Maʼ xaaneʼ yaan máax a kʼaj óol tsʼoʼok u divorciarkuba. Lelaʼ junpʼéel baʼal jach suuk u yúuchul bejlaʼeʼ. Junpʼéel encuesta beetaʼab tu luʼumil Poloniaeʼ tu yeʼeseʼ le máaxoʼob tsʼoʼok óoxpʼéel wa seis jaʼaboʼob tsʼoʼokok u beeloʼob, yaan treinta tak treintinueve jaʼaboʼob tiʼoboʼ, maʼ xaaneʼ letiʼe maases jeʼel u divorciarkubaʼoboʼ. Baʼaleʼ maʼ chéen le máaxoʼob bukaʼaj u jaʼabiloʼob ku divorciarkubaʼoboʼ.

Le Diario de Yucatanoʼ tu yaʼalaj baʼax úuch tu luʼumil México ichil u jaʼabil 2000 tak 2011 yéetel le máaxoʼob ku tsʼoʼokol u beeloʼob bey xan le ku divorciarkubaʼoboʼ. Tu yaʼalaj: «Tiʼ cada 100 máakoʼob tsʼokaʼan u beeloʼobeʼ 75 u túulal tu divorciartubaʼobiʼ. Tsʼoʼoleʼ pʼíitchaj le máaxoʼob ku tsʼoʼokol u beeloʼoboʼ, tiʼ cada 100 máakoʼobeʼ chéen 20 u túulal ku tsʼoʼokol u beeliʼ». Lelaʼ bey xan u yúuchul tiʼ uláakʼ luʼumiloʼob.

Yaʼab muʼyajil ku taasik u divorciarkuba máak. Juntúul koʼolel, kajaʼan Europa del Este, ku tsʼáaik tsolnuʼuk tiʼ le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ, tu yaʼalaj: «Le divorciooʼ ku yeʼesik tsʼoʼok u pʼatkuba máak yéetel u núup tu táan autoridad, lelaʼ ku taasik yaʼab muʼyajil». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj xaneʼ ken tsʼoʼokkeʼ «jejeláas bix u yuʼubikuba máak, ku pʼuʼujul, ku joʼopʼol u tuklik tiʼ letiʼ anchaj u culpail, ku lúubul u yóol, ku suʼlaktal yéetel maʼ tu kaxtik baʼax u beete». Yaan horaeʼ le máax ku divorciarkubaoʼ hasta ku tuklik u kíimskuba. «Ken tsʼoʼokok u láaj beetaʼal u juʼunil le divorciooʼ, ku káajal uláakʼ muʼyajil. Ku yuʼubikuba máak chéen tu juunal yéetel mix baʼal u biilal. Le máax tsʼoʼok u divorciarkubaoʼ maʼ xaaneʼ jeʼel u tuklikeʼ: ‹Minaʼan u biilal in kuxtal. ¿Baʼax ken in beet beoraaʼ?›.»

Ewaeʼ ku kʼaʼajsik bix u yuʼubikuba kaʼachi: «Suʼlakchajen ka tsʼoʼok in divorciarkinba, tumen in vecinoʼob yéetel in wéet meyajoʼobeʼ ku yaʼalikoʼobten ‹juntúul x-divorciadaen›. Jach kin pʼuʼujul kaʼachi. In wíichameʼ tu pʼaten yéetel kaʼatúul k-mejen paalal, teen kaʼach kin beetkinba taatail yéetel maamail». * Adam, juntúul sukuʼun doce jaʼaboʼob joʼopʼok u beetik u ancianoil kaʼacheʼ, ku yaʼalik: «Kin wuʼuyik mix baʼal in biilal le oʼolal kin pʼuʼujul yéetel in kʼáat antal chéen tin juunal».

Yaan máaxoʼobeʼ jach ku chiʼichnaktaloʼob wa ku chʼíikil u tukloʼob baʼax ken u beetoʼob, le oʼolaleʼ kex tsʼoʼok u máan yaʼab jaʼaboʼob u divorciartubaʼobeʼ láayliʼ lubaʼan u yóoloʼobeʼ. Maʼ xaaneʼ jeʼel u tuklikoʼob mix máak yaabiltmiloʼobeʼ. Juntúul koʼolel periodista, yaʼab baʼaxoʼob u yojel yoʼolal le divorciooʼ, ku yaʼalik: «Beoraaʼ yaan u kʼexkoʼob baʼaxoʼob suuk u beetkoʼob yéetel yaan u kanik u aktáantoʼob tu juunaloʼob le problemaʼob kun antaltiʼoboʼ».

Stanisławeʼ ku yaʼalik: «Le ka tsʼoʼok k-divorciartikbaeʼ, le in watan kaʼachoʼ pʼáat maʼ tu chaʼik in wilik  in kaʼatúul mejen hijas. Leloʼ tu beetaj in tuklik mix máak yaabiltmilen; tin wuʼuyaj tak Jéeoba tsʼoʼok kaʼach u pʼatken. Taakchaj tak in kíimil. Baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ tin wileʼ maʼ maʼalob bix in tuukuliʼ». Wanda, juntúul kiik pʼáat maʼ tu kaxtik baʼax ken u beeteʼ, tu yaʼalaj: «In wojel yaan u pʼáatal kaʼach mix máak kun áantken yéetel mix máak ken u beet u cuentail in paalal, mix le sukuʼunoʼoboʼ. Baʼaleʼ bejlaʼeʼ kin wilkeʼ jach yaʼab bix úuchik u yáantken le sukuʼunoʼob utiaʼal ka in kaʼans in paalal u meyajtoʼob Jéeobaoʼ».

Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ, yaan máaxoʼobeʼ ken tsʼoʼokok u divorciarkubaʼobeʼ yaʼab baʼaloʼob ku tuklikoʼob. Maʼ xaaneʼ ku tuklikoʼob mix baʼal u biilaloʼob yéetel mix unaj u yeʼesaʼal yaabilaj tiʼobiʼ. Maʼ xaan xaneʼ ku káajal u yilkoʼob chéen le baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak ku beetik u maasiloʼ, ku kʼuchul tak u tukloʼobeʼ maʼ yaabiltaʼanoʼob tumen le sukuʼunoʼoboʼ mix tu naʼataʼal bix u yuʼubikubaʼob. Baʼaleʼ jeʼex úuch tiʼ Stanisław yéetel Wandaeʼ, ken máanak kʼiineʼ ku tsʼáaikoʼob cuentaeʼ yaabiltaʼanoʼob tumen le sukuʼunoʼoboʼ. Yaan horaeʼ jach nojoch bix u yáantaʼaloʼob, baʼaleʼ tu káajbaleʼ maʼ tu tsʼáaikoʼob cuenta.

Maʼ unaj u tuʼubultoʼoneʼ, kex jeʼel baʼalak ka k-beeteʼ, le sukuʼunoʼob u divorciarmubaʼoboʼ yaan horaeʼ yaan u yuʼubikubaʼob tu juunaloʼob. Le kiikoʼob u divorciarmubaʼoboʼ maases jeʼel u tuklikoʼob maʼ yaabiltaʼanoʼobeʼ. Alicjaeʼ ku yaʼalik: «Tsʼoʼok u máan ocho jaʼaboʼob in divorciartinba, kex beyoʼ yaan kʼiineʼ kin wuʼuyik mix baʼal in biilal. Ken in wuʼuyinba beyaʼ kin náachtal tiʼ u maasil, ku joʼopʼol in wokʼol yéetel kin tuklik baʼaxten tiʼ teen úuch lelaʼ».

Bey suukil u yuʼubikuba le máaxoʼob tsʼoʼok u divorciarkubaʼoboʼ, baʼaleʼ le Bibliaoʼ ku yaʼaliktoʼoneʼ maʼ unaj k-náachtal tiʼ u maasiliʼ tumen wa k-beetkeʼ jeʼel baʼalak maʼalob tsolnuʼukil ka tsʼaʼabaktoʼoneʼ maʼ ken k-kʼame (Pro. 18:1). Wa juntúul xiib ku yuʼubikuba tu juunaleʼ unaj u naʼatikeʼ teʼ súutukoʼob beyoʼ maas séeb jeʼel u lúubul tiʼ núupkʼeban wa ku sen kaxtik u yáantaj juntúul koʼoleleʼ, lelaʼ bey xan jeʼel u yúuchul tiʼ juntúul koʼoleleʼ.

Le sukuʼunoʼob u divorciarmubaʼoboʼ jejeláas bix u yuʼubikubaʼob. Maʼ xaaneʼ saajkoʼob tiʼ bix kun bintiʼob, ku yuʼubikubaʼob tu juunaloʼob yéetel maʼ yaabiltaʼanoʼobiʼ. Lelaʼ junpʼéel baʼal suuk u yuʼubikoʼob, yéetel maʼ chéen chʼaʼabil u kaʼa chʼaʼik u yóoloʼobiʼ, le oʼolaleʼ jach unaj k-áantkoʼob jeʼex u beetik Jéeobaeʼ (Sal. 55:22; 1 Ped. 5:6, 7). Letiʼobeʼ jach jeʼel u kiʼimaktal u yóoloʼob wa ka k-áantoʼobeʼ. Yaan u yilkoʼobeʼ teʼ múuchʼuliloʼ yaan maʼalob amigoʼobiʼ (Pro. 17:17; 18:24).