Chʼaʼtukult a beetik baʼax maʼalob utiaʼal a kanáantik a herencia
«Sen pʼekteʼex le kʼaasoʼ, chʼíikik a beeteʼex baʼax uts.» (ROM. 12:9)
1, 2. 1) ¿Baʼaxten ta chʼaʼtuklaj a meyajtik Dios? 2) ¿Baʼax kʼáatchiʼiloʼob unaj k-beetik yoʼolal le herencia ku tsʼáaiktoʼon Diosoʼ?
U MILLONESIL máakoʼobeʼ tsʼoʼok u chʼaʼtuklik u meyajtikoʼob Jéeoba jeʼex tu beetil Jesucristoeʼ (Mat. 16:24; 1 Ped. 2:21). Toʼoneʼ jach nojoch baʼal t-ilil k-kʼubik k-kuxtal tiʼ Dios. U jaajileʼ maʼ t-beetaj yoʼolal jujunpʼéel tekstoʼob k-ojeliʼ, baʼaxeʼ tumen yaʼab baʼax t-kanaj ikil k-xakʼalxoktik le Bibliaoʼ. Lelaʼ tu muʼukʼaʼankúuntaj k-fe tiʼ le herencia ku tsʼáaiktoʼon Jéeobaoʼ. Jéeobaeʼ ku tsʼáaik le herencia tiʼ tuláakal máak ku kaanbal tiʼ letiʼ yéetel tiʼ Jesús (Juan 17:3; Rom. 12:2).
2 Utiaʼal u seguer k-meyajtik Dioseʼ unaj k-chʼaʼtuklik k-beetik baʼax uts tu tʼaan k-Taata yaan teʼ kaʼanoʼ. Le oʼolaleʼ koʼoneʼex ilik u núukil le kʼáatchiʼob jach kʼaʼanaʼantakaʼ: ¿Máakalmáak le herenciaoʼ? ¿Bukaʼaj u tojol? ¿Baʼax kun áantkoʼon k-kʼame? ¿Baʼax kun áantkoʼon k-chʼaʼtukult baʼaloʼob maʼalobtak?
¿MÁAKALMÁAK LE HERENCIAOʼ?
3. 1) ¿Máakalmáak le herencia ku páaʼtik le máaxoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ? 2) ¿Máakalmáak le herencia ku páaʼtik le uláakʼ tamanoʼoboʼ?
3 Chéen u chan múuchʼ sukuʼunoʼob táan u páaʼtkoʼob «junpʼéel herencia [...] maʼ tu kʼastal, maʼ éekʼkuntaʼaniʼ yéetel mix máak jeʼel u páajtal u xuʼulsiktiʼeʼ», u gobernaroʼob yéetel Cristo teʼ kaʼanoʼ (1 Ped. 1:3, 4). Utiaʼal u béeytaleʼ unaj u «síij[loʼob] [...] tu kaʼatéen» (Juan 3: 1-3). ¿Máakalmáak le herencia ken u kʼam le «uláakʼ tamanoʼob» áantik le máaxoʼob yéeyaʼanoʼob u kʼaʼaytoʼob u Reino Diosoʼ? (Juan 10:16.) Letiʼe baʼax tu peʼertaj Adán yéetel Evaoʼ: kuxtal minaʼan u xuul tiʼ junpʼéel paraíso tuʼux maʼ kun antal muʼyajil, yaj óolal yéetel kíimil (Apo. 21:1-4). Le oʼolal Jesuseʼ tu yaʼalaj tiʼ le máak chʼuykíintaʼab tu tséeloʼ: «Tu jaajil kin waʼaliktech bejlaʼeʼ: Yaan a wantal tin wéetel teʼ Paraísooʼ» (Luc. 23:43).
4. ¿Baʼax utsiloʼob k-kʼamik bejlaʼeʼ?
4 Bejlaʼeʼ yaan jujunpʼéel utsiloʼob k-kʼamik yoʼolal le herencia u tsʼaamajtoʼon Diosoʼ. Tumen yaan k-fe tiʼ «le boʼol tu beetaj Cristo Jesusoʼ» yaantoʼon jeetsʼelil yéetel maʼalob k-bisikba yéetel Dios (Rom. 3:23-25). K-naʼatik xan tubeel le baʼaxoʼob ken u beet Dios tsʼíibtaʼan teʼ Bibliaoʼ. Jach kiʼimak k-óol xan tumen tiaʼanoʼon ichil le máaxoʼob meyajtik Dios tuláakal yóokʼol kaaboʼ. Tsʼoʼoleʼ táaj kiʼimak k-óol tumen u j-jaajkunajoʼon Jéeoba. Le oʼolal k-jach yaabiltmaj yéetel k-kanáantik le herencia u tsʼaamajtoʼon Diosoʼ.
5. Desde úuchjeakileʼ, ¿baʼax ku yilik u beetik Satanás yéetel máaxoʼob meyajtik Dios, yéetel baʼax ken u yáantoʼon utiaʼal maʼ u táabsikoʼon?
5 Utiaʼal maʼ k-peʼertik le herenciaaʼ, unaj k-kanáantikba tiʼ u táabsajiloʼob Satanás. Letiʼeʼ desde úuch káajak u táabsik le máaxoʼob meyajtik Dios utiaʼal u chʼaʼtuklikoʼob baʼax maʼ maʼalobiʼ, beyoʼ ku peʼertikoʼob le herenciaoʼ (Núm. 25:1-3, 9). Tumen u yojel maʼ kun xáantal ken xuʼulsaʼaktiʼeʼ, u tsʼaamaj u yóol u táabsoʼon (xok Apocalipsis 12:12, 17). Wa maʼ k-kʼáat ka «táabsaʼa[koʼon] tumen le baʼaloʼob ku beetik le Kʼaasilbaʼal[oʼ]» mantatsʼ unaj k-yaabiltik yéetel k-kanáantik le herencia ku tsʼáaiktoʼon Diosoʼ (Efe. 6:11). Le baʼax tu beetaj Esaú, u paal Isaakoʼ ku kaʼansiktoʼon yaʼab baʼaloʼob.
MAʼ A BEETIK JEʼEX ESAUEʼ
6, 7. ¿Máax kaʼach Esaú, yéetel baʼax herenciail unaj u kʼamik kaʼachi?
6 Walajki cuatro mil jaʼaboʼobaʼ, síij Esaú yéetel Jacob. Letiʼobeʼ u paalal Isaak yéetel Rebeca tsʼoʼoleʼ gemeloʼob. Jeʼex nojochchajikoʼobeʼ chíikpaj maʼ junpʼéeliliʼ bix u modosoʼobiʼ yéetel yaanal baʼax tu chʼaʼtuklaj u beetkoʼob. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «Esaueʼ kʼuch u beetuba juntúul kʼáaxil máak jach maʼalob j-tsʼoon» yéetel «Jacobeʼ juntúul máak jetsʼeknak, uts tu [tʼaan] u pʼáatal tu yotoch» (Gén. 25:27). Robert Alter, juntúul máax ku sutik le Biblia ichil uláakʼ tʼaanoʼoboʼ, ku yaʼalikeʼ le tʼaan hebreo ku suʼutul ‹jetsʼeknakoʼ› «u kʼáat u yaʼal [juntúul máak] chúukaʼan u yóol u beet baʼax maʼalob wa mix tu máan tu tuukul u beetik baʼax kʼaas».
7 Le ka tu tsʼáaj 15 jaʼaboʼob tiʼ Jacob yéetel tiʼ Esaueʼ, kíim Abrahán, u abueloʼob. Baʼaleʼ le baʼax u yaʼalmaj Jéeoba tiʼ Abrahanoʼ maʼ tsʼoʼok beyoʼ. Ka máan kʼiineʼ Jéeobaeʼ tu yaʼalaj xan tiʼ Isaakeʼ yaan u kiʼikiʼtʼantaʼal tuláakal le kaajoʼob tu yoʼolal u chʼiʼibal Abrahanoʼ (xok Génesis 26:3-5). Leloʼ tu yeʼeseʼ tu chʼiʼibal Abrahán kun taal le Mesías, le «chʼiʼibal» ku yaʼalik Génesis 3:15. Tumen Esaú u yáax paal Isaakeʼ, letiʼ unaj kaʼach u kʼamik le baʼax tu yaʼalaj Diosoʼ. Baʼaleʼ ¿tu yaabiltaj wa le herenciaoʼ?
Kanáant le herencia u tsʼaamajtech Diosoʼ
8, 9. 1) ¿Baʼax tu chʼaʼtuklaj u beetik Esaú yéetel u herencia? 2) Ka máan kʼiineʼ, ¿baʼax tu tsʼáaj cuenta Esaú, yéetel baʼax tu beetaj?
8 Junpʼéel kʼiin ka suunaj Esaú tu yotocheʼ, tu yileʼ Jacobeʼ «táan kaʼach u chakik janal», ka tu yaʼalaj tiʼ: «Beet uts a tsʼáaikten junpʼíit le chachak janal yaantech teʼeloʼ, tumen táan u kíimsiken wiʼij». Jacob túuneʼ tu yaʼalaj: «Yáax táanileʼ tsʼáaten tu kʼeexileʼ u tojol a yáax paalil». ¿Baʼax tu chʼaʼtuklaj Esaú? Letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Mix baʼal u biilal ten u tojol le in yáax paaliloʼ». Esaueʼ tu kʼexaj u derecho u yáax paalil yéetel junpʼéel plato lenteja. Jacobeʼ utiaʼal u manik le derecho jeʼex unajoʼ, tu yaʼalaj: «[Jurart] bejlaʼeʼ jeʼel a tsʼoʼokbesik baʼax ka waʼalikoʼ». Esaueʼ maʼ tu tuklaj kaʼatéeniʼ. Le oʼolal «Jacobeʼ tu tsʼáaj tiʼ Esaú waaj yéetel u jaanlil lenteja. Esaueʼ le ka tsʼoʼok u janal yéetel u yukʼuleʼ, líikʼeʼ ka bini. Bey úuchik u kúulpachkuntik le u boʼolal u yáax paaliloʼ» (Gén. 25:29-34).
9 Ka máan kʼiin le taʼaytak u kíimil Isaakoʼ, Rebecaeʼ tu beetaj tuláakal utiaʼal u kʼaʼamal tumen Jacob u derecho le yáax paal maʼ tu yóotaj Esauoʼ. Le ka tu tsʼáaj cuenta Esaú maʼ maʼalob baʼax tu beeteʼ tu kʼáat óoltaj tiʼ Isaak: «¡Tsʼáaten xan a kiʼikiʼtʼaan in taata! [...]. ¿Maʼ wa pʼáat mix junpʼéel kiʼikiʼtʼaan in tiaʼalintiʼ?». Le ka tu yaʼalaj Isaak maʼ tu páajtal u kʼexik le kiʼikiʼtʼaan tsʼoʼok u tsʼáaik tiʼ Jacoboʼ «Esaueʼ kʼaʼam okʼolnaj[i]» (Gén. 27:30-38).
10. ¿Bix u yilaʼal kaʼach Esaú yéetel Jacob tumen Dios, yéetel baʼaxten?
10 Le Bibliaoʼ, ¿baʼax ku yeʼesik yoʼolal Esaú? Ku yeʼesikeʼ letiʼeʼ maas ku tsʼaatáantik baʼax ku tsʼíiboltik ke u kʼamik le utsiloʼob ken u taas u herenciaoʼ. Tu mixbaʼalkúuntaj u herencia yéetel tu yeʼesaj maʼ u yaabiltmaj Jéeobaiʼ. Tsʼoʼoleʼ maʼ tu tuklaj le talamiloʼob jeʼel u taasik tiʼ u chʼiʼibaloʼ. Jacobeʼ maʼ bey tu beetiliʼ, letiʼeʼ tu yaabiltaj u herencia. Ka tu yéeyaj u yataneʼ tu beetaj baʼax aʼalaʼantiʼ tumen u taataʼob (Gén. 27:46–28:3). Tumen chúukpaj u yóol páaʼtaj yéetel u aktáant jeʼel baʼaxakeʼ, tu chʼiʼibal taal le Mesíasoʼ. ¿Bix u yilaʼal kaʼach Esaú yéetel Jacob tumen Jéeoba? Jéeobaeʼ tu yaʼalaj: «Teneʼ tin yaabiltaj Jacobeʼ ka tin pʼektaj Esaú» (Mal. 1:2, 3).
11. 1) ¿Baʼaxten le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ maʼ unaj u tuʼubultiʼob le baʼax tu beetaj Esauoʼ? 2) ¿Baʼaxten Pabloeʼ tu yaʼalaj yaan baʼax u yil yéetel núupkʼeban le baʼax tu beetaj Esauoʼ?
11 ¿Baʼaxten le baʼax úuch tiʼ Esauoʼ maʼ unaj u tuʼubul tiʼ le máaxoʼob meyajtik Dios bejlaʼoʼ? Apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ: «Ilawileʼex xan maʼ u yantal mix máak ichileʼex ku núupkʼebantal, mix u yantal mix máak maʼ u yaabiltmaj le baʼaloʼob kiliʼichtakoʼ, jeʼex Esaú le máax tu síiaj u derechoil u yáax paalil chéen tu yoʼolal junpʼéel janaloʼ» (Heb. 12:16). Le baʼax tu yaʼaloʼ unaj maʼ u tuʼubultoʼon xan. Jach unaj k-yaabiltik le baʼaxoʼob kiliʼichtakoʼ utiaʼal maʼ k-beetik baʼax ku tsʼíiboltik k-bakʼel. Tumen wa maʼeʼ jeʼel k-peʼertik le herenciaoʼ. Baʼaleʼ ¿baʼaxten Pabloeʼ tu yaʼalaj yaan baʼax u yil yéetel núupkʼeban le baʼax tu beetaj Esauoʼ? Tumen juntúul máax ku tsʼaatáantik u tsʼíibolal u bakʼel jeʼex Esauoʼ séeb jeʼel u pʼatik le baʼaloʼob kiliʼichoʼob utiaʼal u beetik baʼax ku tsʼíiboltikoʼ, maʼ xaaneʼ jeʼel u núupkʼebantaleʼ.
CHʼAʼTUKULT A BEETIK BAʼAX MAʼALOB
12. 1) ¿Bix u yilik u táabsikoʼon Satanás? 2) Aʼal jujunpʼéel tsikbaliloʼob tiʼ le Biblia jeʼel u yáantkoʼon ken kʼaʼabéetchajak k-chʼaʼtuklik baʼax talamoʼ?
12 U jaajileʼ toʼon k-meyajtik Dioseʼ maʼatech k-tsʼáaik tuʼux k-lúubul tiʼ núupkʼeban. Baʼaxeʼ k-kʼáat óoltik tiʼ Jéeoba ka u yáantoʼon utiaʼal maʼ k-lúubul tiʼ baʼax kʼaas ken túuntaʼak k-óol (Mat. 6:13). Baʼaleʼ Satanaseʼ mantatsʼ ku yilik u náachkuntkoʼon tiʼ Jéeoba, kex táan k-ilik u chúukpajal k-óol k-meyajt Dios teʼ kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ (Efe. 6:12). Tumen letiʼ u diosil le kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ, u yojel baʼax k-tsʼíiboltik, le oʼolal ku tsʼáaik túuntajiloʼob t-beel utiaʼal k-lúubul (1 Cor. 10:8, 13). Tukulteʼ junpʼéel kʼiineʼ yaan máax ku yaʼaliktech ka núupkʼebanchajkech tu yéetel. ¿Baʼax ken a beete? ¿Yaan wa a beetik jeʼex Esaueʼ wa yaan a lukʼul tu séebaʼanil jeʼex tu beetil José, u hijo Jacob, ka túuntaʼab u yóol tumen u yatan Potifareʼ? (xok Génesis 39:10-12).
13. 1) Bejlaʼeʼ yaʼab sukuʼunoʼobeʼ, ¿bix tsʼoʼok u beetkoʼob jeʼex Joseeʼ, baʼaleʼ yaneʼ bix tsʼoʼok u beetik jeʼex Esaueʼ? 2) ¿Baʼax ken u yáantoʼon utiaʼal maʼ k-beetik jeʼex Esaueʼ?
13 Yaʼab sukuʼunoʼob yéetel kiikoʼobeʼ tsʼoʼok u yantaloʼob tiʼ súutukiloʼob ku kʼaʼabéettal u chʼaʼtuklikoʼob u beetkoʼob jeʼex Esaueʼ wa jeʼex Jacobeʼ. Letiʼobeʼ tu yeʼesoʼob naʼatil yéetel tu kiʼimakkúuntoʼob u yóol Jéeoba (Pro. 27:11). Baʼaleʼ yaneʼ ku chʼaʼtuklik u beetik jeʼex Esaueʼ, beyoʼ maʼ tu kanáantik le herencia yaantiʼoʼ. Cada jaʼabeʼ yaʼab tiʼ le máaxoʼob ku censurartaʼaloʼob wa ku jóoʼsaʼaloʼob ichil u kaajal Diosoʼ ku beetaʼal tumen núupkʼebanchajoʼob. Le oʼolal táanil tiʼ u túuntaʼal k-óoleʼ unaj k-chʼaʼtuklik baʼax ken k-beete (Sal. 78:8). Yaan kaʼapʼéel baʼal jeʼel u páajtal k-beetik ken túuntaʼak k-óoleʼ, beyoʼ yaan k-chʼaʼtuklik k-beetik baʼax maʼalob.
TUKULT BIX KUN BINTECH YÉETEL CHÚUKPAJAK A WÓOL
Wa k-kaxtik le naʼatil ku taal tiʼ Jéeobaoʼ maʼ ken k-beet baʼax kʼaas
14. ¿Tiʼ baʼax kʼáatchiʼiloʼob unaj k-tuukul utiaʼal ‹k-pʼektik le kʼaasoʼ› yéetel ‹k-chʼíikil k-beet baʼax uts›?
14 Yáaxeʼ unaj k-tuklik le talamiloʼob jeʼel u taasik le baʼax ken k-beetoʼ. Wa k-yaabiltmaj Jéeobaeʼ yaan k-kanáantik le herencia u tsʼaamajtoʼonoʼ. Wa yaan máax k-yaabiltmeʼ maʼ t-beetik u yaatal u yóol, baʼaxeʼ k-ilik k-lúubul utsil tiʼ. Le oʼolaleʼ unaj k-tuukul tiʼ le talamiloʼob jeʼel u taasik tiʼ toʼon bey xan tiʼ u maasil wa k-lúubul tiʼ baʼax kʼaasoʼ. Unaj k-tuklik: «Wa kin beetik le baʼax kin tsʼíiboltikaʼ, ¿yaan wa u xuʼulul in biskinba yéetel Dios? ¿Bix ken u yuʼubiluba in láakʼtsiloʼob? ¿Bix ken u yuʼubiluba le sukuʼunoʼob teʼ múuchʼuliloʼ? ¿Jeʼel wa in beetik u tʼóochpajal u maasileʼ?» (Fili. 1:10). Unaj xan k-tuklik: «¿Maʼ wa ken u beet in sen muʼyaj wa kin kiʼimakkúuntik in wóol u súutuk yéetel baʼax kʼaas? ¿In kʼáat wa tsʼoʼokol jeʼex Esaú, ka sen okʼolnaken ken in tsʼáa cuenta baʼax tin beetaj?» (Heb. 12:17). Wa k-tuukul tiʼ le kʼáatchiʼobaʼ yaan ‹k-pʼektik le kʼaasoʼ› yéetel yaan ‹k-chʼíikil k-beet baʼax uts› (Rom. 12:9). Tsʼoʼoleʼ le yaabilaj k-uʼuyik yoʼolal Jéeobaoʼ yaan u péeksikoʼon k-kanáant le herencia u tsʼaamajtoʼonoʼ (Sal. 73:28).
15. ¿Baʼax ken u yáantoʼon utiaʼal u chúukpajal k-óol k-aktáant le baʼaloʼob yaan teʼ kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ?
15 U kaʼapʼéeleʼ k-beetik tuláakal utiaʼal u chúukpajal k-óol. Jéeobaeʼ yaʼab baʼax ku tsʼáaik utiaʼal u chúukpajal k-óol k-aktáant le baʼaloʼob yaan teʼ kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ. Ichil le baʼaxoʼob ku tsʼáaikoʼ tiaʼan le k-xakʼalxoktik le Bibliaoʼ, le muchʼtáambaloʼoboʼ, le kʼaʼaytajoʼ yéetel le payalchiʼoʼ (1 Cor. 15:58). Cada ken payalchiʼinakoʼon yéetel ken kʼaʼaytajnakoʼon tu jaajil k-óoleʼ, ku yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-lúubul ken túuntaʼak k-óol (xok 1 Timoteo 6:12, 19). Wa k-tsʼáaik k-óol k-beet le baʼaloʼobaʼ yaan u chúukpajal k-óol k-aktáant jeʼel baʼaxakeʼ (Gal. 6:7). Lelaʼ bey u yeʼesik u kaʼapʼéel capituloil u libroil Proverbios.
MAʼ U XUʼULUL A KAXTIK
16, 17. ¿Baʼax ken u yáantoʼon k-chʼaʼtukult k-beetik baʼax maʼalob?
16 U kaʼapʼéel capítulo u libroil Proverbioseʼ ku yaʼalik ka k-il u yantaltoʼon naʼatil yéetel maʼalob tuukul. Lelaʼ ku yáantkoʼon k-il baʼax uts yéetel baʼax kʼaas, ku yáantkoʼon xan utiaʼal maʼ k-beetik baʼax kʼaas chéen tumen k-tsʼíiboltik. Lelaʼ chéen yaan u béeytal wa k-tsʼáaik k-óol k-beet baʼax maʼalob. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «In xibil paal chʼaʼ a tiaʼalint in tʼaanoʼob; oks ta tuukul in aʼalmajtʼaanoʼob. Tsʼáa a wóol a wuʼuyik le ojéelajiloʼ; kʼub a tuukul tiʼ le naʼatoʼ. Kʼáat yéetel tuláakal a muukʼ naʼat yéetel maʼalob tuukul kʼubaba tu jaajil a wóol utiaʼal a kaxtikoʼob, jeʼel bix a kaxantik plata wa junpʼéel ayikʼalil taʼakbesaʼan. Bíin a wojéelt túun baʼax u kʼáat u yaʼal tsiikil tiʼ Yuumtsil ¡bíin a wojéelt xan baʼax u kʼáat u yaʼal u kʼaj óoltaʼal [Dios]! Tumen Yuumtsileʼ letiʼ máax tsʼáaik le ojéelajiloʼ [...], yéetel le kʼaj óolaliloʼ ku jóokʼol tu bóoxel u chiʼ» (Pro. 2:1-6).
17 Jeʼex k-ilkoʼ wa k-beetik baʼax ku yaʼalik Proverbioseʼ yaan k-chʼaʼtuklik baʼax maʼalob. Yaan u páajtal k-aktáantik le túuntaj óolaloʼob wa k-chaʼik u nuʼuktikoʼon Jéeoba, wa maʼ tu xuʼulul k-kʼáatik u nuʼuktaj Dios yéetel wa k-kaxtik u kʼaj óolal Dios jeʼex u kaxtaʼal ayikʼalileʼ.
18. ¿Baʼax a chʼaʼtukultmaj a beetik, yéetel baʼaxten?
18 Jéeobaeʼ ku tsʼáaik kʼaj óolal, ojéelajil yéetel naʼatil tiʼ máax ku tsʼáaik u yóol u kaxte. Wa k-maas ilik u yantaltoʼoneʼ yaan k-maas náatsʼal tiʼ Jéeoba. Le maʼalob bisba kun yantaltoʼon yéetel Jéeobaoʼ yaan u yáantkoʼon ken túuntaʼak k-óol. Wa k-náatsʼal tiʼ Jéeoba yéetel k-chʼaʼik junpʼéel maʼalob saajkil tiʼeʼ yaan u kanáantkoʼon utiaʼal maʼ k-lúubul tiʼ kʼeban (Sal. 25:14; Sant. 4:8). Wa k-bisikba tu yéetel bey xan wa k-beetik baʼax uts tu tʼaaneʼ yaan k-chʼaʼtuklik k-beetik baʼax maʼalob. Leloʼ yaan u kiʼimakkúuntik u yóol Jéeoba, tsʼoʼoleʼ beyoʼ yaan k-kanáantik le herencia u tsʼaamajtoʼonoʼ.
