«Teʼexeʼ in j-jaajkunajeʼex»
«[Jéeobaeʼ] ku yaʼalik: Teʼexeʼ in j-jaajkunajeʼex.» (ISA. 43:10)
1, 2. 1) ¿Baʼax juntúul testigo wa j-jaajkunaj? 2) ¿Baʼax maʼ u beet le periódico, le radio yéetel le televisionoʼ? 3) ¿Baʼaxten maʼ kʼaʼabéet tiʼ Jéeoba le periódico wa uláakʼ baʼaloʼob utiaʼal u tsʼáaik ojéeltbil baʼax u kʼáatoʼ?
¿BAʼAX juntúul testigo wa j-jaajkunaj? Junpʼéel diccionarioeʼ ku yaʼalik: «Juntúul máax ku yaʼalik u jaajil tu yoʼolal junpʼéel baʼal u yilmaj u yúuchul, le oʼolal ku yaʼalik jach jaaj». Tu kaajil Pietermaritzburg, yaan Sudafricaeʼ, yaan junpʼéel periódico 160 jaʼaboʼob joʼopʼok u jóoʼsaʼal ku kʼaabaʼtik The Witness (Le j-jaajkunajoʼ). Jach maʼalob tsʼaʼanil u kʼaabaʼ beyaʼ tumen junpʼéel periodicoeʼ u meyajeʼ u yaʼalik u jaajil tiʼ baʼax ku yúuchul way yóokʼol kaabeʼ. Le máax káajs u beetkoʼ tu yaʼaleʼ le periodicoaʼ mantatsʼ ken u yaʼal «u jaajil, jach u jaajil, chéen u jaajil». Le baʼax ku yaʼalik le
2 Baʼaleʼ teʼ periódico, teʼ radio, wa teʼ televisionoʼ maʼatech u yaʼalaʼal u jaajil wa mix tech u chʼaʼchiʼitaʼal le baʼaloʼob maas kʼaʼanaʼantak tsʼoʼok u yúuchul teʼ yóokʼol kaabaʼ. Letiʼobeʼ maʼ xan u yaʼaloʼob u jaajil tu yoʼolal Dios yéetel le baʼaxoʼob tsʼoʼok u beetkoʼ. Baʼaleʼ tiʼ Jéeoba, u Yuumil tuláakal baʼaleʼ, maʼ kʼaʼabéet le periódico wa uláakʼ baʼaloʼob utiaʼal u tsʼáaik ojéeltbil baʼax u kʼáatoʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj tiʼ profeta Ezequiel: «Le j-táanxel múuchʼ kaajiloʼoboʼ bíin u yojéeltoʼob teen [Jéeoba]» (Eze. 39:7). * Jéeobaeʼ yaan ocho millones máaxoʼob tsʼáaik ojéeltbil u jaajil tu yoʼolal, baʼaxoʼob u beetmaj yéetel baʼaxoʼob táan u beetik bejlaʼa tu yoʼolal wíinikoʼ. Le j-Jaajkunajoʼobaʼ ku tsʼáaikoʼob xan ojéeltbil baʼaxoʼob ken u beet Dios utiaʼal u yantaltoʼon kiʼimak óolal. Ken k-tsʼáa táanil k-kʼaʼaytik lelaʼ, k-eʼesik jach tu jaajil u j-jaajkunajoʼon Jéeoba. Isaías 43:10, ku yaʼalik: «[Jéeobaeʼ] ku yaʼalik: Teʼexeʼ in j-jaajkunajeʼex, teʼex in yéeybil palitsileʼex».
3, 4. 1) ¿Baʼax jaʼabil ka tsʼaʼab tiʼ le j-Xoknáaloʼob tiʼ le Biblia junpʼéel túumben kʼaabaʼoʼ, yéetel bix tu yuʼubilubaʼob yéetel le túumben kʼaabaʼaʼ? (Ilawil le foto yaan tu káajbal le xookaʼ.) 2) ¿Baʼax kʼáatchiʼiloʼob ken k-núuk teʼ xookaʼ?
3 Jach kʼaʼanaʼan k-ilik k-kʼaj óoltaʼal yéetel u kʼaabaʼ Jéeoba, tumen letiʼeʼ juntúul «Rey minaʼan xuʼulul tiʼ». Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Lelaʼ letiʼ in kʼaabaʼ utiaʼal mantatsʼ yéetel tuláakal jaʼaboʼob minaʼan u xuul» (1 Tim. 1:17; Éxo. 3:15, Traducción del Nuevo Mundo, TNM; ket yéetel Eclesiastés 2:16). Tu jaʼabil 1931, le j-Xoknáaloʼob tiʼ le Bibliaoʼ tu kʼaabaʼtoʼob u j-jaajkunajoʼob Jéeoba. Le ka tsʼoʼok u tsʼaʼabal le kʼaabaʼ tiʼobaʼ teʼ revistaaʼ jóoʼsaʼab yaʼab cartaʼob tuʼux ku tsʼaʼabal u diosboʼotikil tu yoʼolal le túumben kʼaabaʼaʼ. Junpʼéel múuchʼulil yaan Canadaeʼ tu tsʼíibtaj: «Jach kiʼimakchaj k-óol ka t-ojéeltaj bejlaʼeʼ u j-jaajkunajoʼon Jéeoba. Tsʼoʼok k-chʼaʼtuklik k-kanáantik le kʼaabaʼ tsʼaʼantoʼonaʼ».
4 ¿Bix jeʼel k-eʼesik jach kʼaʼanaʼan k-ilik u kʼaabaʼ Dioseʼ? Tsʼoʼoleʼ ¿jeʼel wa u páajtal a tsolik tiʼ baʼax táan kaʼach yúuchul tʼaan ka aʼalaʼab le kʼaabaʼ u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ? Koʼox ilik u núukil le kʼáatchiʼobaʼ.
U J-JAAJKUNAJOʼOB JÉEOBA ÚUCHJEAKIL
5, 6. 1) ¿Bix tu yeʼesil le taatatsiloʼob israelitaʼob u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ? 2) ¿Baʼax uláakʼ unaj u kaʼansik le israelitaʼob tiʼ u paalaloʼoboʼ? 3) ¿Baʼax maʼalob xan ka u beet le taatatsiloʼob bejlaʼoʼ?
5 U kaajil Israel anchaj tu kʼiiniloʼob Isaíasoʼ u ‹j-jaajkunajoʼob› Jéeoba yéetel u ‹palitsiloʼob› xan (Isa. 43:10). Junpʼéel bix u yeʼesik le taatatsiloʼob israelitaʼob u j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ letiʼe ken u kaʼansoʼob tiʼ u paalaloʼob le baʼaxoʼob tsʼoʼok u beetik Dios tu yoʼolal le úuchben israelitaʼoboʼ. Ichil le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Dios tiʼ le israelitaʼob unaj u beetkoʼob cada jaʼab tu kʼiinil le Pascuaoʼ, tiaʼan le tʼaanoʼobaʼ: «Le ken u kʼáatchiʼitteʼex a paalaleʼex ¿baʼax u kʼáat yaʼal le kiliʼich meyajaʼ? Teʼexeʼ unaj a núukikeʼextiʼob: Le baʼalcheʼaʼ ku kíimsaʼal tu kʼiinil Táatsʼmáanbal, ku kíimsaʼal tiʼ u tsiikil [Jéeoba]. Le ka tu loobiltaj utiaʼal kíimil le egipcioʼoboʼ, le ka tu tséeltaj u yotoch le israelitaʼob kajnáaloʼob kaʼach Egiptooʼ, ka tu tokaj tiʼ kíimil k-láakʼtsiloʼob» (Éxo. 12:26, 27). Maʼ xaaneʼ le taatatsiloʼoboʼ tu tsolaj xan tiʼ u paalaloʼob bix úuchik u yáax bin tʼaan Moisés tu táan Faraón. Le ka bin Moisesoʼ tu kʼáataj ka chaʼabak u bin le israelitaʼob u adorartoʼob Dios teʼ desiertooʼ, baʼaleʼ le kʼasaʼan Faraonoʼ tu yaʼalaj: «¿Máax túun le [Jéeoba], utiaʼal ka in tsʼoʼokbes u tʼaan tu yoʼolal in chaʼik u bin le israelitaʼoboʼ?» (Éxo. 5:2). Le taatatsiloʼoboʼ maʼ xaaneʼ jeʼel xan u páajtal u tsikbaltikoʼob tiʼ u paalaloʼobeʼ le ka tsʼoʼok le 10 plagaʼob tu luʼumil Egipto yéetel ka kʼáatmáanoʼob teʼ Chak Kʼáaʼnáaboʼ teʼ tu kʼaj óoltaj Faraón máax le jaajil Diosoʼ. Desde úucheʼ maʼ anchajak uláakʼ Dios, jeʼex Jéeoba le máax yaan tuláakal páajtalil tiʼoʼ. Lelaʼ ku yeʼesikeʼ u kaajil Israeleʼ kʼuch u beetuba j-jaajkunaj tumen jach tu yilaj chéen Jéeoba u jaajil Dios yéetel ku tsʼoʼokbesik baʼaxoʼob ku yaʼalik.
6 Le israelitaʼob tu yiloʼob bey junpʼéel baʼal jach kʼaʼanaʼan u biskoʼob u kʼaabaʼ Jéeobaoʼ, maʼ chéen tu kaʼansoʼob tiʼ u paalaloʼob le baʼaxoʼob tu beetaj Dios tu yoʼolaloʼoboʼ, baʼaxeʼ tu kaʼansoʼob xan tiʼ le j-táanxel luʼumiloʼob tu palitsiltoʼoboʼ. Kʼaʼabéet xan u kaʼanskoʼob tiʼ u paalaloʼob u kʼaʼanaʼanil u yantaltiʼob junpʼéel kuxtal kiliʼich jeʼex u yaʼalik Diosoʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalajtiʼob: «Kiliʼichkúuntabaʼex, tumen teen [Jéeobaeʼ], kiliʼichen» (Lev. 19:2; Deu. 6:6, 7). Lelaʼ junpʼéel baʼax unaj u beetik le taatatsiloʼob bejlaʼoʼ. Kʼaʼabéet u kaʼanskoʼob xan tiʼ u paalaloʼob ka u bisoʼob junpʼéel kuxtal kiliʼich utiaʼal u kiliʼichkúuntkoʼob u kʼaabaʼ Dios (xok Proverbios 1:8 yéetel Efesoiloʼob 6:4).
7. 1) Le ka kuxlaj le israelitaʼob jeʼex u kʼáat Diosoʼ, ¿baʼax tu yeʼesoʼob tiʼ u maasil? 2) Toʼoneʼ ¿baʼax unaj xan k-beetik?
7 Le ka kuxlajoʼob jeʼex u kʼáat Diosoʼ, le israelitaʼoboʼ tu yeʼesoʼob tiʼ u maasil kaajoʼobeʼ u j-jaajkunajoʼob Jéeoba. Tiʼ letiʼobeʼ aʼalaʼan lelaʼ: «Tuláakal túun u kaajiloʼob yóokʼol kaabeʼ bíin u yiloʼob ku chʼaʼchiʼitaʼal u kʼaabaʼ [Jéeoba]» (Deu. 28:10). Baʼaleʼ u kaajil Israeleʼ maases tu beetaj baʼaloʼob maʼ maʼalobtakiʼ. Yaʼab u téenel tu adorartoʼob beetbil diosoʼob. Tu beetoʼob baʼaloʼob jach kʼaastak jeʼex le diosoʼob cananeoʼob ku adorartikoʼoboʼ, ka tu kíimsoʼob u paalaloʼob utiaʼal u kʼubkoʼob bey siibaloʼobeʼ yéetel tu pechʼ óoltoʼob le máaxoʼob óotsiloʼoboʼ. ¿Máasaʼ lelaʼ ku kaʼansiktoʼoneʼ tumen táan k-bisik u kʼaabaʼeʼ unaj u yantaltoʼon junpʼéel kuxtal kiliʼich?
«TENEʼ BIN IN KAʼAJ IN BEET JUNPʼÉEL TÚUMBEN BAʼAL»
8. 1) ¿Baʼax tu yaʼalaj Jéeoba tiʼ Isaías ka u beete? 2) ¿Baʼax taakchaj u yojéeltik Isaías?
8 Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ Isaías ka u yaʼal tiʼ le israelitaʼoboʼ yaan u xuʼulsaʼal Jerusalén yéetel yaan u bisaʼaloʼob palitsiltbil. Baʼaleʼ tu yaʼalaj xan yaan u jáalkʼabtik u kaajal yéetel yaan u beetik «junpʼéel túumben baʼal» (Isa. 43:19). Kex Jéeoba u yojel maʼ tun arrepentir le israelitaʼoboʼ, letiʼeʼ tu yaʼalaj tiʼ Isaías maʼ u xuʼulul u yaʼalik baʼax ku taal u kʼiin. Le yáax seis capituloʼob tiʼ u libroil Isaíasoʼ ku tʼaan tiʼ bix kun xuʼulsbil u kaajil Jerusalén. Baʼaleʼ Isaíaseʼ taakchaj u yojéeltik tak baʼax kʼiin ken xuʼuluk u beetik baʼax kʼaas le kaajoʼ. Lelaʼ letiʼe baʼax tu núukaj Dios tiʼ Isaíasaʼ: «Tak ken jeʼenek le kaajoʼoboʼ utiaʼal u pʼáatloʼob x-maʼ kajnáaliloʼob, tak ken suunak x-tokoyil le kʼáaxoʼoboʼ» (xok Isaías 6:8-11).
9. 1) ¿Baʼax kʼiin ka béeychaj le baʼax tu yaʼalaj Isaías tu yoʼolal Jerusalenoʼ? 2) ¿Baʼax tsʼoʼok u yaʼalik Jéeoba kun úuchul maʼ kun xáantal?
9 Le baʼax kʼubéentaʼab tiʼ Isaíasaʼ aʼalaʼabtiʼ tu tsʼook u jaʼabil u reinar Uzías, óoliʼ tu jaʼabil 778 táanil tiʼ u taal Jesús. Letiʼeʼ tu beetaj u profetail maas tiʼ cuarentiséis jaʼaboʼob, tak ka tsʼoʼok u máan u jaʼabil 732. Teʼ jaʼabaʼ tsʼokaʼaniliʼ u káajal u reinar Ezequíaseʼ. Le baʼax tu yaʼalaj Isaías kun úuchul tiʼ Jerusalenoʼ tu yaʼalaj ciento veinticinco jaʼaboʼob táanil tiʼ u xuʼulsaʼal Jerusalén tu jaʼabil 607. Jeʼex k-ilik túunoʼ yaʼab jaʼaboʼob táanil tiʼ u xuʼulsaʼaloʼob ka aʼalaʼab tiʼ u kaajil Israel baʼax kun úuchul. Teʼ kʼiinoʼobaʼ, Jéeobaeʼ úuch káajak u yaʼalik tiʼ u kaajal baʼax ku taal u kʼiin u yúuchul. Le revista táan a xokikaʼ desde le yáax ka jóokʼ, tsʼoʼok ciento treinticinco jaʼaboʼob tak bejlaʼoʼ, tsʼoʼok u yaʼalikeʼ maʼ kun xáantal ken xuʼulsaʼak u kʼasaʼan gobierno Satanás yéetel yaan u reinar Jesucristo tu yáamil Mil jaʼaboʼob (Apo. 20:1-3, 6).
10, 11. ¿Baʼax profecíail tu yilaj u béeytal le judíoʼob bisaʼaboʼob Babiloniaoʼ?
10 Yaʼab tiʼ le judíoʼob tu yuʼuboʼob u tʼaan Jéeobaoʼ, tu chaʼaj u bisaʼaloʼob Babilonia le oʼolal tu salvartubaʼob ka xuʼulsaʼab Jerusalén (Jer. 27:11, 12). Ka máan setenta jaʼaboʼob bisaʼakoʼobeʼ letiʼobeʼ tu yiloʼob bix úuchik u béeytal le profecíaaʼ: «[Jéeoba], u kiliʼich [Dios] Israel, máax jáalkʼabteʼexeʼ, ku yaʼalik: Utiaʼal in tokikeʼexeʼ bíin in túuxt máakoʼob Babilonia, utiaʼal ka in beet u jeʼebel u [joonajiloʼob le kaajoʼ]» (Isa. 43:14).
11 Le baʼax tu yaʼalaj le profecíaaʼ béeychaj tiʼ junpʼéel áakʼab tiʼ u káajbal u mesil octubre tiʼ u jaʼabil 539 táanil tiʼ u taal Jesús. U reyil Babilonia yéetel uláakʼ máakoʼob jach kʼaj óolaʼanoʼobeʼ táan kaʼach u yukʼikoʼob vino teʼ copaʼob chʼaʼaboʼob tu templo Jéeoba yaan Jerusalenoʼ yéetel táan kaʼach u adorartikoʼob u diosoʼob. Teʼ súutukoʼ u soldadoiloʼob Media yéetel Persiaeʼ ookoʼob ichil le kaaj utiaʼal u xuʼulskoʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ tu jaʼabil 538 wa 537, Ciro, le máax chʼaʼ u kaajil Babiloniaoʼ, tu yaʼalaj tiʼ le judíoʼob ka suunakoʼob Jerusalén utiaʼal ka u jel beetoʼob u templo Diosoʼ. Tuláakal le baʼax úuchoʼ úuchiliʼ u yaʼal Isaíaseʼ, u yaʼalmaj tak bix ken u kanáantil Jéeoba le judíoʼob arrepentirnajaʼanoʼob ken suunakoʼob Jerusalenoʼ. Le ka tʼaanaj tu yoʼolaloʼobeʼ Dioseʼ tu yaʼalaj: «Le kaaj[aʼ] in nuʼukbesmaj utiaʼal u kʼaʼayt in kiʼikiʼtʼaaniloʼ» (Isa. 43:21; 44:26-28). Le ka suunajoʼob yéetel ka tu jel utskíintoʼob le templooʼ tu jach iloʼobeʼ chéen Jéeoba u jaajil Dios yéetel ku tsʼoʼokbesik baʼax ku yaʼalik, beyoʼ tu beetubaʼob xan j-jaajkunajoʼob tiʼ Jéeoba.
12, 13. 1) ¿Máaxoʼob káaj u táakpajloʼob utiaʼal u adorartaʼal Jéeoba ka suunaj le israelitaʼoboʼ? 2) Teʼ kʼiinoʼobaʼ, ¿baʼax unaj u beetik le «uláakʼ tamanoʼob» utiaʼal u yáantkoʼob «u Israel Dios[oʼ]»? 3) ¿Baʼax kun páajtal u beetik le uláakʼ tamanoʼoboʼ?
12 Le ka suunaj le israelitaʼob u jel líiʼsoʼob u templo Diosoʼ u milesil máakoʼob maʼ israelitaʼob suunajoʼob tu yéeteloʼob utiaʼal u adorartikoʼob Jéeoba. Tsʼoʼoleʼ ka máan kʼiineʼ tu nupuba u maasil táanxel luʼumiloʼob tu yéeteloʼob (Esd. 2:58, 64, 65; Est. 8:17). Teʼ kʼiinoʼobaʼ le «junmúuchʼ yaʼabkach máakoʼob» wa le «uláakʼ [u] tamanoʼob» Jesusoʼ, junmúuchʼ u meyajoʼob yéetel «u Israel Dios» wa le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ (Apo. 7:9, 10; Juan 10:16; Gal. 6:16). Bey túunoʼ le «u Israel Dios» yéetel le «uláakʼ tamanoʼob[oʼ]» u j-jaajkunajoʼob Jéeoba.
13 Le uláakʼ tamanoʼoboʼ kʼaʼabéet u yilkoʼob maʼ u yéekʼkuntikoʼob u kʼaabaʼ Dios yéetel u yantaltiʼob junpʼéel kuxtal kiliʼich. Sáamsamal unaj u kʼáatkoʼob ka perdonartaʼakoʼob tu yoʼolal le baʼaxoʼob jeʼel u beetik u yéekʼtal u kuxtaloʼoboʼ. Lelaʼ unaj u beetkoʼob tumen u yojloʼob j-kʼeban máakoʼob yéetel u yojloʼobeʼ nojoch baʼal u kʼaj óoltaʼaloʼob yéetel u kiliʼich kʼaabaʼ Dios, maʼ chéen báaxaliʼ (xok 1 Juan 1:8, 9). Wa ku beetkoʼob beyoʼ ichil le Mil jaʼaboʼob kun Reinar Cristooʼ, yaan u páajtal u tsolkoʼob tiʼ le máaxoʼob kun kaʼa kuxkíintbiloʼob bix úuchik u beetkubaʼob j-jaajkunajoʼob tiʼ Jéeoba teʼ tu tsʼook kʼiinoʼoboʼ.
LE BAʼAX U KʼÁAT U YAʼAL U KʼAABAʼ DIOSOʼ
14. ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal le kʼaabaʼ Jéeobaoʼ?
14 Utiaʼal k-maas yaabiltik u kʼaabaʼ Dios tsʼaʼan u páajtalil k-biskoʼ, maʼalob ka tuukulnakoʼon tiʼ baʼax u kʼáat u yaʼale. U kʼaabaʼ Dios ku traducirtaʼal bey «Jéeobaeʼ», tiʼ u taal tiʼ junpʼéel verbo ich hebreo u kʼáat u yaʼal «u yúuchul». Lelaʼ ku tsʼáaik naʼatbil yaan máax beetik u yúuchul wa baʼax. Le oʼolaleʼ le kʼaabaʼ Jéeobaoʼ ku tsʼáaik naʼatbil «Letiʼ Beetik u Yúuchul». Le kʼaabaʼaʼ jach maʼalob u taal tiʼ Dios tumen letiʼ beet u yúuchul wa u yantal tuláakal baʼal jeʼex le kaʼanoʼ, le Luʼumoʼ, le angeloʼoboʼ yéetel wíinik; tsʼoʼoleʼ letiʼ xan beetik u yúuchul tuláakal le baʼax u yaʼalmaj u beetkoʼ. Jéeobaeʼ ku beetik u béeytal wa u yúuchul le baʼax u kʼáatoʼ, mix baʼal jeʼel u beetik maʼ u béeytal le baʼax u kʼáatoʼ, mix Satanás.
15. ¿Bix úuchik u tsolik Jéeoba junpʼéel baʼax táakaʼan ichil le baʼax u kʼáat u yaʼal u kʼaabaʼoʼ? (Ilawil le cuadro « Junpʼéel kʼaabaʼ yaʼab baʼax u kʼáat u yaʼale».)
15 Le ka tu túuxtaj Moisés u jóoʼs u kaajal yaan Egiptooʼ, Jéeobaeʼ tu tsolajtiʼ junpʼéel baʼax táakaʼan ichil le baʼax u kʼáat u yaʼal u kʼaabaʼoʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Dios túuneʼ tu yaʼalaj tiʼ Moisés: ‹Teneʼ Yaan in Beetkinba le Baʼax in Kʼáateʼ›. Ka tu yaʼalaj xan: ‹Lelaʼ letiʼe baʼax unaj a waʼalik tiʼ u paalal Israelaʼ: «Teneʼ Yaan in Beetkinbaeʼ letiʼ túuxten ta wiknaleʼex»›» (Éxo. 3:14, TNM). Jeʼex túun k-ilkoʼ Jéeobaeʼ yaan u kʼuchul u beetuba jeʼel baʼaxak u kʼáat utiaʼal u béeykuntik le baʼax u tukultmoʼ. Le israelitaʼob palitsiltaʼaboʼoboʼ jach tu yiloʼob Jéeobaeʼ kʼuch u beetuba juntúul máax ku salvar, ku kanáantik máak, ku nuʼuktaj yéetel ku tsʼáaik tuláakal baʼax kʼaʼabéet.
KOʼOX EʼESIK NOJOCH BAʼAL K-ILIK K-BEETIKBA U J-JAAJKUNAJOʼON JÉEOBA
16, 17. 1) ¿Bix jeʼel u páajtal k-eʼesik nojoch baʼal k-beetikba u j-jaajkunajoʼon Jéeobaeʼ? 2) ¿Baʼax ken k-kan teʼ tuláakʼ xookoʼ?
16 Jéeobaeʼ maʼ kʼexpajkiʼ tumen tak bejlaʼeʼ láayliʼ táan u yeʼesik baʼax u kʼáat u yaʼal u kʼaabaʼ ikil u tsʼáaik tuláakal baʼax kʼaʼabéettoʼonoʼ. Ichil le baʼax u kʼáat u yaʼal u kʼaabaʼ Diosoʼ maʼ chéen táakaʼan u beetkuba le baʼax u kʼáateʼ, baʼaxeʼ u kʼáat xan u yaʼaleʼ jeʼel u meyajtiʼ le baʼaxoʼob u beetmaj utiaʼal ka béeyak le baʼax u tukultmoʼ. Jeʼex teʼ kʼiinoʼobaʼ táan u meyajtiʼ u j-Jaajkunajoʼob utiaʼal ka béeyak baʼax u kʼáat. K-tuukul tiʼ lelaʼ jeʼel u yáantkoʼon k-eʼes nojoch baʼal k-ilik k-beetikba u j-jaajkunajoʼon Jéeobaeʼ. Kåre, juntúul j-Jaajkunaj yaan 84 jaʼaboʼob tiʼ yéetel setenta jaʼaboʼob joʼopʼok u meyajtik Jéeoba tu luʼumil Noruegaeʼ, ku yaʼalik: «Jach nojoch baʼal in wilik in meyajtik Jéeoba, le Rey minaʼan u xuuloʼ, yéetel jach nojoch baʼal in wilik in táakpajal ichil u j-jaajkunajoʼob Jéeoba. Jach uts tin tʼaan in kaʼansik baʼax ku yaʼalik le Biblia, yéetel in wilik bix u kiʼimaktal u yóol le máakoʼob ken u naʼatoʼob baʼax ku yaʼalikoʼ. Ku kiʼimaktal in wóol ken in kaʼanstiʼob le utsiloʼob ku taasik úuchik u tsʼáaik u kuxtal Cristooʼ. Bey xan ken in waʼaltiʼob chéen yoʼolal le baʼax tu beetaj Cristo jeʼel u páajtal u kuxtaloʼob minaʼan u xuul tiʼ junpʼéel túumben luʼumoʼ».
17 U jaajileʼ bejlaʼeʼ yaan tuʼuxoʼobeʼ óoliʼ mix máak u kʼáat kaanbal tiʼ Dios. Baʼaleʼ jeʼex le sukuʼun Kåreoʼ, ¿máasaʼ ku kiʼimaktal k-óol ken u yuʼuboʼon wa máax yéetel ken k-tsol tiʼ wa máax baʼax u kʼáat u yaʼal u kʼaabaʼ Dios? Baʼaleʼ wa u j-jaajkunajoʼon Jéeobaeʼ, ¿bix jeʼel u páajtal k-beetikba j-jaajkunajoʼon tiʼ Jesuseʼ? Lelaʼ yaan k-kanik teʼ tuláakʼ xookoʼ.
^ xóot’ol 2 Ichil le Kiliʼich Tsʼíiboʼob ich hebreo tiʼ le Biblia ich maya tuʼux chʼaʼan u tekstosil le xookaʼ, teʼ tuʼux ku chíikpajal «Yuumtsiloʼ» k-tsʼaamaj le kʼaabaʼ «[Jéeobaoʼ]». Lelaʼ bey t-beetiloʼ tumen teʼ úuchben tsʼíiboʼob ich hebreooʼ ku yaʼalik u kʼaabaʼ Diosiʼ.