Xeen tiʼ baʼax ku taasik

Xeen tu cuadroil baʼax ku taasik

«Junpʼéel kʼiin unaj a kʼaʼajsikeʼex»

«Junpʼéel kʼiin unaj a kʼaʼajsikeʼex»

«Lelaʼ junpʼéel kʼiin unaj a kʼaʼajsikeʼex yéetel nojoch kʼiinbesajil [...] [tiʼ] Yuumtsil.» (ÉXO. 12:14)

1, 2. ¿Baʼax kʼiinbesajil unaj k-chʼaʼik en cuentail, yéetel baʼaxten?

¿BAʼAX ku taal ta tuukul ken a wuʼuy le tʼaan «aniversariooʼ»? Juntúul máax tsʼokaʼan u beeleʼ maʼ xaaneʼ ku jáan tuukul tiʼ le kʼiin ka tsʼoʼok u beeloʼ. Uláakʼoʼobeʼ maʼ xaaneʼ ku tuukuloʼob tiʼ junpʼéel kʼiin jach ku kʼaʼajsaʼal, jeʼex le kʼiin ka xuʼul u palitsiltaʼal le luʼumil tuʼux kajaʼanoʼoboʼ. Baʼaleʼ ¿a wojel wa yaan junpʼéel baʼax tsʼoʼok tres mil quinientos jaʼaboʼob joʼopʼok u kʼiinbesaʼal?

2 Le baʼax ku kʼiinbesaʼalaʼ, letiʼe Pascuaoʼ. Lelaʼ ku beetaʼal utiaʼal u kʼiinbesaʼal le kʼiin ka jáalkʼabtaʼab u kaajil Israel tu luʼumil Egiptooʼ, tsʼoʼoleʼ jach yaan baʼax u yil t-éetel. Baʼaleʼ maʼ xaaneʼ jeʼel a waʼalikeʼ: «Le judíoʼoboʼ ku kʼiinbeskoʼob le Pascuaoʼ, baʼaleʼ teneʼ cristianoen, maʼ judíoʼeniʼ. ¿Baʼaxten unaj in kʼiinbesik?». Utiaʼal k-ojéeltik baʼaxten unaj k-kʼiinbesikeʼ unaj k-naʼatik le baʼax ku yaʼalik le tekstoaʼ: «Cristo, le taman ku kʼuʼubul utiaʼal le Pascuaoʼ, tsʼoʼok u kíimsaʼal» (1 Cor. 5:7). Utiaʼal k-naʼatik jach baʼax u kʼáat u yaʼal le tekstoaʼ, koʼoneʼex kʼaʼajsik le Pascua ku beetik kaʼach le judíoʼoboʼ yéetel baʼax yaan u yil yéetel le baʼax aʼalaʼab ka u beet tuláakal le máaxoʼob tsaypachtik Cristooʼ.

KU KÁAJAL U KʼIINBESAʼAL LE PASCUAOʼ

3, 4. ¿Baʼaxten káaj u kʼiinbesaʼal le Pascuaoʼ?

3 U millonesil máakoʼob tiʼ tuláakal yóokʼol kaabeʼ, kex maʼ judíoʼobeʼ u wéej ojloʼob baʼaxten káaj u kʼiinbesaʼal le Pascuaoʼ. Maʼ xaaneʼ u xokmoʼob baʼax ku yaʼalik u libroil Éxodo, tsikbaltaʼantiʼob wa u chaʼantmoʼob u peliculail. ¿Kʼajaʼan wa tech bix úuchik?

4 Le israelitaʼoboʼ úuch joʼopʼok kaʼach u palitsiltaʼaloʼob tu luʼumil Egipto, baʼaleʼ Jéeobaeʼ tu túuxtaj Moisés yéetel Aarón utiaʼal u kʼáatkoʼob tiʼ Faraón ka jáalkʼabtaʼakoʼob. Baʼaleʼ tumen kaʼanal u yich Faraoneʼ maʼ tu yóotaj u jáalkʼabtoʼobiʼ, le oʼolal Jéeobaeʼ tu túuxtaj diez plagaʼob tu luʼumil Egipto. Teʼ tu tsʼook plaga tuʼux kíim u yáax paalal le egipcioʼoboʼ, Faraoneʼ tu chaʼaj u bin u kaajal Dios (Éxo. 1:11; 3:9, 10; 5:1, 2; 11:1, 5).

5. ¿Baʼax anchaj u beetik le israelitaʼob táanil tiʼ u jáalkʼabtaʼaloʼoboʼ? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ.)

5 Baʼaleʼ ¿baʼax anchaj u beetik le israelitaʼob táanil tiʼ u jáalkʼabtaʼaloʼoboʼ? Tu náatsʼal kaʼach u equinoccioil primavera (óoliʼ 21 tiʼ marzo) tu jaʼabil 1513 táanil tiʼ u taal Jesús, tu mesil abib, ka máan kʼiineʼ le mesaʼ tu kʼaabaʼtaj nisán. * Dioseʼ tu yaʼaleʼ tu kʼiinil diez tiʼ le mes jeʼeloʼ le israelitaʼoboʼ unaj u káajal u líiʼskubaʼob utiaʼal le baʼax ken u beetoʼob tu kʼiinil 14 tiʼ nisanoʼ. U kʼiinil 14 tiʼ nisaneʼ káaj tu chíinil Kʼiin, tumen bey u xokik kaʼach le kʼiinoʼob le hebreoʼoboʼ. Lelaʼ ku káajal tu chíinil Kʼiin jueves yéetel ku tsʼoʼokol tu chíinil Kʼiin viernes. Teʼ kʼiin jeʼeloʼ cada familiaeʼ unaj u kíimsik juntúul xibil taman (wa chivo) yéetel u wiʼiwitsʼik tu marcoil u yotochoʼob junpʼíit u kʼiʼikʼel (Éxo. 12:3-7, 22, 23). Ken tsʼoʼokkeʼ ku beetkoʼob junpʼéel cena tuʼux ku jaantkoʼob kʼáatbil taman, xíiwoʼob yéetel waaj x-maʼ levadurail. U ángel Dioseʼ yaan u máan u kíims u yáax paal le egipcioʼoboʼ, baʼaleʼ le israelitaʼob ku beetkoʼob baʼax ku yaʼalik Diosoʼ yaan u kanáantaʼaloʼob. Bey túun jáalkʼabtaʼabikoʼoboʼ (Éxo. 12:8-13, 29-32).

6. ¿Baʼaxten unaj u kʼiinbesik le Pascua le israelitaʼob cada jaʼaboʼ?

6 Le ka tsʼoʼok u jáalkʼabtaʼal le israelitaʼoboʼ Dioseʼ tu yaʼalajtiʼob ka u kʼiinbesoʼob cada jaʼab. Tu yaʼalajtiʼob: «Lelaʼ junpʼéel kʼiin unaj a kʼaʼajsikeʼex yéetel nojoch kʼiinbesajil [...] [tiʼ] Yuumtsil. Yaan a kʼiinbeskeʼex bey junpʼéel aʼalmajtʼaan minaʼan xuʼulul tiʼeʼ, ku máan tu kuxtal le taataʼob tiʼ u kuxtal u paalaloʼob[oʼ]». Ken tsʼoʼok u kʼiinbesajil le 14 tiʼ nisanoʼ ku seguer junpʼéel kʼiinbesaj ku xáantal siete kʼiinoʼob. Le Pascuaoʼ 14 tiʼ nisán tu kʼiinbesaʼal, baʼaleʼ bey kʼaj óolaʼanil xan le uláakʼ siete kʼiinoʼoboʼ (Éxo. 12:14-17; Luc. 22:1; Juan 18:28; 19:14). Le Pascuaoʼ junpʼéel tiʼ le kʼiinbesajoʼob unaj u beetaʼal cada jaʼab tumen le hebreoʼoboʼ (2 Cró. 8:13).

7. ¿Baʼax túumben kʼiinbesajil tu yaʼalaj Jesús tiʼ u disipuloʼob unaj u kʼiinbeskoʼob?

7 Jesús yéetel u apostoloʼobeʼ judíoʼob kaʼachi yéetel tiaʼanoʼob yáanal u ley Moiseseʼ, le oʼolal cada jaʼab tu kʼiinbesoʼob le Pascuaoʼ (Mat. 26:17-19). U tsʼook juntéen ka tu kʼiinbesoʼobeʼ, Jesuseʼ tu káajsaj junpʼéel túumben kʼiinbesaj unaj beetaʼal cada jaʼab tumen u disipuloʼob: U Ookʼin Janal Yuumtsil. Baʼaleʼ ¿jach baʼax kʼiin unaj u kʼiinbeskoʼob?

U KʼIINIL U OOKʼIN JANAL YUUMTSIL

8. ¿Baʼax kʼáatchiʼil ku yantal tiʼ máak yoʼolal le Pascua yéetel U Ookʼin Janal Yuumtsiloʼ?

8 Jesús káajs u kʼiinbesajil U Ookʼin Janal Yuumtsil, le kʼiinbesajilaʼ tu jeelintaj le Pascuaoʼ tumen láayliʼ teʼ kʼiin kun beetbiloʼ. Baʼaleʼ maʼ xaaneʼ tsʼoʼok a wilkeʼ yaan jujunpʼéel calendarioʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ yaanal fecha ku yaʼalikoʼob unaj u kʼiinbesaʼal le Pascua judíaoʼ, maʼ letiʼe fecha táan k-kʼiinbesik kíimik Cristooʼ. ¿Baʼaxten maʼ junpʼéeliliʼ fechaiʼ? Lelaʼ ku yúuchul yoʼolal junpʼéel baʼax tu yaʼalaj Dios tiʼ le israelitaʼoboʼ. Jach ka tsʼoʼok u yaʼalik tiʼ ‹le israelitaʼob unaj u kíimskoʼob› le tamanoʼ, Moiseseʼ tu yaʼalaj jach baʼax súutukil tiʼ u kʼiinil 14 tiʼ nisán unaj u beetkoʼob (xok Éxodo 12:5, 6).

9. Jeʼex u yaʼalik Éxodo 12:6, ¿baʼax súutukil unaj u kíimsaʼal le tamanoʼ? (Ilawil le cuadro ku kʼaabaʼtik « ¿Baʼax súutukil tiʼ le kʼiinoʼ?».)

9 Jeʼex u yaʼalik Éxodo 12:6, le tamanoʼ unaj u kíimsaʼal «oknaj kʼiin». Marcos Edery, juntúul máax yaʼab baʼax u xokmeʼ, ku meyajtiʼ le tʼaan «tu yéeʼsameʼental» utiaʼal u tʼaan tiʼ le baʼax ku yaʼalik le tekstoaʼ. Yéetel uláakʼ bibliaʼob xaneʼ ku meyajtiʼob le tʼaan «tu yáakʼabtal», «tu tʼúubul Kʼiin» yéetel «tu yéeʼjochʼeʼental». Jeʼex k-ilkoʼ le tamanoʼ kʼaʼabéet u kíimsaʼal ken tʼúubuk Kʼiin, baʼaleʼ maʼ éeʼjochʼeʼenchajkiʼ, tu káajbal u kʼiinil 14 tiʼ nisán.

10. Jujuntúul judíoʼobeʼ, ¿baʼax kʼiin ku tuklikoʼob ku kíimsaʼal kaʼach u tamanil le Pascuaoʼ, baʼaleʼ baʼax kʼáatchiʼil ku beetik máak?

10 Ka máan kʼiineʼ jujuntúul judíoʼobeʼ tu tukloʼobeʼ tu bisaj yaʼab tiempo u kíimsaʼal le tamanoʼob bisaʼab teʼ templooʼ. Le oʼolal ku yaʼalikoʼobeʼ Éxodo 12:6, táan u tʼaan tiʼ u tsʼoʼokbal u kʼiinil 14 tiʼ nisán, desde ken káajak u chíinil Kʼiin tak ken tʼúubuk. Wa jach tu jaajil beyoʼ, ¿baʼax túun hora ka beetaʼab u cenail le Pascuaoʼ? Le profesor Jonathan Klawans, u xakʼalxoktmaj le baʼax suuk u beetik le judíoʼob úuchjeakiloʼ, tu yaʼalaj: «Junpʼéel kʼiineʼ ku káajal ken tʼúubuk Kʼiin. Le oʼolal kex ku kíimsaʼal le [taman] tu kʼiinil 14, u jaajileʼ le Pascua yéetel le janaloʼ ku beetaʼal tu kʼiinil 15. Chéen baʼaleʼ tu libroil Éxodoeʼ maʼatech u chʼaʼchiʼitaʼal le fechaʼob beyaʼ». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj: «Le baʼaxoʼob u tsʼíibtmaj le rabinoʼob úuchjeakiloʼ [...] mix tech u yaʼalikoʼob bix u kʼiinbesaʼal le Seder [u jaanlil le Pascua] táanil tiʼ u xuʼulsaʼal tiʼ le Templo» tu jaʼabil 70 tsʼoʼokok u taal Jesusoʼ (toʼon tsʼáa u cursivasil).

11. 1) ¿Baʼaxoʼob úuch tu kʼiinil le Pascua tu jaʼabil 33? 2) ¿Baʼaxten u kʼiinil 15 tiʼ nisaneʼ ilaʼab bey junpʼéel «nojoch» sabadoeʼ? (Ilawil le tsolajiloʼ.)

11 Yoʼolal le baʼaxoʼob tsʼoʼok k-ilkoʼ, ¿baʼax kʼiin túun ka kʼiinbesaʼab le Pascua tu jaʼabil 33? Ka náatsʼ u kʼiinil u «kíimsaʼal u baʼalcheʼil le Pascua» tu kʼiinil 13 tiʼ nisanoʼ, Cristoeʼ tu yaʼalaj tiʼ Pedro yéetel tiʼ Juan: «Xeeneʼex, ka a beeteʼex u jaanlil le Pascua utiaʼal k-jaanteʼexoʼ» (Luc. 22:7, 8). «Ka túun kʼuch u yorail le kʼiinbesaj» ka tsʼoʼok u tʼúubul Kʼiin tu káajbal 14 tiʼ nisán tu kʼiinil jueveseʼ, Jesuseʼ cenarnaj yéetel u apostoloʼob ka tsʼoʼokeʼ tu yeʼesaj bix unaj u beetaʼal U Ookʼin Janal Yuumtsil (Luc. 22:14, 15). Teʼ áakʼab jeʼeloʼ maʼachi yéetel juzgartaʼabi. Óoliʼ tu chúumuk kʼiinil 14 tiʼ nisán ka chʼuykíintaʼab teʼ cheʼoʼ, yéetel tu chíinil Kʼiin ka kíimi (Juan 19:14). Bey túunoʼ «Cristo, le taman [kʼuʼub] utiaʼal le Pascuaoʼ», kíimsaʼab xan teʼ kʼiin ku kíimsaʼal le taman utiaʼal le Pascuaoʼ (1 Cor. 5:7; 11:23; Mat. 26:2). Ka tsʼoʼokeʼ muʼuk táanil tiʼ u káajal u kʼiinil 15 tiʼ nisán (Lev. 23:5-7; Luc. 23:54). *

JUNPʼÉEL BAʼAL UNAJ K-KʼAʼAJSIK

12, 13. ¿Bix u táakpajal kaʼach u paalal le israelitaʼob tu kʼiinbesajil le Pascuaoʼ?

12 Baʼaleʼ koʼoneʼex kaʼa kʼaʼajsik baʼax úuch Egipto. Moiseseʼ tu yaʼaleʼ u kaajal Dioseʼ unaj u kʼiinbesik le Pascua utiaʼal kʼiinoʼob ‹minaʼan u xuuloʼ›. Maʼ xaaneʼ ken beetaʼak le kʼiinbesaj cada jaʼabaʼ le paalaloʼoboʼ ku kʼáatkoʼob baʼaxten ku beetaʼal (xok Éxodo 12:24-27; Deu. 6:20-23). Lelaʼ ku yeʼesikeʼ le Pascuaoʼ ‹junpʼéel kʼiin unaj u kʼaʼajsik› tak le paalaloʼoboʼ (Éxo. 12:14).

13 Le taatatsiloʼoboʼ yaʼab baʼaloʼob ken u kaʼans tiʼ u paalaloʼob utiaʼal ka seguernak u kʼaʼajsaʼaloʼ. Junpʼéel tiʼ le baʼaloʼobaʼ letiʼe u kaʼansaʼaltiʼob ku kanáantik Jéeoba u kaajaloʼ. Le paalaloʼoboʼ yaan u kankoʼobeʼ jach tu jaajil yaan Dios, naatsʼ yanil tiʼ máak, kuxaʼan yéetel ku yáantik u kaajal ken kʼaʼabéetchajak. Lelaʼ bey tu yeʼesil ka tu kanáantaj u yáax paalal le israelitaʼob, kex «tu loobiltaj utiaʼal kíimil le egipcioʼoboʼ».

14. ¿Baʼax jeʼel u kaʼansik le taatatsiloʼob tiʼ u paalaloʼob yéetel u tsikbalil le Pascuaoʼ?

14 Bejlaʼeʼ le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ maʼ tsaaj ka u tsikbaltoʼob tiʼ u paalaloʼob cada jaʼab le baʼax úuch teʼ Pascuaoʼ. Baʼaleʼ ¿ka kaʼansik wa tiʼ a paalal de ke Dioseʼ ku kanáantik u kaajal? ¿Ku yilkoʼob wa techeʼ ka creertik de ke Jéeobaeʼ láayliʼ ku kanáantik u kaajal teʼ kʼiinoʼobaʼ? (Sal. 27:11; Isa. 12:2.) Utiaʼal a kaʼansiktiʼob lelaʼ unaj a tsikbal tu yéeteloʼob yéetel maʼ unaj u yilkoʼob nak óoliʼ. Beyoʼ yaan a wáantkoʼob utiaʼal u maas kʼubik u yóoloʼob tiʼ Jéeoba.

¿Baʼax ken a kaʼans tiʼ a paalal ken tʼaanakech tiʼ le Pascuaoʼ? (Ilawil xóotʼol 14)

15, 16. ¿Baʼax uláakʼ ku kaʼansiktoʼon yoʼolal Jéeoba u tsikbalil le Pascua yéetel úuchik u jóokʼol le israelitaʼob Egiptooʼ?

15 Tsʼoʼok k-ilkeʼ Jéeobaeʼ ku kanáantik u kaajal, baʼaleʼ maʼ chéen letiʼe baʼax ku kaʼansiktoʼon u tsikbalil u kʼiinbesajil le Pascuaoʼ. Letiʼ xaneʼ ku jáalkʼabtik u kaajal. Tukult bix tu yuʼubiluba le israelitaʼob ka jóoʼsaʼaboʼob Egiptooʼ. Nuʼuktaʼaboʼob tumen junpʼéel tʼoʼol múuyal yéetel junpʼéel tʼoʼol kʼáakʼ. Xíimbalnajoʼob tu chúumuk le Chak Kʼáaʼnáaboʼ. Ka kʼuchoʼob tuláakʼ juntséel le kʼáaʼnáaboʼ tu yiloʼob bix búulik le soldadoʼob egipcioʼoboʼ. ¡Bey úuchik u jáalkʼabtaʼaloʼoboʼ! Le oʼolal yéetel kiʼimak óolal tu yaʼaloʼob: «Kin kʼaay tiʼ u nojbeʼenil Yuumtsil [...] úuchik u bulik ich kʼáaʼnáab tsíiminoʼob yéetel máaxoʼob natʼmail. In kʼaayeʼ utiaʼal Yuumtsil máax in muukʼ yéetel in toksajil» (Éxo. 13:14, 21, 22; 15:1, 2; Sal. 136:11-15).

16 ¿Ka wáantik wa a paalal utiaʼal u yiloʼob Jéeoba bey juntúul máax salvartik máakeʼ? ¿Bey wa a weʼesik yéetel baʼaxoʼob ka waʼalik bey xan yéetel baʼaxoʼob ka chʼaʼtuklikoʼ? Ken yanaktech u Áakʼabil Adoración ich Familiaeʼ ilawil baʼax ku yaʼalik le capítulo 12 tak 15 tiʼ Éxodooʼ yéetel eʼes bix úuchik u jáalkʼabtik Jéeoba u kaajal. Uláakʼ baʼaxoʼob jeʼel u béeytal a xakʼaltikeʼex utiaʼal a wilkeʼex lelaʼ, letiʼe baʼax ku yaʼalik Baʼaxoʼob 7:30 tak 36 wa Daniel 3:16 tak 18 yéetel 26 tak 28. Kex táankelmoʼon wa tsʼoʼok u yantal k-jaʼabileʼ unaj k-kʼubik k-óoleʼ ken kʼuchuk u kʼiinileʼ Jéeobaeʼ yaan u jáalkʼabtikoʼon jeʼex tu beetil tu kʼiiniloʼob Moiseseʼ (xok 1 Tesalonicailoʼob 1:9, 10).

LE BAʼAX UNAJ K-KʼAʼAJSIKOʼ

17, 18. ¿Baʼax ku kʼaʼajsiktoʼon le bix úuchik u meyaj u kʼiʼikʼel le taman teʼ yáax Pascuaoʼ?

17 Toʼoneʼ maʼatech k-kʼiinbesik le Pascua ku kʼiinbesik kaʼach le judíoʼoboʼ. Le kʼiinbesajilaʼ táakaʼan ichil le Ley tsʼaʼab tiʼ Moisesoʼ, baʼaleʼ toʼoneʼ minaʼanoʼon yáanal le Leyaʼ (Rom. 10:4; Col. 2:13-16). Baʼax k-kʼiinbesikeʼ u kʼiinil úuchik u kíimil u Paal Dios. Kex beyoʼ yaʼab baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le Pascua káaj u kʼiinbesaʼal tu luʼumil Egiptooʼ.

18 U kʼiʼikʼel le taman wiʼitsʼ tu marcoil le joonajoʼ letiʼe baʼax meyajnaj utiaʼal maʼ u kíimsaʼal u yáax paalal le israelitaʼoboʼ. Bejlaʼeʼ mix juntéen k-kʼubik baʼalcheʼob tiʼ Dios, mix tu kʼiinil le Pascuaoʼ. Baʼaleʼ yaan junpʼéel baʼax kʼuʼub jach koʼoj u tojol utiaʼal u páajtal u yantaltoʼon kuxtal minaʼan u xuul. Le ka tʼaanaj apóstol Pablo tiʼ «u múuchʼulil u yáax paalal Dios tsʼíibtaʼan u kʼaabaʼob teʼ kaʼanoʼ», tu yaʼaleʼ ku béeytal u yantaltiʼob kuxtal minaʼan u xuul chéen tu yoʼolal «le kʼiʼikʼ wiʼiwitsʼaʼa[noʼ]», lelaʼ u kʼiʼikʼel Jesús (Heb. 12:23, 24). Le máaxoʼob ku páaʼtik u kuxtaloʼob way Luʼum minaʼan u xuuloʼ chéen ku béeytal u salvarkubaʼob xan yoʼolal u kʼiʼikʼel Jesús. Le oʼolaleʼ maʼ unaj k-tuʼubsikeʼ «tumen yaʼab u yeʼesik xan u nojoch utsileʼ, tsʼoʼok u boʼotik k-jáalkʼabtaʼal yéetel u kʼiʼikʼel u Paal, jach beyoʼ, tu yoʼolal xan lelaʼ tsʼoʼok u perdonartaʼal k-kʼebanoʼob» (Efe. 1:7).

19. Le bix kíimik Jesusoʼ, ¿bix u yáantkoʼon utiaʼal k-maas kʼubik k-óol tiʼ le profecíaʼoboʼ?

19 Le israelitaʼoboʼ maʼ unaj u kachikoʼob mix junpʼéel u baakel le taman ku kʼubkoʼob teʼ Pascuaoʼ (Éxo. 12:46; Núm. 9:11, 12). Lelaʼ ¿baʼax yaan yil yéetel Jesús, «u Taman Dios», tu kʼubaj u kuxtal t-oʼolaloʼ? (Juan 1:29). Letiʼeʼ chʼuykíintaʼab teʼ cheʼ tu chúumuk kaʼatúul kʼasaʼan máakoʼoboʼ. Le judíoʼoboʼ tu yaʼaloʼob tiʼ Pilato ka kaʼachak u yook tu yóoxtúulal utiaʼal u séeb kíimloʼob, beyoʼ maʼ kun pʼáatloʼob chʼuytal tak tu kʼiinil 15 tiʼ nisán, junpʼéel nojoch sábado. Le soldadoʼoboʼ bey tu beetiloʼob tiʼ le kaʼatúul kʼasaʼan máakoʼoboʼ, «baʼaleʼ ka náatsʼoʼob tu yiknal Jesuseʼ maʼ tu kachoʼob u yookiʼ tumen tu yiloʼob tsʼoʼok u kíimil» (Juan 19:31-34). Lelaʼ bey u beetaʼal kaʼach yéetel le taman tu kʼiinil le Pascuaoʼ; le oʼolaleʼ jeʼel u béeytal u yaʼalaʼaleʼ le taman ku kʼuʼubul kaʼachoʼ «u yoochel» le baʼaxoʼob kun úuchul kaʼach tu kʼiinil 14 tiʼ nisán tu jaʼabil 33 (Heb. 10:1). Tsʼoʼoleʼ bey béeychajik baʼax ku yaʼalik Salmo 34:20, leloʼ ku beetik k-maas kʼubik k-óol tiʼ le profecíaʼob yaan teʼ Bibliaoʼ.

20. ¿Baʼax u jelaʼanil le Pascua yéetel U Ookʼin Janal Yuumtsiloʼ?

20 Baʼaleʼ wa k-ketik le Pascua yéetel U Ookʼin Janal Yuumtsiloʼ k-ilkeʼ yaan u jelaʼanil. Le Pascua ku kʼiinbesik kaʼach le judíoʼoboʼ maʼ tu chíikbesaj le kʼiinbesajil tu yaʼalaj Jesús unaj u beetik u disipuloʼob utiaʼal u kʼaʼajsikoʼob úuchik u kíimiloʼ. Tu luʼumil Egiptoeʼ le israelitaʼoboʼ tu jaantoʼob u bakʼel le tamanoʼ, baʼaleʼ maʼ tu yukʼoʼob u kʼiʼikʼeliʼ, lelaʼ maʼ chíikaʼan tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Jesús tiʼ u disipuloʼob ka u kʼiinbesoʼoboʼ. Jesuseʼ tu yaʼaleʼ le máaxoʼob kun binoʼob reinar «tu Reino Diosoʼ» unaj u jaantkoʼob le waaj yéetel u yukʼikoʼob le vinooʼ, tumen leloʼobaʼ ku chíikbesik u bakʼel yéetel u kʼiʼikʼel. Lelaʼ teʼ tuláakʼ xook ken k-maas xakʼaltoʼ (Mar. 14:22-25).

21. ¿Baʼaxten unaj k-xakʼalxoktik baʼaxoʼob yaan yil yéetel le Pascuaoʼ?

21 Le Pascuaoʼ junpʼéel baʼax jach kʼaʼanaʼan kaʼach u kʼiinbesik u kaajal Dios. Kex «junpʼéel kʼiin unaj [u] kʼaʼajsik» kaʼach le judíoʼoboʼ, toʼoneʼ unaj k-ojéeltik bix u beetaʼal yéetel baʼaxten jach kʼaʼanaʼan utiaʼal k-jóoʼsik u yutsil. Tumen jeʼex k-ojliloʼ «tuláakal Kiliʼich Tsʼíibeʼ Dios tsʼáa tu tuukul máak utiaʼal ka tsʼíibtaʼak» (2 Tim. 3:16).

^ xóot’ol 5 Le ka xuʼul u palitsiltaʼal le israelitaʼob Babiloniaoʼ tiʼ káaj u yaʼalaʼal nisán tiʼ u yáax mesil le calendario hebreooʼ, teʼ xookaʼ letiʼe kʼaabaʼ kun meyajtoʼonaʼ.

^ xóot’ol 11 Tu kʼiinil 15 tiʼ nisán, junpʼéel kʼiin tsʼoʼokok le Pascuaoʼ, ku káajal u kʼiinbesaʼal le Waajoʼob x-maʼ Levadurailoʼ, lelaʼ ku yilaʼal bey u kʼiinil sábado kex jeʼel baʼaxak kʼiin ka lúubkeʼ. Baʼaleʼ tumen lúub tu kʼiinil sábado teʼ jaʼab jeʼeloʼ, ilaʼab bey junpʼéel «nojoch» sabadoeʼ (xok Juan 19:31, 42).