ÓOLIʼ doscientos años bejlaʼeʼ le máakoʼoboʼ maʼ tu jach confiaroʼob tiʼ le baʼax ku jóoʼsaʼal teʼ periodicooʼ, bejlaʼa xaneʼ maʼ tu páajtal k-confiar tiʼ tuláakal baʼal ku yeʼesaʼal teʼ Internetoʼ. Yoʼolal le túumben baʼaloʼob ku jóoʼsaʼaloʼ, bejlaʼeʼ yaʼab baʼax ku béeytal k-ojéeltik. Chéen baʼaleʼ unaj k-kanáantik maʼ k-creertik tuláakal baʼax ku yaʼalaʼal teʼ Internetoʼ tumen kex yaan kʼiin jaaj baʼax ku yaʼalikeʼ, yaan kʼiineʼ maʼ maʼalob baʼax ku yaʼalikiʼ yéetel chéen tuus ku yeʼesaʼaliʼ. Le máaxoʼob maʼ jach úuch káajak u meyajtiʼob Internetoʼ maas unaj u kanáantkubaʼob, tumen yaan horaeʼ séeb u creertikoʼob baʼax ku yeʼesaʼaliʼ wa ku creertikoʼob tumen u amigoʼob túuxtiktiʼob. Le oʼolal le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Le j-maʼ naʼatoʼ ku creertik tuláakal baʼax ku yaʼalaʼaltiʼ; le máax uts u tuukuloʼ ku kanáantik tuʼux ku tsʼáaik u yook» (Pro. 14:15, Nueva Versión Internacional).

¿Baʼax jeʼel u yáantkech a kanáantaba tiʼ le tuus, tiʼ le ookol yéetel tiʼ le baʼaxoʼob ku tsikbaltaʼal teʼ Internetoʼ? Tukult lelaʼ: «¿Suuk wa u yaʼalik u jaajil le página ta wiloʼ? ¿Ta wilaj wa chéen tiʼ junpʼéel página maʼ jach kʼaj óolaʼaniʼ? ¿Tsʼoʼok wa u yaʼalaʼal tiʼ uláakʼ página tiʼ Internet maʼ jaajiʼ?». * Kʼaʼajaktecheʼ unaj a kanik a ‹kʼaj óolt baʼax maʼalob bey xan baʼax maʼ maʼalobiʼ› (Heb. 5:14). Le baʼaxoʼob jach maʼalob u yuʼubaʼaloʼ, maases maʼ jaajtakiʼ. Yaan horaeʼ le baʼax ku yaʼalaʼal yoʼolal wa máaxoʼ ku yaʼalaʼal chéen utiaʼal u pʼaʼatal kʼaasil.

Yaan máaxoʼobeʼ u kʼáatoʼob u yáax u tsʼáaʼob ojéeltbil wa baʼax. Chéen pʼel u kʼuchul tiʼobeʼ u kʼáat u jáan túuxtoʼob tiʼ u contactoʼob sin ke u yojéeltikoʼob wa jaaj yéetel wa jeʼel u beetik loobeʼ. U suukileʼ ku beetkoʼob chéen utiaʼal ka ilaʼak minaʼan uláakʼ jeʼex letiʼobeʼ (2 Sam. 13:28-33). Le máax yaan u naʼatoʼ ku tuukul tiʼ baʼax jeʼel u yúuchul wa ku yaʼalik wa baʼax yoʼolal juntúul máakeʼ wa yoʼolal junpʼéel organización.

 U yilik máak wa jaaj junpʼéel wa baʼax táanil tiʼ u kaʼa túuxtikeʼ ku bisik tiempo. Le oʼolal yaan máaxeʼ maʼ tu jóoʼsik tiempo utiaʼal u yilik wa jaaj le mensaje ken u túuxtoʼ. Pero unaj k-chʼaʼik en cuentaeʼ le máax ken u kʼam le mensajeoʼ yaʼab baʼax yaan u beete, le oʼolal minaʼan tiempo tiʼ utiaʼal u yilik wa jaaj le baʼax ka túuxtiktiʼoʼ (Efe. 5:15, 16). Le beetkeʼ táanil tiʼ a túuxtik junpʼéel mensajeeʼ, tukult lelaʼ: «¿Jach wa ta tʼaan jaaj le baʼax ku yaʼalikoʼ, wa maas maʼalob ka in tupe?».

Tuukulnen tiʼ lelaʼ: «¿Jach wa tin kíimil maʼ in túuxt tiʼ in contactoʼob le correoʼob ku túuxtaʼaltenoʼ? ¿Yaan kʼiin wa tsʼoʼok in kʼáatik ka disculpartaʼaken yoʼolal junpʼéel mensaje tin túuxtaj tumen maʼ jaaj baʼax ku yaʼalikiʼ? ¿Yaan wa máax tsʼoʼok u yaʼalikten maʼ u seguer in túuxtik correoʼob tiʼ?». Kʼaʼajaktecheʼ yaʼab tiʼ a contactoseʼ jeʼel u páajtal u kaxtikoʼob ich Internet le baʼaxoʼob taak u yojéeltikoʼob sin ke a túuxtik tiʼoboʼ. Maʼ tsaaj a sen túuxtiktiʼob yaʼab baʼaxoʼob jeʼex historiaʼob ku beetkoʼob u cheʼej máak, videoʼob wa fotoʼob. Tsʼoʼoleʼ ku yeʼesik máak minaʼan u naʼat ken u túuxt u grabacionil discursoʼob bey xan ken u túuxt mensajeʼob utiaʼal u yaʼalik tuláakal le baʼax aʼalaʼab tiʼ junpʼéel discursooʼ. * Kʼaʼajaktecheʼ maas jeʼel u jóoʼsik u yutsil le sukuʼunoʼob wa tu juunal ku kaxtikoʼob le referenciaʼob, u núukil le kʼáatchiʼob bey xan le tekstoʼob kun meyajtiʼob teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ.

¿Baʼax unaj k-beetik ken k-il ich Internet junpʼéel baʼal maʼ jaaj ku yaʼalaʼal tu yoʼolal máaxoʼob meyajtik Jéeobaiʼ? Maʼ unaj k-xokikiʼ. Yanoʼobeʼ ku tuklikoʼobeʼ kʼaʼabéet u yeʼeskoʼob tiʼ uláakʼ sukuʼunoʼob utiaʼal ka u yojéeltoʼob baʼax ku tuklikoʼob tu yoʼolal. Pero ikil u beetkoʼob beyaʼ chéen ku maas kʼiʼitbeskoʼob le baʼax ku yaʼalaʼaloʼ. Wa maʼ kiʼimak a wóol yoʼolal le baʼax ta wiloʼ, kʼáat tiʼ Jéeoba ka u yáantech, tsʼoʼoleʼ tʼaanen yéetel juntúul sukuʼun kʼanchajaʼan u tuukul (Sant. 1:5, 6; Jud. 22, 23). Maʼ unaj u jaʼakʼal k-óol yoʼolal le baʼax ku yaʼalaʼal tiʼ u kaajal Jéeobaoʼ. Tiʼ Jesuseʼ sen aʼalaʼab baʼaloʼob maʼ jaajtakiʼ, le oʼolal tu yaʼalaj tiʼ u disipuloʼobeʼ bey xan kun beetbil tiʼoboʼ yéetel yaan tak u chʼaʼpachtaʼaloʼob ikil u meyajtikoʼob Dios (Mat. 5:11; 11:19; Juan 10:19-21). Jach  unaj k-eʼesik ‹naʼatil› utiaʼal k-kanik k-il máax «le loolob máakoʼob» taak u tuskoʼonoʼ (Pro. 2:10-16).

Unaj k-kanáantik maʼ k-jáan tsikbaltik wa baʼax t-ojéeltaj bey xan junpʼéel baʼax uchaʼan tiʼ juntúul sukuʼun. Kex wa jaaj le baʼax t-ojéeltoʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa yaan k-máan tsikbaltiʼ. Yaan kʼiineʼ yaan baʼaloʼob maʼ maʼalob ka k-tsikbalttiʼ, tumen unaj k-kanik k-respetart u maasil (Mat. 7:12). Kex jach k-ojel maʼ maʼalob baʼax tu beetaj juntúul sukuʼuneʼ maʼ unaj k-tsikbaltik wa k-túuxtik tiʼ mensaje tiʼ u maasiliʼ, tumen mix junpʼéel utsil ku taasik tsʼoʼoleʼ maʼ táan k-eʼesik yaabilajiʼ (2 Tes. 3:11; 1 Tim. 5:13). Yaan baʼaxoʼob ku yúuchleʼ maʼ unaj u yojéeltaʼal tumen u maasiliʼ. Le oʼolal maas maʼalob letiʼ ka u yil baʼax kʼiin yéetel tiʼ máaxoʼob ken u tsikbalte. U tsʼáaik ojéeltbil máak baʼaloʼob maʼ kʼuchuk u kʼiinil u yojéeltaʼaleʼ jeʼel u beetik kʼaas tiʼ u maasileʼ.

Bejlaʼeʼ ken úuchuk wa baʼaxeʼ séeb u yojéeltaʼal, kex jaaj wa kex maʼ jaajiʼ. Unaj u naʼatik máakeʼ kex chéen tiʼ juntúul máax ka u túuxt junpʼéel correoeʼ séeb jeʼel u kʼiʼitpajal tuláakal tuʼuxeʼ. Ken a wojéelt wa baʼaxeʼ ilawil maʼ a jáan túuxtik tiʼ u maasil. Le máax ku yeʼesik yaabilajoʼ ku creertik baʼaxoʼob ku yaʼalaʼaltiʼ, chéen baʼaleʼ unaj u kʼaj óoltik máak baʼax jaaj bey xan baʼax maʼ jaajiʼ. Le oʼolal maʼ unaj k-creertik tuláakal baʼax k-xokikiʼ (1 Cor. 13:7). Tsʼoʼoleʼ maʼ unaj k-beetik u cuentail le baʼaxoʼob maʼ jaajtak ku yaʼalaʼal yoʼolal u kaajal Jéeoba bey xan tu yoʼolal le sukuʼunoʼoboʼ. Le máaxoʼob ku tsikbaltikoʼob baʼaloʼob maʼ jaajtakoʼ táan u beetkoʼob jeʼex Satanás, u taatail le tuusoʼ (Juan 8:44). Letiʼe naʼatil ken u yáantoʼon k-il baʼax unaj k-beetik yoʼolal le bukaʼaj baʼaloʼob k-ojéeltik sáamsamaloʼ. Jeʼex u yaʼalik u libroil Proverbioseʼ le máaxoʼob maʼ tu tuukuloʼob maʼaloboʼ yaan u pʼáatal minaʼan u naʼatoʼob, pero le máaxoʼob ku tuukuloʼob maʼaloboʼ yaan u yantal u naʼatoʼob (Pro. 14:18).