Internet: Bix jeʼel k-kanáantikba tiʼ ken meyajnaktoʼoneʼ

ÚUCHJEAKILEʼ le imprentaoʼ jach yaʼab kʼeexoʼob tu beetaj u yantal, baʼaleʼ le Internetoʼ maas jach yaʼab kʼeexoʼob tsʼoʼok u beetik u yantal. Yaan máax aʼalikeʼ le Internetoʼ ku tsʼáaik u páajtalil u yojéeltik máak baʼax ku yúuchul tiʼ tuláakal le Luʼumaʼ. Lelaʼ maʼ chéen ku yaʼalaʼaliʼ, tumen tiʼ Interneteʼ jeʼel u béeytal u yilaʼal jeʼel baʼaxakeʼ.

Jéeobaeʼ tu beetoʼon yéetel u páajtalil k-aʼalik baʼax k-tuklik. Letiʼ le yáax máax tʼaanaj yéetel Adán yéetel Eva, utiaʼal u yaʼaliktiʼob baʼax unaj u beetkoʼob utiaʼal ka kuxlakoʼob ich kiʼimak óolal (Gén. 1:28-30). Baʼaleʼ jach séeb úuchik u yilaʼal jeʼel xan u páajtal u yaʼalaʼal baʼax maʼ maʼalob utiaʼal u beetaʼal kʼaaseʼ. Tu káajbaleʼ, Satanaseʼ tu yaʼalaj baʼaloʼob maʼ jaajtak tiʼ Evaiʼ. Letiʼeʼ tu creertaj tsʼoʼoleʼ ka tu yaʼalaj xan tiʼ u yíicham. Yoʼolal leloʼ tuláakal máak ku muʼyaj (Gén. 3:1-6; Rom. 5:12).

¿Baʼax jeʼel u páajtal u yaʼalaʼal yoʼolal le Internetoʼ? U jaajileʼ ku taasik utsiloʼob, baʼaleʼ jeʼel xan u beetik kʼaaseʼ. Ku yáantkoʼon k-séeb ojéelt baʼax kʼaʼabéet, maʼ k-peʼertik yaʼab tiempo yéetel utiaʼal k-séeb beetik baʼax ku kʼáataʼaltoʼon. Baʼaleʼ ku taasik xan baʼaloʼob maʼ maʼalobtak jeʼel u beetik k-peʼertik yaʼab tiempoeʼ yéetel jeʼel u kʼaskúuntik k-tuukuleʼ. Le oʼolaleʼ, ¿baʼax unaj k-beetik utiaʼal u meyajtoʼon tubeel yéetel k-kanáantik maʼ u beetik k-lúubul tiʼ baʼax kʼaas?

¿Jaaj wa le baʼax ku yaʼalikoʼ?

Maʼ unaj k-tuklik wa láaj maʼalob yéetel jaaj tuláakal le baʼaxoʼob ku yaʼalaʼal teʼ Internetoʼ. Lelaʼ jeʼel u páajtal k-ketik yéetel juntúul máax ku taasiktoʼon tsʼaak utiaʼal k-lukʼ tumen u yojel kʼojaʼanoʼoneʼ, baʼaleʼ maʼatech u yilik wa maʼ caducarnakiʼ. ¿Máasaʼ táanileʼ yaan k-ilik wa maʼ caducarnak utiaʼal maʼ u beetiktoʼon loobiʼ? Lelaʼ bey xan unaj k-beetik ken ookkoʼon tiʼ Internet, tumen ken u yeʼes le baʼax k-kaxtikoʼ maʼatech u yéeyik le baʼax maʼalob tiʼ le baʼax maʼ maʼaloboʼ. Lelaʼ ku yeʼesikeʼ utiaʼal maʼ k-oksik baʼaloʼob maʼ maʼalobtak t-tuukuleʼ unaj k-yéeyik baʼaxoʼob k-ilkiʼ.

Tu jaʼabil 1993, junpʼéel revista jach kʼaj óolaʼaneʼ tu beetaj junpʼéel chan dibujo. Kaʼatúul peekʼoʼob kulukbaloʼob tu táan junpʼéel computadora, juntúuleʼ ku yaʼalik tiʼ uláakʼoʼ: «Ich Interneteʼ, mix máak u yojel wa peekʼech». Lelaʼ jach jaaj, tiʼ Interneteʼ jeʼel u páajtal u taʼakik máak jach máaxeʼ.  Baʼaleʼ lelaʼ maʼ túumbeniʼ: úuchjeakileʼ Satanaseʼ meyajnajtiʼ juntúul kaan utiaʼal u yaʼalik tiʼ Eva jeʼel u páajtal u beetkuba jeʼex Dioseʼ. Tiʼ Internet xaneʼ, jeʼel máaxakeʼ jeʼel u páajtal u yaʼalik jach u yojel u beet wa baʼaxeʼ. Tuláakal jeʼel u páajtal u yaʼalik baʼax ku tuklik, u tsʼáaik tsolnuʼuk, u tsʼáaik ojéeltbil wa baʼax bey xan u tsʼáaik fotoʼobiʼ.

Le oʼolal ken joʼopʼok u meyajtoʼon Interneteʼ, unaj k-kanáantik baʼaxoʼob k-ilkiʼ. Maʼ k-beetik jeʼex Evaeʼ. Táanil tiʼ k-creertik junpʼéel baʼaleʼ, unaj k-tuklik: 1) ¿Máax tsʼíibte yéetel baʼax u meyaj? 2) ¿Baʼax u tuukul yéetel baʼax u pʼeek le máax tsʼáa ich Internetoʼ? 3) ¿Ku yaʼalik wa tuʼux tu chʼaʼaj le baʼax ku yaʼalikoʼ? 4) ¿Túumbentak wa le baʼax ku yaʼalikoʼ? Bejlaʼeʼ láayliʼ jach jeʼel u yáantkoʼon le baʼax tu yaʼalaj Pablo tiʼ Timoteoaʼ: «Kanáant le baʼax tsʼoʼok in kʼubéentiktechaʼ. Maʼ a wuʼuyik chéen kunel yéetel luʼumkabil tʼaanoʼob, mix u sakach tʼaaniloʼob le baʼax yéetel tuus ku kʼaabaʼintik kʼaj óolaloʼ» (1 Tim. 6:20).

¿Jach wa tu jaajil ku yáantken?

Wa ku meyajtoʼon Internet tubeeleʼ jeʼel u séebkuntik k-meyajeʼ, jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-sen xuup yéetel utiaʼal maʼ k-sen kaʼanaleʼ. Maʼ tsaaj u jóokʼol máak tu yotoch utiaʼal u yilik bajux junpʼéel baʼal, utiaʼal u maan, utiaʼal u boʼol tiʼ banco jeʼel baʼalak horaeʼ, utiaʼal u yilik yéetel u manik boleto maʼ koʼojtakiʼ, u yilik tuʼux kajaʼan wa máax yéetel u kaxtik u numeroil teléfono wa u yilik baʼax bejil jeʼel u bisik utiaʼal u séeb kʼuchul wa tuʼuxeʼ. Tak tiʼ u najiloʼob Betel tiʼ tuláakal yóokʼol kaabeʼ yaʼab u meyaj Internet utiaʼal u beetkoʼob séebaʼan u meyajoʼob yéetel utiaʼal maʼ u sen xuupoʼob.

Baʼaleʼ yaan horaeʼ maʼatech u taasik utsiloʼob. Yaʼab máakeʼ ku máanskoʼob yaʼab tiempo tiʼ Internet chéen utiaʼal u náaysik u yóoloʼob. Ku máanskoʼob yaʼab horaʼob táan u báaxaloʼob, táan u maanoʼob, táan u tsikbaloʼob, táan u túuxtikoʼob mensajeʼob wa táan u beetkoʼob uláakʼ baʼaloʼob, lelaʼ ku beetik u pʼatkoʼob baʼaloʼob maas kʼaʼanaʼantak jeʼex u familiaʼob, u amigoʼob bey xan le múuchʼuliloʼ. Yaʼabeʼ jach tsʼoʼok u suuktal u yookloʼob Internet. Lelaʼ jach yaʼab tiʼ máax ku yúuchul. Junpʼéel xook beetaʼab tu jaʼabil 2010, tu yeʼeseʼ 18,4% tiʼ le táankelem paaloʼob tiʼ Coreaoʼ, tuláakal súutukil tiaʼanoʼob Interneteʼ. Tsʼoʼoleʼ junmúuchʼ alemaniailoʼob tu beetoʼob junpʼéel xookeʼ, tu yaʼaloʼobeʼ «sáamsamaleʼ maas yaʼab koʼoleloʼob aʼalik maʼ uts tu tʼaan u máansik yaʼab tiempo u yíichamoʼob tiʼ Internetiʼ». Juntúul tiʼ le koʼoleloʼoboʼ tu yaʼaleʼ jach kʼexpaj u modos u yíicham yéetel óolak tak u pʼatubaʼob.

Maʼ sen úucheʼ, juntúul máakeʼ tu túuxtaj junpʼéel carta tiʼ junpʼéel u najil Betel tuʼux ku yaʼalik jach tsʼoʼok u suuktal u máansik yaʼab tiempo tiʼ Internet. Tu yaʼaleʼ yaan kʼiineʼ ku máansik tak diez horaʼob tiʼ Internet. Ka káajeʼ maʼ kʼaas u yilkiʼ, baʼaleʼ jujunpʼíitil ka xuʼul u bin muchʼtáambal yéetel u beetik u payalchiʼ. Ken xiʼik teʼ Najil Reinooʼ, maʼ u líiʼsmuba yéetel le baʼaxoʼob kun ilbiloʼ, yéetel chéen táan u tuklik u suut utiaʼal u  kaʼa okol Internet. U maʼalobileʼ tu naʼataj maʼ maʼalob le baʼax ku beetkoʼ ka tu yilaj u kʼexik. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon lelaʼ? Jach unaj k-kanáantik bukaʼaj tiempo k-máansik tiʼ Internet utiaʼal maʼ u beetiktoʼon kʼaas.

¿Jach wa tu jaajil maʼalob?

Tu yáax tsʼíibil Tesalonicailoʼob 5:21 yéetel 22, ku yaʼalik: «Ilawileʼex maʼalob tuláakal, pʼáateneʼex yéetel le baʼax maʼaloboʼ. Tselabaʼex tiʼ tuláakal baʼax kʼaas». Unaj k-ilik wa kʼambeʼen tu táan Jéeoba tuláakal le baʼaxoʼob k-ilik Internetoʼ. Maʼ unaj k-ilik baʼaloʼob kʼaastak yéetel maʼ maʼalob utiaʼal juntúul máax meyajtik Diosiʼ. Le Internetoʼ chuup yéetel pornografía, le oʼolal wa maʼ k-kanáantikbaeʼ jeʼel u beetik k-lúubul tiʼ baʼax kʼaaseʼ.

Unaj k-tuklik: «¿Yaan wa kʼiin jeʼel in suʼlaktal wa ka ilaʼak tumen in núup, in taataʼob wa tumen juntúul sukuʼun le baʼax kin chaʼantikoʼ?». Wa bey u yúuchultoʼonoʼ, maas maʼalob ka ookkoʼon Internet chéen wa yaan uláakʼ máax t-iknal. Kex tu jaajil ku yáantkoʼon le Internet utiaʼal k-maan bey xan k-tsikbal yéetel wa máaxeʼ, ku tsʼáaik xan tuʼux «u núupkʼebantal [máak] tu puksiʼikʼal» (Mat. 5:27, 28).

¿Maʼalob wa ka k-jel túuxte?

Ich Interneteʼ ku páajtal k-ojéeltik yéetel k-túuxtik tiʼ wa máax le baʼax k-ojéeltikoʼ. Baʼaleʼ unaj k-ilik wa jaaj le baʼax k-túuxtik tiʼ u maasiloʼ bey xan wa minaʼan baʼax kʼaas ichil. Maʼalob ka k-tukle: «¿Jeʼel wa u páajtal in weʼesik jach jaajeʼ? ¿Tsʼaʼanten wa u páajtalil in túuxtik tiʼ u maasil? * ¿Maʼalob wa yéetel jeʼel wa u yáantik u maasileʼ? ¿Baʼaxten taak in túuxtik? ¿Chéen wa utiaʼal in pʼáatal utsil tu táan in amigoʼob?».

Le correo electrónico xanoʼ jach yaʼab bix jeʼel u yáantkoʼoneʼ, baʼaleʼ jeʼel xan u beetik u chuʼupul k-correo yéetel baʼaloʼob maʼ jach kʼaʼabéetoʼobeʼ. Yaan máaxeʼ ku túuxtik yaʼab mensajeʼob maʼ jach kʼaʼabéetoʼob tiʼ máaxoʼob yaan tu listaʼobiʼ, lelaʼ ku beetik u peʼertikoʼob yaʼab tiempo. Utiaʼal maʼ u yúuchultoʼon beyaʼ unaj k-jach tuklik wa jach kʼaʼabéet k-túuxtik. Unaj k-tuklik baʼax u biilal le correo ken k-túuxtoʼ. Úuchjeakileʼ le máakoʼoboʼ ku túuxtikoʼob carta tiʼ u láakʼtsiloʼob yéetel tiʼ u amigoʼob utiaʼal u yaʼalikoʼob bix u bin tiʼob yéetel baʼax tsʼoʼok u beetkoʼob. ¿Maʼ wa bey xan unaj u meyajtoʼon le mensajeʼob k-túuxtik bejlaʼoʼ? ¿Maʼalob wa ka k-túuxt junpʼéel mensaje wa maʼ k-ojel wa jach jaaj le baʼax k-aʼalikoʼ?

¿U kʼáat wa túun u yaʼaleʼ maʼ maʼalob ka meyajnaktoʼon Internetiʼ? Maʼ xaaneʼ beyoʼ, jeʼex le máax t-aʼalaj jach suukchaj u máansik yaʼab tiempo tiʼ Internetoʼ. Baʼaleʼ maʼ tuláakal bey unaj u beetkiʼ. Wa ken ookkoʼon Internet ku meyajtoʼon tubeel k-tuukul yéetel «le naʼatoʼ», yaan k-ilkeʼ le Internetoʼ jach jeʼel u yáantik máakeʼ (Pro. 2:10, 11).

[Tsolajil]

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 4]

¿Baʼaxten unaj k-kanáantikba tiʼ le baʼax ku chíikpajal Internetoʼ?

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 5]

Táanil unaj k-jach tuklik wa maʼalob ka k-túuxte