¿Baʼaxten lúub utsil Noé tiʼ Dios? ¿Baʼaxten maʼalob ka k-ojéelte?

ÓOLIʼ tuláakloʼon kʼajaʼantoʼon le súutukil ka tsʼaʼab k-ojéelt upʼéel baʼax jach kʼaʼanan. Kʼajaʼantoʼon tuʼux yanoʼon, baʼax táan k-beetik yéetel bix t-uʼuyilba ka aʼalaʼabtoʼon. Noé xaneʼ maʼ tuʼubtiʼ le kʼiin ka aʼalaʼabtiʼ tumen Jéeoba Dios, le Máax beetmil tuláakal baʼal, yaan u «láaj xuʼulsik wíinik[oʼ]». Utiaʼal u salvarkuba Noé, u familia bey xan le baʼalcheʼoboʼ, letiʼeʼ kʼaʼabéet kaʼach u beetik upʼéel nuxiʼi arca (Génesis 6:9-21).

Le ka tu yuʼubaj Noé baʼax ken u beet Diosoʼ, ¿bix tu yuʼubiluba? ¿Kiʼimakchaj u yóol wa tsʼíikilnaji? ¿Bix úuchik u yaʼalik tiʼ u yatan, tiʼ u paalal yéetel tiʼ u maasil u láakʼtsiloʼob? Le Bibliaoʼ maʼatech u yaʼalik. Baʼaleʼ ku yaʼalikeʼ Noeeʼ «tu beetaj tuláakal baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen [Dios]» (Génesis 6:22).

Le baʼax ku yaʼalik le tekstooʼ ku yeʼesiktoʼoneʼ Noeeʼ jach lúub utsil tiʼ Dios tumen tu beetaj tuláakal baʼax aʼalaʼabtiʼ (Génesis 6:8). Baʼaleʼ ¿baʼax uláakʼ beet u lúubul utsil tiʼ? Jach maʼalob ka k-ojéelt u núukil tumen wa k-beetik jeʼex Noeeʼ yaan k-salvartikba ken u kaʼa xuʼuls Dios tiʼ le kʼasaʼan máakoʼoboʼ. Baʼaleʼ táanileʼ koʼox ilik bix kuxlik kaʼach le máakoʼob tu kʼiiniloʼob Noé táanil tiʼ u taal le Búulkabaloʼ.

Bix úuchik u yantal le demonioʼob way Luʼumoʼ

Mil jaʼaboʼob beetaʼak le yáax wíinik way Luʼumoʼ, ka síij Noé. Baʼaleʼ le máakoʼob kuxlajoʼob tu kʼiinil Noeoʼ, maʼ máakoʼob búuk tsoʼotsoʼob minaʼan u naʼatoʼob yéetel oʼoʼchaankil u máanoʼob u machmoʼob u tsʼíit cheʼ, jeʼex u tuklaʼal tumen yaʼab máakoʼobeʼ. U jaajileʼ máakoʼob ku páajtal u beetkoʼob u nuʼukulil u meyajoʼob de fierro yéetel de cobre (maʼ xaaneʼ tiʼ Noeeʼ meyajnaj le nuʼukuloʼob utiaʼal u beetik le arcaoʼ) tsʼoʼoleʼ u yojloʼob xan u beetoʼob u nuʼukuliloʼob paax. Letiʼobeʼ ku tsʼoʼokol u beeloʼob, ku tséentik u paalaloʼob, ku meyajtkoʼob le luʼumoʼ yéetel yaan xan u yaalakʼoʼob ku tséentkoʼob. Ku mankoʼob yéetel ku konkoʼob jejeláas baʼaloʼob. Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ u kuxtal le máakoʼobaʼ yaʼab tiʼ baʼax chíikaʼan tiʼ bix kuxlik le máakoʼob bejlaʼaʼ (Génesis 4:20-22; Lucas 17:26-28).

Baʼaleʼ le máakoʼob teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ, maas yaʼab jaʼaboʼob ku kuxtaloʼob kaʼachi. Maʼ jelaʼan kaʼach u yilaʼal u chukik 800 jaʼaboʼob tiʼ máakiʼ. Jeʼex Noeeʼ kuxlaj 950 jaʼaboʼob; Adaneʼ kuxlaj 930 jaʼaboʼob, yéetel Matusalén, u abuelo Noeeʼ, tu yilaj 969 jaʼaboʼob (Génesis 5:5, 27; 9:29). *

Génesis 6:1, 2, ku yaʼalik xan: «Le ka joʼopʼ u yaʼabtal wíinik yóokʼol luʼumeʼ yanchaj u chʼupul paalal. U paalal [Dioseʼ] tu yilajoʼob kiʼichpamtak le koʼoleloʼobaʼ. Ka túun tu yéeyajoʼob utiaʼal u tsʼoʼokol u beeloʼob yéetel [le bukaʼaj] tu yóoltajoʼobeʼ». Le «u paalal  [Diosoʼ]», letiʼe angeloʼob taaloʼob way Luʼum utiaʼal ka kuxlakoʼob jeʼex le wíinikoʼoboʼ, utiaʼal lelaʼ tu sutubaʼob bey wíinikoʼobeʼ. Maʼ Dios túuxtoʼob way Luʼumeʼ, yéetel mix taaloʼob utiaʼal u yáantoʼob le wíinikoʼoboʼ, baʼaxeʼ «tu pʼatajoʼob u kajtaliloʼob» teʼ kaʼan utiaʼal u taaloʼob kajtal yéetel le koʼoleloʼob jach kiʼichpamtakoʼoboʼ. Bey túun úuchik u yantal le demonioʼob way Luʼumoʼ (Judas 6).

Le kʼasaʼan angeloʼoboʼ, yéetel le naʼat yantiʼob bey xan yéetel le muukʼ yantiʼoboʼ tu kʼaskúuntoʼob bix kuxlik le máakoʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ tu yilaj u tsʼáaikoʼob tuláakal máak yáanal u páajtaliloʼob. Maʼatech u taʼakkoʼob baʼax ku beetkoʼob jeʼex u taʼakik le máakoʼob le baʼaloʼob kʼaastak ku beetkoʼoboʼ. Baʼaxeʼ yéetel le baʼax ku beetkoʼoboʼ ku yeʼeskoʼob táan u tsʼáaikubaʼob tu contra Dios.

Úuchik u kajtaloʼob yéetel le koʼoleloʼoboʼ, le paalaloʼob anchajtiʼoboʼ jach yaan u muukʼoʼob yéetel kʼuch kʼaj óolbiloʼob yéetel le tʼaan hebreo nefilim. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik yoʼolaloʼob: «Le sen kaʼanal baakel wíinikoʼoboʼ yanchajoʼob le ka tu nupjubaʼob u xiibil paalal [Dios] yéetel chʼupul paalal le wíinikoʼoboʼ utiaʼal u yantal u paalal yéeteloʼob, ku tsʼoʼokol xaneʼ, letiʼob tu beetajubaʼob nukuch baʼaloʼob tiʼ le úuchben kʼiinoʼoboʼ» (Génesis 6:4). Jach chʼaʼabaʼan kaʼach saajkil tiʼ le nefilimoʼoboʼ. U kʼaabaʼobeʼ u kʼáat u yaʼal, máakoʼob ku beetkoʼob u lúubul uláakʼ máakoʼob. Letiʼobeʼ kʼasaʼan máakoʼob ku kíimskoʼob kaʼach u maasil wíinikoʼob, maʼ xaaneʼ lelaʼ le beet u jóoʼsaʼal cuentoʼob wa tsikbaloʼob tu yoʼolaloʼob.

Jach yaachaj u yóoloʼob yoʼolal le baʼaxoʼob ku yúuchloʼ

Le baʼaxoʼob ku yaʼalik le Bibliaoʼ ku yeʼesikeʼ tu kʼiiniloʼob Noeeʼ óoliʼ tuláakal máak beetik baʼaloʼob kʼaastak. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «Yuumtsileʼ tu yilaj máan tipʼaʼan u kʼasaʼanil le wíinik yóokʼol le luʼumaʼ, mantatsʼ xan chéen loob ku tukultik u beetik. [...] Le luʼumaʼ chuup yanil kaʼach [...], tumen tsʼoʼok u láaj kʼastal u kuxtal wíinik» (Génesis 6:5, 11, 12).

Jeʼex k-ilkoʼ, Noeeʼ kuxlaj ichil máakoʼob jach kʼasaʼanoʼob. Baʼaleʼ letiʼeʼ maʼ bey jeʼex u maasil máakoʼoboʼ, letiʼeʼ «juntúul máak sen uts, [...] kuxlaj kaʼach jeʼel bix tu yóoltilak [Dioseʼ]» (Génesis 6:9). U jaajileʼ maʼ chéen chʼaʼabil úuchik u kuxtal Noé ichil máakoʼob jach kʼasaʼanoʼobiʼ. ¡Jach yaachaj u yóol yoʼolal le baʼaxoʼob ku yaʼalik yéetel ku beetik le máakoʼoboʼ! Maʼ xaaneʼ tu yuʼububa jeʼex Lot, utúul utsul máak kuxlaj tsʼokaʼaniliʼ le Búulkabaloʼ. Letiʼeʼ kajaʼan kaʼach ichil u kʼasaʼan kajnáaliloʼob Sodoma, yéetel «jach yaj tu yóol ikil u yilik u kʼaakʼas kuxtal le loolob máakoʼoboʼ»; Lot kaʼacheʼ «ku mukʼyaj tu yutsil puksiʼikʼal» ikil «u yilik yéetel u yuʼubik le kʼaakʼas baʼaloʼob ku beetikoʼoboʼ» (2 Pedro 2:7, 8). Maʼ xaaneʼ bey xan tu yuʼubiluba Noeoʼ.

¿Ku yaatal wa xan a wóol ken a wuʼuy le baʼaloʼob ku sen úuchul bejlaʼa yéetel le baʼaloʼob sen kʼaastak ku beetaʼaloʼ? Wa beyoʼ, maʼ xaaneʼ jach ka naʼatik bix tu yuʼubiluba Noé. Chéen tukult bukaʼaj talamchajik tiʼ u kuxtal ichil máakoʼob jach kʼasaʼanoʼob ichil le seiscientos jaʼaboʼob kuxlaj táanil tiʼ u taal le Búulkabaloʼ. ¡Bukaʼaj wal úuchik u tsʼíiboltik u xuʼulsaʼal tiʼ le kʼasaʼan máakoʼoboʼ! (Génesis 7:6.)

 Maʼ tu beetaj jeʼex u maasiloʼoboʼ

Noeeʼ «juntúul máak sen uts» «ichil le máakoʼob kuxaʼanoʼob tiʼ le kʼiinoʼob» jeʼeloʼ (Génesis 6:9). Kex u maasil máakoʼob maʼ bey u yilkoʼob kaʼacheʼ, le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Noeeʼ utúul máak sen uts. Letiʼeʼ utúul máak jach lúub utsil tiʼ Dios, baʼaleʼ jelaʼan ilaʼabik tumen le máakoʼob kuxlajoʼob tu kʼiiniloʼoboʼ. Letiʼeʼ maʼ tuukulnaj jeʼex letiʼobeʼ yéetel maʼ táakpaj tiʼ le le kʼiimbesajiloʼob mix tiʼ le baʼaloʼob kʼaastak ku beetkoʼoboʼ. ¡Chéen tukult baʼax máan tu tuukuloʼob ka tu yiloʼob u káajsik Noé u beetik le arcaoʼ! Letiʼobeʼ maʼ tu creertoʼob le baʼax kʼaʼaytaʼabtiʼoboʼ baʼaxeʼ chéen tu sen cheʼejtoʼob.

Kex beyoʼ Noeeʼ, tu tsʼáaj u yojéeltoʼob le baʼax u yojel ku taal u kʼiinoʼ, le oʼolal le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ letiʼeʼ «tu tseʼektaj toj kuxtal» (2 Pedro 2:5). Noeeʼ u yojel kaʼach yaan u chʼaʼapachtaʼal. Enoc, u kaʼa abueloeʼ, tu yaʼalaj yaan u xuʼulsaʼal tiʼ le kʼasaʼan máakoʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ yoʼolal le baʼax tu beetaʼ chʼaʼapachtaʼabi, baʼaleʼ Jéeobaeʼ maʼ tu chaʼaj u kíimsaʼal tumen le máaxoʼob pʼekmiloʼ (Génesis 5:18, 21-24; Hebreob 11:5; 12:1; Judas 14, 15). ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-aʼalik yoʼolal Noeiʼ? Letiʼeʼ jach kʼaʼabéetchaj maʼ u chʼaʼik saajkil yéetel u kʼubik u yóol yaan u yáantaʼal tumen Jéeoba, tumen teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ le Kʼaasilbaʼaloʼ, le demonioʼoboʼ, le nefilimoʼoboʼ yéetel u maasil máakoʼoboʼ u tsʼaamubaʼob tu contra Noé.

Le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ desde úucheʼ ku pʼektaʼaloʼob tumen le máaxoʼob maʼatech u adorarkoʼob Diosoʼ. Tak Jesucristo yéetel u disipuloʼobeʼ pʼektaʼaboʼob (Mateo 10:22; Juan 15:18). Noeiʼ maʼ tu chʼaʼaj saajkil u meyajtik Dios kex u maasil máakoʼob maʼ tu beetoʼobiʼ. Letiʼeʼ tu yilaj maas maʼalob ka lúubuk utsil máak tiʼ Dios ke ka u yil u lúubul utsil tiʼ u yéet máakil. Le oʼolal Jéeobaeʼ tu beetaj u bin utsil tiʼ.

Noeeʼ tu beetaj baʼax aʼalaʼabtiʼ

Jeʼex túun k-ilkoʼ, Noeeʼ kʼaʼaytajnaji yéetel maʼ tu chʼaʼaj saajkil u beetkiʼ. ¿Tu kʼamaj wa le máakoʼob le baʼax tu kʼaʼaytoʼ? Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ táanil tiʼ le Búulkabaloʼ «le máakoʼoboʼ [chéen] táan u janaloʼob, táan u yukʼuloʼob, yéetel táan u tsʼoʼokol u beeloʼob tak le kʼiin ka ook Noé ichil le nojoch cheemoʼ; maʼ tu naʼatajoʼob mix baʼaliʼ tak le kʼiin ka taal le búulkabaloʼ ka láaj bisaʼaboʼob» tiʼ kíimil. Bey úuchtiʼoboʼ tumen maʼ tu yóotaj u beetoʼob baʼax aʼalaʼabtiʼobiʼ (Mateo 24:38, 39).

Jesuseʼ tu yaʼaleʼ bey xan kun úuchul teʼ kʼiinoʼobaʼ. Yéetel jach bey táan u yúuchloʼ, u j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ tsʼoʼok maas tiʼ cien jaʼaboʼob káajak u tsʼáaikoʼob ojéeltbil yaan u taal upʼéel xuʼulsajil. Ku kʼaʼaytikoʼobeʼ utiaʼal u sutik upʼéel Paraísoi le Luʼumaʼ, Jéeobaeʼ táanileʼ yaan u xuʼulsik tiʼ le kʼasaʼan máakoʼoboʼ. Kex yaʼab máakoʼob táan u beetkoʼob baʼax u kʼáat Dioseʼ, maas yaʼab le maʼ u kʼáat u beetoʼoboʼ. «Letiʼobeʼ maʼ u kʼáat u kʼaj óoltoʼob» jach tu jaajil anchaj upʼéel Búulkabal yéetel jach maʼalob baʼax ku kaʼansiktoʼon (2 Pedro 3:5, 13).

Noeeʼ tu creertaj yéetel tu beetaj le baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen Jéeobaoʼ, le oʼolal tu salvartuba. Le apóstol Pablooʼ tu yaʼalaj: «Tu yoʼolal le oksaj óolaloʼ Noeeʼ, le ka aʼalaʼabtiʼ tumen Jajal Dios bíin u kaʼaj úuchul baʼaloʼob maʼiliʼ páatak u yilaʼaloʼobeʼ, tu yuʼubaj tʼaan ka tu beetaj le cheem utiaʼal u tokik u yotochoʼ» (Hebreob 11:7).

Unaj k-beetik jeʼex tu beetiloʼ

Le arca tu beetaj Noeoʼ jach táaj nojoch, maas nojoch tak tiʼ upʼéel u campoi futbol yéetel u kaʼanlileʼ jeʼex upʼéel naj de cinco pisoseʼ. Yéetel 30 metros u maas chowakil tiʼ le barco de cheʼ maas nojoch tsʼoʼok u beetaʼaloʼ. U jaajileʼ le arcaoʼ maʼ jach jeʼex upʼéel barcoiʼ, baʼaleʼ páajchaj u máan ichil le  jaʼoʼ, maʼ búuliʼ. Noeeʼ jach maʼalob úuchik u beetik utiaʼal maʼ u yokol jaʼiʼ, utiaʼal lelaʼ meyajnaj u yiits cheʼ tiʼ utiaʼal u tsutsik tuláakal u yáamoʼob. Maʼ xaaneʼ tu bisaj cincuenta jaʼaboʼob tiʼ Noé u beetik le arcaoʼ (Génesis 6:14-16).

Baʼaleʼ maʼ chéen le tu beetiʼ. Noeeʼ kʼaʼabéetchaj u yoksik yaʼab janal utiaʼal letiʼ yéetel u familia bey xan utiaʼal le baʼalcheʼoboʼ. Yéetel kʼaʼabéetchaj u muchʼik yéetel u yoksikoʼob le baʼalcheʼob ichil le arca táanil tiʼ u káajal le Búulkabaloʼ. Bey túunoʼ, «Noeeʼ tu beetaj tuláakal jach jeʼel bix aʼalaʼabiktiʼ tumen Yuumtsil» Jéeobaoʼ. ¡Chéen tukult bukaʼaj wal úuchik u kiʼimaktal u yóol le ka tu tsʼoʼoksaj u beetik tuláakal le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ yéetel ka kʼalaʼab u joonai le arca tumen Jéeobaoʼ! (Génesis 6:19-21; 7:5, 16.)

Ka tsʼoʼok túuneʼ ka káaj le Búulkabaloʼ. Cuarenta kʼiin yéetel cuarenta áakʼab táan u kʼáaxal jaʼ, yéetel anchaj u pʼáatloʼob upʼéel jaʼab ichil le arca tak ka saʼapʼ u jaʼi le Búulkabaloʼ (Génesis 7:11, 12; 8:13-16). Tuláakal le kʼasaʼan máakoʼoboʼ kíimoʼob, chéen Noé yéetel u familia pʼáatoʼob way Luʼumeʼ.

Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le Búulkabal anchaj tu kʼiiniloʼob Noeoʼ «jumpʼéel kʼaʼajsaj iikʼ». ¿Baʼaxten ku yaʼalik beyoʼ? Tumen ku yaʼalikeʼ «le kaʼanoʼob yéetel le luʼum yanoʼob [bejlaʼoʼ], kanáantaʼanoʼob utiaʼal le kʼáakʼoʼ, tu yoʼolal u tʼaan Jajal Dios xan. Le kʼáakʼoʼ bíin u tóokoʼob tu kʼiinil le pʼis óoloʼ, le ken xuʼulsaʼakoʼob le máaxoʼob kʼasaʼanoʼoboʼ». Baʼaleʼ jeʼex úuchik tu kʼiiniloʼob Noeoʼ yaan xan máaxoʼob ken u salvartubaʼob. K-ojel bey kun úuchloʼ tumen Jéeoba Dioseʼ «u yojel u tok tiʼ le mukʼyajoʼoboʼ le máaxoʼob u kʼubmajoʼob u kuxtaloʼob tiʼ letiʼoʼ» (2 Pedro 2:5, 6, 9; 3:7).

Noeeʼ utúul máak jach uts chúukpaj u yóol u meyajt Dios kex jach kʼasaʼan le máakoʼob kuxlajoʼob tu kʼiiniloʼ. Tu beetaj tuláakal baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen Dios yéetel maʼ tu chʼaʼaj saajkil u beet baʼax maʼalobiʼ kex u yojel yaan u jach pʼektaʼal tumen le máaxoʼob maʼatech u meyajtkoʼob Diosoʼ. Wa k-beetik xan jeʼex tu beetiloʼ yaan k-lúubul utsil tiʼ Dios yéetel yaan k-salvartikba utiaʼal k-okol tiʼ le túumben Luʼum jach naatsʼ yaniloʼ (Salmo 37:9, 10).

[Tsolajiloʼob]

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 5]

Le baʼaxoʼob tu beetaj le nefilimoʼoboʼ tu beetaj u jóoʼsaʼal tsikbaloʼob tu yoʼolaloʼob

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 5]

Alinari/Art Resource, NY

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 7]

Wa k-beetik jeʼex tu beetil Noeiʼ yaan k-lúubul utsil tiʼ Dios