1, 2. 1) ¿Baʼaxten k-yaabiltmaj le amigoʼob chúukaʼan u yaabilajoʼob yéetel ku perdonaroʼoboʼ? 2) ¿Baʼax kʼáatchiʼob ken k-núuke?

A TUKLIKEʼ, ¿bix juntúul maʼalob amigo? Juntúul kiik ku kʼaabaʼtik Ashleyeʼ, ku yaʼalik: «Juntúul maʼalob amigoeʼ letiʼe máax mantatsʼ tiaʼan ta tséeloʼ yéetel ku perdonartikech ken a beet baʼax maʼ maʼalobiʼ». Tuláakloʼon kiʼimak k-óol u yantal k-amigoʼob chúukaʼan u yaabilajoʼob yéetel ku perdonaroʼob. Ku beetkoʼob k-uʼuyikba yaabiltaʼanoʼon yéetel kanáantaʼanoʼon (Pro. 17:17).

² Jéeobaeʼ letiʼe Amigo maas chúukaʼan u yaabilaj yéetel ku perdonar jeʼel u yantaltoʼonoʼ. Le salmistaoʼ tu yaʼalaj: «Techeʼ Yuumtsil utsech, ka saʼatsaj siʼipil; tuláakal yaakunajech [wa chúukaʼan a yaabilaj] tiʼ le máaxoʼob tʼanik a kʼaabaʼoʼ» (Sal. 86:5). ¿Bix juntúul máak chúukaʼan u yaabilaj yéetel ku chʼaʼik óotsilil? ¿Bix u yeʼesik Jéeoba le jatsʼuts modosaʼ? ¿Bix jeʼel k-eʼesik xaneʼ? U núukil le kʼáatchiʼobaʼ yaan u péeksikoʼon k-maas yaabilt Jéeoba, le k-maas maʼalob Amigooʼ, yéetel yaan u yáantkoʼon k-maas bisba yéetel le sukuʼunoʼoboʼ (1 Juan 4:7, 8).

3. ¿Bix juntúul máax chúukaʼan u yaabilaj?

³ Máax chúukaʼan u yaabilajeʼ chúukaʼan u yóol tiʼ máax u yaabiltmaj. Mantatsʼ ku yáantik, tak tiʼ talam kʼiinoʼob. Jéeobaeʼ letiʼe máax maas «chúukaʼan [u] yaabilaj[oʼ]» (Apo. 16:5).

4, 5. 1) ¿Bix u yeʼesik Jéeoba chúukaʼan u yaabilaj? 2) ¿Bix u yáantkoʼon ken k-tukult bix u yeʼesik chúukaʼan yaabilaj Dios?

⁴ ¿Bix u yeʼesik Jéeoba chúukaʼan u yaabilaj? Letiʼeʼ junpuliʼ maʼ tu pʼatik máaxoʼob meyajtik. Bey tu yilil David, juntúul máax meyajt úuchjeakil (xok 2 Samuel 22:26). Tu yileʼ Jéeobaeʼ maʼ chéen  ku yaʼalik chúukaʼan u yaabilajiʼ, baʼaxeʼ tu yeʼesaj úuchik u nuʼuktik yéetel u kanáantik David ka tu aktáantaj talamiloʼob (2 Sam. 22:1). ¿Baʼaxten Jéeobaeʼ tu yeʼesaj chúukaʼan yaabilaj tiʼ David? Tumen Davideʼ «chúukaʼan u yóol» xan. Dioseʼ ku kiʼimaktal u yóol ken chúukpajak u yóol máax meyajtik, le oʼolal ku yeʼesik chúukaʼan yaabilaj tiʼ (Pro. 2:6-8).

⁵ Ku líikʼil k-óol ken k-tukult bix u yeʼesik chúukaʼan yaabilaj Jéeoba. Reed, juntúul sukuʼun chúukaʼan u yóoleʼ, ku yaʼalik: «Ku líikʼil in wóol ken in xok bix áantaʼabik David tumen Jéeoba tiʼ kʼiinoʼob talamtak. Mantatsʼ áantaʼab le táan u taʼakikuba tiʼ áaktunoʼob tumen táan u chʼaʼpachtaʼaloʼ. ¡Leloʼ jach ku líiʼsik in wóol! Ku kʼaʼajsikteneʼ kex jeʼel baʼaxak ka in muʼyajteʼ, yaan u yantal Jéeoba tin wéetel wa chúukaʼan in wóol». Tuláakloʼon xan bey k-uʼuyikbaoʼ (Rom. 8:38, 39).

6. 1) ¿Bix uláakʼ u yeʼesik Jéeoba chúukaʼan u yaabilaj? 2) ¿Baʼax utsil k-kʼamik?

⁶ ¿Bix uláakʼ u yeʼesik Jéeoba chúukaʼan u yaabilaj? Yáaxeʼ ku chúukpajal u yóol u beet baʼax ku yaʼalik. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Láayliʼ [...] bíin in biseʼex tak ken nuxibchajkeʼexeʼ» (Isa. 46:4). Letiʼeʼ u yaʼalmaj baʼax uts yéetel baʼax kʼaas, le oʼolal mantatsʼ ku chʼaʼik en cuenta ken u chʼaʼtukult wa baʼax (Mal. 3:6). Tsʼoʼoleʼ chúukaʼan u yóol tiʼ baʼax ku yaʼalik, wa ku béeykuntik (Isa. 55:11). Tuláakloʼon jeʼel k-jóoʼsik u yutsil u chúukaʼan yaabilaj Dioseʼ, tumen ken k-tsʼáa k-óol k-beet baʼax uts tu tʼaaneʼ ku kiʼikiʼtʼantkoʼon jeʼex u yaʼalmiloʼ (Isa. 48:17, 18).

7. Aʼal junpʼéel bix jeʼel k-eʼesik chúukaʼan yaabilaj jeʼex Dioseʼ.

 ⁷ ¿Bix jeʼel k-eʼesik chúukaʼan yaabilaj jeʼex Jéeobaeʼ? Junpʼéel bixeʼ letiʼe k-áantik máaxoʼob ku aktáantkoʼob nukuch talamiloʼoboʼ (Pro. 3:27). Wa k-ojel lubaʼan u yóol juntúul sukuʼun yoʼolal junpʼéel kʼojaʼanil, yoʼolal baʼax ku beetaʼaltiʼ tumen u láakʼtsiloʼob wa yoʼolal baʼax maʼ maʼalob u beetmeʼ, maʼalob ka k-líiʼs u yóol yéetel u «tʼaaniloʼob tsʼaa óolal» (Zac. 1:13). * Beyoʼ yaan k-eʼesik chúukaʼan yaabilaj jeʼex juntúul amigo maas uts u biskuba tiʼ «juntúul sukuʼun[eʼ]» (Pro. 18:24).

8. Wa tsʼokaʼan k-beel wa maʼeʼ, ¿bix jeʼel k-eʼesik chúukaʼan yaabilaj jeʼex Jéeobaeʼ?

⁸ K-beetik xan jeʼex Jéeoba ken k-eʼes chúukaʼan óolal tiʼ máaxoʼob k-yaabiltmaj. Wa tsʼokaʼan k-beeleʼ k-ojel unaj k-eʼesik chúukaʼan yaabilaj tiʼ k-núup (Pro. 5:15-18). Le oʼolaleʼ k-kanáantik maʼ k-beetik mix baʼal jeʼel u beetik k-tusik núupeʼ (Mat. 5:28). K-eʼesik xan chúukaʼan yaabilaj tiʼ k-sukuʼunoʼob tumen maʼatech k-máan k-tsikbalt baʼaloʼob tu yoʼolaloʼob mix t-líiʼsik tʼaan tu contraʼob, mix tech k-chʼenxikintik baʼaloʼob beyaʼ (Pro. 12:18).

9, 10. 1) ¿Tiʼ máax maas unaj k-eʼesik chúukaʼan yaabilaj? 2) ¿Baʼaxten yaan kʼiineʼ maʼ chéen chʼaʼabil k-beetik baʼax uts tu tʼaan Jéeobaiʼ?

⁹ Baʼaleʼ tiʼ Jéeoba unaj k-maas eʼesik chúukaʼan yaabilaj, utiaʼal leloʼ unaj k-ilik tuláakal baʼal jeʼex u yilkeʼ wa k-yaabiltik baʼax u yaabiltmaj yéetel k-pʼektik baʼax u pʼekmaj (xok Salmo 97:10). Wa k-maas tuukul jeʼex Jéeoba yéetel k-naʼatik bix u yuʼubikubaeʼ, yaan u maas taaktal k-beetik baʼax uts tu tʼaan (Sal. 119:104).

¹⁰ U jaajileʼ yaan kʼiineʼ maʼ chéen  chʼaʼabil k-beetik baʼax uts tu tʼaan Diosiʼ. Maʼ xaaneʼ yaʼab baʼax kʼaʼabéet k-beetik utiaʼal u chúukpajal k-óol. Yaan sukuʼunoʼob yéetel kiikoʼob taak u tsʼoʼokol u beeloʼob, maʼ yanak máax yéetel ichil máaxoʼob meyajtik Jéeobaiʼ (1 Cor. 7:39). Juntúul kiikeʼ maʼ xaaneʼ jelaʼan u yuʼubikuba tumen mantatsʼ táan u kaxtaʼal máax yéetel u tsʼoʼokol u beel tumen u yéet meyajoʼob maʼatech u meyajtikoʼob Jéeoba. Kex yaan kʼiin ku yuʼubikuba chéen tu juunaleʼ, u chʼaʼtukultmaj u chúukpajal u yóol u meyajt Dios. ¿Máasaʼ jach maʼalob k-ilik bix u chúukpajal u yóol? U jaajileʼ Jéeobaeʼ yaan u kiʼikiʼtʼantik tuláakal le ku chúukpajal u yóoloʼob ken u aktáantoʼob talamiloʼoboʼ (Heb. 11:6).

11. ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal u perdonar máak?

¹¹ ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal u perdonar máak? Letiʼe u yóotik perdonar wa yaan baʼax oʼolaloʼ. Maʼ u kʼáat u yaʼal u chéen ilik baʼax ku beetaʼaliʼ mix u yaʼalik mix baʼal uchaʼaniʼ, baʼaxeʼ maʼ u pʼáatal tu puksiʼikʼal. Ichil u jatsʼuts modos Jéeobaeʼ tiaʼan le u yóotik perdonaroʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ ku perdonartik máaxoʼob ku arrepentir tu jaajil u yóoloʼob (Sal. 86:5).

12. 1) ¿Bix u yeʼesik Jéeoba ku yóotik perdonar? 2) ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal u tuʼupul u kʼeban máak?

¹² ¿Bix u yeʼesik Jéeoba jach taak u perdonar? Letiʼeʼ jach «nojoch u saʼatsaj», ku perdonartik tuláakal baʼax u beetmaj máak yéetel ku tuʼubsik (Isa. 55:7). ¿Baʼax eʼesik Jéeobaeʼ ku perdonartik tuláakal baʼax u beetmaj máak? Tuukulnakoʼon tiʼ baʼax ku yaʼalik Baʼaxoʼob 3:19 (xoke). Apóstol Pedroeʼ tu yaʼalaj: «Kʼex a tuukuleʼex yéetel utskíint a kuxtaleʼex». Juntúul máax tu jaajil ku arrepentir wa ku kʼexik u tuukuleʼ ku yaatal u yóol yoʼolal baʼax u beetmaj yéetel ku chʼaʼtuklik maʼ u kaʼa beetik (2 Cor. 7:10, 11). Tsʼoʼoleʼ ku yutskíintik  u kuxtal tumen ku pʼatik le bej maʼ maʼalob utiaʼal u bin teʼ bej uts tu tʼaan Diosoʼ. Wa ku arrepentir le máaxoʼob uʼuy baʼax tu yaʼalaj Pedrooʼ, ¿baʼax kun beetbil yéetel u kʼebanoʼob? Pedroeʼ tu yaʼalajtiʼobeʼ yaan u perdonartaʼal wa u tuʼupul. Le tʼaan tuʼupuloʼ ku taal tiʼ junpʼéel tʼaan ich griego u kʼáat u yaʼal «u jiriʼichtaʼal tak ken tuʼupuk». Jéeobaeʼ ken perdonarnakeʼ bey ku tupikeʼ. Ku perdonartik tuláakal baʼax u beetmaj máak (Heb. 10:22; 1 Juan 1:7).

13. ¿Baʼax ku yeʼesiktoʼon le ka tu yaʼalaj Jéeoba maʼ «bíin kaʼa kʼaʼajak tiʼ teen [a kʼebaneʼexiʼ]»?

¹³ ¿Baʼax eʼesik Jéeobaeʼ ku tuʼubsik baʼax u beetmaj máak? Koʼoneʼex ilik u profecía Jeremías yoʼolal le túumben núuptʼaan beetaʼab yéetel le máaxoʼob kun binoʼob kaʼanoʼ. Le túumben núuptʼaanaʼ ku yáantaj utiaʼal u perdonartaʼal máaxoʼob ku tsʼáaik u fejoʼob tiʼ u kuxtal Jesús tu kʼuboʼ (xok Jeremías 31:34). Jéeobaeʼ tu yaʼalaj: «Teneʼ bíin in saʼats u kʼasaʼaniloʼob mix xan bíin kaʼa kʼaʼajak tiʼ teen u kʼebanoʼobiʼ». Jeʼex k-ilkoʼ ken u perdonartoʼoneʼ maʼ tu kaʼa juzgartikoʼon yoʼolal baʼax k-beetmaj. Maʼatech u chʼinik t-ich mix tu castigartikoʼon tu yoʼolal, baʼaxeʼ ku perdonartik yéetel mix bikʼin ku kaʼa kʼaʼajsik (Rom. 4:7, 8).

14. ¿Bix u líiʼsik k-óol k-tuklik bix u perdonar Jéeoba? Tsikbalt junpʼéel baʼax uchaʼan.

¹⁴ Jach ku líikʼil k-óol ken tuukulnakoʼon tiʼ bix u perdonar Jéeoba. Úuchjeakileʼ juntúul kiik yaan k-aʼalik Elena u kʼaabaʼeʼ jóoʼsaʼab ichil u kaajal Dios, baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ suunaji. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Kin tuklik kaʼacheʼ tsʼoʼok u perdonartiken Jéeoba yéetel bey in waʼalik tiʼ u maasiloʼ, baʼaleʼ u jaajileʼ kin wuʼuyik náach yanil tiʼ teen yéetel kin tuklikeʼ u maasileʼ maas ku creertikoʼob jach tu jaajil yaan Dios yéetel maas naatsʼ yanil tiʼ letiʼob». Baʼaleʼ Elenaeʼ líikʼ u yóol ka tu xakʼalxoktaj le kettʼaanoʼob yaan teʼ Biblia eʼesik bix u perdonar Jéeobaoʼ. Elenaeʼ ku yaʼalik: «Yáax in wuʼuyik jach u yaabiltmenoʼ». Le oʼolal tu yaʼalaj: «Maʼ unaj k-tuklik wa mix bikʼin kun tuʼupul baʼax tsʼoʼok u perdonartiktoʼon [Jéeobaiʼ]». * Tu tsʼookeʼ tu yaʼalaj: «Tin tsʼáaj cuentaeʼ maʼ bakáan in jach creert ku perdonartik tuláakal baʼax in beetmiʼ; kin tuklik kaʼacheʼ bey yaan in kuchik mantatsʼeʼ. In wojel yaan u máan kʼiin utiaʼal in wuʼuyikinba jach maʼalob, baʼaleʼ beoraaʼ tsʼoʼok u káajal in wuʼuyik jeʼel u páajtal in náatsʼal tiʼ Jéeoba, kin wuʼuyik bey sáalchaj in kuucheʼ». ¡Jach tu jaajil u yaabiltmoʼon yéetel ku chʼaʼiktoʼon óotsilil le Dios k-meyajtikoʼ! (Sal. 103:9.)

15. ¿Bix jeʼel k-perdonar jeʼex u beetik Jéeobaeʼ?

¹⁵ Ken k-chʼaʼtukult k-perdonartik u maasil tumen ku kʼexik u tuukuloʼobeʼ, k-beetik jeʼex Jéeobaeʼ (xok Lucas 17:3, 4). Kʼaʼajaktoʼoneʼ ken u perdonartoʼon Jéeobaeʼ ku tuʼubsik wa maʼ tu kaʼa juzgartikoʼon tu yoʼolal. Toʼon xaneʼ wa k-pʼatik paachil yéetel maʼ k-kaʼa tʼaan yoʼolal baʼax maʼ maʼalob ku beetik u maasileʼ yaan k-tuʼubsik.

16. 1) Tsol baʼaxten u yóotik máak perdonareʼ maʼ u kʼáat u yaʼal u chéen ilik baʼax ku beetaʼaliʼ wa u pʼatkuba tumen jach nuum. 2) ¿Baʼax unaj k-beetik wa k-kʼáat ka u perdonartoʼon Dios?

 ¹⁶ U yóotik máak perdonareʼ maʼ u kʼáat u yaʼal u chéen ilik baʼax ku beetaʼal wa u pʼatkuba tumen jach nuumiʼ. Baʼaxeʼ ku chʼaʼtuklik maʼ u pʼáatal tu puksiʼikʼal. Maʼ unaj xan u tuʼubultoʼoneʼ utiaʼal u perdonartikoʼon Dioseʼ unaj k-perdonartik xan u maasil (Mat.  6:14, 15). Jéeobaeʼ ku chʼaʼiktoʼon óotsilil tumen u yojel «maʼay luʼumoʼon» (Sal. 103:14). Le oʼolal toʼon xaneʼ unaj k-chʼaʼik óotsilil yéetel k-perdonartik u maasil yéetel tuláakal k-puksiʼikʼal (Efe. 4:32; Col. 3:13).

17. Wa juntúul sukuʼun ku beetiktoʼon wa baʼaxeʼ, ¿baʼax ken u yáantoʼon k-tuʼubs baʼax u beetmaj?

 ¹⁷ Yaan kʼiineʼ ku talamtal u perdonar máak. Teʼ yáax siglooʼ anchaj tak jujuntúul máaxoʼob yéeyaʼanoʼob talamchaj u perdonaroʼob (Fili. 4:2). Wa juntúul sukuʼun ku beetiktoʼon wa baʼaxeʼ, ¿baʼax ken u yáantoʼon utiaʼal k-tuʼubsik baʼax u beetmaj? Koʼoneʼex ilik baʼax tu beetaj Job. Letiʼeʼ jach yaachaj u yóol tumen Elifaz, Bildad yéetel Zofareʼ tu yaʼaloʼob baʼaloʼob maʼ jaaj tu contraiʼ (Job 10:1; 19:2). Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ le máakoʼobaʼ maʼ maʼalob baʼax tu beetoʼobiʼ, ka tu túuxtoʼob yiknal Job utiaʼal u kʼubkoʼob siibaloʼob tu yoʼolal u kʼebanoʼob letiʼob (Job 42:7-9). Baʼaleʼ Job xaneʼ unaj u payalchiʼ yoʼolaloʼob. Ka tsʼoʼok u payalchiʼeʼ kiʼikiʼtʼantaʼab tumen Jéeoba (xok Job 42:10, 12, 16, 17). ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon lelaʼ? Ku kaʼansiktoʼoneʼ wa k-payalchiʼ yoʼolal máax ku beetiktoʼon wa baʼaxeʼ, yaan u yáantkoʼon k-tuʼubs baʼax u beetmaj.

18, 19. ¿Bix jeʼel k-maas yaabiltik u jatsʼuts modos Jéeobaeʼ?

¹⁸ U jaajileʼ jach tsʼoʼok u líiʼsik k-óol k-xakʼaltik u modos Jéeoba. T-ileʼ ku béeytal u náatsʼal máak yiknal, mix máak jelaʼan u paktik, uts, maʼ tu pechkuba tiʼ baʼax ku tuklik, chúukaʼan u yaabilaj yéetel ku perdonar. Baʼaleʼ yaʼab uláakʼ baʼax maʼ k-kan yoʼolal Jéeobaiʼ. Mix bikʼin kun xuʼulul k-kaanbal tiʼ letiʼ (Ecl. 3:11). Jaaj le baʼax tu yaʼalaj Pabloaʼ: «¡Bukaʼaj taamil u ayikʼalil Dios, u naʼat bey xan u kʼaj óolal!». Bey xan k-aʼalik yoʼolal u yaabilaj Dios yéetel le seis modos tsʼoʼok k-ilkoʼ (Rom. 11:33).

¹⁹ Mantatsʼ unaj u bin k-maas yaabiltik u jatsʼuts modos Jéeoba. Lelaʼ yaan u béeytal wa k-xakʼaltik u modos, wa k-tuukul tiʼ bix u yeʼesik yéetel k-eʼesik ichil k-kuxtal (Efe. 5:1). Beyoʼ yaan k-uʼuyikba jeʼex le salmista tu yaʼalaj: «Yaan in natsʼkinba tiʼ [Dios], tumen in tiaʼal teneʼ letiʼ u maʼalobil» (Sal. 73:28).