1, 2. ¿Baʼaxten jelaʼanoʼon tiʼ le baʼalcheʼoboʼ?

U CEREBRO wíinikeʼ jach jatsʼuts u meyaj. Yoʼolal lelaʼ toʼoneʼ jeʼel u páajtal tak k-kanik junpʼéel idioma utiaʼal k-tsikbaleʼ. Ken k-kan junpʼéel idiomaeʼ jeʼel u páajtal k-xookeʼ, k-tsʼíib, k-tʼaan yéetel k-naʼatik le baʼax ku yaʼalik uláakʼ máakoʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ jeʼel u páajtal xan k-orar tiʼ Jéeobaeʼ yéetel k-kʼayik jatsʼuts kʼaayoʼob tiʼ letiʼ. Lelaʼ ku yeʼesikeʼ jelaʼanoʼon tiʼ le baʼalcheʼoboʼ. Le cientificoʼoboʼ tak bejlaʼa maʼ kʼuchuk u jach naʼatoʼob bix u béeytal u beetik k-cerebro le jatsʼuts baʼaloʼobaʼ.

² Le u béeytal k-tʼaan yéetel uláakʼ máakoʼoboʼ junpʼéel jatsʼuts regalo ku taal tiʼ Jéeoba (Sal. 139:14; Apo. 4:11). Chéen baʼaleʼ letiʼeʼ u tsʼaamajtoʼon uláakʼ regalo ku jelaʼankúuntikoʼon tiʼ le baʼalcheʼoboʼ. Jéeobaeʼ tu beetaj wíinik «jeʼel bix letiʼeʼ». Ka tu beetoʼoneʼ tu tsʼáajtoʼon u páajtalil k-yéeyik t-juunal baʼax ken k-beete. Lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ t-juunal unaj k-yéeyik wa yaan k-meyajtik yéetel k-alabartik Jéeoba (Gén. 1:27).

3. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal u yantal k-naʼateʼ?

³ Utiaʼal k-ilik bix jeʼel k-meyajtik yéetel k-alabartikeʼ, Jéeobaeʼ tu tsʼáajtoʼon le Bibliaoʼ. Le Bibliaoʼ traducirtaʼan ich maas tiʼ 2,800 idiomaʼob tu chúukaʼanil wa chéen u jaats. Wa k-tuukul  tiʼ le baʼaxoʼob ku yaʼalik le Bibliaoʼ toʼoneʼ jeʼel k-tuukul jeʼex Dioseʼ (Sal. 40:5; 92:5; 139:17). Lelaʼ jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal u yantal k-naʼateʼ yéetel jeʼel u beetik u yantaltoʼon kuxtal minaʼan u xuuleʼ (xok 2 Timoteo 3:14-17).

4. 1) ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal u tuukul máak? 2) ¿Baʼax kʼáatchiʼiloʼob kun núukbil teʼ xookaʼ?

⁴ U tuukul máakeʼ maʼ chéen u kʼáat u yaʼal u jáajan máansik tu tuukul wa baʼaxiʼ, baʼaxeʼ u kʼáat u yaʼal u jach chʼíikil u tukult junpʼéel wa baʼax (Sal. 77:12; Pro. 24:1, 2). Pero baʼax maas taasiktoʼon utsileʼ letiʼe k-chʼíikil tuukul tiʼ le baʼaloʼob ku kaʼansiktoʼon Jéeoba yéetel Jesusoʼ (Juan 17:3). Teʼ xookaʼ yaan k-núukik le kʼáatchiʼobaʼ: ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal k-tuukul tiʼ baʼax k-kanik ken xooknakoʼoneʼ? ¿Tiʼ baʼaxoʼob jeʼel u páajtal k-tuukuleʼ? ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ u xuʼulul k-tuukul tiʼ baʼax k-xokikeʼ? ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal u jatsʼutstal k-ilkeʼ?

5, 6. Tsol baʼax jeʼel u yáantkech a kʼaʼajs yéetel a naʼat le baʼax ka xokikoʼ.

⁵ Maʼ xaaneʼ tsʼoʼok a tsʼáaik cuenta yaan baʼaxoʼob ka beetik sin ke a tuklik wa yaan a beetik, jeʼex a chʼaʼik a wiikʼ, a xíimbal wa a pedalear le ken a natʼ bicicletaoʼ. U kʼaasileʼ lelaʼ jeʼel u yúuchul xan tech ken xooknakecheʼ tumen yaan horaeʼ kex táan a xookeʼ yaanal tuʼux ku máan a tuukul. ¿Baʼax jeʼel a beetik utiaʼal maʼ u yúuchultech lelaʼ? Ken xooknakecheʼ chʼik a tuukul tiʼ baʼax ka xokik yéetel baʼax u kʼáat u yaʼale. Ken tsʼoʼokok a xokik junpʼéel xóotʼol wa táanil tiʼ a máan tiʼ uláakʼ joʼol xookeʼ, jáan jeʼelen utiaʼal a tuukul tiʼ le baʼax tsʼoʼok a xokikoʼ. Tuukulnen tiʼ baʼax ku kaʼansiktech yéetel ilawil wa ta naʼataj tubeel.

⁶ Maʼ chéen ichil u tuukul máak unaj u xookiʼ, baʼaxeʼ maas maʼalob ka páajchajak u yuʼubik máak le baʼax táan u xokikoʼ. Le cientificoʼoboʼ tsʼoʼok u yilkoʼobeʼ u beetik máak lelaʼ ku yáantaj utiaʼal u kʼaʼajsik baʼax ku xokik. Jéeobaeʼ u yojel lelaʼ, le oʼolal bey tu yaʼalil tiʼ Josué ka u xok u libroil le Leyoʼ. Ich hebreoeʼ le tekstoaʼ ku tsʼáaik naʼatbileʼ ken xooknak kaʼach Josueeʼ maas maʼalob ka páajchajak u yuʼubik le baʼax ku xokikoʼ (xok Josué 1:8). Wa ka xokik le Biblia beyaʼ yaan u chʼíikil a tuukul chéen tiʼ baʼax ka xokik yéetel yaan a kʼaʼajsik.

7. ¿Tiʼ baʼax súutukil maʼalob ka tuukulnakech tiʼ baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ.)

⁷ Maʼ chéen chʼaʼabil u tuukul máak tiʼ baʼax ku xokik yéetel maʼ u náayal u yóoliʼ. Le oʼolaleʼ ken a chʼaʼtukult a xook yéetel a tuukul tiʼ baʼax ka xokikeʼ ilawil a beetik tiʼ junpʼéel lugar tranquilo tuʼux minaʼan baʼaloʼob jeʼel u náaysik a wóoleʼ, tsʼoʼoleʼ maʼ a beetik wa kaʼanaʼanech. Davideʼ ku tuukul kaʼach tiʼ baʼax ku kaʼansik Dios de áakʼab le tsʼoʼok u chital weenloʼ (Sal. 63:6). Jesús, máax minaʼan u kʼeban kaʼacheʼ, ku tuukul yéetel ku orar tiʼ lugaroʼob tuʼux mix baʼal náaysik u yóol (Luc. 6:12).

8. 1) ¿Tiʼ baʼax uláakʼ jeʼel u páajtal a tuukuleʼ? 2) ¿Bix u yuʼubikuba Jéeoba ken a tsikbalt tiʼ uláakʼ máak baʼax ku kaʼansik?

⁸ Maʼ chéen tiʼ le baʼaxoʼob ku yaʼalik le Biblia jeʼel u páajtal a tuukuloʼ, yaan tiʼ uláakʼ baʼaxoʼob jeʼel u páajtal a tuukuleʼ. Jeʼex ken a wil junpʼéel baʼax jach jatsʼuts u beetmaj Jéeobaeʼ, tukle: «¿Baʼax ku  kaʼansikten yoʼolal Jéeoba?». Ken a beet lelaʼ yaan u taaktal a orar tiʼ Jéeoba utiaʼal a tsʼáaik u graciasil tiʼ. Tsʼoʼoleʼ yaan xan u taaktal a tsikbaltik tiʼ uláakʼ máakoʼob bix a wilik le baʼaxoʼob u beetmoʼ (Sal. 104:24; Bax. 14:17). Jéeobaeʼ ku kiʼimaktal u yóol ken u yil táan a tuukul tiʼ baʼaxoʼob u beetmaj, ka orar yéetel ka tsikbaltik tiʼ uláakʼ máakoʼob baʼaxoʼob ku kaʼansik. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ yaan u tsʼíibtik tiʼ junpʼéel libro u kʼaabaʼ le máaxoʼob «ku tuukuloʼob tiʼ u kʼaabaʼoʼ» (Mal. 3:16, Traducción del Nuevo Mundo).

9. 1) ¿Tiʼ baʼax tu yaʼalaj Pablo unaj u tuukul Timoteo? 2) ¿Tiʼ baʼax unaj a tuukul táanil tiʼ a jóokʼol kʼaʼaytaj?

⁹ Apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ Timoteo ka tuukulnak tiʼ bix u tʼaan, tiʼ bix u kuxtal yéetel tiʼ bix u kaʼansaj (xok 1 Timoteo 4:12-16). Teech xaneʼ jeʼel u páajtal a tuukul tiʼ le baʼaloʼobaʼ. Jeʼex ken a líiʼsaba utiaʼal a tsʼáaik xookeʼ maʼalob ka tuukulnakech tiʼ baʼax ken a kaʼanse. Tuukulnen tiʼ le máax ka tsʼáaik xookoʼ, tukult baʼax kʼáatchiʼiloʼob yéetel baʼax ejemploiloʼob jeʼel u meyajtech utiaʼal a maas áantikeʼ. Wa ka beetik lelaʼ yaan u maas nojochtal a fe yéetel yaan u maas maʼalobtal bix a tsʼáaik xook. Yaʼab utsiloʼob xan jeʼel u taasiktech a jóoʼsik tiempo utiaʼal a tuukul táanil tiʼ a jóokʼol kʼaʼaytajeʼ (xok Esdras 7:10). ¿Tiʼ baʼaxoʼob maʼalob ka tuukulnakech? Jeʼel u páajtal a xokik junpʼéel capítulo tiʼ u libroil Baʼaxoʼobeʼ, lelaʼ jeʼel u yáantkech utiaʼal a maas tsʼáaik a wóol teʼ kʼaʼaytajoʼ. Maʼalob xan ka tuukulnakech tiʼ le tekstoʼob kun meyajtech teʼ kʼaʼaytajoʼ yéetel tiʼ le publicacionoʼob ka tuklik u meyajtechoʼ (2 Tim. 1:6). Tuukulnen tiʼ baʼax jeʼel u taaktal u yuʼubik le máakoʼob teʼ territoriooʼ. Wa ka líiʼskaba beyaʼ jach maʼalob  kun meyajtech le Biblia utiaʼal a kʼaʼaytajoʼ (1 Cor. 2:4).

10. ¿Tiʼ baʼax uláakʼ maʼalob ka tuukulnakech?

¹⁰ ¿Tiʼ baʼax uláakʼ maʼalob ka tuukulnakech? Wa ka tsʼíibtik baʼax ku yaʼalaʼal teʼ discursoʼob ku máansaʼal teʼ muchʼtáambaloʼob yéetel teʼ asambleaʼoboʼ, jóoʼs tiempo utiaʼal a xakʼaltikoʼob. Ken a beeteʼ tukult lelaʼ: «¿Baʼax tu kaʼansajten yoʼolal le Biblia yéetel yoʼolal u kaajal Jéeobaoʼ?». Jeʼel xan u páajtal a tuukul tiʼ baʼax ku kaʼansik U Pʼíich Tulumil Kanan yéetel ¡Despertad! ku jóoʼsaʼal cada mesoʼ bey xan tiʼ le túumben publicacionoʼob ku jóoʼsaʼal teʼ asambleaʼoboʼ. Cada ken a xok junpʼéel experiencia teʼ Anuariooʼ tuukulnen tiʼ baʼax ku kaʼansiktech, beyoʼ yaan u kʼuchul ta puksiʼikʼal. Ken a xok le publicacionoʼoboʼ marcart le baʼaxoʼob maas kʼaʼanaʼantakoʼ yéetel tu jáalik le táan juʼunoʼ tsʼíibt baʼax ku kaʼansiktech. Lelaʼ jeʼel u yáantkech ken a líiʼsaba utiaʼal a beetik revisitaʼobeʼ, discursoʼob yéetel jeʼel xan u yáantik le ancianoʼob ken xiʼik u xíimbaltoʼob juntúul sukuʼunoʼ. Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ wa ken xooknakech ka jeʼelel utiaʼal a tuukul tiʼ le baʼax ka xokikoʼ yaan u kʼuchul ta puksiʼikʼal yéetel yaan a tsʼáaik gracias tiʼ Jéeoba yoʼolal le baʼaloʼob maʼalobtak táan a kanikoʼ.

11. ¿Maases tiʼ baʼax unaj a tuukul, yéetel lelaʼ tiʼ baʼax jeʼel u yáantkecheʼ? Ilawil le tsolajiloʼ.

¹¹ U jaajileʼ maases tiʼ baʼax ku kaʼansik le Biblia unaj a tuukuloʼ. Chéen baʼaleʼ, ¿kux túun wa ku kʼuchul u kʼiinil u pʼáatal minaʼan a Biblia? * Kex ka úuchuk lelaʼ mix máak jeʼel u páajtal u luʼsik ta tuukul le tekstoʼob a kanmoʼ mix le kʼaayoʼob a kanmaj de memoriailoʼ (Bax. 16:25). U kiliʼich muukʼ Dioseʼ yaan u yáantkech a kʼaʼajs le baʼaxoʼob a kanmaj utiaʼal ka chúukpajak a wóoloʼ (Juan 14:26).

12. ¿Bix jeʼel a xokik le Bibliaoʼ?

¹² ¿Bix jeʼel a xokik le Bibliaoʼ? Maʼalob ka a jóoʼs jujunpʼéel kʼiinoʼob tiʼ le semana utiaʼal a xokik le capituloʼob tiʼ le Biblia ku xakʼaltaʼal teʼ Escuelaoʼ. Tsʼoʼoleʼ jeʼel xan u páajtal a jóoʼsik uláakʼ kʼiinoʼob utiaʼal a xokik u Evangelioil Mateo, Marcos, Lucas yéetel Juan, beyoʼ yaan u béeytal a tuukul tiʼ baʼaxoʼob tu kaʼansaj yéetel tu beetaj Jesús (Rom. 10:17; Heb. 12:2; 1 Ped. 2:21). Tsʼoʼoleʼ le libro Le máak maas nojoch anchajaʼanoʼ ku tsolik baʼaxoʼob úuch ichil u kuxtal Jesús. Le libroaʼ jeʼel u yáantkech utiaʼal a maas naʼatik le baʼax ku yaʼalik le Evangelioʼoboʼ (Juan 14:6).

13, 14. ¿Bix jeʼel u yáantkech a tuukul tiʼ Jéeoba, tiʼ Jesús bey xan tiʼ le Bibliaoʼ?

¹³ A tuukul tiʼ Jéeoba yéetel tiʼ Jesuseʼ jeʼel u yáantkech utiaʼal u kʼantal a tuukul yéetel u nojochtal a fejeʼ (Heb. 5:14; 6:1). Wa chéen junpʼíit u tuukul máak tiʼ Dioseʼ jujunpʼíitil kun náachtal tiʼ tak ken xuʼuluk u biskuba tu yéetel (Heb. 2:1; 3:12). Jesuseʼ tu yaʼaleʼ wa maʼ tu kʼamik máak u Tʼaan Dios yéetel junpʼéel ‹maʼalob puksiʼikʼaleʼ› séeb kun tuʼubultiʼ baʼax ku kanik. Tsʼoʼoleʼ ‹le chiʼichnakiloʼob, le ayikʼaliloʼob yéetel le náaysaj óoloʼob yaan tiʼ le kuxtalaʼ› jeʼel u beetik u náachtal máak tiʼ Jéeobaeʼ (Luc. 8:14, 15).

¹⁴ Le oʼolaleʼ mantatsʼ unaj a tuukul tiʼ baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ, beyoʼ yaan a maas kʼaj óoltik Jéeoba. Lelaʼ jeʼel u  yáantkech utiaʼal u yantaltech le jatsʼuts modos yaantiʼoʼ (2 Cor. 3:18). ¿Máasaʼ junpʼéel jach jatsʼuts privilegio u kaanbal máak tiʼ Jéeoba? (Ecl. 3:11).

15, 16. 1) ¿Baʼax utsil ku taasik u tuukul máak tiʼ Jéeoba yéetel tiʼ Jesús? 2) ¿Baʼaxten maʼ chéen chʼaʼabil u tuukul máak tiʼ baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ, yéetel baʼaxten kʼaʼabéet k-beetik?

¹⁵ Wa ka tuukul tiʼ Jéeoba yéetel tiʼ Jesuseʼ yaan a maas tsʼáaik a wóol kʼaʼaytaj. Wa ka beetik lelaʼ yaan a líiʼsik u yóol le sukuʼunoʼoboʼ bey xan le máaxoʼob uʼuyikech teʼ kʼaʼaytajoʼ. Ken tuukulnakech tiʼ bix úuchik u kʼubik u Paal Jéeoba ta woʼolaleʼ, ka tsʼáaik cuenta maʼ unaj u xuʼulul a biskaba tu yéeteliʼ (Rom. 3:24; Sant. 4:8). Mark, juntúul sukuʼun kajaʼan Sudáfricaeʼ, máan tres años tiaʼan cárcel ikil u meyajtik Jéeobaeʼ, letiʼeʼ ku yaʼalik: «U tuukul máakeʼ jeʼel u páajtal u keʼetel yéetel junpʼéel viajeeʼ. Mientras maas ka tuukul tiʼ baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ, maas yaʼab túumben baʼaloʼob ka kanik tiʼ Jéeoba. Yaan kʼiineʼ ken in wuʼuy lubaʼan in wóol wa chiʼichnaken yoʼolal baʼax ku taal u kʼiineʼ, kin xokik le Bibliaoʼ yéetel kin tuukul tiʼ baʼax ku yaʼalik. Ken in beet lelaʼ ku xuʼulul in jach chiʼichnaktal».

¹⁶ Bejlaʼeʼ yaʼab baʼaloʼob náaysik u yóol máak le oʼolaleʼ istikyaj u kaxtik máak u súutukil utiaʼal u tuukul tiʼ baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Patrick, juntúul sukuʼun kajaʼan Áfricaeʼ, ku yaʼalikeʼ sáamsamal kʼaʼabéet u xakʼaltik u tuukul tumen ichileʼ yaan baʼaloʼob maʼalobtakiʼ yéetel yanoʼobeʼ maʼ maʼalobtakiʼ. Ken u tsʼáa cuenta yaan baʼaxoʼob chiʼichnakkúuntikeʼ ku orar tiʼ Jéeoba utiaʼal ka áantaʼak u luʼs le baʼaxoʼob maʼ pataloʼ utiaʼal ka páajchajak u tuukul chéen tiʼ baʼaloʼob maʼalobtak. Le sukuʼunoʼ ku yaʼalikeʼ kex ku bisik tiʼ tiempo u luʼsik le baʼaloʼob maʼ maʼalobtak yaan tu tuukuloʼ, ken u beeteʼ ku yuʼubik maas naatsʼ yanil tiʼ Jéeoba yéetel le áantik utiaʼal u maas naʼat baʼax ku kaʼansik le Bibliaoʼ (Sal. 94:19). Jeʼex k-ilkoʼ yaʼab utsiloʼob ku taasik u xook yéetel u tuukul máak sáamsamal tiʼ baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ (Bax. 17:11).

17. Techeʼ, ¿baʼax hora a jóoʼsmaj utiaʼal a tuukul tiʼ u Tʼaan Dios?

¹⁷ Yaan sukuʼunoʼobeʼ ku líikʼloʼob temprano utiaʼal u xookoʼob, utiaʼal u tuukuloʼob tiʼ baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ yéetel utiaʼal u oraroʼob. Uláakʼoʼobeʼ ku jóoʼskoʼob tiempo tu yorail le janal utiaʼal u beetkoʼob lelaʼ. Pero maʼ xaaneʼ uts ta tʼaan a xokik le Biblia de tempranooʼ bey xan de áakʼab táanil tiʼ a chital wenel (Jos. 1:8). Kex jeʼel baʼaxak hora ka a beeteʼ ‹ilawil u meyajtech tubeel le tiempooʼ›. Maʼ a peʼertik a tiempo tiʼ baʼaloʼob maʼ kʼaʼanaʼantakiʼ, beyoʼ yaan u páajtal a tuukul sáamsamal tiʼ u Tʼaan Dios (Efe. 5:15, 16).

18. ¿Baʼax ken u kʼam le máaxoʼob ku tuukuloʼob tiʼ le Biblia yéetel ku beetkoʼob baʼax ku yaʼalikoʼ?

¹⁸ Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ yaan u bendecirtik le máaxoʼob ku tuukuloʼob tiʼ baʼax ku yaʼalik le Biblia yéetel ku yilik u beetkoʼob le baʼax ku kankoʼoboʼ (xok Salmo 1:1-3). Jesuseʼ tu yaʼalaj: «¡Kiʼimak u yóol le máaxoʼob ku chʼenxikintikoʼob yéetel ku beetkoʼob baʼax ku yaʼalik Diosoʼ!» (Luc. 11:28). Le oʼolaleʼ kʼaʼabéet u tuukul máak tiʼ baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ tumen lelaʼ ku yáantkoʼon utiaʼal k-kuxtal jeʼex uts tu tʼaan Diosoʼ yéetel ku beetik k-alabartik. Jeʼex tsʼoʼok k-kanikoʼ wa k-tuukul tiʼ baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ yaan u yantaltoʼon kiʼimak óolal yéetel kuxtal minaʼan u xuul (Sant. 1:25; Apo. 1:3).