Xeen tiʼ baʼax ku taasik

Xeen tu cuadroil baʼax ku taasik

Baʼaxten unaj k-pʼáatal kiliʼich

Baʼaxten unaj k-pʼáatal kiliʼich

«Teʼexeʼ unaj kiliʼicheʼex.» (LEV. 11:45)

1. ¿Bix u yáantkoʼon u libroil Levítico?

JÉEOBAEʼ ku páaʼtikeʼ tuláakal máaxoʼob meyajtikeʼ ka pʼáatkoʼob kiliʼichil. U kʼáat u yaʼaleʼ unaj k-pʼáatal limpioil tu táan, k-bisik junpʼéel toj kuxtal yéetel k-limpiokíintik k-wíinklil. Le tʼaan kiliʼichoʼ ku chíikpajal ichil tuláakal le Bibliaoʼ, maases tu libroil Levítico. Le oʼolaleʼ le libroaʼ yaan u yáantkoʼon pʼáatal limpioil wa kiliʼichil.

2. Aʼal jujunpʼéel baʼaloʼob ku kaʼansik u libroil Levítico.

2 U libroil Levítico tu tsʼíibtaj Moisesoʼ, táakaʼan ichil «tuláakal [le] Kiliʼich Tsʼíib» maʼalob utiaʼal kaʼansajoʼ (2 Tim. 3:16). Le ka tsʼíibtaʼab le Biblia ich hebreooʼ tsʼaʼab le kʼaabaʼ Jéeoba kex 10 u téenel tiʼ cada capítulo tiʼ Leviticooʼ. K-xakʼaltik le libroaʼ yaan u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-éekʼkunsik u kʼaabaʼ Jéeoba (Lev. 22:32). Teʼ libroaʼ yaʼab u téenel ku chíikpajal le tʼaan «teen Yuumtsil[oʼ]», lelaʼ ku kʼaʼajsiktoʼon jach unaj k-uʼuyik u tʼaan Jéeoba. Teʼ xook yéetel tiʼ le ku segueroʼ, yaan k-kanik jatsʼuts baʼaloʼob ken u yáantoʼon k-meyajte yéetel k-pʼáatal kiliʼich tu táan.

UNAJ K-PʼÁATAL KILIʼICH

3, 4. 1) ¿Baʼax ku chíikbesik le úuchik u pʼoʼobol Aarón yéetel jaʼoʼ? 2) ¿Baʼax ku chíikbesik le úuchik u pʼoʼobol u paalal Aaronoʼ? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ.)

3 (Xok Levítico 8:5, 6.) Jéeobaeʼ tu yéeyaj Aarón utiaʼal u  beetik u nojoch sacerdoteil tiʼ u kaajil Israel, yéetel u paalaleʼ tu beetaj xan u sacerdoteiloʼob. Aaroneʼ tu chíikbesaj Jesucristo, u paalaleʼ tu chíikbesaj le yéeyaʼanoʼoboʼ. Baʼaleʼ ¿baʼax tu chíikbesaj le úuchik u pʼoʼobol Aarón yéetel jaʼoʼ? ¿Kʼaʼabéetchaj wa xan u pʼoʼobol Jesús? Maʼatech, tumen Jesuseʼ juntúul máak ‹minaʼan u kʼeban› (Heb. 7:26; 9:14). Le u pʼáatal limpioil Aaronoʼ ku chíikbesikeʼ Jesuseʼ limpio yéetel toj yanil tu táan Dios. ¿Baʼax ku chíikbesik le úuchik u pʼoʼobol u paalal Aaronoʼ?

4 Ku chíikbesik le bix u pʼáatal limpioil le máaxoʼob yéeyaʼanoʼob ken u beet u sacerdoteiloʼob teʼ kaʼanoʼ. Le limpiezaaʼ, ¿ku yúuchul wa ken okjaʼanakoʼob? Maʼatech, tumen le okjaʼoʼ maʼatech u luʼsik le kʼebanoʼ. Baʼaxeʼ ku chíikbesik tsʼoʼok u kʼubik u kuxtal máak tiʼ Dios utiaʼal u meyajtik. ¿Bix túun u pʼáatloʼob limpioil? Pabloeʼ tu yaʼaleʼ yéetel «u jaʼil u tʼaan Dios», le oʼolaleʼ le yéeyaʼanoʼoboʼ unaj u tsʼáaikoʼob ichil u kuxtaloʼob u kaʼansajoʼob Cristo (Efe. 5:25-27). Bey túunoʼ tu yoʼolal u Tʼaan Dioseʼ ku pʼáatloʼob kiliʼich yéetel ku pʼoʼobloʼob. ¿Láayliʼ wa bey u yúuchul yéetel le «uláakʼ tamanoʼob[oʼ]»? (Juan 10:16.)

5. ¿Baʼaxten le uláakʼ tamanoʼoboʼ ku pʼáatloʼob limpioil tu yoʼolal u Tʼaan Dios?

5 Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ u paalal Aaroneʼ maʼ tu chíikbesik le «yaʼabkach máakoʼob» yaan ichil uláakʼ u tamanoʼob Jesusoʼ (Apo. 7:9). Baʼaleʼ le sukuʼunoʼobaʼ láayliʼ ku pʼáatloʼob limpioil yéetel kiliʼich yoʼolal u Tʼaan Dioseʼ. Tumen ku creertikoʼob le baʼax ku yaʼalik le Biblia yoʼolal u kʼiʼikʼel Jesús tu wekoʼ, lelaʼ ku péeksikoʼob u meyajtoʼob Jéeoba «bul kʼiin yéetel bul áakʼab» (Apo. 7:13-15). Le yéeyaʼanoʼob yéetel le uláakʼ tamanoʼoboʼ mantatsʼ ku bin u limpiotaloʼob, tu yoʼolal leloʼ toj u kuxtaloʼob (1 Ped. 2:12). ¡Jach ku kiʼimaktal u yóol Jéeoba u yilik limpio yéetel junmúuchʼ yanik le yéeyaʼanoʼob yéetel le uláakʼ tamanoʼoboʼ! Leloʼobaʼ ku yuʼubikoʼob u tʼaan Jesús yéetel chúukaʼan u yóoloʼob tiʼ.

6. ¿Baʼaxten unaj k-xakʼaltik k-kuxtal mantatsʼ?

6 Le úuchik u pʼáatal limpioil u wíinklil le sacerdoteʼoboʼ yaʼab baʼax ku kaʼansiktoʼon bejlaʼeʼ. U suukileʼ le máaxoʼob k-tsʼáaik xook tiʼoboʼ jatsʼuts u yilkoʼob limpio le Najil Reinooʼ bey xan bix limpioil k-nookʼ ken xiʼikoʼon muchʼtáambal. Le u pʼáatal limpioil le sacerdoteʼoboʼ ku kaʼansik xan toʼoneʼ le máax ku yokol tu kaajal Jéeobaeʼ unaj limpio u puksiʼikʼal (xok Salmo 24:3, 4; Isa. 2:2, 3). Jéeobaeʼ u kʼáateʼ ken k-adorarteʼ limpio k-puksiʼikʼal, k-tuukul yéetel k-wíinklil. Utiaʼal leloʼ unaj k-xakʼaltik k-kuxtal mantatsʼ, beyoʼ maʼ xaneʼ yaan k-ilik wa yaan baʼax unaj k-séeb kʼexik (2 Cor. 13:5). Jeʼex wa juntúul sukuʼun u yóoliliʼ u chaʼant pornografíaeʼ maʼalob ka u tukle: «¿Táan wa in weʼesik kiliʼich in kuxtal?». Tsʼoʼoleʼ unaj u kʼáatik áantaj utiaʼal u xuʼulul u chaʼantik (Sant. 5:14).

UNAJ K-UʼUYIK TʼAAN UTIAʼAL K-PʼÁATAL KILIʼICH

7. ¿Bix tu beetil Jesús baʼax ku yaʼalik Levítico 8:22 tak 24?

7 Le ka káaj u yantal sacerdoteʼob tu kaajil Israeleʼ, Moiseseʼ tu tsʼáaj u kʼiʼikʼel juntúul taman tu x-noʼoj xikin Aarón, tu polkil u dedoil u x-noʼoj kʼab yéetel tu polkil u dedoil u x-noʼoj ook, bey xan tu beetil Moisés tiʼ u paalal Aarón (xok Levítico 8:22-24). Lelaʼ tu yeʼeseʼ le sacerdoteʼoboʼ yaan u yuʼubikoʼob tʼaan yéetel yaan u yilik u tsʼoʼokbeskoʼob u meyajoʼob. Jeʼex letiʼobeʼ, Jesús,  le Nojoch Sacerdoteoʼ tu yeʼesaj tiʼ le yéeyaʼanoʼob yéetel tiʼ le uláakʼ tamanoʼob bix unaj u meyajtikoʼob Diosoʼ. Jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ u xiknoʼob Jesuseʼ mantatsʼ tu yuʼuboʼob u tsolnuʼukoʼob Jéeoba, u kʼaboʼobeʼ tu beetoʼob baʼax u kʼáat Dios yéetel u yookoʼobeʼ mantatsʼ xíimbalnajoʼob teʼ maʼalob bejoʼ (Juan 4:31-34).

8. ¿Baʼax unaj u beetik le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ?

8 Toʼoneʼ kex wa táan k-páaʼtik bin kaʼan wa k-pʼáatal kuxtal way Luʼumeʼ unaj u chúukpajal k-óol jeʼex Jesús le Nojoch Sacerdoteoʼ yéetel k-beetik baʼax ku yaʼalik Jéeoba teʼ Bibliaoʼ. Beyoʼ maʼ ken k-beet u okʼom óoltal u kiliʼich muukʼ (Efe. 4:30). Unaj ‹k-táaxkuntik le bej utiaʼal k-ookoʼ› (Heb. 12:13).

9. 1) ¿Baʼax tu yaʼalaj óoxtúul sukuʼunoʼob meyajnajaʼanoʼob yéetel sukuʼunoʼob tiʼ le Cuerpo Gobernanteoʼ? 2) ¿Bix u yáantkoʼon le baʼaxoʼob tu yaʼalaj le sukuʼunoʼob utiaʼal k-pʼáatal kiliʼichoʼ?

9 Koʼox ilik baʼax ku yaʼalik óoxtúul sukuʼunoʼob yaan u pʼáatloʼob kuxtal way luʼum, yéetel úuch káajak u meyajoʼob yéetel le Cuerpo Gobernanteoʼ. Juntúuleʼ tu yaʼalaj: «In meyaj yéetel le sukuʼunoʼobaʼ junpʼéel nojoch privilegio, baʼaleʼ ichil le bukaʼaj tiempo tsʼoʼok in múul meyaj yéeteloʼoboʼ tsʼoʼok in wilkeʼ kex yéeyaʼanoʼobeʼ láayliʼ j-kʼebanoʼobeʼ. Kex beyoʼ kin wilik in wuʼuyik u tʼaan le máaxoʼob nuʼuktik u kaajal Jéeobaoʼ». Uláakʼ juntúuleʼ tu yaʼalaj: «Tekstoʼob jeʼex Kaʼapʼéel tiʼ Corintoiloʼob 10:5 tuʼux ku yaʼalik ka k-uʼuy u tʼaan Cristoeʼ, ku yáantken in wileʼ unaj in wuʼuyik u tʼaan yéetel in múul meyaj yéetel le máaxoʼob nuʼuktik u kaajal Diosoʼ. Lelaʼ kin beetik yéetel tuláakal in puksiʼikʼal». Uláakʼ juntúul sukuʼuneʼ tu yaʼalaj xan: «Le máax u yaabiltmaj le baʼaxoʼob u yaabiltmaj Jéeobaeʼ ku pʼektik xan le baʼax ku pʼektikoʼ, mantatsʼ ku kaxtik u nuʼuktaj yéetel mantatsʼ u kʼáat lúubul utsil tiʼ. Tsʼoʼoleʼ ku yuʼubik u tʼaan u kaajal Dios yéetel le máaxoʼob u tsʼaamaj utiaʼal u béeykuntik le baʼax u kʼáatoʼ». Le sukuʼunaʼ jach kaanbalnaj tiʼ bix u yuʼubik tʼaan le sukuʼun Nathan Knorr, máax táakpaj ichil le Cuerpo Gobernanteoʼ. Tu jaʼabil 1925, le U Pʼíich Tulumil Kanan ich inglesoʼ tu taasaj jujunpʼéel túumben kaʼansajoʼob tiʼ le xook tu kʼaabaʼtaj «Ku síijil junpʼéel kaaj». Kex jujuntúul sukuʼunoʼob maʼ tu yóotaj u kʼamoʼobeʼ, le sukuʼun Knorroʼ tu séebaʼanil tu kʼamaj. K-tuukul tiʼ le baʼax tu yaʼalaj le sukuʼunoʼobaʼ ku yeʼesikeʼ utiaʼal u pʼáatal máak kiliʼicheʼ unaj xan u yuʼubik tʼaan.

UNAJ K-BEETIK BAʼAX KU YAʼALIK DIOS YOʼOLAL LE KʼIʼIKʼOʼ

10. ¿Baʼaxten maʼ unaj k-kʼamik kʼiʼikʼiʼ?

10 (Xok Levítico 17:10.) Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ le israelitaʼoboʼ junpuliʼ maʼ ‹u jaantkoʼob mix junpʼéel clase kʼiʼikʼ›. Tiʼ le cristianoʼob xanoʼ ku yaʼalik maʼ u jaantkoʼob mix u kʼamkoʼob (Bax. 15:28, 29). Kex k-ojel yaan hora jeʼel k-kíimil wa maʼ t-kʼamkeʼ, k-chʼaʼtukultmaj k-uʼuyik u tʼaan Dios kex ka sen aʼalaʼaktoʼon ka k-kʼam tumen máaxoʼob maʼatech u meyajtikoʼob. Toʼoneʼ k-yaabiltmaj Jéeoba yéetel k-kʼáat uʼuy u tʼaan. Le oʼolal maʼ k-kʼáat pʼáatal kʼaasil tu táaniʼ mix k-kʼáat ka u jóoʼsoʼon tu kaajaliʼ. Kex yaan u yantal máaxoʼob ken u pʼaʼastoʼon tumen maʼatech k-kʼamik kʼiʼikʼeʼ, k-chʼaʼtukultmaj k-uʼuyik u tʼaan Dios (Jud. 17, 18). ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal k-chʼaʼtuklik maʼ u tsʼaʼabaltoʼon kʼiʼikʼ mix k-jaantikeʼ? (Deu. 12:23.)

11. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le baʼax ku beetaʼal kaʼach yéetel le kʼiʼikʼ tu Kʼiinil le Saʼatsaj Siʼipiloʼ?

 11 Le baʼax tu yaʼalaj Jéeoba tiʼ u nojchil le sacerdoteʼob tu kaajil Israel tu yoʼolal le kʼiʼikʼ tu Kʼiinil le Saʼatsaj Siʼipiloʼ, ku yáantkoʼon k-naʼat bix u yilik Jéeoba le kʼiʼikʼoʼ. Ku kaʼansiktoʼoneʼ, utiaʼal Jéeobaeʼ le kʼiʼikʼoʼ chéen unaj u meyaj utiaʼal u perdonartaʼal u kʼeban le máaxoʼob u kʼáatoʼob antal maʼalob tu táanoʼ. Teʼ kʼiin jeʼeloʼ le nojoch sacerdoteoʼ unaj kaʼach u wiʼiwitsʼik u kʼiʼikʼel juntúul wakax yéetel u kʼiʼikʼel juntúul chivo tu maak u arcail le núuptʼaanoʼ (Lev. 16:14, 15, 19). Beyoʼ Jéeobaeʼ ku perdonartik u kʼeban le kaajoʼ. Dioseʼ tu yaʼalaj xaneʼ le máax ku kíimsik juntúul baʼalcheʼ utiaʼal u jaantikeʼ táanileʼ unaj u wekik u kʼiʼikʼel yéetel u mukik. ¿Baʼaxten? «Tumen le kʼiʼikʼoʼ u kuxtal tuláakal baʼax kuxaʼan.» (Lev. 17:11-14.) Jeʼex k-ilkoʼ le bix u meyaj kaʼach le kʼiʼikʼ tu Kʼiinil le Saʼatsaj Siʼipil yéetel le u weʼekeloʼ yaan baʼax u kʼáat u yaʼale, maʼ chéen junpʼéel baʼal suuk u beetaʼaliʼ. Jéeobaeʼ desde úucheʼ tu yaʼalaj tiʼ Noé yéetel tiʼ u paalal maʼ unaj u jaantkoʼob kʼiʼikʼ tumen tiʼ u taal le kuxtaloʼ (Gén. 9:3-6). ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon bejlaʼeʼ?

12. ¿Baʼaxten tu yaʼalaj Pablo jach kʼaʼabéet le kʼiʼikʼoʼ?

12 Teʼ carta tu túuxtaj le apóstol Pablo tiʼ le cristianoʼob hebreoʼoboʼ tu yaʼaleʼ utiaʼal u perdonartaʼal le kʼebanoʼoboʼ kʼaʼabéet u meyaj kʼiʼikʼ. Tu yaʼalaj xaneʼ le Leyoʼ ku yaʼalikeʼ «óoliʼ tuláakal baʼal ku limpiokíintaʼal yéetel kʼiʼikʼ; wa maʼ tu weʼekel kʼiʼikʼeʼ mix junpʼéel kʼeban ku páajtal u perdonartaʼal» (Heb. 9:22). Pabloeʼ tu yaʼaleʼ kex yaan baʼax tiʼ ku yáantaj le u kʼuʼubul le baʼalcheʼoboʼ, u jaajileʼ meyajnaj utiaʼal u kʼaʼajsaʼal tiʼ le israelitaʼob j-kʼebanoʼoboʼ. Meyajnaj xan utiaʼal u yilkoʼob kʼaʼanaʼan u kʼuʼubul junpʼéel baʼal maas nojoch utiaʼal u luʼsaʼal junpuliʼ u kʼebanoʼob. «Le Leyoʼ u yoochel le maʼalob baʼaloʼob kun taaloʼoboʼ.» (Heb. 10:1-4.) ¿Bix kun luʼsbil le kʼebanoʼ?

13. ¿Bix k-uʼuyikba yoʼolal le baʼax tu beetaj Jesusoʼ?

 13 (Xok Efesoiloʼob 1:7.) Toʼoneʼ k-yaabiltmaj Jéeoba bey xan Jesús le oʼolal nojoch baʼal k-ilik úuchik u kʼubik u kuxtaloʼ (Gal. 2:20). Baʼaleʼ le baʼax jáalkʼabtoʼon tiʼ le kʼebanoʼ letiʼe baʼax tu beetaj Jesús le ka tsʼoʼok u kíimil yéetel u kaʼa líiʼsaʼaloʼ. Lelaʼ letiʼe baʼax tu yeʼesaj le Ley ku beetaʼal tu Kʼiinil le Saʼatsaj Siʼipiloʼ. Teʼ kʼiinoʼ u nojchil le sacerdoteʼoboʼ ku yokol yéetel u kʼiʼikʼel le baʼalcheʼob tu Kiliʼich Kúuchil le tabernáculo wa le templooʼ yéetel ku kʼubik tiʼ Jéeoba (Lev. 16:11-15). Jesuseʼ láayliʼ bey xan tu beetil le ka tsʼoʼok u kaʼa kuxkíintaʼaloʼ, ka suunaj kaʼaneʼ tu kʼubaj tiʼ Jéeoba u tojol le siibal tu beetoʼ (Heb. 9:6, 7, 11-14, 24-28). ¡Jach kiʼimak k-óol úuchik u beetik beyoʼ! Tumen k-kʼubmaj k-óol tiʼ u kʼiʼikʼel tu wekoʼ, Dioseʼ ku perdonartikoʼon yéetel ku béeytal u yantaltoʼon junpʼéel maʼalob conciencia.

14, 15. ¿Baʼaxten kʼaʼanaʼan k-naʼatik yéetel k-beetik baʼax ku yaʼalik u ley Jéeoba yoʼolal le kʼiʼikʼoʼ?

14 ¿Máasaʼ beoraaʼ k-maas naʼatik baʼaxten tu yaʼalaj Jéeoba maʼ u jaantaʼal mix junpʼéel clase kʼiʼikʼ? (Lev. 17:10.) Utiaʼal Dioseʼ le kʼiʼikʼoʼ bey letiʼe kuxtaloʼ le oʼolal kiliʼich u yilik (Gén. 9:4). Toʼoneʼ láayliʼ bey unaj k-ilkoʼ, le oʼolal maʼ unaj k-jaantikiʼ. Wa k-tsʼáaik fe tiʼ u kuxtal Jesús tu kʼubaj yéetel k-naʼatik bix u yilik le kʼiʼikʼoʼ, yaan u béeytal k-antal maʼalob tu táan Dios (Col. 1:19, 20).

15 U jaajileʼ toʼon wa juntúul k-láakʼtsileʼ jeʼel u kʼuchul u súutukil k-aktáantik junpʼéel talamil tuʼux kun kʼaʼabéettal k-chʼaʼtuklik wa yaan k-kʼamik kʼiʼikʼeʼ. Mix juntúul tiʼ toʼon k-kʼáat beet junpʼéel baʼal ku bin tu contra baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Le oʼolaleʼ unaj k-orar yéetel k-xokik jóoʼsaʼaniloʼob ku tʼaanoʼob tiʼ le kʼiʼikʼoʼ, beyoʼ ken yanak le talamilaʼ k-ojel baʼax ken k-beete. Tsʼoʼoleʼ maʼ ken k-sajaktal k-aʼal maʼ ken k-kʼam kʼiʼikʼ. Yaʼab doctoroʼob yéetel uláakʼ máakoʼobeʼ ku tuklikoʼob jeʼel u salvartikoʼob u kuxtal máak yéetel kʼiʼikʼeʼ, le oʼolal ku kʼáatkoʼob ka donartaʼak. Baʼaleʼ toʼoneʼ k-ojleʼ Jéeoba beetoʼon, le oʼolal chéen letiʼ yaan u derechoil u yaʼalik bix unaj u meyaj le kʼiʼikʼoʼ tumen tu táaneʼ kiliʼich. Le oʼolaleʼ koʼoneʼex chʼaʼtuklik k-beetik baʼax ku yaʼalik u ley Dios yoʼolal le kʼiʼikʼoʼ. Tsʼoʼoleʼ unaj k-ilik u yantaltoʼon junpʼéel kuxtal kiliʼich utiaʼal k-eʼesik nojoch baʼal k-ilik úuchik u kʼubik u kuxtal u Hijooʼ. Tumen letiʼe baʼax jeʼel u beetik k-perdonartaʼaloʼ yéetel jeʼel u tsʼáaiktoʼon kuxtal minaʼan u xuuleʼ (Juan 3:16).

¿A chʼaʼtukultmaj wa a beetik baʼax ku yaʼalik Jéeoba yoʼolal le kʼiʼikʼoʼ? (Ilawil xóotʼol 14 yéetel 15)

JÉEOBAEʼ U KʼÁAT KA PʼÁATKOʼON KILIʼICH

16. ¿Baʼaxten unaj k-pʼáatal kiliʼich?

16 Jéeobaeʼ le ka tu jóoʼsaj le israelitaʼob tu kaajil Egiptoeʼ tu yaʼalajtiʼob: «Teen Yuumtsilen, máax beet a jóokʼoleʼex Egipto utiaʼal in beetkinba a [Dioseʼex]. Le oʼolaleʼ teʼexeʼ unaj kiliʼicheʼex, tumen teneʼ kiliʼichen» (Lev. 11:45). Jéeobaeʼ ku páaʼtik kaʼacheʼ ka pʼáatak kiliʼich u kaajal jeʼex letiʼeʼ. Le oʼolal toʼon xaneʼ unaj k-pʼáatal kiliʼich. U libroil Leviticoeʼ jach claro u yeʼesik.

17. ¿Bix u yáantkoʼon u libroil Levítico?

17 Jach tsʼoʼok u yáantkoʼon k-xakʼaltik jujunpʼéel versiculoʼob tiʼ u libroil Levítico. Tsʼoʼok u yáantkoʼon k-il bukaʼaj maʼalobil le libroaʼ yéetel tsʼoʼok k-maas naʼatik xan baʼaxten unaj k-pʼáatal kiliʼich. Baʼaleʼ tu libroil Leviticoeʼ yaan uláakʼ baʼaloʼob jatsʼutstak jeʼel k-kanikeʼ. Teʼ tuláakʼ xookoʼ yaan k-kanik bix uláakʼ jeʼel u yantaltoʼon junpʼéel kuxtal kiliʼich tu táan Jéeobaeʼ.