¿A wojel wa?
¿Baʼax ku chíikbesik u jatik u nookʼ máak úuchjeakil?
LE BIBLIAOʼ yaʼab u téenel ku tʼaan tiʼ jejeláas máakoʼob tu jataj u nookʼoʼob. Maʼ xaaneʼ ken k-ojéelt yaan máaxoʼob ku jatik u nookʼoʼob úuchjeakileʼ jelaʼan k-uʼuyik, baʼaleʼ le judíoʼoboʼ ku beetkoʼob kaʼach wa jach chiʼichnakoʼob, yaj baʼax ku muʼyajtikoʼob, jach mixbaʼalkúuntaʼanoʼob, jach pʼujaʼanoʼob wa jach lubaʼan u yóoloʼob.
Jeʼex Rubeneʼ «tu jataj u nookʼ» ka tu yojéeltaj koʼon bey palitsil José, u yíitsʼin, yéetel maʼ kun páajtal u yáantik jeʼex u tukultmil kaʼachoʼ. Jacob, u taata Rubeneʼ, ‹tu jataj u nookʼ› tumen tu tuklaj jaantaʼab José tumen juntúul tsʼíitsʼik baʼalcheʼ (Gén. 37:18-35). Jobeʼ tu jataj u nookʼ ka tu yojéeltaj tsʼoʼok u láaj kíimil u paalal (Job 1:18-20). «Tsiʼitsiʼik [wa jaataj] kaʼach u nookʼ» xan le máax bin u yaʼal tiʼ Elí, u maas nojchil le sacerdoteʼob, tsʼoʼok u peʼer le israelitaʼoboʼ, kíim kaʼatúul u paalal Elí yéetel bisaʼab u arcail le núuptʼaan tumen le enemigoʼoboʼ (1 Sam. 4:12-17). Josías xaneʼ «tu jataj u nookʼ» ka xoʼok le Leyoʼ tumen tu tsʼáaj cuentaeʼ yaan baʼaloʼob maʼ maʼalob ku beetik le kaajoʼ (2 Rey. 22:8-13).
Le táan u pʼis óoltaʼal kaʼach Jesuseʼ, Caifás, u maas nojchil le sacerdoteʼoboʼ «tu jataj u nookʼ» ka tu yuʼubaj baʼax tu yaʼalaj Jesús tumen tu tuklaj kʼaakʼastʼaanaj tu contra Dios (Mat. 26:59-66). Le judíoʼob kaʼachoʼ ku yaʼalikoʼobeʼ tuláakal máak ku yuʼubik u yúuchul kʼaakʼastʼaan tu contra Dioseʼ kʼaʼabéet u jatik u nookʼ. Baʼaleʼ teʼ kʼiinoʼob tsʼoʼok u xuʼulsaʼal u temploil Jerusalenoʼ, joʼopʼ u yaʼalikoʼob: «Bejlaʼeʼ le máax ku yuʼubik u yúuchul kʼaakʼastʼaan tu contra Dioseʼ, maʼ kʼaʼabéet u jatik u nookʼiʼ, tumen wa ka u beeteʼ yaan u pʼáatal láaj jaʼajaʼat u nookʼ».
U jaajileʼ le u jatik u nookʼ máak úuchjeakiloʼ maʼalob u yilik kaʼach Dios wa jach tu jaajil yaan baʼax ku muʼyajtik máak. Le oʼolal Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ u kaajal: «¡Suuneneʼex tiʼ Yuumtsil a [Dioseʼex], jat a puksiʼikʼaleʼex, maʼ a jatikeʼex a nookʼeʼex!» (Joel 2:13).