Junpʼéel talamil úuch káajak ganartaʼabi

LE TALAMILOʼ káaj tu jaʼabil 1995 yéetel xáanchaj quince jaʼaboʼob. Ichil le bukaʼaj tiempooʼ, u j-jaajkunajoʼob Jéeoba kajaʼanoʼob Rusiaeʼ, jach tsʼoʼok u sen chʼaʼpachtaʼaloʼob tumen le máaxoʼob pʼekmil u kaajal Jéeobaoʼ. Kex le máaxoʼob pʼekmiloʼob tsʼoʼok u beetkoʼob tuláakal le ku páajtal utiaʼal u luʼsaʼal u páajtalil u meyajtikoʼob Dios tu kaajil Moscú bey xan tuláakʼ tuʼuxoʼobeʼ, tsʼoʼok u chúukpajal u yóoloʼob u meyajtoʼob Jéeoba, le oʼolal tsʼoʼok u yáantaʼaloʼob u ganartoʼob. Baʼaleʼ ¿bix káajik tuláakal lelaʼ?

TÁANILEʼ YANCHAJ JEETSʼELIL TIʼOB

Tu káajbal u jaʼabil 1990, tsʼaʼab u páajtalil u muchʼkuba le sukuʼunoʼob kajaʼanoʼob Rusia, luʼsaʼan tiʼob desde tu jaʼabil 1917. Tu jaʼabil 1991 kʼaʼamoʼob ichil u maasil religionoʼoboʼ, yéetel ka saʼat le Unión Sovieticaoʼ, kʼaʼamoʼob ichil u Federacionil Rusia. Tsʼoʼoleʼ le gobiernooʼ tu yaʼalaj maʼ maʼalob úuchik u chʼaʼpachtaʼal u j-jaajkunajoʼob Jéeoba yoʼolal u religionoʼobiʼ. Tu jaʼabil 1993, le Departamento tiʼ Justicia yaan tu kaajil Moscuoʼ, tu kʼamaj u religión u j-jaajkunajoʼob Jéeoba yéetel le kʼaabaʼ «U J-jaajkunajoʼob Jéeoba tiʼ Moscú». Teʼ jaʼab jeʼeloʼ tsʼaʼab junpʼéel túumben ley Rusia ku tsʼáaik u páajtalil u yéeyik máak u religión. Juntúul sukuʼuneʼ tu yaʼalaj yoʼolal le baʼax úuch teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ: «Mix wayakʼtbil t-beetaj wa [...] yaan u chaʼabal k-meyajtik Jéeoba». Yéetel tu yaʼalaj: «T-páaʼtaj cincuenta jaʼaboʼob utiaʼal ka chaʼabak k-beetik».

Jeʼel u páajtal u yaʼalaʼaleʼ letiʼe maʼalob kʼiinoʼob tu yilaj le sukuʼunoʼob tu luʼumil Rusiaoʼ (2 Tim. 4:2). Letiʼob túuneʼ tu yilaj u maas tsʼáaik u yóoloʼob teʼ kʼaʼaytajoʼ. Bey túunoʼ yaʼab máakoʼob kʼam le maʼalob péektsiloʼ. Juntúul misioneraeʼ ku yaʼalik: «Le máakoʼoboʼ jach u kʼáat u kanoʼob u maasil tiʼ Dios». Maas yaʼabchaj j-kʼaʼaytajoʼob, precursoroʼob yéetel múuchʼuliloʼob. Ichil u jaʼabil 1990 tak 1995, le 300 j-Jaajkunajoʼob yaan kaʼach tu kaajil Moscuoʼ, tu chukaj 5,000. Lelaʼ tu beetaj u pʼuʼujul le máaxoʼob pʼekmil u kaajal Jéeobaoʼ, le oʼolal tu jaʼabil 1995 tu takoʼob u pool tu táan le autoridadoʼoboʼ. Bey káajik junpʼéel talamil xáanchaj yéetel jóoʼsaʼab kanjaats tiʼoʼ.

JOʼOPʼ U YILAʼAL WA JAAJ BAʼAX KU YAʼALAʼAL TU CONTRAʼOB

Le yáax jaats tiʼ le talamiloʼ káaj tu mesil junio tiʼ 1995. U jaats máakoʼob kajaʼanoʼob tu kaajil Moscú yéetel táakaʼanoʼob ichil le Iglesia Ortodoxa Rusaoʼ, tu yaʼaloʼobeʼ le sukuʼunoʼoboʼ yaan baʼax kʼaas ku beetkoʼob yéetel tu yaʼaloʼobeʼ táan u tʼaanoʼob tu yoʼolal le máaxoʼob ku kʼuuxiloʼob úuchik u beetkuba j-Jaajkunaj u núup wa u paalaloʼoboʼ. Tu mesil junio tiʼ 1996 káaj u yilaʼal wa jaaj le baʼax tu yaʼaloʼoboʼ, baʼaleʼ ilaʼabeʼ maʼ jaajiʼ. Kex beyoʼ kaʼa takpoolnajoʼob. Kex kaʼa ilaʼab maʼ jaajeʼ, tu kaʼa takoʼob u pool le sukuʼunoʼoboʼ. Baʼaleʼ kaʼa ilaʼab maʼ jaaj le baʼax ku yaʼalikoʼoboʼ. Kex beyoʼ takpoolnajoʼob tu kantéen, baʼaleʼ maʼ chíikpaj mix baʼal tu kaʼatéeniʼ. Baʼaleʼ kaʼa takpoolnajoʼob. Tu kʼiinil 13 tiʼ abril tiʼ 1998 ilaʼab maʼ jaaj le baʼax ku yaʼalaʼal tu contra le sukuʼunoʼoboʼ.

Juntúul abogado áantik le sukuʼunoʼoboʼ, tu yaʼalaj: «Baʼaleʼ úuch junpʼéel baʼal maʼ táan k-páaʼtik kaʼachiʼ». Kex le koʼolel ku tʼaan tu kʼaabaʼ le abogadoʼob tu yilaj maʼ jaaj le baʼax ku yaʼalaʼal tu contra le sukuʼunoʼoboʼ, tu yaʼalaj ka takaʼak u pooloʼob, tumen ku binoʼob tu contra baʼax ku yaʼalik u ley u luʼumil Rusia bey xan uláakʼ luʼumiloʼob. Le abogado tiʼ le distrito administrativo norte tiʼ Moscuoʼ  tu yaʼalaj ka ilaʼak wa jaaj le baʼax ku yaʼalaʼal tu contraʼoboʼ. * Tu kʼiinil 29 tiʼ septiembre tiʼ 1998 káaj u juicioil teʼ Tribunal Municipal tiʼ le Distrito Golovinsky tu kaajil Moscuoʼ. Bey káajik u kaʼa jaats tiʼ le talamiloʼ.

MEYAJNAJTIʼOB LE BIBLIAOʼ

Teʼ sala chuup yéetel máakoʼob kajaʼanoʼob tu xaaman Moscuoʼ, le abogada Tatyana Kondratyevaoʼ, meyajnajtiʼ junpʼéel ley federal tiʼ u jaʼabil 1997 tuʼux ku kʼaʼamal chéen le religionoʼob Iglesia Ortodoxa, islam, judaísmo yéetel le budismo utiaʼal u takik u pool u j-jaajkunajoʼob Jéeoba. * Le leyaʼ ku luʼsik u páajtalil u kʼaʼamal u maasil religionoʼob. Ku yaʼalik xaneʼ le autoridadoʼoboʼ jeʼel u xuʼulul u kʼamkoʼob le religionoʼob ku beetkoʼob u pʼektikuba máakoʼ. Yéetel le leyaʼ, le abogadaoʼ tu yaʼaleʼ u j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ ku beetkoʼob u pʼektikuba máak yéetel ku beetkoʼob u jatskuba le familiaʼoboʼ, le oʼolal tu yaʼalaj maʼ unaj u kʼaʼamal u religionoʼobiʼ.

Juntúul abogada áantik le sukuʼunoʼoboʼ tu yaʼalaj tiʼ le abogada takik u pooloʼoboʼ: «¿Jeʼel wa a waʼalik u kʼaabaʼ le j-Jaajkunajoʼob yanoʼob Moscú tsʼoʼok u binoʼob tu contra le leyaʼ?». Le abogadaoʼ maʼ tu tsʼáaj mix junpʼéel kʼaabaʼiʼ. Baʼaleʼ tu yaʼaleʼ le jóoʼsaʼaniloʼoboʼ ku beetik u pʼektaʼal u maasil religionoʼob. Utiaʼal u yeʼesik lelaʼ tu xokaj jujunxóotʼ tiʼ U Pʼíich Tulumil Kanan, ¡Despertad! yéetel uláakʼ jóoʼsaʼaniloʼob (ilaʼak le foto yaan kaʼanaloʼ). Ka kʼáataʼabtiʼ bix u beetik u pʼektaʼal u maasil religionoʼobeʼ, tu yaʼalaj: «U j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ ku kaʼanskoʼobeʼ chéen letiʼob u jaajil religión».

Juntúul abogadoeʼ tu tsʼáaj junpʼéel Biblia tiʼ le x-juezoʼ yéetel junpʼéel tiʼ le abogadaoʼ, tsʼoʼoleʼ ka tu xokaj Efesoiloʼob 4:5: «Yaan juntúuliliʼ Yuumtsil, junpʼéeliliʼ [fe], junpʼéeliliʼ okjaʼ». Bey túunoʼ le x-juez, le abogada yéetel le abogadooʼ, joʼopʼ u xokikoʼob uláakʼ tekstoʼob jeʼex Juan 17:18 yéetel Santiago 1:27. Le x-juezoʼ tu kʼáataj: «¿Ku beetik wa u pʼektaʼal u maasil religionoʼob le baʼax ku yaʼalik le tekstoʼobaʼ?». Le abogadaoʼ tu yaʼaleʼ maʼ tu páajtal u yaʼalik mix baʼal tumen maʼ u jach kʼaj óol le Bibliaoʼ. Ka tsʼoʼokeʼ le abogado áantik le sukuʼunoʼoboʼ tu xokaj le baʼax ku yaʼalik le jóoʼsaʼaniloʼob ortodoxoʼob tuʼux ku yaʼalaʼal baʼal tiʼ u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ, ka tu kʼáataj: «¿Ku bin wa tu contra le ley le baʼax ku yaʼalikaʼ?». Le abogadaoʼ tu yaʼalaj: «Maʼ tu páajtal in waʼalik mix baʼal yoʼolal baʼax ku yaʼalik u nuuktakil le religionoʼoboʼ».

LE ABOGADAOʼ MAʼ TU KAXTIK BAʼAX U YAʼALE

Le ka tu yaʼalaj le abogada ku beetaʼal u jatskuba le familiaʼob tumen le j-Jaajkunajoʼoboʼ, tu yaʼaleʼ yaan baʼaloʼob maʼatech u kʼiinbeskoʼob, jeʼex le Navidadoʼ. Baʼaleʼ ka tsʼoʼokeʼ tu yaʼaleʼ u leyil Rusiaeʼ maʼatech u yaʼalik wa unaj u kʼiinbesaʼal Navidad, lelaʼ ku yeʼesikeʼ u kajnáaliloʼob Rusia, tak le sukuʼunoʼoboʼ, letiʼob kun chʼaʼtuklik wa yaan u kʼiinbeskoʼob wa maʼ. Tu yaʼalaj xaneʼ u j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ maʼatech u chaʼik u jeʼelel le paalaloʼoboʼ yéetel maʼatech u chaʼik u náaysik u yóoloʼob jeʼex u maasileʼ. Baʼaleʼ tu yaʼaleʼ maʼ tʼaanak yéetel mix juntúul paal j-Jaajkunaj u taataiʼ. Yéetel ka kʼáataʼabtiʼ wa tsʼoʼok u bin tiʼ le  muchʼtáambaloʼob tiʼ u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ, letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Maʼ yanak baʼax oʼolal in biniʼ».

Le máaxoʼob ku takpooloʼoboʼ tu kʼáatchiʼitoʼob juntúul profesor tiʼ Psiquiatría, letiʼeʼ tu yaʼaleʼ u xokik máak le jóoʼsaʼaniloʼoboʼ ku kʼaskúuntik u tuukul máak. Le ka aʼalaʼab tumen le abogado áantik le sukuʼunoʼob junpʼéeliliʼ u yuʼubaʼal le baʼax ku yaʼalik le profesor yéetel le baʼax tsʼíibtaʼan tumen le Patriarcado tiʼ Moscuoʼ, tu yaʼaleʼ yaan tʼaanoʼobeʼ jach junpʼéeliliʼob. Tu yaʼalaj xan: «U jaajileʼ letiʼe baʼax tu yaʼaloʼob t-copiartoʼ». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼaleʼ mix juntúul sukuʼun xiʼik yiknal utiaʼal u tsʼake. Baʼaleʼ yaan uláakʼ juntúul profesor tiʼ Psiquiatría bijaʼan xaniʼ, letiʼeʼ tu yaʼaleʼ tsʼoʼok u yáantik maas tiʼ cien u j-jaajkunajoʼob Jéeoba kajaʼanoʼob Moscú, yéetel tu yaʼaleʼ maʼalob bix u tuukuloʼob, tsʼoʼoleʼ úuchik u joʼopʼol u meyajtikoʼob Jéeobaeʼ maas ku yeʼeskoʼob tsiikil tiʼ u maasil religionoʼob.

GANARNAJOʼOB JUNSÚUTUK

Tu kʼiinil 12 tiʼ marzo tiʼ 1999, le x-juezoʼ tu pʼataj utiaʼal uláakʼ kʼiin le juiciooʼ, baʼaleʼ tu tsʼáaj cinco máakoʼob xakʼaltik le jóoʼsaʼaniloʼoboʼ. Le táan u beetaʼal lelaʼ, le Ministerio tiʼ Justicia tiʼ u gobiernoil Rusiaoʼ tu yaʼalaj xan ka xakʼaltaʼak le jóoʼsaʼaniloʼob tumen junmúuchʼ máakoʼoboʼ. Letiʼobeʼ tu beetoʼob junpʼéel informe tu kʼiinil 15 tiʼ abril tiʼ 1999 yéetel tu yaʼaloʼobeʼ minaʼan mix baʼal kʼaas ku yaʼalik le jóoʼsaʼaniloʼob ku beetik u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ. Le oʼolal tu kʼiinil 29 tiʼ abril tiʼ 1999, le ministerio tiʼ justiciaoʼ tu kʼamaj u j-jaajkunajoʼob Jéeoba ichil le religionoʼob yanoʼob tu luʼumil Rusiaoʼ. Kex beyoʼ le tribunal yaan tu kaajil Moscuoʼ tu yaʼalaj ka xakʼaltaʼak le jóoʼsaʼaniloʼob tumen uláakʼ junmúuchʼ máakoʼoboʼ. Beyoʼ tu beetoʼob junpʼéel baʼal maʼ suuk u yilaʼaliʼ: teʼ kʼiinoʼob ku kʼaʼamal u j-jaajkunajoʼob Jéeoba tu luʼumil Rusiaoʼ, le Departamento tiʼ Justicia tiʼ Moscuoʼ, táan u xakʼaltik baʼax aʼalaʼan tu contra u j-jaajkunajoʼob Jéeoba.

 Óoliʼ kaʼapʼéel jaʼab máan ka seguertaʼab le juiciooʼ. Tu kʼiinil 23 tiʼ febrero tiʼ 2001, le x-juez Yelena Prokhorychevaoʼ tu yaʼalaj baʼax tu chʼaʼtuklaj. Ka tsʼoʼok u yilik le baʼax xakʼaltaʼaboʼ, tu yaʼalaj: «Minaʼan baʼax oʼolal u luʼsaʼal u j-jaajkunajoʼob Jéeoba ichil le religionoʼob kʼamaʼanoʼob Moscuoʼ mix k-luʼsik u derechoil le meyajoʼob ku beetkoʼoboʼ». Bey túunoʼ chíikpaj tu táan le autoridadoʼob maʼ jaaj le baʼax ku yaʼalaʼal tu contra le sukuʼunoʼoboʼ. Baʼaleʼ le abogadaoʼ maʼ tu kʼamiʼ, ka tu yaʼalaj ka máansaʼak teʼ Tribunal tu kaajil Moscuoʼ. Óoxpʼéel mes tiʼ leloʼ, tu kʼiinil 30 tiʼ mayo tiʼ 2001, aʼalaʼab maʼ tu kʼaʼamal le baʼax tu chʼaʼtuklaj le x-juezoʼ ka aʼalaʼab ka beetaʼak uláakʼ juicio, baʼaleʼ ka seguernak u yilaʼal tumen le abogadaoʼ yéetel ka ilaʼak tumen yaanal juez. Bey káajik le u yóoxpʼéel jaats tiʼ le talamil yanchajoʼ.

PEʼERNAJOʼOB JUNSÚUTUK

Tu kʼiinil 30 tiʼ octubre tiʼ 2001, le x-juez Vera Dubinskayaoʼ káaj u beetik uláakʼ junpʼéel juicio. * Le abogada Kondratyevaoʼ tu yaʼaleʼ u j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ ku beetik u pʼektik máak u maasil, tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj xaneʼ wa ka xuʼuluk u kʼaʼamal u religionoʼob tumen le gobiernooʼ yaan u kanáantaʼaloʼob tu kaajil Moscú. Yoʼolal le baʼax tu yaʼaloʼ, le 10,000 j-Jaajkunajoʼob yanoʼob Moscuoʼ, tu firmartoʼob junpʼéel juʼun tuʼux ku yaʼalikoʼob tiʼ le tribunal maʼ u kʼáatoʼob ka «kanáantaʼakoʼob», jeʼex u yaʼalik le abogadaoʼ.

Le abogadaoʼ tu yaʼaleʼ maʼ kʼaʼabéet u yeʼesaʼal wa yaan baʼax kʼaas ku beetik u j-jaajkunajoʼob Jéeobaiʼ, tumen le juiciooʼ táan u beetaʼal yoʼolal le baʼax ku yaʼalik le jóoʼsaʼaniloʼoboʼ yéetel yoʼolal le baʼaxoʼob ku creertikoʼoboʼ, maʼ yoʼolal le baʼax ku beetkoʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ tu yaʼaleʼ yaan u bisik juntúul máak ku tʼaan tu kʼaabaʼ le Iglesia Ortodoxa Rusaoʼ. Le baʼax tu yaʼaloʼ tu yeʼeseʼ yaan tiʼ u nuuktakil le Iglesia Ortodoxa Rusa u kʼáatoʼob ka xuʼuluk u kʼaʼamal u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ. Tu kʼiinil 22 tiʼ mayo tiʼ 2003, le x-juezoʼ tu yaʼalaj ka xakʼaltaʼak le jóoʼsaʼaniloʼob tu kaʼatéenoʼ.

Tu kʼiinil 17 tiʼ febrero tiʼ 2004 beetaʼab le juicio utiaʼal u yilaʼal baʼax tu yilaj le junmúuchʼ máakoʼoboʼ. Letiʼobeʼ tu yaʼaloʼobeʼ le jóoʼsaʼaniloʼoboʼ ku «yáantik le familiaʼob yéetel le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ» yéetel «maʼ jaaj» wa ku beetkoʼob u pʼektikuba máakiʼ. Yaʼab uláakʼ máakoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼobeʼ bey xan úuchik u yilkoʼoboʼ. Ka kʼáataʼab tiʼ juntúul profesor tiʼ Historia Religiosa baʼaxten ku jóokʼol kʼaʼaytaj u j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ, letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Le kʼaʼaytajoʼ junpʼéel baʼax unaj u beetaʼal tumen tuláakal máax meyajtik Dios. Lelaʼ bey u yeʼesik le Evangeliooʼ, letiʼe baʼax tu yaʼalaj Cristo tiʼ u disipuloʼob ka u beetoʼob tuláakal tuʼuxoʼ». Kex beyoʼ, tu kʼiinil 26 tiʼ marzo tiʼ 2004, le x-juezoʼ tu yaʼalaj ka xuʼuluk u kʼaʼaytaj yéetel u muchʼkuba u j-jaajkunajoʼob Jéeoba tu kaajil Moscú. Yéetel tu kʼiinil 16 tiʼ junio tiʼ 2004, le Tribunal tiʼ u Noj kaajil Moscuoʼ tu yaʼalaj xan ka beetaʼak beyoʼ. * Juntúul sukuʼun úuch joʼopʼok u meyajtik Jéeobaeʼ tu yaʼalaj yoʼolal le baʼax chʼaʼtuklaʼaboʼ: «Tu kʼiinil le sovieticoʼoboʼ unaj u xuʼulul u creertaʼal Dios tumen u kajnáaliloʼob Rusia, bejlaʼeʼ unaj u beetkuba máak ortodoxoil».

¿Baʼax tu beetaj le sukuʼunoʼob yoʼolal le baʼax beetaʼabaʼ? Tu beetoʼob jeʼex Nehemías úuchjeakileʼ. Mix letiʼ mix le kaaj sajakchaj yoʼolal le baʼax tu beetaj le máaxoʼob pʼektoʼob utiaʼal maʼ u jel líiʼskoʼob u baʼpakʼiloʼob Jerusalenoʼ. Baʼaxeʼ tu seguertaj u líiʼskoʼob le pakʼoʼoboʼ, maas chich úuchik «u bin u meyajoʼob» (Neh. 4:1-6). Le sukuʼunoʼob xan yanoʼob Moscuoʼ maʼ tu chʼaʼajoʼob saajkil tiʼ le máaxoʼob pʼekmiloʼoboʼ, baʼaxeʼ tu seguertaj u kʼaʼaytikoʼob le maʼalob péektsiloʼ (1 Ped. 4:12, 16). U yojloʼob yaan u yáantaʼaloʼob tumen Jéeoba, le oʼolal tu káajsoʼob le u kanjaats tiʼ le talamiloʼ.

 MAAS PʼEKTAʼABOʼOB

Tu kʼiinil 25 tiʼ agosto tiʼ 2004, le sukuʼunoʼoboʼ tu yaʼaloʼob tiʼ Vladimir Putin, u presidenteil Rusia, chiʼichnakoʼob yoʼolal le baʼax chʼaʼtuklaʼaboʼ. Tu bisoʼob u firma 315,000 sukuʼunoʼob, jatsaʼanoʼob ich 76 u tsʼaapaloʼob. Bey túunoʼ le Iglesia Ortodoxa Rusaoʼ tu yeʼesaj bix u tuukul. Juntúul máax ku tʼaan tu kʼaabaʼ le Patriarcado tiʼ Moscuoʼ tu yaʼalaj: «Jach maʼ k-kʼáat ka seguernaj u beetik u meyaj u j-jaajkunajoʼob Jéeobaiʼ». Yéetel u nojchil le musulmanoʼoboʼ tu yaʼaleʼ «junpʼéel tiʼ le baʼax jach maʼalob beetaʼaboʼ» letiʼe úuchik u xuʼulsaʼal le meyaj ku beetik le j-Jaajkunajoʼoboʼ.

Yaan máakoʼobeʼ tu creertoʼob le baʼax aʼalaʼab tu contra le sukuʼunoʼoboʼ ka joʼopʼ u maas pʼektikoʼob. Yaan tiʼ letiʼobeʼ loxaʼaboʼob yéetel kóochaʼtaʼaboʼob le táan u kʼaʼaytajoʼob tu kaajil Moscuoʼ. Juntúul máak jach pʼujaʼaneʼ tu jóoʼsaj juntúul kiikeʼ ka tu kóochaʼtaj tu paach, ka lúub le kiikoʼ ka tu kʼolaj u pool. Kex bisaʼab yiknal doctoreʼ, maʼ beetaʼab mix baʼal tiʼ le máak tumen le policíaoʼ. Yaan sukuʼunoʼob maʼachoʼobeʼ ka chʼaʼab u huellail u kʼaboʼob, chʼaʼab u fotoʼob yéetel kʼaʼaloʼob junpʼéel áakʼab cárcel. Yaan tiʼ le máaxoʼob rentartik tuʼux ku muchʼkuba kaʼach le sukuʼunoʼoboʼ, aʼalaʼabtiʼob yaan u luʼsaʼal meyajtiʼob wa ku seguer u alquilarkoʼob tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ. Bey túunoʼ chéen tiʼ junpʼéel áakʼabeʼ yaʼab múuchʼuliloʼob pʼáat minaʼan tuʼux u muchʼkubaʼob. Cuarenta múuchʼuliloʼobeʼ yanchaj u meyajtiʼob kanpʼéel u Najiloʼob Reino, junpʼéeleʼ yanchaj u muchʼkuba sieteimedia jaʼatskab. Juntúul superintendente viajanteiʼ ku yaʼalik: «Le sukuʼunoʼoboʼ ku líikʼloʼob kaʼach las cinco u sáastal utiaʼal u binoʼob teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ, lelaʼ ich maas tiʼ junpʼéel jaʼab tu beetoʼob yéetel kiʼimak óolal».

MEYAJNAJ UTIAʼAL U TSʼAʼABAL NOJBEʼENIL TIʼ DIOS

Utiaʼal u yeʼesaʼal tumen le abogadoʼob áantik le sukuʼunoʼob maʼ maʼalob le baʼax  chʼaʼtuklaʼaboʼ, tu mesil diciembre tiʼ 2004, binoʼob tu táan le Tribunal Europeo tiʼ Derechos Humanosoʼ (ilaʼak le cuadro yaan teʼ táan juʼun 6 «¿Baʼaxten Francia ku xakʼaltaʼal junpʼéel talamil yanchaj Rusia?»). Seis jaʼaboʼob xiʼikoʼob, tu kʼiinil 10 tiʼ junio tiʼ 2010, le juezoʼoboʼ tu yaʼaloʼobeʼ maʼ jaaj le baʼax ku yaʼalaʼal tu contra u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ. * Xakʼaltaʼab le baʼax aʼalaʼan tu contraʼoboʼ ka ilaʼabeʼ maʼ jaajtakoʼobiʼ. Tu yaʼaloʼob xaneʼ, u luʼumil Rusiaeʼ unaj u beetik u xuʼulul u chʼaʼpachtaʼaloʼob yéetel u yutskíintikoʼob tak tuʼux ku páajtal le baʼax tsʼoʼok u beetkoʼob tu contra u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ (ilaʼak le cuadro yaan teʼ táan juʼun 8 ku kʼaabaʼtik «Le baʼax chʼaʼtuklaʼaboʼ»).

Le baʼax tu chʼaʼtuklaj le tribunaloʼ, ku yeʼesikeʼ le Convenio Europeo tiʼ Derechos Humanosoʼ ku yáantik u j-jaajkunajoʼob Jéeoba, yéetel unaj u beetaʼal baʼax ku yaʼalik tu luʼumil Rusia bey xan teʼ tuláakʼ 46 luʼumiloʼob ku nuʼuktaʼal tumen le Consejo tiʼ Europaoʼ. Tsʼoʼoleʼ le bix xakʼaltaʼabik tuláakal le leyoʼob yéetel le baʼax úuchoʼ, ku yáantik le abogadoʼob, juezoʼob, licenciadoʼob yéetel uláakʼ máakoʼob ilik ka respetartaʼak le derecho yaan tiʼ tuláakal máak tiʼ tuláakal yóokʼol kaaboʼ. ¿Baʼaxten? Tumen utiaʼal ka béeyak u chʼaʼtuklikoʼob lelaʼ, le juezoʼoboʼ tʼaanajoʼob tiʼ le ocho u téenel tsʼoʼok u yeʼeskoʼob maʼ jaaj le baʼaxoʼob ku yaʼalaʼal t-contraoʼ, bey xan tiʼ le nueve u téenel aʼalaʼab tumen le juezoʼob yanoʼob tu luʼumil Argentina, Canadá, España, Estados Unidos, Japón, Reino Unido, Rusia yéetel Sudáfrica, maʼ jaaj le baʼax ku yaʼalaʼal kaʼach tu contra le sukuʼunoʼoboʼ. Tuláakal lelaʼ, bey xan le úuchik u yeʼesaʼal maʼ jaaj le baʼax aʼalaʼab tu contra le sukuʼunoʼob tu kaajil Moscuoʼ, ku yeʼesik u j-jaajkunajoʼob Jéeoba tiʼ tuláakal yóokʼol kaabeʼ jeʼel u béeytal u binoʼob tu táan autoridad utiaʼal u defendertik u fejoʼob bey xan le baʼaxoʼob ku creertikoʼoboʼ.

Jesuseʼ tu yaʼalaj tiʼ u disipuloʼob: «Bíin bisaʼakeʼex tu táan jalaʼachoʼob yéetel [reyoʼob] tin woʼolal; beyoʼ jeʼel u páajtal a tʼaaneʼex tin woʼolal tu táanoʼob yéetel tu táan [le] maʼ oksaj óoloʼoboʼ» (Mat. 10:18). Le talamiloʼ xáanchaj quince jaʼaboʼob, baʼaleʼ tu tsʼáaj u páajtalil tiʼ le sukuʼunoʼob u tsʼáaikoʼob kʼaj óoltbil u kʼaabaʼ Jéeoba tu luʼumil Rusia yéetel tuláakʼ tuʼuxoʼob. Le baʼaxoʼob xakʼaltaʼab yéetel le juicioʼob beetaʼab bey xan le baʼaxoʼob tu yaʼalaj le juezoʼoboʼ, tsʼoʼok u beetkoʼob u jach kʼaj óoltaʼal u j-jaajkunajoʼob Jéeoba. Jeʼex úuchik u yaʼalik Jesuseʼ tsʼoʼok u meyaj utiaʼal ka tsʼaʼabak kʼaj óoltbil u kʼaabaʼ. Tsʼoʼoleʼ tsʼoʼok u yáantaj «utiaʼal u [kʼaʼaytaʼal] le maʼalob péektsiloʼ» (Fili. 1:12). Bejlaʼeʼ ken jóokʼok kʼaʼaytaj u j-jaajkunajoʼob Jéeoba tu kaajil Moscueʼ, ku yaʼalaʼaltiʼob: «¿Maʼ wa luʼsaʼan u páajtalil a kʼaʼaytajeʼexiʼ?». Ken beetaʼak le kʼáatchiʼ tiʼobaʼ ku páajtal u maas tsolkoʼob baʼax ku creertikoʼob. Jeʼex k-ilkoʼ mix baʼal jeʼel u beetik maʼ u kʼaʼaytaʼal u maʼalob péektsilil le Reinooʼ. K-kʼáat óoltik tiʼ Jéeoba ka seguernak u yáantik le sukuʼunoʼob kajaʼanoʼob Rusia, tsʼoʼok u xáantal joʼopʼok u yeʼeskoʼob chúukaʼan óolaloʼ.

[Tsolajiloʼob]

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 6]

¿Baʼaxten Francia ku xakʼaltaʼal junpʼéel talamil yanchaj Rusia?

Rusiaeʼ ook ichil le Convenio Europeo tiʼ Derechos Humanos tu kʼiinil 28 tiʼ febrero tiʼ 1996, yéetel tu kaʼa firmartaj tu kʼiinil 5 tiʼ mayo tiʼ 1998. Úuchik u firmartikeʼ, tu kʼameʼ le máaxoʼob kajaʼanoʼob Rusiaoʼ yaantiʼob le derechoʼobaʼ:

«U páajtalil [...] u yantal u religión máak; lelaʼ ku tsʼáaik u páajtalil u kʼexik u religión máak [...], bey xan u beetik baʼaxoʼob ku creertik [...] tu táan u maasil wa chéen tu juunal.» (Artículo 9.)

«U páajtalil u yaʼalik máak baʼax ku tuklik yéetel [...] u kʼamik wa u tsʼáaik ojéeltbil baʼaxoʼob ku tuklik.» (Artículo 10.)

«U páajtalil u muchʼkuba máak.» (Artículo 11.)

Le máakoʼob yéetel le organizacionoʼob ku tuklikoʼob maʼatech u beetaʼal le baʼax ku yaʼalik le ley yéetel tsʼoʼok u beetkoʼob tuláakal le ku páajtal utiaʼal u yáantaʼaloʼob teʼ luʼumil tuʼux yanoʼoboʼ, jeʼel u páajtal u binoʼob tu táan le Tribunal Europeo tiʼ Derechos Humanos, yaan tu noj kaajil Estrasburgo, Francia (ilaʼak le fotooʼ). Teʼeloʼ ku meyaj 47 u túulul juezoʼobiʼ, le jaypʼéel luʼumiloʼob táakaʼanoʼob ichil le Convenio Europeo tiʼ Derechos Humanosoʼ, yéetel le baʼaxoʼob ku chʼaʼtuklikoʼoboʼ unaj u tsʼoʼokbesaʼal tumen tuláakal le luʼumiloʼob táakpajaʼanoʼoboʼ.

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 8]

Le baʼax chʼaʼtuklaʼaboʼ

Lelaʼ letiʼe jujunpʼéel baʼax tu chʼaʼtuklaj le juezoʼoboʼ.

Yoʼolal le u yaʼalaʼal u j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ ku beetkoʼob u jatskuba le familiaʼoboʼ:

«Le talamiloʼ ku yantal tumen le máax maʼatech u meyajtik Diosoʼ, maʼatech u yeʼesik tsiikil tiʼ le derecho yaan tiʼ u láakʼtsil utiaʼal u yantal u religión yéetel u táakpajal tiʼ le baʼaloʼob ku beetaʼal ichiloʼ.» (Xóotʼol 111.)

Maʼ tu kʼamoʼob xan le u yaʼalaʼal k-beetik u «kʼastal u tuukul máak», tumen chíikpaj maʼ jaajiʼ:

«Jelaʼan úuchik k-ilik le juezoʼob [tiʼ Rusiaoʼ] maʼ tu yaʼaloʼob u kʼaabaʼ le máaxoʼob maʼ tu chaʼabal u beetkoʼob baʼax ku tuklikoʼob tumen tsʼoʼok u kʼaskúuntaʼal u tuukuloʼoboʼ.» (Xóotʼol 129.)

Tsʼoʼoleʼ maʼ tu kʼamoʼob xan le u yaʼalaʼal maʼ k-kʼáat ka tsʼaʼakakoʼon tumen maʼatech k-kʼamik kʼiʼikʼoʼ:

«Ichil le baʼaxoʼob letiʼ máak unaj u chʼaʼtuklik wa yaan u kʼamik wa maʼoʼ táakaʼan le bix u kʼáat ka tsʼaʼakakoʼ. Tuláakal máak tsʼoʼok u nojochtal yéetel maʼalob u tuukuleʼ yaan u páajtalil u chʼaʼtuklik wa yaan u yóotik ka operartaʼak wa maʼ, wa yaan u kʼamik uláakʼ tsʼaak wa maʼ, jeʼex le u tsʼaʼabal kʼiʼikʼ tiʼ máakoʼ.» (Xóotʼol 136.)