U JAAJILEʼ maʼ yaachaj tin wóol ka tin wilaj chéen cinco u túulaloʼoniʼ, tumen jach suʼlaken. Tin paalileʼ suuk in taʼakkinba ken taalak uʼulaboʼob tin wotoch, kex in kʼaj óoloʼob.

Jejeláas meyajoʼob tsʼoʼok in beetik ichil u kaajal Jéeoba, kʼaʼabéetchaj in múul meyaj yéetel yaʼab máakoʼob, tak yéetel máaxoʼob maʼ in kʼaj óoliʼ. Le oʼolal maʼ xaaneʼ jeʼel a tuklikeʼex bix páajchajik in beetik wa suʼlaken yéetel saajkeneʼ. U jaajileʼ chéen yoʼolal Jéeoba páajchaj in beetik yaʼab baʼaloʼob. Tin wilaj bix béeychajik le baʼax u yaʼalmaʼ: «Teen tsʼáaik a muukʼ, teen áantkech, teen latʼab kʼabtikech yéetel in kʼab yaan páajtalil tiʼ» (Isa. 41:10). Junpʼéel bix tu beetileʼ letiʼe úuchik u péeksik le sukuʼunoʼob u yáantenoʼoboʼ. Paʼatik in tsikbaltikteʼex bix tu yáantilen jujuntúul tiʼ letiʼob desde tin chichniliʼ.

Tu jaʼabiloʼob 1940, tiʼ junpʼéel domingo jach u jabmuba tu noojol-lakʼin Ontarioeʼ, kʼuch Elsie Huntingford teʼ kajtalil tuʼux yanoʼonoʼ. In maamaeʼ bin u yil máax ku tʼaan —in taata jach suʼlak jeʼex teneʼ— pʼáat tin wéetel ich naj le táan le tsikbaloʼ. In taataeʼ tu tukleʼ le kiik Elsieoʼ chéen táan u koonol yéetel tu tukleʼ in  maamaeʼ jeʼel u manik junpʼéel baʼax maʼ kʼaʼabéeteʼ, le oʼolal in taataeʼ náatsʼeʼ ka tu yaʼaleʼ maʼ k-kʼáat mix baʼaliʼ. Le kiikoʼ tu yaʼalaj: «¿Maʼ a kʼáateʼex kaanbal tiʼ le Bibliaoʼ?». In taataeʼ tu núukaj: «Leloʼ k-kʼáat».

Le kiik Elsieoʼ kʼuch tiʼ junpʼéel kʼiin jach maʼalob. In taataʼobeʼ ku binoʼob kaʼach tiʼ junpʼéel religión (Iglesia Unida de Canadá), baʼaleʼ maʼ úuch xuʼuluk u binoʼobiʼ. ¿Baʼaxten? Tumen juntúul tiʼ le máaxoʼob ku kaʼansajoʼob teʼ religionoʼ suuk kaʼach u tsʼáaik tu yookbal le tuʼux ku muchʼkubaʼob u listail le máaxoʼob ku síikoʼob taakʼinoʼ. Teʼ listaoʼ yáax ku chíikpajal u kʼaabaʼ le máaxoʼob maas yaʼab taakʼin ku síikoʼoboʼ. In taataʼobeʼ óotsiloʼob, le oʼolal óoliʼ mantatsʼ tu xuul le lista ku chíikpajal u kʼaabaʼoboʼ. Yéetel le máaxoʼob nuʼuktik le religionoʼ ku sen aʼalikoʼobtiʼob ka u tsʼáaʼob maas yaʼab taakʼin. Tsʼoʼoleʼ juntúul tiʼ le máaxoʼob ku kaʼansajoʼoboʼ tu yaʼaleʼ yaanal baʼax ku creertik, baʼaleʼ maʼatech u kaʼansik tumen jeʼel u luʼsaʼal meyajtiʼeʼ. Le oʼolal xuʼul k-bin teʼ religionoʼ, baʼaleʼ maʼ xuʼul k-kaxtik Diosiʼ.

Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ maʼatech u chaʼabal u kʼaʼaytaj u j-jaajkunajoʼob Jéeoba tu luʼumil Canadá, le oʼolal le kiik Elsieoʼ utiaʼal u kaʼanskoʼoneʼ chéen ku meyajtiʼ junpʼéel Biblia yéetel junpʼéel chan box libreta yaan baʼaxoʼob u tsʼíibtmajiʼ. Ka máan kʼiineʼ tu tsʼáaj cuenta maʼ t-takik u pool, le oʼolal joʼopʼ u taasiktoʼon jóoʼsaʼaniloʼob utiaʼal u kaʼanskoʼon, ken tsʼoʼokok k-xookeʼ k-taʼakik. *

Le kiik Elsieoʼ mix baʼal beet u xuʼulul u jóokʼol kʼaʼaytaj. Ka tin wilaj bix u tsʼaamil u yóol u meyajt Jéeobaeʼ tin chʼaʼtuklaj xan in beetik beyoʼ. Okjaʼanajen 27 tiʼ febrero tiʼ 1949, le yaanten 17 jaʼaboʼoboʼ, junpʼéel jaʼab okjaʼanak in taataʼob. Okjaʼanajen tiʼ junpʼéel nuʼukul de fierro tuʼux ku tsʼaʼabal jaʼ tiʼ wakaxoʼob. Ka tsʼoʼokeʼ tin waʼalaj yaan in beetik in precursoril.

Kex in waʼalmaj in beetik in precursorileʼ maʼ tin jáan beetiʼ tumen kin tuklik kaʼacheʼ yáax kʼaʼabéet in líiʼsik junpʼíit taakʼin. Meyajnajen tiʼ junpʼéel banco bey xan tiʼ junpʼéel oficina, baʼaleʼ tumen táankelmeneʼ maʼ in wojel in kanáant in taakʼiniʼ, jeʼex in náajaltikeʼ bey in xupik. Baʼaleʼ juntúul sukuʼun ku kʼaabaʼtik Ted Sargenteʼ tu yaʼalajten maʼ in sajaktal, baʼaxeʼ ka in kʼub in wóol tiʼ  Jéeoba (1 Cró. 28:10). Yoʼolal le baʼax tu yaʼalajtenoʼ káaj in beetik in precursoril tu mesil noviembre tiʼ 1951. Chéen 40 dólares yaanten kaʼachi, junpʼéel túumben portafolio yéetel junpʼéel bicicleta maʼ túumbeniʼ. Baʼaleʼ Jéeobaeʼ tu tsʼáaj tuláakal baʼax kʼaʼabéetten. ¡Jach kiʼimak in wóol úuchik u yaʼalikten Ted ka in beet in precursoril! Le baʼax tin beetoʼ yaʼab utsiloʼob tu taasajten.

Tiʼ junpʼéel áakʼab tu jóokʼbal u mesil agosto tiʼ 1952, tʼaʼanen utiaʼal in bin meyaj tu Betelil Canadá yéetel aʼalaʼab unaj in kʼuchul tu mesil septiembre. Yaʼab precursoroʼobeʼ u yaʼalmoʼobten jach jatsʼuts Betel, le oʼolal kex suʼlaken yéetel kex mix juntéen xiʼiken kaʼacheʼ jach kiʼimakchaj in wóol ka tin wuʼuyaj yaan in biniʼ. Desde ka kʼucheneʼ tin wuʼuyaj bey tin wotoch yaneneʼ.

Kaʼapʼéel jaʼab kʼuchken Beteleʼ káaj in beetik le meyaj ku beetik kaʼach Bill Yacos tiʼ junpʼéel múuchʼulil yaan Torontooʼ, tin beetaj in coordinadoril tiʼ le múuchʼ ancianoʼoboʼ. Chéen 23 jaʼaboʼob yaanten yéetel kin wuʼuyik yaʼab baʼaloʼob ku bineltik in kanik. Le sukuʼun Yacosoʼ yéetel yaabilaj tu kaʼansajten baʼax unaj in beetik. Jéeobaeʼ jach tu yáanten.

Bill Yacoseʼ, juntúul sukuʼun kabal u baakel yéetel muʼukʼaʼan, mantatsʼ kiʼimak u yóol yéetel ku kaxtik u yutsil u maasil. U yaabiltmaj le sukuʼunoʼoboʼ, le oʼolal yaabiltaʼan xan. Suuk kaʼach u xíimbaltik le sukuʼunoʼob kex maʼ táan u aktáantkoʼob talamiloʼoboʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalajten ka in beet xan beyoʼ yéetel ka jóokʼken kʼaʼaytaj yéetel le múuchʼuliloʼ. Tu yaʼalajten: «Eʼes tiʼ le sukuʼunoʼob a yaabiltmoʼoboʼ. Beyoʼ ken a beet baʼax maʼ maʼalobeʼ yaan u saʼaskoʼobtech».

Tu mesil enero tiʼ 1957, tin wilaj uláakʼ bix joʼopʼik u yáantken Jéeoba. Teʼ mes jeʼeloʼ tsʼoʼok in beel yéetel Evelyn, letiʼeʼ tsʼokaʼaniliʼ u bin teʼ xook 14 tiʼ le Escuela tiʼ Galaadoʼ. Táanil tiʼ u tsʼoʼokol k-beeleʼ, letiʼeʼ ku kʼaʼaytaj kaʼach tu kaajil Quebec tuʼux ku tʼaʼanal francés. Jach católico le máakoʼob kajaʼanoʼob teʼeloʼ le oʼolal maʼ chéen chʼaʼabil u kʼaʼaytaj máakiʼ. Baʼaleʼ Evelyneʼ chúukpaj u yóol u meyajt Jéeoba yéetel seguernaj u kʼaʼaytaj.

In wataneʼ tsʼoʼok xan u chúukpajal u yóol u yáanten (Efe. 5:31). Letiʼeʼ bey tu yeʼesil desde le táant u tsʼoʼokol k-beeloʼ. Toʼoneʼ k-chʼaʼtukultmaj kaʼach k-bin Florida (Estados Unidos), utiaʼal k-luna de miel, baʼaleʼ junpʼéel kʼiin tsʼoʼokok k-beeleʼ tʼaʼanen tumen u najil Betel ka tu yaʼalajten ka xiʼiken tu Betelil Canadá utiaʼal junpʼéel curso kun xáantal junpʼéel semana, kex beyoʼ maʼ lúub u yóol Evelyniʼ. Teen yéetel Evelyneʼ k-kʼáat k-beet tuláakal baʼax ku yaʼaliktoʼon Jéeoba, le oʼolal maʼ binoʼon t-luna de mieliʼ. Le semana táan le cursooʼ in wataneʼ tiʼ kʼaʼaytajnaj naatsʼ Beteleʼ, kex maʼ bey tuʼux suuk u kʼaʼaytaj kaʼachoʼ.

Ka tsʼoʼok le cursooʼ, aʼalaʼabtoʼon junpʼéel baʼal tu péeksaj k-óol. Túuxtaʼaben bey superintendente tiʼ circuito tu xamanil Ontarioeʼ. ¡Chéen tukleʼex! Táant u tsʼoʼokol in beeleʼ, chéen 25 jaʼaboʼob yaanten yéetel mix juntéen in beet le meyajaʼ. Baʼaleʼ tumen in wojel yaan u yáantkoʼon Jéeobaeʼ binoʼon. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ táaj keʼel, utiaʼal k-bin teʼ tuʼux aʼalaʼabtenoʼ t-chʼaʼaj junpʼéel tren tu luʼumil  Canadá, teʼ trenoʼ tiʼ ku viajar xan uláakʼ superintendente viajanteʼob táan u suutoʼobiʼ. Le táan k-viajar teʼ áakʼab jeʼeloʼ, ¡jach tu líiʼsoʼob k-óol! Utiaʼal maʼ k-kaʼanal kutaleʼ juntúul tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ tu sen aʼalajtoʼon ka xiʼikoʼon wenel teʼ cabina u junpáaykuntmaj utiaʼal letiʼoʼ. Ka sáaschajeʼ káaj k-xíimbaltik junpʼéel chan grupo yaan Hornepayne, jeʼex tin waʼalaj tu káajbaloʼ. Teʼ kʼiin jeʼeloʼ chéen quince días tsʼoʼokok k-beel.

Anchaj uláakʼ baʼaloʼob maʼ táan k-páaʼtikiʼ. Le táan k-meyaj kaʼach bey superintendente tiʼ distrito tu jóokʼbal u jaʼabil 1960, invitartaʼaben teʼ xook 36 tiʼ le Escuela tiʼ Galaadoʼ. Lelaʼ ku xáantal diez meses yéetel yaan u káajal kaʼach febrero tiʼ 1961 tu Betelil Brooklyn (Nueva York). Jach kiʼimakchaj in wóol, baʼaleʼ lúub in wóol ka tin wilaj maʼ invitartaʼab Evelyniʼ. Tiʼ letiʼeʼ aʼalaʼab ka u tsʼíibt junpʼéel carta tuʼux ku yaʼalik jeʼel u yóotik pʼáatal kex diez meses chéen tu juunaleʼ, bey xan aʼalaʼabik tiʼ u yatan uláakʼ sukuʼunoʼob. Ka tu yojéeltaj chéen teen kin bineʼ joʼopʼ u yokʼol, baʼaleʼ t-chʼaʼtuklaj unaj in bin. Evelyneʼ jach kiʼimakchaj u yóol tumen u yojel jach maʼalob baʼax kun kaʼansbilten.

Le tiaʼanen Brooklynoʼ, Evelyneʼ táan kaʼach u meyaj tu Betelil Canadá. Teʼeloʼ pʼáat tu cuarto Margaret Lovell, juntúul kiik yéeyaʼan utiaʼal u bin kaʼan. Kex ku taaktal k-ilikbaeʼ, Jéeobaeʼ tu yáantoʼon utiaʼal u kiʼimaktal k-óol yéetel le meyaj k-beetkoʼ. Kʼuch tin puksiʼikʼal ka tin wilaj tu yóotaj pʼáatal chéen tu juunal utiaʼal u páajtal k-maas meyajtik Jéeoba.

Óoxpʼéel mes káajak u xookil Galaad ka tʼaʼanen tumen sukuʼun Knorr utiaʼal u tsʼáaikten junpʼéel jach maʼalob invitación, letiʼeʼ ku nuʼuktik kaʼach le meyaj ku beetik u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ. Tu yaʼalajten wa jeʼel in wóotik in pʼat in xook Galaad utiaʼal in suut tu Betelil Canadá in tsʼáa xook teʼ Escuela tiʼ Ministerio tiʼ le Reinooʼ. Chéen baʼaleʼ tu yaʼalajteneʼ maʼ mantatsʼ le ken in beetiʼ. Tu yaʼalajten xaneʼ teen ken in wil wa yaan in kʼamik le invitacionoʼ. Wa in kʼáateʼ jeʼel u páajtal in pʼáatal tu xookil Galaadeʼ yéetel ken tsʼoʼokkeʼ maʼ xaaneʼ kin túuxtaʼal bey misionero táanxel luʼumileʼ. Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalajteneʼ wa kin suut Canadaeʼ maʼ xaaneʼ mix bikʼin kin kaʼa invitartbil Galaad. Yéetel ken máanak kʼiineʼ maʼ xaaneʼ yaan in túuxtaʼal kʼaʼaytaj tiʼ wa baʼax kaajil tu luʼumil Canadá. Tu tsʼookeʼ tu yaʼalajteneʼ wa in kʼáateʼ ken tsʼoʼokok in tsikbaltik yéetel in wataneʼ kin waʼaliktiʼ baʼax ken in beete.

Maʼ kʼaʼabéetchaj in tsikbaltik yéetel Evelyniʼ tumen in wojel bix u yilik le meyajoʼob ku tsʼáaiktoʼon Jéeobaoʼ. Tu kaʼatúulaloʼon k-tuklikeʼ kex jeʼel tuʼuxak ka u túuxtoʼon Jéeobaeʼ jeʼel k-bineʼ, kex wa maʼ le k-chʼaʼtukultmaj kaʼachiʼ. Le oʼolal tu séebaʼanil tin waʼalaj tiʼ sukuʼun Knorr: «Jeʼel k-beetik jeʼel baʼaxak ka u yaʼaltoʼon u kaajal Jéeobaeʼ».

Tu mesil abril tiʼ 1961, lukʼen Brooklyneʼ ka suunajen Canadá utiaʼal in tsʼáaik xook teʼ Escuela tiʼ Ministerio tiʼ le Reinooʼ. Ka máan kʼiineʼ táakpajoʼon ichil le familia Betel yaan Canadaoʼ. Baʼaleʼ úuch junpʼéel baʼal maʼ táan k-páaʼtikiʼ,  invitartaʼaben teʼ xook 40 tiʼ Galaad kun káajal tu jaʼabil 1965. Evelyneʼ anchaj u tsʼíibtik uláakʼ carta utiaʼal u yaʼalik jeʼel u yóotik pʼáatal chéen tu juunaleʼ. Baʼaleʼ ka máan wa jaypʼéel semanaeʼ t-ojéeltaj uláakʼ baʼal. ¡Invitartaʼab xan Evelyn!

Ka kʼuchoʼon Galaadeʼ le sukuʼun Knorroʼ tu yaʼaleʼ le máaxoʼob kun xookoʼob ich francés jeʼex toʼonoʼ yaan u túuxtaʼaloʼob África. Baʼaleʼ ¿tuʼux túuxtaʼaboʼon ka tsʼoʼok le xookoʼ? ¡Canadá! Tsʼaʼab in beet in superintendenteil tiʼ sucursal (bejlaʼeʼ kʼaj óolaʼan bey coordinador tiʼ Comité tiʼ Sucursal). Tumen 34 jaʼaboʼob yaanteneʼ kʼajaʼanten tin waʼalaj tiʼ sukuʼun Knorr: «Jach táankelmen». Letiʼeʼ tu yáanten utiaʼal maʼ in sajaktal. Tsʼoʼoleʼ táanil tiʼ in chʼaʼtuklik bix kun beetbil wa baʼaxeʼ, kin kʼáatik u yáantaj uláakʼ sukuʼunoʼob yaan u jaʼabiloʼob.

Ikil k-antal Beteleʼ tsʼoʼok u páajtal k-kʼaj óoltik uláakʼ sukuʼunoʼob chúukaʼan u yóoloʼob tiʼ Dios. Jach nojoch baʼal in wilik le meyaj ku beetik le sukuʼunoʼob yanoʼob teʼ Comité tiʼ Sucursaloʼ. Tsʼoʼok k-kanik xan yaʼab baʼaloʼob tiʼ le sukuʼunoʼob yéetel kiikoʼob tsʼoʼok k-kʼaj óoltik way Betel bey xan teʼ múuchʼuliloʼob tuʼux tsʼoʼok k-antaloʼ, yaan tiʼ letiʼobeʼ tsʼoʼok u yantal u jaʼabiloʼob yéetel yaneʼ maʼatech.

Teneʼ tsʼoʼok xan in kaʼansik yéetel in muʼukʼaʼankúuntik u fe uláakʼ sukuʼunoʼob way Beteleʼ. Apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ Timoteo: «Maʼ u xuʼulul a tsʼáaik a wóol tiʼ le baʼaxoʼob ta kan[oʼ]». Tu yaʼalaj xan tiʼ: «Le baʼaxoʼob ta wuʼuyaj in waʼalik yéetel jaajkúuntaʼab tumen yaʼab máakoʼoboʼ, kin kʼáatiktech ka a kʼubéentoʼob tiʼ máaxoʼob chúukaʼan u yóoloʼob, beyoʼ letiʼobeʼ yaan u noʼojaʼantaloʼob utiaʼal ka u kaʼansoʼob tiʼ uláakʼ máakoʼob» (2 Tim. 2:2; 3:14). Tsʼoʼok cincuentisiete jaʼaboʼob joʼopʼok in meyaj Betel. Yaan kʼiineʼ le sukuʼunoʼoboʼ ku kʼáatkoʼobten baʼax tsʼoʼok in kanik ichil le bukaʼaj jaʼaboʼoboʼ. Teneʼ kin núukiktiʼob: «Tsʼoʼok in kanik in séeb beet yéetel kiʼimak óolal tuláakal baʼax ku yaʼalikten Jéeoba tumen in wojel yaan u yáantken».

Bey in wóol joʼoljeak kʼuchen Beteleʼ, suʼlaken yéetel óoliʼ mix baʼal in wojel kaʼachi. Baʼaleʼ ichil tuláakal le jaʼaboʼobaʼ tsʼoʼok in wilik bix u yáantken Jéeoba, bey u machmaj in kʼabeʼ. Ken u yáanten le sukuʼunoʼob yéetel yaabilajoʼ kin wuʼuyik bey tu yaʼalikten Jéeobaeʼ: «Maʼ a sajaktal, teen áantkech» (Isa. 41:13).