku tsʼáaik abono tu chuunoʼ, táan u kʼáat óoltik tiʼ; yéetel le máax ku podartik u kʼaboʼobeʼ, táan u obligartik ka u tsʼáa u yich».
Tsʼoʼoleʼ ku yaʼalik: «Yaan kʼiineʼ [...] kex jatsʼuts u cheʼil le olivooʼ maʼatech u yichankil. Le maʼatech u yichankiloʼoboʼ ku tsʼíilaʼal u sóol utiaʼal u chʼiʼikil u kʼab kʼáaxil olivo tiʼ, tsʼoʼoleʼ ku kʼaʼaxal tubeel. Bey túunoʼ le cheʼoʼ ku joʼopʼol u tsʼáaik u yich».
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 23]
¿K-naʼatik wa u kettʼaanil le olivooʼ?