U Pʼíich Tulumil Kanan maʼ talam u naʼataʼaliʼ ¿Baʼaxten káaj u jóokʼol?
U Pʼíich Tulumil Kanan maʼ talam u naʼataʼaliʼ ¿Baʼaxten káaj u jóokʼol?
DESDE úuchjeakeʼ yaʼab xiiboʼob yéetel koʼoleloʼob tiʼ tuláakal yóokʼol kaabeʼ tsʼoʼok u yáantaʼaloʼob tumen le baʼax ku tsolik U Pʼíich Tulumil Kananoʼ. Baʼaleʼ tu mesil julio tiʼ 2011, káaj u jóokʼol U Pʼíich Tulumil Kanan ich inglés maʼ talam u naʼataʼaliʼ yéetel aʼalaʼab yaan u jóoʼsaʼal ichil junpʼéel jaʼab, tsʼoʼoleʼ ku yilaʼal wa yaan u seguer u jóoʼsaʼal.
Jach kiʼimak k-óol k-aʼalikteʼexeʼ tsʼoʼok k-chʼaʼtuklik u seguer k-jóoʼsik le revistaaʼ yéetel maʼ kun xáantaleʼ yaan u jóoʼsaʼal ich español, francés yéetel portugués.
KIʼIMAK U YÓOLOʼOB TU YOʼOLAL
U jaats sukuʼunoʼob kajaʼanoʼob Pacífico sureʼ le ka joʼopʼ u meyajtiʼob le U Pʼíich Tulumil Kanan maʼ talam u naʼataʼaloʼ, tu yaʼaloʼob: «Bejlaʼeʼ le sukuʼunoʼoboʼ maas chéen chʼaʼabil u naʼatkoʼob le baʼax ku tsolik U Pʼíich Tulumil Kananoʼ». Uláakʼ cartaeʼ ku yaʼalik: «Le tiempo k-máansik kaʼach utiaʼal k-ilik baʼax u kʼáat u yaʼal jujunpʼéel tʼaan wa jaatsoʼobeʼ, bejlaʼeʼ ku meyaj utiaʼal k-xakʼaltik le tekstoʼoboʼ yéetel k-ilik baʼax yaan u yiloʼob yéetel le xookoʼ».
Tu luʼumil Estados Unidoseʼ juntúul kiik kaʼanchajaʼan u xookeʼ, ku yaʼalik: «Máan dieciocho jaʼaboʼob kin tʼaan yéetel kin tsʼíib jeʼex u beetik le máaxoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼoboʼ. Le bix in tuukul yéetel in tʼaanoʼ jach talam u naʼataʼal. Tin tsʼáaj cuenta yaan baʼax unaj in beetik». Bejlaʼeʼ le kiikaʼ jach maʼalob u kaʼansaj yéetel ku yaʼalik bix u yuʼubikuba: «Le U Pʼíich Tulumil Kanan maʼ talam u naʼataʼaloʼ jach tsʼoʼok u yáantken. Tumen chéen chʼaʼabil u naʼataʼal baʼax ku yaʼalikeʼ ku yeʼesik bix unaj u tʼaan máak utiaʼal u séeb naʼataʼal».
Juntúul kiik kajaʼan Inglaterra okjaʼanaj tu jaʼabil 1972, tu yaʼalaj: «Le táan in xokik le yáax U Pʼíich Tulumil Kanan maʼ talam u naʼataʼaloʼ, tin wuʼuyaj bey Jéeoba xokikteneʼ, jeʼex u beetik juntúul taatatsil yéetel u chan hijaeʼ tin wuʼuyaj bey tu méekʼen utiaʼal u xokikten junpʼéel cuentoeʼ».
Juntúul kiik betelita tu luʼumil Estados Unidos tsʼoʼok maas tiʼ cuarenta jaʼaboʼob okjaʼanakeʼ, ku yaʼalikeʼ tsʼoʼok u yáantaʼal u naʼat jujunpʼéel baʼaloʼob tumen le U Pʼíich Tulumil Kanan maʼ talam u naʼataʼaloʼ. Jeʼex le cuadro tu taasaj le revista 15 tiʼ septiembre tiʼ 2011, tu tsoleʼ le tʼaan ich español «nube de testigos» ku yaʼalik Hebreob 12:1, u kʼáat u yaʼal yaʼab máakoʼob maʼ tu páajtal u xoʼokloʼob. Le kiikoʼ ku yaʼalik: «Maas tin naʼataj le tekstooʼ». Yoʼolal u xoʼokol teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ, tu yaʼalaj: «Ken beetaʼak le kʼáatchiʼoboʼ wa juntúul chan paal ku xokik u núukil tiʼ U Pʼíich Tulumil Kanan maʼ talam u naʼataʼaloʼ, jatsʼuts u yuʼubaʼal tumen le sukuʼunoʼob xokik le revista úuch joʼopʼok u jóoʼloʼ, tumen yaanal tʼaanoʼob ku meyaj tiʼ le chan paaloʼ».
Uláakʼ kiik betelitaeʼ, tu yaʼalaj: «Jatsʼuts in wuʼuyik u comentar le mejen paalal teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ. Tsʼoʼok u yáantaʼaloʼob tumen le túumben revista utiaʼal maʼ u sajaktaloʼob comentaroʼ. Jach ku líiʼskoʼob in wóol yéetel le baʼax ku yaʼalikoʼoboʼ».
Juntúul kiik okjaʼanaj tu jaʼabil 1984, tu yaʼalaj yéetel kiʼimak óolal: «Kin wuʼuyik jach in tiaʼal ka tsʼíibtaʼabi. Séeb in naʼatik, le oʼolal in wojel maʼalob le baʼax ken in comentart tu Xookil U Pʼíich Tulumil Kananoʼ».
JACH KU YÁANTIK LE TAATATSILOʼOBOʼ
U maama juntúul chan xiʼipal yaan siete jaʼaboʼob tiʼeʼ, tu yaʼalaj: «Yaʼab tiempo ku bisikten kaʼach in tsoliktiʼ le tʼaanoʼob maʼ tu naʼatik ken k-líiʼsba utiaʼal u Xookil U Pʼíich Tulumil Kananoʼ, leloʼ ku beetik in kaʼanal». ¿Bix u yáantaʼal tumen le U Pʼíich Tulumil Kanan maʼ talam u naʼataʼaloʼ? Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Ku jaʼakʼal in wóol in wilik u xokik in hijo le xóotʼoloʼob yéetel u naʼatikoʼ. Tumen séeb u naʼataʼal yéetel u taatsʼ u yaʼalik baʼax taak u kaʼansikeʼ, maas kiʼimak u yóol u xokik. Tu juunal ku líiʼskuba yéetel maʼ tu náayal u yóol tu yorail le xookoʼ».
Juntúul kiikeʼ ku yaʼalik tu yoʼolal u hija yaan nueve jaʼaboʼob tiʼ: «Bejlaʼeʼ maʼ kʼaʼabéet in wáantik utiaʼal u líiʼskubaiʼ. Chéen wa baʼax kʼiin ku kʼaʼabéettal k-tsoliktiʼ wa baʼax teʼ xookoʼ. Tumen beetaʼan junpʼéel bix séeb u naʼatikeʼ, jach kiʼimak u yóol tu yorail u Xookil U Pʼíich Tulumil Kananoʼ».
¿BAʼAX KU YAʼALIK LE MEJEN PAALALOʼ?
Yaʼab mejen paalal tuklikeʼ le U Pʼíich Tulumil Kanan maʼ talam u naʼataʼaloʼ beetaʼab utiaʼal letiʼob. Rebecca yaan 12 jaʼaboʼob tiʼeʼ, tu yaʼalaj: «Maʼ u xuʼulul a jóoʼskeʼex. Jatsʼuts in wilik a tsolkeʼex le tʼaanoʼob teʼ cuadrooʼ. Jach chéen chʼaʼabil u naʼatik tak mejen paalal».
Nicolette chéen siete jaʼaboʼob yaantiʼeʼ, ku yaʼalik: «Talam in wilik kaʼach U Pʼíich Tulumil Kanan. Baʼaleʼ bejlaʼeʼ tak chéen tin juunaleʼ ku páajtal in maas comentar». Emma yaan nueve jaʼaboʼob tiʼeʼ, tu yaʼalaj: «Yaʼab baʼaloʼob tsʼoʼok u yáantken in naʼat maas maʼalob bey xan in wíitsʼin yaan seis jaʼaboʼob tiʼ. ¡Diosboʼotik!».
Jeʼex k-ilkoʼ yaʼab máax jóoʼsik u yutsil u yantal junpʼéel revista séeb u naʼataʼal yéetel u taatsʼ u yaʼalik le baʼax taak u kaʼansikoʼ. Chíikaʼan jach kʼaʼabéet kaʼachi, le oʼolal yaan u seguer u jóokʼol paʼteʼ yéetel le tsʼoʼok u yáantik yaʼab máak desde tu jaʼabil 1879.
[Foto yaan teʼ táan juʼun 29]
[Foto yaan teʼ táan juʼun 30]
[Foto yaan teʼ táan juʼun 30]
«Le tiempo k-máansik kaʼach utiaʼal k-ilik baʼax u kʼáat u yaʼal jujunpʼéel tʼaan wa jaatsoʼobeʼ, bejlaʼeʼ ku meyaj utiaʼal k-xakʼaltik le tekstoʼoboʼ yéetel k-ilik baʼax yaan u yiloʼob yéetel le xookoʼ»
[Foto yaan teʼ táan juʼun 31]
[Foto yaan teʼ táan juʼun 31]
«Ku jaʼakʼal in wóol in wilik u xokik in hijo le xóotʼoloʼob yéetel u naʼatikoʼ»
