Tsolnuʼukoʼob utiaʼal le familiaʼoboʼ

 U yúuchul tsikbal yéetel le táankelem paalaloʼoboʼ

«Kaʼacheʼ teen yéetel in wíichameʼ ku páajtal k-tsikbalyéetel k-hijo, baʼaleʼ bejlaʼa yaan 16 jaʼaboʼob tiʼeʼ kutalamtaltoʼon k-ojéeltik baʼax ku tuklik. Ku kʼalkuba tu cuartoyéetel óoliʼ maʼatech u tʼaan t-éetel.» (MÍRIAM, KAJAʼAN MÉXICO)

«Úuch kaʼacheʼ jeʼel baʼaxak ka in waʼal tiʼ in paalaloʼobeʼ jach kuyuʼubkoʼob. Baʼaleʼ bejlaʼa tsʼoʼok u táankelemtaloʼobeʼ ku yaʼalikoʼobmix baʼal in wojel.» (SCOTT, KAJAʼAN AUSTRALIA)

WA TSʼOʼOK u táankelemtal a hijoeʼ maʼ xaaneʼ táan xan a aktáantik le baʼax tu yaʼalaj le taatatsiloʼob tu káajbaloʼ. Úuch kaʼacheʼ maʼ xaaneʼ jach maʼalob a tsikbal yéetel a hijo, baʼaleʼ bejlaʼeʼ maʼ tu yóotik tsikbal ta wéetel. Angela, utúul maamatsil kajaʼan Italiaeʼ ku yaʼalik: «Kaʼach chichan in hijoeʼ jach yaʼab kʼáatchiʼob ku beetikten. Baʼaleʼ bejlaʼeʼ teen kʼaʼabéet in kaxtik tsikbal tiʼ, wa maʼeʼ ku máan yaʼab kʼiinoʼob maʼatech k-tsikbal».

Jeʼex Angelaeʼ techeʼ maʼ xaaneʼ tsʼoʼok a tsʼáaik cuentaeʼ a hijoeʼ maʼatech u yóotik jach tsikbal ta wéetel jeʼex kaʼacheʼ. Jeʼel baʼaxak ka kʼáattiʼ utiaʼal a káajsik a tsikbal tu yéeteleʼ le bix u núukikoʼ ku yeʼesik maʼ u kʼáat tsikbal ta wéeteliʼ. Jeʼex ken a kʼáattiʼ: «¿Bix biniktech bejlaʼeʼ?», letiʼeʼ chéen ku núukik: «Maʼalob». Bey xan wa ka kʼáatik tiʼ a hija: «¿Baʼax sen úuch teʼ escuela bejlaʼoʼ?», letiʼ xaneʼ chéen ku yaʼalik: «Mix baʼal». Tsʼoʼoleʼ wa ka kʼáatiktiʼob: «¿Baʼaxten maʼ ta tsikbaltikten u maasil?», ku pʼáatal maas maʼ tu yaʼalikoʼob mix baʼal.

U jaajileʼ, yaan táankelem paalaloʼobeʼ ku yaʼalikoʼob baʼax ku tuklikoʼob. Baʼaleʼ le baʼax ku yaʼalikoʼoboʼ maʼ letiʼe baʼax u kʼáat u yuʼub le taatatsiloʼoboʼ. Edna, utúul maamatsil kajaʼan Nigeriaeʼ, ku yaʼalik: «Cada ken in waʼal tiʼ in hija ka u beet wa baʼaxeʼ, letiʼeʼ ku yaʼalik: “¡Maʼ waʼalikten mix baʼal!”». Ramón, kajaʼan Mexicoeʼ bey xan u yúuchultiʼ yéetel u hijo yaan 16 jaʼaboʼob tiʼoʼ, letiʼeʼ ku yaʼalik: «Óoliʼ sáamsamal k-baʼateltʼaan. Wa kin waʼaliktiʼ ka u beet wa baʼaxeʼ, ku kaxtik baʼax u yaʼalten utiaʼal maʼ u beetik».

Le taatatsiloʼoboʼ jeʼel u xuʼupul u pacienciaʼob ken u yiloʼob maʼ tu yóotik u hijoʼob tsikbal tu yéeteloʼobeʼ. Tak le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Tuʼux maʼ [tu] kʼáatchiʼitaʼal kaajeʼ, le meyajoʼob tukultaʼanoʼobeʼ maʼ tu béeytal» (Proverbios 15:22). Anna, utúul maamatsil kajaʼan Rusia táan u líiʼsik tu juunal u paalaloʼobeʼ, ku yaʼalik: «Ken in wil maʼ tu páajtal in wojéeltik baʼax ku tuklik in hijoeʼ, jach kin kʼuuxil ku taaktal tak in awat». Tu táankelmil le paalaloʼob, teʼ kʼiinoʼob tuʼux ku maas kʼaʼabéettal u tsikbal le taatatsiloʼob tu yéeteloʼoboʼ, ku pʼáatal maas maʼ tu yóotkoʼob tsikbal. ¿Baʼaxten?

Baʼaxten bey le paalaloʼoboʼ

U tsikbal máakeʼ maʼ chéen u núukik baʼax ku kʼáataʼal tiʼiʼ. Jesuseʼ tu yaʼaleʼ wíinikeʼ «ku yaʼalik yéetel u chiʼeʼ le baʼax chupmajil u puksiʼikʼaloʼ» (Lucas 6:45). Bey túunoʼ, ken tsikbalnak máakeʼ ku páajtal u kʼaj óoltik u maasil bey xan u kʼaj óoltaʼal. Le baʼax t-aʼalaj tu tsʼookaʼ ku chan talamtal tiʼ le paalaloʼoboʼ, tumen yaneʼeʼ kex tu  chichniloʼob séebaʼan u tsikbaloʼobeʼ, ken táankelemchajkoʼobeʼ ku pʼáatal suʼlakoʼob. Le máaxoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼoboʼ, ku yaʼalikoʼobeʼ le táankelmoʼoboʼ ku yuʼubikoʼob bey tuláakal máak jach chʼiikil u yil baʼax ku beetkoʼob yéetel baʼax ku yaʼalikoʼobeʼ. Utiaʼal túun maʼ u yuʼubkubaʼob beyaʼ, ku pʼáatal maʼ tu yóotkoʼob tʼaan yéetel bey ku kʼalkubaʼob tiʼ upʼéel cuarto tuʼux maʼ tu páajtal u yokol u taataʼobeʼ.

Uláakʼ baʼax beetik maʼ u yóotikoʼob tsikbaleʼ letiʼe u taaktal u chʼaʼatuklikoʼob tu juunaloʼob baʼax ken u beetoʼoboʼ. Lelaʼ deporsi bey u yúuchul tumen jeʼex u bin u maas nojochtal le paaloʼ bey xan u bin u pʼáatal maʼ utstutʼaan u yaʼalaʼaltiʼ baʼax unaj u beetkiʼ. Baʼaleʼ leloʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa jeʼel u páajtal u jóokʼol kajtal tu juunaleʼ, tumen tu táankelmil ku maas kʼaʼabéettaltiʼ u yáantaj u taataʼob. Yaan paalaloʼobeʼ jeʼex u bin u táankelemtaloʼobeʼ bey u bin u pʼáatal chéen tu juunaloʼob ku chʼaʼatuklikoʼob baʼax ken u beetoʼob yéetel maʼ tu yóotikoʼob u tsikbaltoʼob tiʼ mix máak.

Baʼaleʼ, maʼ xaaneʼ le táankelem paalaloʼoboʼ, maas ku chan tsikbaltkoʼob tiʼ u amigoʼob le baʼax ku tuklikoʼoboʼ. Jessica, utúul maamatsil kajaʼan way Mexicoeʼ, ku yaʼalik: «Úuch kaʼach chichan in hijaeʼ ku taal u tsikbalten baʼax talmiloʼob yantiʼ, baʼaleʼ bejlaʼeʼ tiʼ u amigaʼob ku tsikbaltik». Wa bey xan u beetik a hijoeʼ, maʼ tuklik wa tsʼoʼok u pʼáatal maʼ kʼaʼabéet a wáantaj tiʼiʼ. Le baʼax ku yaʼalik yaʼab táankelmoʼoboʼ ku yeʼesikeʼ kex maʼ u yaʼalikoʼob tiʼ u taataʼobeʼ, baʼaleʼ maas maʼalob u yilkoʼob le tsolnuʼukoʼob ku tsʼaʼabaltiʼob tumen u taataʼoboʼ ke le ku tsʼaʼabaltiʼob tumen u amigoʼoboʼ. Baʼaleʼ ¿baʼax unaj u beetik le taatatsil utiaʼal ka béeyak u tsikbal mantatsʼ yéetel u paalaloʼoboʼ?

Le baʼax unaj u beetik le taatatsiloʼoboʼ

Tukult bey táan a manejartik a camión tiʼ upʼéel toj bejeʼ. Tsʼoʼok u xáantaj joʼopʼok a bin baʼaleʼ maʼ kʼaʼabéetchajak a sen péeksik u guíailiʼ, baʼaleʼ ka jáan ilkeʼ tsʼoʼok a náatsʼal tiʼ upʼéel nojoch curva. Utiaʼal túun maʼ a jóokʼol paach buutʼeʼ, kʼaʼabéet a kanik a kʼech tubeel le guíaoʼ. Óoliʼ bey xan u yúuchul tiʼ le taatatsiloʼob ken táankelemchajak utúul u hijoʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ kaʼach chichaneʼ maʼ talam u tsikbaloʼob tu yéeteliʼ, baʼaleʼ beora tsʼoʼok u táankelemtalaʼ, yaan u kʼaʼabéettal u kʼexikoʼob le bix suukaʼanil u tʼaanoʼob tu yéeteloʼ. Le oʼolaleʼ maʼalob ka tuukulnakech tiʼ le kʼáatchiʼobaʼ:

▪ «¿Kin wóotik wa tsikbal yéetel in hijo teʼ súutuk u kʼáat tsikbal tin wéeteloʼ?» Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Tʼaanoʼob ku yaʼalaʼal tu kʼiinileʼ beyoʼob manzana oro u kaʼaj bajaʼan plata tiʼeʼ» (Proverbios 25:11). Jeʼex u yaʼalik le tekstoaʼ, kʼaʼabéet u kaxtik máak u súutukil utiaʼal u tsikbal yéetel u paalaloʼob. Tuukulnen tiʼ lelaʼ: utúul j-kolnáaleʼ maʼ tu páajtal u beetik u séeb kʼantal u yich u paakʼal mix u xankúuntik, baʼaxeʼ kʼaʼabéet u páaʼtik u kʼuchul u kʼiinil utiaʼal u jochik. A hijoeʼ maʼ xaaneʼ yaan tiʼ súutukiloʼob maas jeʼel u yóotik tsikbaleʼ. Le oʼolaleʼ ilawil a tsikbal tu yéetel teʼ súutukoʼob jeʼeloʼ. Frances, utúul maamatsil kajaʼan Australia, tu juunal ku líiʼsik u paalaloʼobeʼ, ku yaʼalik: «In hijaeʼ maases de áakʼab ku taal tin cuarto utiaʼal ka tsikbalnakoʼon, yaan kʼiineʼ ku chukik upʼéel hora tiaʼaniʼ [...]. Yaan horaeʼ ku chan talamtalten tumen utstintʼaan in wenel maʼ jach áakʼabchajkiʼ, baʼaleʼ teʼ súutukoʼob jeʼeloʼ ku páajtal k-tsikbaltik yaʼab baʼaloʼob».

_______

JEʼEL U PÁAJTAL A BEETIK BEYAʼ. Wa a hijo maʼ jach taak u tsikbaleʼ, jeʼel u páajtal a jóoʼleʼex xíimbal, a báaxleʼex u súutuk wa a beetkeʼex wa baʼax meyajil teʼ tuʼux kajaʼaneʼexoʼ. Teʼ súutukiloʼob beyaʼ, le táankelmoʼoboʼ maʼ xaaneʼ maas jeʼel u yóotkoʼob tsikbaleʼ.

_______

▪ «¿Kin naʼatik wa jach baʼax u kʼáat u yaʼale?» Job 12:11 ku yaʼalik: «Le xikinoʼ ku yuʼubik tubeel baʼaxoʼob ku yaʼalaʼal». Le oʼolaleʼ techeʼ unaj a wuʼuyik wa a naʼatik tubeel baʼax ku yaʼalik a hijo. Le táankelem paalaloʼoboʼ suukaʼan u yaʼalikoʼob tʼaanoʼob jeʼex leloʼobaʼ: «¡Mantatsʼ ka taasken bey utúul chan paaleʼ!», wa «¡Mix utéen ka wuʼuyik baʼax kin waʼalik!». Wa ku yaʼaliktech a paalaloʼob beyaʼ, maʼ unaj a waʼaliktiʼob maʼ jaaj baʼax ku yaʼalikoʼobiʼ, baʼaxeʼ maas maʼalob ka a wil a naʼatik jach baʼax u kʼáat u yaʼaloʼob. Jeʼex ken u yaʼaloʼob «¡Mantatsʼ ka taasken bey utúul chan paaleʼ!»,  maʼ xaaneʼ u kʼáat u yaʼal «In tuklikeʼ maʼ ta confiar tiʼ teen» yéetel ken u yaʼal «¡Mix utéen ka wuʼuyik baʼax kin waʼalik!» maʼ xaaneʼ u kʼáat u yaʼal «In kʼáat ka naʼat jach bix in wuʼuykimba». Le oʼolaleʼ ken u yaʼaltech wa baʼax a hijoeʼ ilawil a naʼatik baʼax jach tu jaajil u kʼáat u yaʼale.

_______

JEʼEL U PÁAJTAL A BEETIK BEYAʼ. Wa jach kʼuuxchajaʼan a hijo ken u yaʼaltech wa baʼaxeʼ, jeʼel u páajtal a waʼaliktiʼ beyaʼ: «In wojel táan a tsʼíikil, baʼaleʼ táan in wilik in naʼatikech. Aʼalten baʼaxten ka tuklik kin taaskech bey utúul chan paaleʼ». Ken joʼopʼok túun u tsolikeʼ jach chʼenxikinte yéetel chaʼa u tsʼoʼoksik u tʼaan.

_______

▪ «¿Táan wa in beetik u náachtal in hijo yoʼolal bix in tʼanik?»

Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Le máaxoʼob ku [yilikoʼob] u yantal jeetsʼeloʼ, ku paakʼaloʼob ich jeetsʼel utiaʼal u jochikoʼob jumpʼéel toj kuxtal» (Santiago 3:18). Yéetel baʼaxoʼob ka waʼalik bey xan yéetel baʼaxoʼob ka beetkeʼ ilawil «u yantal jeetsʼel» utiaʼal u yuʼubkuba maʼalobil a hijo, beyoʼ jeʼel u taaktal u tsikbal ta wéeteleʼ. Kʼaʼajaktecheʼ a meyajeʼ a wáantik a hijo maʼ a beetik u kʼuuxiliʼ. Kyung-Joon, utúul taatatsil kajaʼan Coreaeʼ, ku yaʼalik: «Utúul maʼalob taatatsileʼ maʼatech u yaʼalik tʼaanoʼob jeʼex leloʼobaʼ: “Beyech utúul chan paaleʼ, ¿baʼax kʼiin ken yanak a naʼat?” wa “¿Jaytéen kʼaʼabéet in waʼaliktech?”. Jach suuk kaʼach in waʼalik le tʼaanoʼob tiʼ in paalaloʼobaʼ, baʼaleʼ tin tsʼáa cuentaeʼ maʼ utstutʼaanoʼob le bix in tʼankoʼoboʼ mix le baʼax kin waʼaliktiʼoboʼ».

_______

JEʼEL U PÁAJTAL A BEETIK BEYAʼ. Wa maʼ tu núukik a hijo le baʼax ka kʼáatiktiʼoʼ, kaxt yaanal bix jeʼel a kʼáatiktiʼeʼ. Jeʼex wa a kʼáat a wojéelt bix biniktiʼ teʼ kʼiin jeʼeloʼ, jeʼel u páajtal a yáax tsikbaltiktiʼ bix biniktecheʼ yéetel ilawil bix u yuʼubikuba. Wa a kʼáat a wojéelt baʼax ku tuklik yoʼolal upʼéel wa baʼaxeʼ, maʼ yáax kʼáatik tiʼ letiʼ baʼax ku tuklik, baʼaxeʼ kʼáattiʼ: «¿Baʼax ku tuklik a amiga yoʼolal lelaʼ?», tsʼoʼoleʼ aʼaltiʼ: «Techeʼ, ¿baʼax jeʼel a waʼaliktiʼeʼ?».

_______

U tsikbal máak yéetel le táankelem paalaloʼoboʼ maʼ upʼéel baʼal maʼ tu páajtal u beetaʼaliʼ. Jeʼex ken a wil u kʼaʼabéettaleʼ unaj a kʼexik bix a káajsik a tsikbal tu yéeteloʼob. Tʼaanen yéetel uláakʼ taatatsiloʼob tu kanaj u yáant u paalaloʼob (Proverbios 11:14). Ken tsikbalnakech yéetel a paalaloʼobeʼ unaj a chʼenxikintik baʼax ku yaʼalikoʼob, maʼ jáan tʼaan yéetel maʼ jáan pʼuʼujul (Santiago 1:19). Kex chan talameʼ «chʼijeseʼexoʼob tiʼ jumpʼéel toj kuxtal yéetel tiʼ u kaʼansajil Yuumtsil» Jéeoba (Efesoiloʼob 6:4).

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 26]

TUKULTE

▪ ¿Bix tsʼoʼok u jelpajal in paal desde ka ook tu táankelmil wa tu x-lóoʼbaynil?

▪ ¿Baʼaxoʼob unaj in beetik utiaʼal u páajtal in tsikbal tu yéetel?

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 26]

Le baʼax ku yaʼalik jujuntúul taatatsiloʼoboʼ

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 26]

«In hijoeʼ maas ku tsikbal wa tiaʼanoʼon yéetel uláakʼ máakoʼobeʼ. Ken pʼáatkoʼon t-juunaleʼ, kin wilik u seguer in tsikbal tiʼ le baʼaxoʼob táan kaʼach u tʼaanoʼ.» (ANGELA, KAJAʼAN ITALIA)

«Tsʼoʼok k-ilkeʼ k-paalaloʼobeʼ maas ku yóotkoʼob tsikbal wa k-aʼaliktiʼob jach maʼalob baʼax ku beetkoʼob yéetel k-jach yaabiltmoʼob.» (DONIZETE, KAJAʼAN BRASIL)

«Yaʼab baʼaxoʼob tsʼoʼok in kanik ikil in tsikbal yéetel nukuch máakoʼob líiʼsaʼaboʼob jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ. Kin kʼáatiktiʼob baʼax ku tuklikoʼob kaʼach tu táankelmiloʼob yéetel bix úuchik u yáantaʼaloʼob tumen u taataʼob.» (DAWN, KAJAʼAN GRAN BRETAÑA)