Xeen tiʼ baʼax ku taasik

Xeen tu cuadroil baʼax ku taasik

Jéeobaeʼ «ku yeʼesik le baʼaloʼob talamtakoʼ»

Jéeobaeʼ «ku yeʼesik le baʼaloʼob talamtakoʼ»

Jéeobaeʼ «ku yeʼesik le baʼaloʼob talamtakoʼ»

«A [Dioseʼexeʼ maas] nojoch tiʼ tuláakal [diosoʼob]; letiʼeʼ u Yuumtsil [reyoʼob] yéetel ku yeʼesik le baʼaloʼob talamtakoʼ.» (DAN. 2:47)

¿BAʼAX JEʼEL A NÚUKIKEʼ?

¿Baʼax tsʼoʼok u yaʼaliktoʼon Jéeoba ku taal u kʼiin?

¿Máaxoʼob ku chíikbesik le u yáax seis pooloʼob le baʼalcheʼoʼ?

¿Baʼax yaan yil le baʼalcheʼ yéetel le estatua tu wayakʼtaj Nabucodonosoroʼ?

1, 2. ¿Baʼax tsʼoʼok u yáantkoʼon k-naʼat Jéeoba, yéetel baʼax oʼolal?

¿BAʼAX gobiernoil kun nuʼuktaj way Luʼum ken xuʼulsaʼak u gobernación wíinik tumen u Reino Dioseʼ? Yoʼolal u yáantaj Jéeoba, le Dios «eʼesik le baʼaloʼob talamtakoʼ», jeʼel u páajtal k-ojéeltikeʼ. Utiaʼal lelaʼ unaj k-xakʼaltik le libroʼob tu tsʼíibtaj le profeta Daniel yéetel le apóstol Juanoʼ.

2 Jéeobaeʼ tu tsʼáajtiʼob u páajtalil u wayakʼtikoʼob baʼalcheʼob ku chíikbeskoʼob gobiernoʼob. Tsʼoʼoleʼ tu tsolaj tiʼ Daniel baʼax ku chíikbesik junpʼéel nojoch estatua tu wayakʼtaj. Dioseʼ tu beetaj u tsʼíibtaʼal tuláakal ichil le Biblia utiaʼal k-utsiloʼ (Rom. 15:4). Beyoʼ ku muʼukʼaʼantal k-fe utiaʼal k-creertik maʼ kun xáantaleʼ, u Reinoeʼ yaan u xuʼulsik u gobernación wíinik (Dan. 2:44).

3. Utiaʼal k-naʼatik le profecíaʼob tiʼ le Bibliaoʼ, ¿baʼax kʼaʼabéet k-yáax naʼatik, yéetel baʼaxten?

3 Le baʼaxoʼob tu tsʼíibtaj Daniel yéetel Juanoʼ maʼ chéen ku yáantkoʼon k-il máax le ocho «reyoʼob», wa gobiernoʼoboʼ, baʼaxeʼ tak bix kun bin u chíikpajloʼob. Baʼaleʼ utiaʼal k-naʼatik baʼax ku yaʼalikoʼobeʼ, táanileʼ kʼaʼabéet k-naʼatik le yáax profecía tiʼ le Bibliaoʼ. ¿Baʼaxten? Tumen tuláakal le Bibliaoʼ ku tʼaan tiʼ bix kun béeytal. Jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ, le profecíaaʼ ku nupik tuláakal u maasiloʼ.

LE BAʼALCHEʼ YÉETEL U CHʼIʼIBAL LE KAANOʼ

4. ¿Máaxoʼob táakaʼanoʼob ichil u chʼiʼibal le koʼoleloʼ, yéetel baʼax ken u beetoʼob?

4 Ka tsʼoʼok u kʼebantal le yáax wíinikoʼob tu jardinil Edenoʼ, Jéeobaeʼ tu yaʼaleʼ juntúul «koʼolel[eʼ]» yaan u yantal u «chʼiʼibal» (xokaʼak Génesis 3:15). * Le chʼiʼibaloʼ yaan u beetik loob tu pool le kaan, wa Satanás, utiaʼal u kíimskoʼ. Ka máan kʼiineʼ Jéeobaeʼ tu yeʼeseʼ le chʼiʼibaloʼ yaan u taal tu familia Abrahán, ichil u kaajil Israel, tu chʼiʼibal Judá yéetel tu chʼiʼibal rey David (Gén. 22:15-18; 49:10; Sal. 89:3, 4; Luc. 1:30-33). Le yáax máax táakaʼan ichil le chʼiʼibaloʼ Jesucristo (Gal. 3:16). Le uláakʼ jaats táakaʼanoʼ, letiʼe sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼob yéetel kiliʼich muukʼ utiaʼal u binoʼob kaʼanoʼ (Gal. 3:26-29). Jesús yéetel le yéeyaʼanoʼoboʼ táakaʼanoʼob ichil u Reino Dios, le baʼax kun meyaj tiʼ Jéeoba utiaʼal u xuʼulsik tiʼ Satanasoʼ (Luc. 12:32; Rom. 16:20).

5, 6. 1) ¿Jaypʼéel nukuch gobiernoʼob ku chʼaʼchiʼitaʼal teʼ náay tu yilaj Daniel yéetel Juanoʼ? 2) ¿Baʼax ku chíikbesik u pooloʼob le baʼalcheʼ ku yaʼalik u libroil Apocalipsisoʼ?

5 Le yáax profecía yaan teʼ Bibliaoʼ, ku yaʼalikeʼ Satanaseʼ yaan u yantal u «chʼiʼibal» kun pʼektik u chʼiʼibal le koʼoleloʼ. ¿Máaxoʼob táakaʼanoʼob ichil u chʼiʼibal le kaanoʼ? Tuláakal le máaxoʼob u pʼekmoʼob Dios yéetel ku chʼaʼpachtikoʼob u kaajal, jeʼex u beetik Satanasoʼ. Desde úuchjeakeʼ le Kʼaasilbaʼaloʼ u jatsmaj u chʼiʼibal ich jejeláas «u reinoiloʼob yóokʼol kaab», wa gobiernoʼob (Luc. 4:5NM, 6). Ichil tuláakal le gobiernoʼobaʼ chéen junpʼíit tsʼoʼok u maas pʼektikoʼob u kaajal Jéeobaiʼ, úuchjeakeʼ le kaajaʼ chíikbesaʼab tumen u kaajil Israel yéetel bejlaʼeʼ letiʼe sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ. Lelaʼ jach maʼalob ka k-naʼate, tumen ku yeʼesiktoʼon baʼaxten chéen ocho nukuch gobiernoʼob tu yilaj Daniel yéetel Juan.

6 Tu jóokʼbal le yáax siglooʼ, le tsʼoʼok u kaʼa kuxkíintaʼaloʼ Jesuseʼ tu yeʼesaj u jaats náayoʼob tiʼ apóstol Juan (Apo. 1:1). Tiʼ junpʼéeleʼ Juaneʼ tu yilaj juntúul dragón, ku chíikbesik le Kʼaasilbaʼal, waʼalakbal tu jáal junpʼéel nojoch kʼáaʼnáaboʼ (xokaʼak Apocalipsis 13:1, 2). Ka tsʼoʼokeʼ ichil le kʼáaʼnáaboʼ jóokʼ juntúul baʼalcheʼ jach jelaʼan, yéetel tsʼaʼab yaʼab páajtalil tiʼ tumen le Kʼaasilbaʼaloʼ. Ka máan kʼiineʼ juntúul angeleʼ tu yaʼalaj tiʼ Juaneʼ le siete u pooloʼob le chak baʼalcheʼ, «u yoochel» le baʼalcheʼ ku yaʼalik Apocalipsis 13:1, ku chíikbesik «siete [reyoʼob]» wa gobiernoʼob (Apo. 13:14, 15; 17:9, 10). Le ka tsʼíibtaʼab u libroil Apocalipsisoʼ, le yáax cinco nukuch gobiernoʼoboʼ tsʼoʼok u máanoʼob, le u seisoʼ táan u gobernar, yéetel le u sieteoʼ «maʼ taalakiʼ». ¿Máakalmáak le gobiernoʼobaʼ? Koʼoneʼex ilik baʼax ku chíikbesik cada junpʼéel tiʼ u pool le baʼalcheʼoʼ. Yaan k-ilik xan baʼax tu yaʼalaj Daniel yoʼolal le gobiernoʼobaʼ, yaneʼ tu chʼaʼchiʼitaj yaʼab jaʼaboʼob táanil tiʼ u yilaʼaloʼob.

LE YÁAX KAʼAPʼÉEL POOLOʼ: EGIPTO YÉETEL ASIRIA

7. ¿Máax ku chíikbesik le yáax pooloʼ, yéetel baʼaxten?

7 U yáax pool le baʼalcheʼoʼ ku chíikbesik Egipto. ¿Baʼaxten? Tumen letiʼe yáax gobierno tu beetaj u muʼyaj u kaajal Diosoʼ. Káaj u chʼaʼpachtik u chʼiʼibal Abrahán, le tuʼux kun taal u chʼiʼibal le koʼolel, ka joʼopʼ u yaʼabtaloʼob tu luʼumil Egiptooʼ. Utiaʼal maʼ u kʼuchul le chʼiʼibaloʼ, Satanaseʼ tu yóotaj u xuʼuls u kaajal Dios. ¿Bixi? Letiʼe úuchik u péeksik faraón u kíims tuláakal le mejen xiʼipalaloʼob israelitaʼoboʼ. Baʼaleʼ maʼ chaʼabtiʼ tumen Jéeobaiʼ yéetel tu jóoʼsaj u kaajal tiʼ u luʼumil Egipto (Éxo. 1:15-20; 14:13). Ka máan kʼiineʼ tu beetaj u yookloʼob teʼ luʼum u yaʼalmaj u tsʼáaiktiʼoboʼ.

8. ¿Máax ku chíikbesik le u kaʼapʼéel pooloʼ, yéetel baʼax tu yóotaj u beete?

8 Le u kaʼapʼéel u pool le baʼalcheʼoʼ ku chíikbesik Asiria, junpʼéel gobierno jach yaan u páajtalil kaʼach tu yóotaj u xuʼuls tiʼ u kaajal Dios. U jaajileʼ le gobiernoaʼ meyajnaj tiʼ Jéeoba utiaʼal u castigartik le reino tiʼ diez chʼiʼibaloʼoboʼ, tumen tu adorartoʼob yaanal diosoʼob yéetel maʼ tu yuʼuboʼob tʼaaniʼ. Baʼaleʼ Asiriaeʼ baʼatelnaj xan tu contra Jerusalén. Maʼ xaaneʼ Satanaseʼ u kʼáat kaʼach u xuʼuls le chʼiʼibal tuʼux kun taal Jesusoʼ. Baʼaleʼ leloʼ maʼ táakaʼan ichil le baʼax u tukultmaj Diosoʼ. Le oʼolal Jéeobaeʼ tu túuxtaj juntúul ángel utiaʼal u xuʼulsik le máaxoʼob pʼekmiloʼ yéetel utiaʼal u salvartik le máaxoʼob meyajt yéetel chúukaʼan óolaloʼ (2 Rey. 19:32-35; Isa. 10:5, 6, 12-15).

LE U YÓOXPʼÉEL POOLOʼ: BABILONIA

9, 10. 1) ¿Baʼax tu chaʼaj Jéeoba u beetik le babilonioʼoboʼ? 2) ¿Baʼax unaj u yúuchul utiaʼal u béeytal le profecíaʼoboʼ?

9 Le u yóoxpʼéel u pool le baʼalcheʼ tu yilaj Juanoʼ ku chíikbesik Babilonia. Jéeobaeʼ tu chaʼaj u bisaʼal u kajnáaliloʼob Jerusalén utiaʼal ka palitsiltaʼakoʼob Babilonia. Dioseʼ u yaʼalmiliʼ tiʼ le israelitaʼob wa maʼ tu yuʼubikoʼob táaneʼ jeʼel u yúuchultiʼob beyoʼ (2 Rey. 20:16-18). Tu yaʼaleʼ yaan u xuʼulul u yantal reyoʼob utiaʼal u kutaloʼob «tu jalaʼach kʼáancheʼ Yuumtsil» tu kaajil Jerusalén (1 Cró. 29:23). Baʼaleʼ tu yaʼaleʼ yaan juntúul máax yaan u derechoil tiʼ u gobernar kun taal tu chʼiʼibal rey Davideʼ, yaan u taal u beet u reyil (Eze. 21:25-27).

10 Uláakʼ junpʼéel profecíaeʼ ku yaʼalikeʼ, ken kʼuchuk le Mesías aʼalaʼan, le Máax yéeyaʼan tumen Jéeobaoʼ, le judíoʼoboʼ láayliʼ táan u adorartikoʼob Dios teʼ templo yaan Jerusalenoʼ (Dan. 9:24-27). Yéetel junpʼéel profecía tsʼíibtaʼab táanil tiʼ u bisaʼal le israelitaʼob tu kaajil Babiloniaoʼ, tu yaʼaleʼ le Mesíasoʼ yaan u síijil tu kaajil Belén (Miq. 5:2). Utiaʼal ka béeyak le baʼax aʼalaʼanoʼ, unaj u jáalkʼabtaʼal le judíoʼob utiaʼal ka suunakoʼob tu luʼumoʼoboʼ yéetel u jel beetkoʼob le templooʼ. Baʼaleʼ u suukileʼ le babilonioʼoboʼ maʼatech u jáalkʼabtikoʼob le máaxoʼob u palitsiltmoʼoboʼ. ¿Bix kun úuchul kaʼach le baʼax aʼalaʼanoʼ? Yéetel u profetaʼobeʼ Jéeobaeʼ tu yaʼalaj bix kun úuchul (Amós 3:7).

11. ¿Yéetel baʼaxoʼob ku chíikbesaʼal u gobiernoil Babilonia? (Ilaʼak le tsolajiloʼ.)

11 Juntúul tiʼ le israelitaʼob bisaʼaboʼob Babiloniaoʼ, Daniel (Dan. 1:1-6). Letiʼe máax meyajnaj tiʼ Jéeoba utiaʼal u yaʼalik baʼax luʼumiloʼob kun gobernar ken tsʼoʼokok u gobernar Babilonia. Jeʼex juntéenjeakeʼ Jéeobaeʼ tu beetaj u wayakʼtaʼal tumen rey Nabucodonosor junpʼéel nojoch estatua beetaʼan yéetel jejeláas metaloʼob (xokaʼak Daniel 2:1, 19, 31-38). Tu tsolaj xaneʼ u pool le estatua beetaʼan yéetel orooʼ ku chíikbesik le Imperio babilonicooʼ. * U tseem yéetel u kʼaboʼob beetaʼan yéetel plataeʼ ku chíikbesik le gobierno kun antal ken tsʼoʼokkoʼ. ¿Máakalmáak le gobiernoaʼ yéetel baʼax ken u beet kaʼach tiʼ u kaajal Dios?

LE U KANPʼÉEL POOLOʼ: MEDOPERSIA

12, 13. 1) ¿Bix tu yaʼalil Jéeoba kun tsʼáanchaʼatbil Babilonia? 2) ¿Baʼaxten maʼalob úuchik u chíikbesaʼal Medopersia tumen u kanpʼéel pool le baʼalcheʼoʼ?

12 Maas tiʼ cien jaʼaboʼob táanil tiʼ u kuxtal Danieleʼ, Jéeobaeʼ meyajnajtiʼ Isaías, u profeta, utiaʼal u yaʼalik baʼax gobiernoil kun tsʼáanchaʼatik Babiloniaoʼ. Yéetel maʼ chéen tu yaʼalaj bix kun tsʼáanchaʼatbil Babiloniaiʼ, baʼaxeʼ tu yaʼalaj u kʼaabaʼ máax kun beetik: Ciro, juntúul persiail (Isa. 44:28-45:2). Tsʼoʼoleʼ tiʼ Danieleʼ yanchaj kaʼapʼéel wayakʼ yoʼolal u reinoil Medopersia. Tiʼ junpʼéel wayakʼeʼ tu yileʼ le gobiernoaʼ ku chíikbesaʼal tumen juntúul oso tséel waʼalakbal ku yaʼalaʼaltiʼ ka u «jaant tuláakal le bakʼ ku páajtaleʼ» (Dan. 7:5). Teʼ tu kaʼapʼéel wayakʼoʼ tu yileʼ ku chíikbesaʼal tumen juntúul taman yaan kaʼatsʼíit u baak (Dan. 8:3, 20).

13 Jéeobaeʼ tu béeykuntaj le baʼax tu yaʼalaj le ka tu beetaj u xuʼulsaʼal tiʼ Babilonia tumen le Imperio medopersaoʼ yéetel le ka tu chaʼaj u suut le israelitaʼob tu luʼumoʼoboʼ (2 Cró. 36:22, 23). Baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ, Medopersiaeʼ jach óolak u xuʼuls tiʼ u kaajal Dios. U libroil Estereʼ ku yaʼalikeʼ, Hamán, juntúul máax yaan u páajtalil Persiaeʼ, tu chʼaʼtuklaj u beetik u láaj kíimsaʼal le judíoʼob yanoʼob yáanal u páajtaliloʼ yéetel tu yaʼalaj tak baʼax kʼiin ken u beete. Baʼaleʼ Jéeobaeʼ tu salvartaj u kaajal tiʼ le baʼax u tukultmaj u beetik kaʼach u chʼiʼibal Satanasoʼ (Est. 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14). Jeʼex túun k-ilkoʼ, jach maʼalob u chíikbesaʼal Medopersia tumen u kanpʼéel pool le baʼalcheʼ ku yaʼalik Apocalipsisoʼ.

LE U CINCO POOLOʼ: GRECIA

14, 15. ¿Baʼax tu yeʼesaj Jéeoba yoʼolal u Imperioil Grecia?

14 Le u cinco pool le baʼalcheʼ ku yaʼalik Apocalipsisoʼ Grecia. Danieleʼ tsʼokaʼaniliʼ u yaʼalik tiʼ Nabucodonosoreʼ u nakʼ yéetel u muukʼ yookoʼob de cobre le estatuaoʼ ku chíikbesik Grecia. Baʼaleʼ ka tsʼoʼokeʼ Danieleʼ tu yilaj uláakʼ kaʼapʼéel náayoʼob ku maas eʼesik bix le gobiernoaʼ yéetel le máax kun gobernartik maas yaan u páajtaliloʼ.

15 Tiʼ junpʼéeleʼ ku chíikbesaʼal Grecia yéetel juntúul leopardo yaan kanpʼéel u xiikʼoʼob, lelaʼ ku yeʼesikeʼ jach séebaʼan kun bin u tsʼáanchaʼatik uláakʼ luʼumiloʼob (Dan. 7:6). Teʼ tuláakʼ junpʼéel náayoʼ, tu yileʼ juntúul chivo yaan juntsʼíit u baakeʼ tu séeb kíimsaj juntúul taman yaan kaʼatsʼíit u baak, ku chíikbesik Medopersia. Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ Danieleʼ le chivooʼ ku chíikbesik Grecia, yéetel le nojoch baakoʼ ku chíikbesik juntúul tiʼ u reyoʼob. Ka tsʼoʼokeʼ Danieleʼ tu yaʼaleʼ le nojoch baakoʼ yaan u kaʼachal, ken tsʼoʼokkeʼ yaan u jóokʼol kanpʼéel maas mejentakiʼ. Le profecíaaʼ yaʼab jaʼaboʼob tsʼíibtaʼak táanil tiʼ u kʼuchul Grecia u gobernart yaʼab luʼumiloʼob. Baʼaleʼ béeychaj jach jeʼex úuchik u yaʼalaʼaloʼ. Alejandro Magno, le rey maas yanchaj u páajtalil tu luʼumil Greciaoʼ, letiʼ nuʼukt le baʼateʼel tu contra Medopersiaoʼ. Baʼaleʼ le «baakoʼ» séebaʼan úuchik u kaʼachal, tumen chéen 32 jaʼaboʼob yaan tiʼ Alejandro ka kíimi, tu kʼiinil jach maʼalob u gobernar. Ka kíimeʼ jaʼats u gobierno tumen kantúul tiʼ u nuuktakil u soldadoʼob (xokaʼak Daniel 8:20-22).

16. ¿Baʼax tu beetaj Antíoco IV?

16 Ka tsʼoʼok u tsʼáanchaʼataʼal Persiaeʼ, Grecia kaaj u gobernartik le luʼum tuʼux yaan u kaajal Diosoʼ. Teʼ kʼiinoʼoboʼ, le judíoʼoboʼ tsʼokaʼan u suutoʼob teʼ Luʼum Aʼalaʼan u Tsʼaʼabaloʼ yéetel tsʼokaʼan u jel líiʼskoʼob le templo yaan Jerusalenoʼ. Letiʼobeʼ láayliʼ u kaajaloʼob Jéeobaeʼ, yéetel láayliʼ teʼ templo ku adorartikoʼoboʼ. Baʼaleʼ kex kaʼapʼéel siglo táanil tiʼ u taal Jesuseʼ le u cinco pool le baʼalcheʼ, wa Greciaoʼ, líikʼ tu contraʼob. Antíoco IV, juntúul tiʼ le máaxoʼob gobernart junjaats tiʼ u imperio Alejandrooʼ, tu beetaj junpʼéel altar utiaʼal juntúul beetbil dios tu temploil Jerusalén yéetel tu yaʼalaj ka kíimsaʼak tuláakal máax kun seguertik u religión le judíoʼoboʼ. Jeʼex k-ilkoʼ u chʼiʼibal Satanaseʼ jach u pʼekmaj u kaajal Dios. Baʼaleʼ maʼ úuch tiʼ leloʼ xuʼulsaʼab tiʼ Grecia tumen le uláakʼ junpʼéel nojoch gobierno kun segueroʼ. ¿Máax ku chíikbesik le u seis u pool le baʼalcheʼoʼ?

LE U SEIS POOL «TÁAJ KʼAAS» YÉETEL «JAKʼBEʼENTSIL[Oʼ]»: ROMA

17. ¿Baʼax tu beetaj le u seis pool le baʼalcheʼ utiaʼal ka béeyak le baʼax ku yaʼalik Génesis 3:15?

17 Le ka wayakʼtaʼab le baʼalcheʼ tumen le apóstol Juanoʼ, Roma ku gobernar (Apo. 17:10). Le u seis pool le baʼalcheʼoʼ táakpaj utiaʼal u béeychajal u profecíail Génesis 3:15. Satanaseʼ meyajnajtiʼ le máaxoʼob gobernartik Roma utiaʼal u «chiʼik tu tuunkuy» le chʼiʼibaloʼ. ¿Bix úuchik u beetik? Tu beetaj u yaʼalaʼal táan u líikʼil Jesús tu contra u gobiernoil Roma utiaʼal ka kíimsaʼak (Mat. 27:26). Baʼaleʼ séeb utschajik le tuʼux chiʼiboʼ tumen Jéeobaeʼ tu kaʼa kuxkíintaj Jesús.

18. 1) ¿Baʼax túumben kaajil tu yéeyaj Jéeoba, yéetel baʼaxten? 2) ¿Bix úuchik u seguer u pʼektaʼal u chʼiʼibal le koʼolel tumen u chʼiʼibal le kaanoʼ?

18 U nuuktakil u kaajil Israeleʼ tu muchʼubaʼob yéetel Roma utiaʼal u beetkoʼob loob tiʼ Jesús, yéetel u maas yaʼabil le judíoʼoboʼ maʼ tu kʼamoʼob Jesusiʼ. Le oʼolal Jéeobaeʼ tu xúumpʼattaj u kaajil Israel (Mat. 23:38; Hch. 2:22, 23). Ka tu yéeyaj junpʼéel túumben kaaj ku kʼaabaʼtik, «u Israel Dios, NM» (Gal. 3:26-29; 6:16). Lelaʼ letiʼe judíoʼob yéetel le maʼ judíoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼanoʼ (Efe. 2:11-18). Ka tsʼoʼok u kaʼa kuxtal Jesuseʼ, u chʼiʼibal le kaanoʼ seguernaj u pʼektik u chʼiʼibal le koʼoleloʼ, tumen Romaeʼ yaʼab u téenel tu yilaj u xuʼulsik tiʼ u kaʼa jaats le chʼiʼibaloʼ, le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ. *

19. 1) ¿Baʼax tu yaʼalaj Daniel yoʼolal le u seis nojoch gobiernooʼ? 2) ¿Baʼax ken k-il tiʼ uláakʼ xook?

19 Le imagen tu wayakʼtaj Nabucodonosoroʼ aʼalaʼabtiʼ tumen le profeta Danieloʼ le u pʼúul yookoʼob de hierrooʼ ku chíikbesik Roma (Dan. 2:33). Baʼaleʼ tiʼ Danieleʼ anchaj uláakʼ junpʼéel náay, yoʼolal le Imperio romanooʼ bey xan yoʼolal le reino kun jóokʼol tiʼoʼ (xokaʼak Daniel 7:7, 8). Ichil yaʼab jaʼabeʼ tu táan u enemigoʼobeʼ, Romaeʼ «táaj kʼaas, jakʼbeʼentsil, [yéetel] táaj yaan u muukʼ». Baʼaleʼ le profecíaoʼ tu yaʼaleʼ teʼ imperioaʼ yaan u jóokʼol «diez [...] baakoʼob» bey xan junpʼéel chan baak yaan u yantal yaʼab páajtalil tiʼ. ¿Máaxoʼob tu chíikbesaj le diez baakoʼoboʼ? ¿Máax tu chíikbesaj le chan baakoʼ yéetel baʼax xóotʼolil tiʼ le nojoch estatua tu wayakʼtaj Nabucodonosor ku chíikbesikoʼ? Yaan k-ilik u núukil teʼ xook yaan teʼ táan juʼun 14.

[Tsolajiloʼob]

^ xóot’ol 4 Le «koʼolelaʼ» bey u yatan Jéeobaeʼ, yéetel ku chíikbesik tuláakal le angeloʼob yaan teʼ kaʼanoʼ (Isa. 54:1; Gal. 4:26; Apo. 12:1, 2).

^ xóot’ol 11 U pool le estatua ku yaʼalik u libroil Daniel bey xan le u yóoxpʼéel pool le tsʼíitsʼik baʼalcheʼ ku yaʼalik Apocalipsisoʼ ku chíikbesik Babilonia. Ilaʼak le cuadro yaan teʼ táan juʼun 12 yéetel 13.

^ xóot’ol 18 Ka xuʼulsaʼab u kaajil Jerusalén tu jaʼabil 70 tumen Romaoʼ, maʼ úuch utiaʼal u béeytal le baʼax ku yaʼalik Génesis 3:15, tumen teʼ kʼiinoʼoboʼ u kaajil Israeleʼ tsʼoʼok u xuʼulul u kʼaʼamal tumen Dios.

[U kʼáatchiʼiloʼob le xookoʼ]