1-3. 1) ¿Baʼaxten ku tukultik máak tsʼoʼok kaʼach u beetik wa baʼax yaanal bixeʼ? 2) ¿Baʼax k-kanik tiʼ Pablo yoʼolal lelaʼ?

«TIʼ TULÁAKAL le baʼaxoʼob jeʼel u tsʼíibtik wa u yaʼalik máak tumen yaachajaʼan u yóoloʼ, maases ku yaʼalik: ‹Tsʼoʼok kaʼach in beetik beyaʼ›.» Lelaʼ bey tu yaʼalil le poeta John G. Whittieroʼ utiaʼal u yeʼesik yaan baʼax beetik u yaatal k-óol tumen maʼ jóokʼ jeʼex k-kʼáateʼ. Ken u tukult máak tsʼoʼok kaʼach u beetik yaanal bix wa baʼaxeʼ, ku beetik tumen ku yaatal u yóol yoʼolal baʼax tu beetaj. U jaajileʼ tuláakloʼon yaan baʼax beetik u yaatal k-óol. Techeʼ ¿baʼaxoʼob beetik u yaatal a wóol?

² Yaan máaxeʼ tsʼoʼok u beetik baʼax maʼ maʼalobiʼ wa tsʼoʼok u lúubul tiʼ nukuch kʼeban. Yaan xaneʼ maʼ u beet baʼax kʼaasiʼ, baʼaleʼ ku tuklik wa maʼalob le baʼax tu beetoʼ. Yaan máaxeʼ ku tuʼubsik le baʼaxoʼob u beetmoʼ yéetel ku seguertik u kuxtal. Baʼaleʼ yaneʼ ku kíimskuba u tukle: «Wa bejlaʼa ka in beet kaʼach lelaʼ...» (Sal. 51:3). ¿Kux teech? Desde bejlaʼeʼ, ¿a kʼáat wa a meyajt Dios yéetel maʼ u yaatal a wóol yoʼolal baʼax a beetmaj? ¿Yaan wa máax tiʼ tsʼoʼok u yúuchul yéetel jeʼel u yáantkoʼon le baʼax tu beetoʼ? Yaan, apóstol Pablo.

³ Letiʼeʼ tu beetaj baʼaloʼob jach kʼaastak, baʼaleʼ yaan xan baʼaloʼob jach maʼalob tu beetaj. Kex jach yaachaj u yóol tu yoʼolal le baʼaxoʼob kʼaastak u beetmoʼ, chúukpaj u yóol u meyajt Dios yéetel kiʼimak óolal. Koʼoneʼex ilik bix tu beetil.

4. ¿Baʼax ku beetik kaʼach le apóstol Pablooʼ?

⁴ Tu táankelmil Pablo, le táan u beetik u fariseoiloʼ, yaan baʼaxoʼob tu beetaj yaachaj tu yóol ka tsʼoʼoki.  Letiʼ joʼolint u sen chʼaʼpachtaʼal u disipuloʼob Cristo. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ ka tsʼoʼok u kíimsaʼal Estebaneʼ, «Sauloeʼ [ka máan kʼiineʼ tu kʼaabaʼtaj Pablo] táan u yóotik u xuʼuls le [múuchʼuliloʼ], táan u yokol u jíilt chiʼichiʼnaj [utiaʼal] u jóoʼsik máakoʼob yéetel koʼoleloʼob utiaʼal ka u túuxt kʼalbiloʼob» (Hch. 8:3). Le profesor William Barclayoʼ ku yaʼalikeʼ le tʼaan griego ku suʼutul «u xuʼuls[koʼ]» ku yeʼesik «jach táaj kʼasaʼan yéetel jatsʼuts u yilik u muʼyaj u maasil», jeʼex «juntúul tsʼíitsʼik baʼalcheʼ ku xeʼexetʼik wa baʼaxeʼ». Tumen u kʼubmaj u yóol tiʼ u religión le judíoʼoboʼ, Sauloeʼ ku tuklikeʼ maʼalob u yilik Dios u xanaʼchaʼatik le cristianoʼoboʼ. Le oʼolal «maʼ jáaw u taasik sajbeʼentsiloʼob bey xan kíimil» tu contraʼobiʼ yéetel seguernaj u chʼaʼpachtikoʼob utiaʼal u beetik u muʼyaj «xiiboʼob bey xan koʼoleloʼob» (Hch. 9:1, 2; 22:4). *

5. Tsol baʼaxten Sauloeʼ xuʼul u chʼaʼpachtik u disipuloʼob Jesús yéetel káaj u kʼaʼaytaj.

⁵ Sauloeʼ taak u bin kaʼach Damasco, utiaʼal u jóoʼsik jíiltbil tu yotochoʼob u disipuloʼob Jesús yéetel utiaʼal u biskoʼob Jerusalén pʼis óoltbiloʼob tumen le Sanedrinoʼ. Baʼaleʼ maʼ chaʼabtiʼ tumen Jesús, u Poolil le múuchʼuliloʼ (Efe. 5:23). Le táan u bin Sauloʼ tu kaajil Damascooʼ Jesuseʼ tu beetaj u léembal junpʼéel sáasil tu beel ka chʼóopchaji. Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj ka xiʼik Damasco yéetel ka u páaʼt u yaʼalaʼaltiʼ baʼax unaj u beetik. Le Bibliaoʼ ku tsikbaltik baʼax úuchi (Hch. 9:3-22).

6, 7. ¿Baʼax eʼesik kʼajaʼan tiʼ Pablo le baʼaxoʼob maʼ maʼalob u beetmoʼ?

⁶ Pabloeʼ jach kʼexpaj ka tu beetuba cristianoil. Letiʼeʼ xuʼul u jach pʼektik le máaxoʼob tsaypachtik Jesusoʼ, tsʼoʼoleʼ maʼ sajakchaj u tsʼáaikuba tu tséeloʼobiʼ. Kex beyoʼ ka máan kʼiineʼ tu tsʼíibtaj: «Teʼexeʼ tsʼoʼok a wuʼuyikeʼex bix in kuxtal kaʼachi, le kaʼach yanen tu religión le judíoʼoboʼ. A wojleʼex yéetel bukaʼaj kʼuuxilil tin chʼaʼpachtaj u [múuchʼulil] Jajal Dios, yéetel tin wóotaj in xuʼulse» (Gal. 1:13). Ka tu tsʼíibtaj xan u carta tiʼ le sukuʼunoʼob yaan Corinto yéetel Filipos bey xan ka tsʼíibnaj tiʼ Timoteoeʼ, tu kaʼa aʼalaj le baʼaxoʼob u beetmoʼ (xokaʼak 1 Corintoiloʼob 15:9; Fili. 3:6; 1 Tim. 1:13). Pabloeʼ maʼ kiʼimak u yóol u tsʼíibtik le baʼaxoʼob tu beetoʼ, baʼaleʼ maʼ tu beetaj xan bey mix baʼal uchaʼaneʼ. U yojel yaan baʼaloʼob jach kʼaastak u beetmaj (Hch. 26:9-11).

⁷ Frederic W. Farrar, juntúul máax ku xakʼalxoktik le Bibliaoʼ, tu yaʼalaj bix táakpajik Saulo «utiaʼal u xuʼulsik» le máaxoʼob tsaypachtik Cristooʼ. Tu yaʼaleʼ chéen wa k-naʼatik bukaʼaj u kʼasaʼanil kaʼach tiʼ le cristianoʼoboʼ «ku páajtal k-naʼatik bukaʼaj yaachajik u yóol tu yoʼolal baʼaxoʼob u beetmoʼ yéetel k-naʼatik le baʼaxoʼob jeʼel u yaʼalaʼaltiʼ tumen le máaxoʼob pʼekmiloʼ». Teʼ múuchʼuliloʼob ku xíimbaltik kaʼachoʼ, maʼ xaaneʼ yaan sukuʼunoʼob tu natsʼubaʼob tu yiknal Pablo utiaʼal u yaʼalikoʼobtiʼ: «Teech bakáan le Pablo, ku chʼaʼpachtikoʼon kaʼachoʼ», tsʼoʼoleʼ letiʼeʼ mix u kʼaj óol le sukuʼunoʼoboʼ (Hch. 9:21).

8. ¿Bix tu yuʼubiluba Pablo tumen yaabiltaʼab yéetel chʼaʼab óotsilil tiʼ tumen Jéeoba yéetel Jesús, yéetel baʼax ku kaʼansiktoʼon?

⁸ Pabloeʼ ku naʼatik kaʼacheʼ tu yoʼolal u yutsil Dioseʼ ku béeytal u beetik le meyaj tsʼaʼantiʼoʼ. Tiʼ le 14 cartaʼob tu tsʼíibtoʼ óoliʼ noventa u téenel tʼaanaj tiʼ u chʼaʼ óotsilal Dios, maas yaʼab u téenel tiʼ uláakʼ máaxoʼob tsʼíibt le Bibliaoʼ (xokaʼak 1 Corintoiloʼob 15:10). Pabloeʼ jach kiʼimakchaj u yóol chʼaʼabik óotsilil tiʼ tumen Dios yéetel taakchaj u yeʼesik táan u jóoʼsik u yutsil le baʼax beetaʼab tu yoʼolaloʼ. Maas tu tsʼáaj u yóol u meyajt Dios tiʼ u maasil apostoloʼob. Le baʼax úuchtiʼoʼ yaan baʼax ku  kaʼansik tiʼ tuláakal, maases tiʼ le máaxoʼob ku tuklikoʼob mix bikʼin u perdonartaʼaloʼob tumen Diosoʼ. ¿Baʼax ku kaʼansik? Ku kaʼansiktoʼoneʼ wa k-lúubul tiʼ nukuch kʼeban, baʼaleʼ k-tsʼáaik k-fe tiʼ u kuxtal Jesús tu kʼubaj, k-aʼalik le baʼaxoʼob maʼ maʼalob k-beetmaj yéetel maʼ k-kaʼa beetkeʼ, yaan u perdonartikoʼon Jéeoba, bey ku tupkeʼ (xokaʼak 1 Timoteo 1:15, 16). Kex Pablo tu jaajil u yóol tu chʼaʼpachtaj le máaxoʼob tsaypachtik Cristooʼ, tu yaʼalaj: «U Paal Dios [...] máax tu yaabilten yéetel tu kʼubaj u kuxtal tin woʼolal» (Gal. 2:20, NM; Hch. 9:5). Jeʼex k-ilkoʼ le táan u meyajtik Jéeobaoʼ maʼ tu chaʼaj u pechʼ óoltaʼal tumen le baʼaxoʼob u beetmoʼ. ¿Kux túun teech?

9, 10. 1) ¿Baʼaxten yaan sukuʼunoʼob ku yaatal u yóoloʼob? 2) ¿Baʼaxten maʼ unaj k-sen tuukul tiʼ le baʼaxoʼob maʼ maʼalob k-beetmoʼ?

⁹ Maʼ xaaneʼ techeʼ yaan baʼax ta beetaj, baʼaleʼ ka tsʼoʼokeʼ yaachaj ta wóol. Maʼ xaaneʼ chéen ta xuʼuxupaj a muukʼ yéetel a tiempo tiʼ kunel baʼaloʼob. Maʼ xaaneʼ ta beetaj u yaatal u yóol wa máax wa tu yoʼolal uláakʼ baʼal. Wa beyoʼ, ¿baʼax jeʼel a beetkeʼ?

¹⁰ Yaʼabeʼ maʼ tu xuʼulul u chiʼichnaktal. Chéen le ku sen tuklikoʼob, le oʼolal ku yaatal u yóoloʼob yéetel ku muʼyajoʼob. Baʼaleʼ ¿ku yutstal wa le talamiloʼ? Maʼatech. Óoliʼ jeʼex ka a tukult jeʼel a bin wa tuʼux chéen ikil a sen úumbal tiʼ junpʼéel columpioeʼ. Baʼax kun úuchleʼ jach yaan a kaʼanal. Le oʼolal tu lugar a sen tuukuleʼ, maas maʼalob ka a beet wa baʼax ku taasiktech utsil. Maʼ xaaneʼ maas maʼalob ka a kʼáat ka perdonartaʼakech utiaʼal a kaʼa biskaba yéetel wa máax. Maʼ xaaneʼ utiaʼal maʼ a lúubul tu kaʼatéen tiʼ le baʼax beetik u yaatal a wóoloʼ unaj a kanáantkaba tiʼ le baʼax túulchʼintech a beetoʼ. Wa maʼ xaaneʼ kex jeʼel baʼax ka a beeteʼ yaan a muʼyaj. U jaajileʼ chéen kunel k-sen chiʼichnaktal. Tumen leloʼ chéen jeʼel u satik k-óoleʼ yéetel  maʼ tu chaʼik k-tsʼáaik u maas maʼalobil tiʼ Jéeoba.

11. 1) ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal u chʼaʼiktoʼon óotsilil Jéeoba yéetel u yeʼesiktoʼon yaabilaj? 2) ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal u yantaltoʼon jeetsʼelil yéetel k-tuʼubsik le baʼaxoʼob maʼ maʼalob k-beetmoʼ?

¹¹ Yaan sukuʼunoʼobeʼ tumen jach ku yaatal u yóoloʼob yoʼolal le baʼaxoʼob maʼ maʼalob u beetmoʼoboʼ, ku kʼuchul u tukloʼob mix bikʼin u yaabiltaʼaloʼob tumen Dios. Ku tuklikoʼob xan maʼ tu náajaltikoʼob ka chʼaʼabak óotsilil tiʼob, tumen yaan baʼaxoʼob jach kʼaastak u beetmoʼob wa tumen jiʼibanaj u beetkoʼob wa baʼax. Baʼaleʼ u jaajileʼ kex jeʼel baʼaxak u beetmoʼobeʼ jeʼel u páajtal u arrepentiroʼobeʼ, u kʼexik u kuxtaloʼob yéetel u kʼáatkoʼob ka perdonartaʼakoʼob tumen Dios (Hch. 3:19). Jéeobaeʼ jeʼel u chʼaʼik óotsilil yéetel u yeʼesik yaabilaj tiʼob jeʼex tsʼoʼok u sen beetkoʼ. Letiʼeʼ ku yeʼesik u yutsil tiʼ le máax ku arrepentir tu jaajil u yóol jeʼex tu beetil Jobeʼ, letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Kin kʼexik in tuukul kin kutal ichil maʼay luʼum yéetel ichil taʼanil kʼáakʼ» (Job 42:6). Utiaʼal ka yanaktoʼon jeetsʼelileʼ Dioseʼ ku yaʼaliktoʼon: «Máax ku muklik [u] kʼebaneʼ, maʼ bíin xiʼik utsil tiʼiʼ; baʼaleʼ máax ku [yaʼalik] yéetel ku pʼatkeʼ bíin [perdonartaʼak]» (Pro. 28:13; Sant. 5:14-16). Bey túunoʼ jeʼel u páajtal k-aʼalik tiʼ Dios le kʼeban k-beetmoʼ, k-kʼáatik ka u perdonartoʼon yéetel k-ilik maʼ k-kaʼa beetik (2 Cor. 7:10, 11). Wa k-beetik beyaʼ yaan u chʼaʼiktoʼon óotsilil tumen ‹letiʼeʼ jach ku perdonar› (Isa. 55:7).

12. 1) Jeʼex tu beetil Davidoʼ, ¿baʼax jeʼel k-beetik utiaʼal maʼ u sen chiʼichnaktal k-concienciaeʼ? 2) ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal u yaatal u yóol Jéeoba, yéetel bix u yáantkoʼon k-naʼatik? (Il le cuadrooʼ.)

¹² Jéeobaeʼ jach jeʼel u yáantkoʼon wa k-payalchiʼ tiʼ letiʼeʼ. Davideʼ yéetel oksaj óolal payalchiʼinaj utiaʼal u yaʼaliktiʼ jach bix u yuʼubikuba, le jatsʼuts payalchiʼaʼ tiaʼan tu libroil Salmoseʼ (xokaʼak Salmo 32:1-5). Davideʼ tu yileʼ jach ku muʼyaj wa maʼ tu yaʼalik le baʼax kʼaas u beetmoʼ. Tumen maʼ tu yaʼalaj le baʼax tu beetoʼ xuʼul u yantal kiʼimak óolal tiʼ, chiʼichnakchaj u conciencia yéetel kʼojaʼanchaji. ¿Baʼax tu beetaj utiaʼal u perdonartaʼal yéetel utiaʼal yuʼubikuba maʼalob? Payalchiʼinaj utiaʼal u yaʼalik le baʼax u beetmoʼ. Jéeobaeʼ tu núukaj u payalchiʼ ka tu tsʼáaj u muukʼil tiʼ utiaʼal u jóokʼol táanil yéetel utiaʼal u beetik baʼax maʼalob. Wa teech xan ka jeʼekʼabtik a puksiʼikʼal tiʼ Jéeobaeʼ, jeʼel u páajtal a kʼubik a wóol yaan u yuʼubikecheʼ. Wa ku chiʼichnakkúuntkech le baʼaxoʼob maʼ maʼalob a beetmoʼ, beet tuláakal le ku páajtal utiaʼal a wutskíintik. Ken tsʼoʼokkeʼ confiarnen tsʼoʼok a perdonartaʼal tumen Jéeoba jeʼex u yaʼalmiloʼ (Sal. 86:5).

13, 14. 1) ¿Baʼax unaj k-tsʼaatáantik teʼ kʼiinoʼobaʼ? 2) ¿Baʼax kʼáatchiʼob jeʼel u yáantkoʼon k-il baʼax táan k-beetkeʼ?

¹³ Ku yaʼalaʼaleʼ chéen wa ku tuukul máak tiʼ baʼax u beetmeʼ ku yilik baʼax tu beetaj yéetel a kuxtal, baʼaleʼ utiaʼal u seguertik u kuxtal máakeʼ unaj u paakat  táanil. Le beetkeʼ tu lugar u yaatal k-óol tu yoʼolal le baʼaxoʼob k-beetmoʼ, unaj k-ilik baʼax táan k-beetik bejlaʼeʼ yéetel k-tuukul tiʼ le baʼaxoʼob ku taal u kʼiinoʼ. Tukulte: «¿Yaan wa u beetik u yaatal in wóol le baʼaxoʼob kin chʼaʼtuklik bejlaʼaʼ? ¿Yaan wa in tuklik maas maʼalob ka in beet kaʼach yaanal bixi? ¿Táan wa in tsʼáaik in wóol in meyajt Jéeoba bejlaʼa utiaʼal maʼ u yaatal in wóol ken tsʼoʼokkeʼ?».

¹⁴ Le táan u náatsʼal le nojoch muʼyajiloʼ maʼ k-kʼáat chiʼichnaktal ka k-tukult: «¿Jeʼel wa kaʼach u páajtal in maas meyajtik Jéeobaeʼ? ¿Baʼaxten maʼ tin beetaj in precursoril ka páajchajiʼ? ¿Baʼaxten maʼ tin tsʼáaj in wóol in beet in siervo ministerialiliʼ? ¿Tin beetaj wa tuláakal le ku páajtal utiaʼal in kuxtal jeʼex u kʼáat Jéeobaeʼ? ¿Tiaʼanen wa ichil le máaxoʼob u kʼáat Dios ka kuxlakoʼob teʼ túumben luʼumoʼ?». Le kʼáatchiʼobaʼ jeʼel u yáantkoʼon k-il wa táan k-tsʼáaik tiʼ Jéeoba tuláakal le ku páajtaleʼ. Wa maʼ k-tuukul tiʼ le kʼáatchiʼobaʼ, maʼ xaaneʼ yaan k-beetik wa baʼax jeʼel u chiʼichnakkúuntikoʼon ken tsʼoʼokkeʼ (2 Tim. 2:15).

15, 16. 1) ¿Baʼaxoʼob tsʼoʼok u beetik yaʼab cristianoʼob utiaʼal u maas meyajtikoʼob Jéeoba? 2) ¿Baʼaxten maʼ unaj u yaatal a wóol tu yoʼolal le baʼaxoʼob a beetmaj yoʼolal le Reinooʼ?

¹⁵ ¿Yaan wa baʼax tsʼoʼok a pʼatik utiaʼal a maas meyajtik Jéeoba? Maʼ xaaneʼ utiaʼal leloʼ ta pʼataj junpʼéel maʼalob carrera wa junpʼéel maʼalob negocio utiaʼal a kuxtal chéen yéetel junpʼíit baʼal. Maʼ xaaneʼ maʼ tsʼoʼok a beeliʼ mix yanchaj a paalal tumen taak a bin meyaj Betel, a beetik a superintendente viajanteil, a misioneroil, wa a táakpajal utiaʼal u beetaʼal jejeláas kúuchiloʼob tiʼ táanxel luʼumiloʼob utiaʼal u meyajtaʼal Jéeoba. Ken máanak yaʼab jaʼaboʼob táan a meyajtik Jéeobaeʼ, ¿unaj wa u yaatal a wóol úuchik a beetik? ¿Unaj wa a tuklik maʼ jach kʼaʼabéet kaʼach le baʼax ta beetoʼ wa maʼ u súutukil kaʼachiʼ? Jach junpuliʼ.

¹⁶ Ta beetaj tumen a yaabiltmaj Jéeoba yéetel tuláakal a puksiʼikʼal yéetel jach ka tsʼíiboltik a wáantik le máaxoʼob u kʼáatoʼob u meyajtoʼob Diosoʼ. Maʼ a tuklik wa tsʼoʼok u bintech maas maʼalob wa ka a yéey yaanal bej. Unaj u jach kiʼimaktal a wóol ta beetil le baʼax a wojel maʼaloboʼ yéetel úuchik a tsʼáaik u maas maʼalobil tiʼ Jéeoba. Letiʼeʼ mix bikʼin ken u tuʼubs le baʼaxoʼob ta beetaj utiaʼal a maas meyajtikoʼ. Ken yanaktech «le kuxtal minaʼan u xuuloʼ», letiʼeʼ yaan u kiʼikiʼtʼantkech maas tiʼ le ku béeytal a tuklikoʼ (Sal. 145:16; 1 Tim. 6:19).

17, 18. 1) ¿Baʼax tu beetaj Pablo utiaʼal maʼ u seguer u yaatal u yóol? 2) ¿Baʼax ken a beet yoʼolal baʼaxoʼob a beetmaj, le baʼaxoʼob táan a beetik yéetel le baʼaxoʼob ku taal u kʼiinoʼ?

¹⁷ ¿Baʼax tu beetaj Pablo utiaʼal maʼ u seguer u yaatal u yóol yoʼolal baʼaxoʼob u beetmaj? Le Biblia, Le Tumben Nuptʼan, ku yeʼesik bix u tuukul kaʼach Pablo: «Kin tuʼubsik le baʼax ku pʼáatal paachiloʼ, kin wáalkab utiaʼal in chukpacht le baʼax yaan aktáanoʼ, yéetel táan in bin tu paach [...] utiaʼal in kʼamik u boʼolil» (xokaʼak Filiposiloʼob 3:13, 14). Pabloeʼ maʼ chʼíik tuukul chéen tiʼ le baʼaloʼob maʼ maʼalob tu beetaj le tiaʼan kaʼach tu religión le judíoʼoboʼ. Baʼaxeʼ tu xupaj u tiempo yéetel u muukʼ utiaʼal u kʼamik le kuxtal minaʼan u xuuloʼ.

¹⁸ ¿Baʼax k-kanik tiʼ le baʼax tu yaʼalaʼ? Ku kaʼansiktoʼoneʼ maʼ maʼalob ka seguernak k-tuukul tiʼ le baʼaxoʼob k-beetmoʼ, tumen maʼ tu béeytal k-kʼexik. Baʼaxeʼ unaj k-tuklik baʼax ken k-beete. U jaajileʼ maʼ tu béeytal k-tuʼubsik tuláakal le baʼaxoʼob maʼ maʼalob k-beetmoʼ, baʼaleʼ maʼ unaj k-chʼíikil k-sen tukloʼobiʼ. Unaj k-pʼatik paachil le baʼaxoʼob k-beetmoʼ, k-tsʼáaik k-óol k-meyajt Jéeoba bejlaʼeʼ yéetel k-tuukul tiʼ le baʼax k-páaʼtikoʼ.