U TSIKBALIL U KUXTAL SUKUʼUNOʼOB
Le yaabilaj tin yáax uʼuyaj yoʼolal Jéeobaoʼ tsʼoʼok u beetik u chúukpajal in wóol
ÓOLIʼ tu chúumukil u añoil 1970, ingresartaʼanen tu hospitalil Valley Forge tu kaajil Phoenixville yaan Pensilvania (Estados Unidos). Veinte años yaanten kaʼachi, teneʼ juntúul soldadoen yéetel teʼ súutukoʼ jach graveen. Cada media horaeʼ, ku taal juntúul enfermero u chʼaʼ in presión yéetel cada u taaleʼ, in presioneʼ maas emaʼan. Yaanten kaʼach junpʼéel kʼojaʼanil jach pakʼbeʼen. Le enfermerooʼ chéen wa jaypʼéel años maas nojoch tiʼ teen yéetel jach jakʼaʼan u yóol. Teneʼ tin waʼalajtiʼ: «Mix juntéen a wil u kíimil wa máax, ¿máasaʼ?». Le xiʼipaloʼ sakpileʼenchaji, ka tu yaʼalaj: «Maʼatech, mix juntéen».
Tak teʼ súutuk jeʼeloʼ maʼ jach seguro wa yaan in kuxtaliʼ. Pero ¿bix úuchik u tsaʼayalten le kʼojaʼanilaʼ? Paʼatik in tsikbaltikteʼex.
KIN BIN GUERRA
Le kʼojaʼanil yaanten kaʼachaʼ páakʼten le táan in wáantik le doctoroʼob teʼ quirófano utiaʼal u operartikoʼob le máaxoʼob uchaʼantiʼob loob teʼ tu guerrail Vietnamoʼ. Teneʼ jach jatsʼuts in wilik in wáantik le máaxoʼob kʼojaʼanoʼob yéetel le uchaʼantiʼob looboʼ, tsʼoʼoleʼ taak in kanik operar kaʼachi. Kʼuchen Vietnam tu mesil julio tiʼ 1969. Como túumbenen kaʼacheʼ tsʼaʼabten junpʼéel semana utiaʼal in wilik tuʼux kin meyaj yéetel utiaʼal u suuktalten u horarioil yéetel u yooxolil le teʼeloʼ.
Ka tsʼoʼokeʼ binen teʼ tuʼux kin meyajoʼ, le hospitaloʼ ku kʼaabaʼtik kaʼach Tercer Hospital Quirúrgico de la Novena División de infantería del Ejército. Lelaʼ tiaʼan teʼ tuʼux ku xaʼaypajal u ríoil Mekong yaan tu kaajil Dong Tamoʼ. Maʼ sáam kʼuchkeneʼ káaj u kʼuchul yaʼab helicopteroʼob chuupoʼob yéetel soldadoʼob uchaʼantiʼob loob wa kimenoʼob. Teneʼ jach orgullosoen tu yoʼolal in luʼumil yéetel jach uts tin wich le meyaj kin beetkoʼ, le oʼolaleʼ tu séebaʼanil tin jáajan káajsaj in meyaj. Toʼoneʼ k-jáajan oksik le máakoʼob uchaʼantiʼob loob tiʼ junpʼéel chan cuarto yaan aire acondicionado utiaʼal k-operartikoʼob. Teʼeloʼ le cirujano, le anestesiólogo yéetel kaʼatúul enfermeroʼobeʼ ku yilkoʼob bix u jáajan operartikoʼob le máaxoʼob ku kʼuchloʼob kex chichan le chan cuartooʼ. Teneʼ tin wilaj xaneʼ yaan nukuch bolsaʼob booxtak ku pʼáatloʼob teʼ helicopterooʼ. Aʼalaʼabteneʼ teʼ bolsaʼoboʼ yaan u xéexetʼal u wíinklil le soldadoʼob kíimsaʼaboʼoboʼ. Lelaʼ letiʼe baʼaxoʼob tin wilaj le ka kʼuchen teʼ guerraoʼ.
KU KÁAJAL IN KAXTIK DIOS
Tin táankelmileʼ tin kʼaj óoltaj le j-Jaajkunajoʼoboʼ. In maamaeʼ ku xook kaʼach yéeteloʼob chéen baʼaleʼ maʼ kʼuch u meyajt Diosiʼ. Teneʼ jach uts tin wich in kutal kaʼach in wuʼuy u tsʼaʼabaltiʼ xook. Óoliʼ teʼ kʼiinoʼob xanoʼ máanoʼon tu tséel junpʼéel U Najil Reino, ka tin kʼáataj tiʼ in padrastro: «¿Baʼax ku beetaʼal teʼeloʼ?». Letiʼeʼ tu yaʼalajten: «Bik wal náatsʼkech yiknal le máakoʼob ku binoʼob teʼeloʼ». Como in yaabiltmaj in padrastro yéetel kin confiar tiʼ letiʼeʼ, tin wuʼuyaj u tʼaan. Le oʼolaleʼ maʼ kaʼa tʼaanajen yéetel le j-Jaajkunajoʼoboʼ.
Ka lukʼen Vietnameʼ tin wuʼuyaj kʼaʼabéet in natsʼkinba tiʼ Dios. Le baʼaxoʼob tin wilaj teʼ guerraoʼ jach tu beetaj in muʼyaj ka tsʼoʼoki. Teneʼ kin tuklikeʼ mix máak jach naʼatik kaʼach baʼax ku yúuchul Vietnam. Yaʼab máakoʼob kaʼacheʼ ku jóokʼloʼob u yaʼaloʼobeʼ u soldadoiloʼob Estados Unidoseʼ táan kaʼach u kíimskoʼob mejen paalal teʼ guerraoʼ.
Utiaʼal in natsʼkinba tiʼ Dioseʼ joʼopʼ in bin tiʼ jejeláas religionoʼob. Teneʼ in yaabiltmaj kaʼach Dios chéen baʼaleʼ maʼ utschaj tin wich le baʼaxoʼob tin wilaj teʼ religionoʼoboʼ. Tu tsʼookeʼ binen tiʼ junpʼéel U Najil Reino yaan Delray Beach (Florida). Lelaʼ úuch tiʼ junpʼéel domingo tiʼ u mesil febrero tiʼ 1971.
Ka kʼucheneʼ táan u taal u tsʼoʼokbal le tsoltʼaan utiaʼal tuláakaloʼ, pero pʼáaten utiaʼal u xookil U Pʼíich Tulumil Kanan. Maʼ kʼajaʼanten tiʼ baʼax tʼaanaj le xookoʼ, chéen kʼajaʼanten in wilik le mejen paalal táan u kaxtikoʼob tu Bibliaʼob le tekstoʼob ku yaʼalaʼaloʼ. Leloʼ jach tu beetaj u jaʼakʼal in wóol. Pʼáateʼ chéen esa táan in wilik yéetel in wuʼuyik baʼax ku yúuchul. Le jach nikaʼaj lukʼul teʼ Najil Reinooʼ náatsʼ tin wiknal juntúul sukuʼun yaantiʼ kex 80 años. U kʼaabaʼeʼ Jim Gardner. Letiʼeʼ tu tsʼáajten junpʼéel libro ku kʼaabaʼtik: La verdad que lleva a vida eterna, ka tu yaʼalajten: «¿Jeʼel wa a xokik le libroaʼ?». Tsʼoʼoleʼ t-chʼaʼtuklaj k-ilikba tu kʼiinil jueves temprano utiaʼal k-xook.
Le domingo jeʼeloʼ tocarnaj in meyaj de noche. Teneʼ tiʼ kin meyaj kaʼach tiʼ urgencias tiʼ u hospitalil Boca Ratón (Florida). Teneʼ kin meyaj desde láas once áakʼab tak láas siete u sáastal. Como óoliʼ maʼ anchaj meyaj teʼ áakʼab jeʼeloʼ joʼopʼ in xokik le libroeʼ. Juntúul tiʼ u nojchil le enfermeraʼoboʼ náatsʼ tin wiknaleʼ ka tu tokajten le librooʼ, tu paktaj u paach le librooʼ ka tu yaʼalajten: «¡Maʼ a waʼalikten wa nakaʼaj okol teʼ religión jeʼeloʼ!». Tin kaʼa chʼaʼaj le libro tiʼoʼ, ka tin waʼalajtiʼ: «Chéen táanchumuk tsʼoʼok in xokikiʼ, pero in waʼalikeʼ yaan in wookliʼ». Le enfermeraoʼ bin tu beetaj, le oʼolaleʼ béeychaj in láaj xokik le libro teʼ áakʼaboʼ.
Le yáax baʼax tin kʼáataj tiʼ le sukuʼun Gardner le ka yáax xooknajoʼonoʼ letiʼ lelaʼ: «¿Baʼax túun ken k-xoke?». Letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Le libro tin tsʼáajtecheʼ». Ka tin waʼalajtiʼ: «Si tsʼoʼok in láaj xokik». Le sukuʼun Gardneroʼ tu kaʼa aʼalaj: «Bueno, koʼox ilik túun chéen le yáax capitulooʼ». Teneʼ jaʼakʼ in wóol tumen tin tsʼáaj cuentaeʼ yaʼab baʼaloʼob maʼ tin wilaj le ka tin xokaj le librooʼ. Le sukuʼunoʼ tu yaʼalajten ka in kaxt le tekstoʼob tin Bibliaoʼ. Bey úuchik u káajal in kanik u jaajil tu yoʼolal Jéeobaoʼ. Teen yéetel le sukuʼun Gardner wa Jim jeʼex suuk in waʼalik kaʼach tiʼoʼ, t-xokaj óoxpʼéel capítulo tiʼ le libro teʼ kʼiin jeʼeloʼ. Cada jueves
tempranoeʼ suukchaj k-xokik le bukaʼajoʼ. Teneʼ jach uts tin wich le xookoʼobaʼ. Junpʼéel privilegio in wilik le úuchik u tsʼaʼabalten xook tumen juntúul sukuʼun yéeyaʼan yéetel tu kʼaj óoltaj le sukuʼun Charles Taze Russelloʼ.Ka máan jujunpʼéel semanaʼobeʼ káaj in kʼaʼaytaj yéetel le múuchʼuliloʼ. Jim áanten utiaʼal u káajal in meyajtik Jéeoba tumen jach kin nerviosotal, maases ken kʼaʼaytajnaken (Hech. 20:20). Jeʼex úuchik in maas múul kʼaʼaytaj tu yéeteleʼ maas jatsʼuts tin wilil in kaʼansik uláakʼ máakoʼob. Minaʼan uláakʼ meyaj maas maʼalob ke u múul meyaj máak yéetel Dios (1 Cor. 3:9).
LE BIX ÚUCHIK U KÁAJAL IN YAABILTIK JÉEOBAOʼ
Beoraaʼ nikaʼaj in tsikbaltteʼex le yáax yaabilaj tin wuʼuyaj yoʼolal Jéeobaoʼ wa le bix úuchik u káajal in yaabiltikoʼ (Apo. 2:4). Le yaabilaj kin wuʼuyik yoʼolal Jéeobaoʼ tsʼoʼok u yáantken utiaʼal maʼ in jach muʼyaj yoʼolal le baʼaxoʼob tin wilaj teʼ guerraoʼ bey xan yoʼolal uláakʼ problemaʼob (Isa. 65:17).
Le yaabilaj kin wuʼuyik yoʼolal Jéeobaoʼ tsʼoʼok u yáantken utiaʼal maʼ in jach muʼyaj yoʼolal le baʼaxoʼob tin wilaj teʼ guerraoʼ bey xan yoʼolal uláakʼ problemaʼob
Tu añoil 1971, yaan junpʼéel baʼal úuchten jach uts tin tʼaan in kʼaʼajsik. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ maʼ sen úuch jóoʼsaʼaken tumen in padrastro teʼ naj u tsʼaamajten kaʼach utiaʼal in kajtaloʼ. Letiʼeʼ maʼ u kʼáat ka yanak mix juntúul u j-jaajkunaj Jéeoba tu yotochiʼ. Teneʼ óoliʼ minaʼanten taakʼin teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ. Le hospital tuʼux kin meyaj kaʼachoʼ ku boʼotiken cada quince días, tsʼoʼoleʼ óoliʼ tin láaj xupaj in náajal úuchik in manik in nookʼ utiaʼal u béeytal in jóokʼol kʼaʼaytaj jeʼex unajoʼ. Loʼobaleʼ in líiʼsmaj junpʼíit taakʼin, chéen baʼaleʼ tiaʼan kaʼach tu bancoil Michigan, le kaaj tuʼux nojochchajenoʼ. Le oʼolaleʼ anchaj in kajtal jujunpʼéel kʼiinoʼob ichil in coche. Utiaʼal in wichkíil yéetel in tsʼikik in meʼexeʼ kin bin kaʼach tu bañoiloʼob le gasolineraʼoboʼ.
Junpʼéel tiʼ le kʼiinoʼob kajakbalen ichil in cocheoʼ, kʼuchen tu Najil Reino wa jaypʼéel horaʼob táanil tiʼ u
kʼuchul le sukuʼunoʼob utiaʼal k-jóokʼol kʼaʼaytajoʼ. Le ka bineneʼ jach táant u tsʼoʼokol in meyaj teʼ hospitaloʼ. Le kulukbalen in páaʼt le sukuʼunoʼoboʼ káaj in kʼaʼajsik le baʼaxoʼob tin wilaj Vietnamoʼ, u book u wíinklil le kimenoʼob ku tóokaʼaloʼ yéetel le bukaʼaj kʼiʼikʼ tin wilaj teʼ guerraoʼ. Lelaʼ jach tu beetaj u yaatal in wóol. Joʼopʼ xan in kʼaʼajsik le bix tin wilil yéetel tin wuʼuyil u yaʼalikten le táankelem soldadoʼoboʼ: «¿Máasaʼ maʼ tin kíimil? ¡Áanteniʼ!». Teneʼ in wojel kaʼach yaan u kíimloʼob pero maʼ tin waʼalajtiʼobiʼ mix tin weʼesaj tu táan in wich wa in wojel yaan u kíimloʼobiʼ. Le táan in kʼaʼajsik tuláakal le baʼaloʼobaʼ joʼopʼ in sen okʼol.Tsʼoʼok in wilik in kʼaʼajsik le yáax yaabilaj tin wuʼuyaj yoʼolal Jéeobaoʼ maases ken yanakten problemaʼob wa ken chiʼichnakchajken
Teʼ súutuk táan in sen okʼoloʼ káaj in orar (Sal. 56:8). Káaj xan in kʼaʼajsik yaan u kʼuchul u kʼiinil u kaʼa líiʼsaʼal le kimenoʼoboʼ. Ka kʼuch túun in naʼateʼ Jéeobaeʼ yéetel le resurreccionoʼ yaan u luʼsik tuláakal le bukaʼaj muʼyajil yéetel chiʼichnakil tu taasaj le úuchik in wilik u kíimsaʼal yaʼabkach máakoʼoboʼ. Dioseʼ yaan u kaʼa kuxkíintik tuláakal le táankelmoʼob kíimoʼob teʼ guerraoʼ yéetel yaan u tsʼáaiktiʼob u páajtalil u kʼaj óoltaʼal (Hech. 24:15). Teʼ súutukoʼ tin wuʼuyaj jach tu tsʼuʼ in puksiʼikʼal in yaabiltmaj Jéeoba. Le kʼiin jeʼeloʼ mix bikʼin kun tuʼubulten. Lelaʼ letiʼe yáax yaabilaj tin wuʼuyaj yoʼolal Jéeobaoʼ. Tsʼoʼoleʼ desde teʼ kʼiin jeʼelaʼ tsʼoʼok in wilik in kʼaʼajsik le yaabilajaʼ, maases ken yanakten problemaʼob wa ken chiʼichnakchajken.
JÉEOBAEʼ JACH UTS TIN WÉETEL
Tu kʼiiniloʼob le guerraoʼ yaʼab máak tu beetaj baʼaloʼob kʼaastak. Teen xaneʼ tin beetaj. Pero junpʼéel baʼax tsʼoʼok u yáantken utiaʼal maʼ u sen chiʼichnaktal in concienciaeʼ letiʼe in tuukul tiʼ le baʼaxoʼob ku yaʼalikten le kaʼapʼéel tekstoʼobaʼ. Le yáaxoʼ Apocalipsis 12:10 yéetel 11, teʼeloʼ ku yaʼalikeʼ tsʼoʼok u tsʼáanchaʼataʼal wa tsʼoʼok u ganartaʼal le Kʼaasilbaʼal tu yoʼolal u kʼiʼikʼel le Tamanoʼ yéetel tu yoʼolal le kʼaʼaytaj táan k-beetkoʼ. U kaʼapʼéeleʼ Gálatas 2:20, le tekstoaʼ tu kaʼansaj tiʼ teneʼ Jesuseʼ «tu kʼubaj u kuxtal tin woʼolal». Yoʼolal u kʼiʼikʼel Jesuseʼ, Jéeobaeʼ tsʼoʼok u xakʼaltik in kuxtal yéetel tsʼoʼok u perdonartik tuláakal baʼax tsʼoʼok in beetik. In wojéeltik lelaʼ tsʼoʼok u túulchʼintken in wáant u maasil utiaʼal u kankoʼob u jaajil yoʼolal Jéeoba, le Dios ku chʼaʼik óotsililoʼ (Heb. 9:14).
Le ken in kʼaʼajs tuláakal le baʼaxoʼob u beetmaj Jéeoba tin woʼolaloʼ jach kin tsʼáaik gracias tiʼ, tumen mantatsʼ tsʼoʼok u kanáantken. Jeʼex le ka tu yojéeltaj le sukuʼun Jim kajaʼanen ichil in cocheoʼ, tu bisen yiknal juntúul kiik ku tsʼáaik najoʼob utiaʼal rentarbil. In tuklikeʼ Jéeobaeʼ tu usartaj le sukuʼun Jim bey xan le kiik utiaʼal u yantalten junpʼéel maʼalob naj tuʼux in wantaloʼ. Jéeobaeʼ jach uts yéetel ku kanáantik máaxoʼob meyajtik.
LE TÁAN IN KANIK KʼAʼAYTAJOʼ
Tu mesil mayo tiʼ 1971, kʼaʼabéetchaj in jáan bin tu kaajil Michigan. Táanil tiʼ in lukʼul tiʼ le múuchʼulil yaan Delray Beachoʼ (Florida), tin chupaj u cajuelail in coche yéetel publicacionoʼob, ka joʼopʼ in bin tiʼ le carretera ku kʼaabaʼtik interestatal 75. Antes tiʼ in kʼuchul tu kaajil Georgia ka xuʼup le publicacionoʼoboʼ. Teneʼ jach maʼ saajken in kʼaʼayt le Reino jeʼel tuʼuxak ka jeʼelkeneʼ. Kin jeʼelel kʼaʼaytaj kaʼach tiʼ carceloʼob, tsʼoʼoleʼ kin pʼatik tratadoʼob tak tiʼ u bañosil le xiiboʼob yaan teʼ tuʼux kin jeʼeleloʼ bey xan tiʼ uláakʼ tuʼuxoʼob. Yaan horaeʼ kin tuklik wa yaan máax kʼuch u yaabilt Jéeoba teʼ tuʼuxoʼob kʼaʼaytajnajenoʼ (1 Cor. 3:6, 7).
U jaajileʼ le ka tin kʼaj óoltaj Jéeobaeʼ maʼ tin weʼesik kaʼach jatsʼuts modos ken kʼaʼaytajnaken, maases ken kʼaʼaytajnaken tiʼ in láakʼtsiloʼob. Le yáax yaabilaj káaj in wuʼuyik yoʼolal Jéeobaoʼ tu beetaj maʼ in kanáantik bix in kʼaʼaytiktiʼob le baʼax ku yaʼalik Jéeobaoʼ. Como jach in yaabiltmaj in sukuʼun John yéetel Roneʼ hasta kin wilik in obligarkoʼob u creertoʼob baʼax kin kanik. Ka máan kʼiineʼ tin waʼalajtiʼob ka u perdonartenoʼob tumen maʼ bey unaj in kaʼanskoʼob kaʼachoʼ. Tak bejlaʼa kin kʼáatik tiʼ Jéeoba ka u yáantoʼob u kʼamoʼob le baʼax ku yaʼalikoʼ. Desde leloʼ Jéeobaeʼ tsʼoʼok u kaʼansikten bix unaj in weʼesik jatsʼuts Col. 4:6).
modos ken kʼaʼaytajnaken yéetel ken kaʼansajnaken (ULÁAKʼ MÁAXOʼOB IN YAABILTMAJ
Teneʼ jach in yaabiltmaj Jéeoba, chéen baʼaleʼ yaan uláakʼ máax in yaabiltmaj. Lelaʼ in watan Susan. Teneʼ in kʼáat kaʼach juntúul x-chʼúupal ka u yáanten in maas meyajt Dios, Susaneʼ beyoʼ tsʼoʼoleʼ jach u tsʼaamaj u yóol u meyajt Jéeoba. Kʼajaʼanten juntéenjeak le táan in biskinba tu yéeteloʼ binen in xíimbalte. Ka kʼucheneʼ tin wilaj táan u xokik U Pʼíich Tulumil Kanan yéetel u Biblia tu chan tingladoil u yotoch u taataʼob. Le baʼax maas jatsʼuts tin wiloʼ es ke táan kaʼach u xokik le uláakʼ xookoʼob maʼatech u xakʼaltaʼal teʼ múuchʼuliloʼ yéetel táan u kaxtik u tekstosil. Ka tun tin tuklaj: «Jaaj túun espiritual le x-chʼúupalaʼ». Toʼoneʼ tsʼoʼok k-beel tu mesil diciembre tiʼ 1971. Tsʼoʼoleʼ jach kin tsʼáaik u diosboʼotikil tiʼ tumen tak bejlaʼa táan u yáantkeneʼ. Baʼax maas jatsʼuts in wilkeʼ, tumen kex u yaabiltmeneʼ maas u yaabiltmaj Jéeoba.
Teen yéetel Susaneʼ anchaj kaʼatúul k-paalal, Jesse yéetel Paul. Letiʼobeʼ jach tsʼoʼok u yáantaʼaloʼob tumen Jéeoba tuláakal u kuxtaloʼob (1 Sam. 3:19). Tumen u yaabiltmoʼob Dioseʼ hasta ku beetkoʼob u tuklaʼal jach maʼalob taatatsiloʼon. Letiʼobeʼ tak bejlaʼa táan u meyajtikoʼob Jéeobaeʼ tumen mantatsʼ ku kʼaʼajsikoʼob le yaabilaj tu yáax uʼuyoʼob tu yoʼolaloʼ. Tu kaʼatúulaloʼobeʼ tsʼoʼok veinte años jach u tsʼaamaj u yóoloʼob u meyajtoʼob Jéeoba. Jach kiʼimak in wóol xan tumen yaan kaʼatúul in wilboʼob u tsʼaamaj xan u yóoloʼob u meyajtoʼob Dios, Stephanie yéetel Racquel, letiʼobeʼ beyoʼob in paalaleʼ. Tu kaʼatúulal in paalaloʼob tu yéeyoʼob x-chʼúupalaloʼob jach u yaabiltmoʼob Jéeoba yéetel tuláakal u puksiʼikʼaloʼob (Efe. 6:6).
Ka tsʼoʼok in wokjaʼeʼ dieciséis años tin meyajtaj Jéeoba tu kaajil Rhode Island, teʼeloʼ jach yaʼab in amigos anchaji. Yéetel yaabilaj xan kin kʼaʼajsik le ancianoʼob múul meyajnajoʼob tin wéeteloʼ. Kin tsʼáaik xan u diosboʼotikil tiʼ le superintendente viajanteʼob tu xíimbaltoʼonoʼob teʼ múuchʼuliloʼ tumen jach tu yáantenoʼob in maas meyajt Dios. Kin wilik junpʼéel nojoch privilegio le úuchik in múul meyaj yéetel sukuʼunoʼob maʼ tu tuʼubskoʼob le yáax yaabilaj tu yuʼuboʼob tu yoʼolal Jéeobaoʼ. Tu añoil 1987, binoʼon kajtal Carolina del Norte tumen jach kʼaʼabéet kaʼach áantajiʼ, teʼeloʼ anchaj xan uláakʼ k-amigosiʼ. *
Tu mesil agosto tiʼ 2002, teen yéetel Susaneʼ invitartaʼaboʼon meyaj tu Betelil Patterson (Estados Unidos). Teneʼ meyajnajen tu Departamentoil Servicio yéetel Susaneʼ meyajnaj lavandería. Letiʼeʼ jach uts tu tʼaan u meyaj kaʼach teʼeloʼ. Tu mesil agosto tiʼ 2005, anchajten u privilegioil in invitartaʼal táakpajal ichil le sukuʼunoʼob ku meyajoʼob teʼ Cuerpo Gobernanteoʼ. Tin wuʼuyaj jach maʼ tin náajaltik kaʼach le meyajaʼ. In wataneʼ jach chiʼichnakchaj yoʼolal le bukaʼaj meyaj yéetel le viajes kun kʼaʼabéettal k-beetkoʼ. Letiʼeʼ maʼ uts tu tʼaan u viajar tiʼ avioniʼ, pero bejlaʼeʼ puru tiʼ k-viajariʼ. Susaneʼ ku yaʼalikeʼ le baʼaxoʼob ku yaʼalaʼaltiʼ tumen u yatan le uláakʼ sukuʼunoʼob yanoʼob teʼ Cuerpo Gobernanteoʼ jach tsʼoʼok u yáantik. Letiʼeʼ tak tuʼux ku páajtaleʼ tsʼoʼok u yáantken in beet le meyaj tsʼaʼantenaʼ, leloʼ tsʼoʼok u beetik in maas yaabiltik.
Tin oficinaeʼ yaʼab fotos yaanten, cada fotoeʼ especial tumen ku kʼaʼajsikten bukaʼaj baʼaloʼob jatsʼutstak tsʼoʼok u yúuchulten ichil in kuxtal. Teneʼ yaʼab bendicionoʼob tsʼoʼok in kʼamik tumen mantatsʼ kin kʼaʼajsik le yáax yaabilaj tin wuʼuyaj yoʼolal Jéeobaoʼ.
^ xóot’ol 31 Wa a kʼáat a wojéelt u maasil yoʼolal le sukuʼun Morrisoʼ, ilawil U Pʼíich Tulumil Kanan 1 tiʼ mayo tiʼ 2006, táan juʼun 32.