Le baʼaxoʼob k-kanik tiʼ Maríaoʼ

¿Táan wa aktáantik upʼéel talamil baʼaleʼ maʼ a wojel bix jeʼel a wutskíintkeʼ? ¿Táan wa máansik talamiloʼob tumen minaʼantech taakʼin? ¿Chiʼichnakech yéetel saajkech wa tumen anchaj a bin kajtal táanxel luʼumil? ¿Táan wa muʼyaj tumen tsʼoʼok u kíimil utúul máax a yaabilmaj?

¿A WOJEL wa María, u maama Jesuseʼ tu aktáantaj xan le talamiloʼobaʼ? Le bix úuchik u chúukpajal u yóol u aktáantoʼoboʼ ku kaʼansiktoʼon xan bix unaj k-beetik.

Maríaeʼ utúul tiʼ le koʼoleloʼob maas jach kʼaj óolaʼanoʼoboʼ. Dioseʼ tu tsʼáaj u páajtalil tiʼ u táakpajal utiaʼal u béeytal le baʼax u tukulmoʼ. Bejlaʼeʼ u millonesi máakoʼob adorartik María. Le Iglesia Catolicaoʼ ku kaʼansik unaj u adorartaʼal tumen tu yeʼesaj fe, ku chʼaʼik óotsilil yéetel ku tsʼáaik esperanza. Tsʼoʼoleʼ ku yaʼalikeʼ chéen letiʼ jeʼel u páajtal u natsʼik máak yiknal Dioseʼ.

¿Baʼaleʼ bix unaj k-ilik María? Yéetel ¿bix u yilaʼal tumen Dios?

Upʼéel jach nojoch meyaj

Maríaeʼ hijatsil kaʼach tiʼ Helí, utúul israelita tiʼ u taal tu chʼiʼibal Judaeʼ. Le yáax ka chʼaʼachiʼitaʼab teʼ Bibliaoʼ yaan yil yéetel upʼéel baʼal jach nojoch. Le tiaʼan Nazaretoʼ, tu chíikbesuba utúul ángel tiʼeʼ ka tu yaʼalaj: «¡Kin tsikikech, jach kʼambeʼenchajaʼanech! Yuumtsil yaan ta wéetel». Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Maríaeʼ jach jaʼakʼ u yóol ka joʼopʼ u tuklik baʼaxten tsikaʼab beyoʼ. Le ángel túunoʼ tu yaʼalajtiʼ tsʼoʼok u yéeyaʼal utiaʼal upʼéel nojoch meyaj: U bisik tu jobnel, u síijsik yéetel u nojochkíintik u Hijo Dios (Lucas 1:26-33).

Utiaʼal le x-chʼúupal maʼ tsʼokaʼan u beelaʼ, le meyaj tsʼaʼabtiʼoʼ upʼéel baʼax maʼ chéen chʼaʼabil u beetaʼaliʼ. Maʼ xaaneʼ tu tuklaj mix máak kun creertik wa embarazarnaj yoʼolal u kiliʼich muukʼ Dios, yéetel maʼ xaaneʼ tu tuklaj yaan u pʼaʼatal tumen José, le máax yéetel u yaʼalmaj u tsʼoʼokol u beeloʼ, yéetel u castigartaʼal tu táan le kaajoʼ (Deuteronomio 22:20-24). Kex beyoʼ letiʼeʼ upuul ka tu yaʼalaj jeʼel u beetik le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ.

Letiʼeʼ tu kʼamaj u beetik baʼax u kʼáat Jéeoba tumen jach u yojel yaan u kanáantaʼal. Le oʼolaleʼ tu núukaj tiʼ le angeloʼ: «Teneʼ u x-palitsilen Yuumtsil; u beet Jajal Dios tin wéetel jeʼel bix tsʼoʼok a waʼaliktenaʼ». Jeʼex k-ilkoʼ Maríaeʼ jach jatsʼuts tu yilil le meyaj tsʼaʼabtiʼoʼ le oʼolal tu kʼamaj kex jeʼel baʼalak kaʼach ka úuchuktiʼeʼ (Lucas 1:38).

Ka tsʼoʼokeʼ Maríaeʼ tu yaʼalaj tiʼ José  embarazada, letiʼ túuneʼ tu chʼaʼatuklaj u pʼatik. Le Bibliaoʼ maʼ tu yaʼalik jaypʼéel kʼiin tu bisaj tiʼ José u chʼaʼatuklik baʼax ken u beete, baʼaleʼ jach wal muʼyajnaj tu kaʼatúulaloʼobeʼ. Chéen tukult bukaʼaj úuchik u kiʼimaktal u yóoloʼob ka túuxtaʼab utúul ángel tumen Jéeoba utiaʼal u yaʼal tiʼ José, Maríaeʼ embarazada yoʼolal u kiliʼich muukʼ Dios. Tu séebaʼanil túun Joseeʼ tu bisaj María tu yotoch utiaʼal ka ilaʼak táan u tsʼoʼokol u beel tu yéetel (Mateo 1:19-24).

Talamiloʼob tu jáan aktáantaj

Jeʼex tuláakal koʼolel yáax kun antal u chaambaleʼ, maʼ xaaneʼ Maríaeʼ tu líiʼsuba yéetel tuláakal baʼax kʼaʼabéet táanil tiʼ u síijil u chaambaloʼ. Baʼaleʼ maʼ úuch jeʼex u tukulmoʼ tumen le taʼaytak u síijloʼ, le emperador César Augustooʼ chéen ka tu jáan aʼalaj tuláakal máak unaj u bin teʼ kaaj tuʼux sijnal utiaʼal ka u tsʼíibt u kʼaabaʼob tiʼ upʼéel censooʼ. María túun yéetel Joseeʼ anchaj u viajaroʼob Belén 150 kilometros u náachil, maʼ xaaneʼ Maríaeʼ yóokʼol utúul chan burro bisaʼabi. Ka kʼuchoʼobeʼ joʼopʼ u kaxtikoʼob upʼéel naj maʼalob utiaʼal ka síijik le chaambaloʼ baʼaleʼ maʼ yanchaji tumen jach chuup le kaajoʼ, le oʼolal pʼáatoʼob tiʼ upʼéel kúuchil tuʼux ku kʼaʼalal le baʼalcheʼoboʼ. U síijsaʼal utúul chaambal tiʼ upʼéel kúuchil beyaʼ maʼ chéen chʼaʼabiliʼ le oʼolal Maríaeʼ chan sajakchaj waleʼ.

Teʼ súutuk jeʼeloʼ, Maríaeʼ jach tu kʼáataj wal u yáantaj Jéeobaeʼ tumen u yojel jach jeʼel u kanáantaʼal letiʼ yéetel u chan hijoeʼ. Maʼ sáam síijik túun le chaambaloʼ ka kʼuch u jaats j-kanan tamanoʼob xíimbaltik, letiʼobeʼ bin u yiloʼob tumen aʼalaʼabtiʼob tumen le angeloʼoboʼ le chaambal tsʼoʼok u síijloʼ, Cristo le máax kun salvartikoʼoboʼ. Le táan u tʼaan le j-kanan tamanoʼoboʼ «Maríaeʼ tu taʼakaj tuláakal [...] tu puksiʼikʼal» le baʼax tu yaʼaloʼoboʼ. U tuukul tiʼ le baʼaloʼoboʼ le áant utiaʼal ka muʼukʼaʼanchajak u fe (Lucas 2:11, 16-19).

¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon lelaʼ? Tuláakloʼon yaan u yantaltoʼon nukuch talamiloʼob. Tsʼoʼoleʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalik «u súutuk u jáan úuchul wa baʼax» jeʼel u beetik u yantal talamil ichil u kuxtal máakeʼ (Eclesiastés 9:11, NM). Wa ka jáan úuchuktoʼon upʼéel baʼal beyoʼ, ¿baʼax jeʼel k-beetkeʼ? Maʼ unaj k-chaʼik u lúubul k-óol mix k-aʼalik Dios beetik u yúuchultoʼoniʼ, baʼaxeʼ kʼaʼabéet k-maas natsʼikba tu yiknal jeʼex tu beetil Maríaoʼ. Wa k-xokik le Biblia yéetel k-tuukul tiʼ le baʼax ku yaʼalikoʼ yaan u páajtal k-aktáantik jeʼel baʼalak talamil ka yanaktoʼoneʼ.

Óotsil yéetel yanji u bin táanxel luʼumil

Maʼ chéen chʼaʼabil le kuxtal tu máansaj Maríaoʼ. Tu máansaj óotsilil yéetel yanji u bin kajtal táanxel luʼumil. Bejlaʼeʼ  yaʼab máakeʼ bey xan yaniloʼoboʼ. Ku yaʼalaʼaleʼ «táanchumuk tiʼ le máaxoʼob kajaʼanoʼob way Luʼumeʼ (óoliʼ 3,000 millones máakoʼob), sáamsamaleʼ ku yilik u máansik u kuxtaloʼob chéen yéetel kaʼapʼéel dólar». Tak teʼ luʼumiloʼob tuʼux ku tuklaʼal jach yaan taakʼinoʼ, u millonesi máakoʼobeʼ jach istikiaj u chúukpajal u tojol le baʼaxoʼob kʼaʼabéettiʼoboʼ. Utiaʼal le máakoʼobaʼ jach ku talamtal u kaxkoʼob baʼal u jaant u familiaʼob, u nookʼoʼob yéetel tuʼux u yantaloʼob.

Kex upʼíit baʼax ku yaʼalik u Evangelioiloʼob Mateo, Marcos, Lucas yéetel Juan, yoʼolal María yéetel Joseeʼ, le baʼax ku yaʼalikoʼoboʼ ku yáantkoʼon k-ileʼ letiʼobeʼ óotsiloʼob. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ cuarenta kʼiinoʼob síijik Jesuseʼ, binoʼob teʼ templo u kʼuboʼob le siibal ku yaʼalik le Leyoʼ: «Kaʼatúul mukuy wa kaʼatúul tsuutsuy» (Lucas 2:22-24). * U jaajileʼ le siibalaʼ chéen jeʼel kaʼach u páajtal u kʼuʼubul tumen le máaxoʼob minaʼantiʼob u tojol utiaʼal u mankoʼob utúul chan tamanoʼ. Lelaʼ ku yeʼesikeʼ maʼ yaʼab taakʼin yantiʼobiʼ. Kex beyoʼ páajchaj u líiʼsik u paalaloʼob yéetel yaabilaj. Baʼax maas ku yilik u beetkoʼob kaʼacheʼ u kaʼansik u paalaloʼob u yaabiltoʼob Dios (Deuteronomio 6:6, 7).

Baʼaleʼ Maríaeʼ tu aktáantaj uláakʼ upʼéel nojoch talamil: le maʼ úuch síijik Jesusoʼ, utúul angeleʼ tu yaʼalaj tiʼ José ka púutsʼuk yéetel u familia yéetel ka xiʼikoʼob tu kaajil Egipto (Mateo 2:13-15). Lelaʼ u kaʼatéen u kʼaʼabéetchajal u bin María yaanal tuʼuxoʼ, baʼaleʼ beoraaʼ yaanal luʼumil kun bin. Kex Egipto yaan uláakʼ israelitaʼob kajaʼanoʼobeʼ, u bin kajtal máak yaanal luʼumileʼ ku beetik u chiʼichnaktal yéetel u lúubul u yóol máak. Tuláakal le u millonesi máakoʼob ku binoʼob kajtal táanxel luʼumil utiaʼal u yutsil u paalaloʼob wa utiaʼal maʼ u yúuchul upʼéel loob tiʼobeʼ, jach ku naʼatkoʼob xan bix tu yuʼubiluba María.

Utúul jach maʼalob atantsil yéetel maamatsil

Le Evangelioʼoboʼ maases chéen ku tʼaanoʼob tiʼ María le ka síij Jesusoʼ yéetel le maʼ yaʼab jaʼaboʼob yantiʼoʼ. Kex beyoʼ k-ojel María yéetel Joseeʼ yanchaj kex uláakʼ seis u paalaloʼob. ¿Baʼax eʼesik jach jaaj beyoʼ? Letiʼe baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ.

Mateo 1:25 ku yaʼalikeʼ Joseeʼ «mix baʼal yanchaj u yil yéetel [María], pʼis síijik u chan paal[eʼ]». Lelaʼ ku yeʼeskeʼ Joseeʼ jach nojoch baʼal xan úuchik u yilik le páajtalil tsʼaʼab tiʼ María utiaʼal u bisik u Hijo Dios tu jobneloʼ. Yoʼolal lelaʼ maʼ séeb yanchaj mix baʼal u yil yéetel Maríaiʼ. Baʼaleʼ ken u yaʼal le teksto «pʼis síijik u chan paal[eʼ]», ku tsʼáaik naʼatbileʼ ka tsʼoʼokeʼ yanchaj baʼal u yil tu yéetel jeʼex suukil ichil le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ. Le oʼolal yanchaj uláakʼ u xibil paalaloʼob, le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Santiago, José, Simón yéetel Judas u kʼaabaʼob, yéetel anchaj xan kex kaʼatúul u x-chʼupul paalaloʼob (Mateo 13:55, 56). Baʼaleʼ mix utúul tiʼ u yíitsʼnoʼob Jesús yanchajoʼob yoʼolal u kiliʼich muukʼ Dios. *

Maríaeʼ, utúul koʼolel jach utstutʼaan u adorartik Dios. Kex le Ley maʼ tu yaʼalik kaʼach kʼaʼabéet u bin le koʼoleloʼob Jerusalén u kʼiimbesoʼob le Pascuaoʼ, letiʼeʼ cada jaʼab  kaʼach ku láakʼintik José teʼ kʼiimbesajiloʼ (Lucas 2:41). Lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ tuláakal le viaje ku beetkoʼoboʼ óoliʼ 300 kilómetros. Le oʼolal maʼ chéen chʼaʼabil kaʼach u binoʼob yéetel u mejen paalaloʼobiʼ, kex beyoʼ kiʼimak u yóoloʼob táan u binoʼob.

Bejlaʼa xaneʼ yaʼab atantsiloʼob yéetel maamatsiloʼobeʼ ku jóoʼskoʼob u súutukil utiaʼal u adorarkoʼob Dios jeʼex tu beetil Maríaoʼ. ¿Máasaʼ le koʼoleloʼobaʼ jach ku yeʼeskoʼob kabal óolal yéetel chúukaʼan óolal? U tuukuloʼob tiʼ baʼaxoʼob tu beetaj Maríaeʼ le kun áantkoʼob utiaʼal ka u tsʼaʼob táanil u meyajtikoʼob Dios yéetel maʼ u tsʼíiboltkoʼob u yantaltiʼob yaʼab baʼaloʼob. Jeʼex Maríaeʼ letiʼobeʼ u yojloʼobeʼ u múul meyajtkoʼob Dios yéetel tuláakal u familiaʼobeʼ letiʼe baʼax beetik u maas yantal kiʼimak óolaltiʼoboʼ.

Utéenjeak le táan u suut María yéetel tuláakal u familia le ka tsʼoʼok le Pascuaoʼ, tu yiloʼobeʼ maʼ táan u suut Jesús tu yéeteloʼobiʼ, teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ yaan 12 jaʼaboʼob tiʼ Jesús. ¡Chéen máans ta tuukul bukaʼaj úuchik u chiʼichnaktal yéetel u muʼyaj María ichil le óoxpʼéel kʼiinoʼob maʼ u kaxtoʼoboʼ! Ka túun tu yiloʼob teʼ templooʼ, Jesuseʼ tu yaʼalajtiʼob: «¿Maʼ wa a wojeleʼex tiʼ u baʼaliloʼob in Taata unaj in wantaliʼ?». Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Maríaeʼ «táan u taʼakik tu puksiʼikʼal tuláakal le baʼaloʼobaʼ». U tuukul kaʼach María tiʼ le baʼaxoʼob tu yaʼalaj yéetel tu beetaj Jesús tu táankelmiloʼ, ku yeʼeskeʼ jach u yaabilmaj Dios. Maʼ xaaneʼ ka máan kʼiineʼ letiʼ tsikbalt le baʼaxoʼob úuch ichil u kuxtal Jesús tiʼ le máaxoʼob tsʼíibt le Evangelioʼoboʼ (Lucas 2:41-52).

 U kíimil utúul máax yaabiltaʼan

¿Baʼax úuch yéetel José? Teʼ Evangelioʼoboʼ u tsʼook úuchik u chʼaʼachiʼitaʼal Joseeʼ letiʼe ka bin u kaxtoʼob Jesús teʼ templooʼ. Yoʼolal lelaʼ yaan máaxoʼob tuklikeʼ Joseeʼ kíim táanil tiʼ u káajsik u meeyjil kʼaʼaytaj Jesús. * U jaajileʼ maʼ k-ojel jach baʼax kʼiin ka kíim Joseiʼ, baʼaleʼ k-ojleʼ le taʼaytak u tsʼoʼoksik Jesús le meyaj túuxtaʼab u beet way Luʼumoʼ tsʼokaʼaniliʼ u kíimleʼ. ¿Baʼaxten k-aʼalik beyoʼ? Tumen Jesuseʼ táanil tiʼ u kíimleʼ tu yaʼalaj tiʼ apóstol Juan ka u kanáant María (Juan 19:26, 27). Wa kuxaʼan kaʼach Joseeʼ bejlaʼa maʼ tu kʼubéentik u maama tiʼ le apóstol Juanoʼ.

¡Jach túun yaʼab baʼax úuch ichil u kuxtal María yéetel José! Tsikbalnajoʼob yéetel angeloʼob, púutsʼoʼob tiʼ utúul kʼasaʼan rey, yaʼab utéenel anchaj u pʼatikoʼob le tuʼux kajaʼanoʼoboʼ yéetel kex yaʼabchaj u paalaloʼobeʼ tu tsʼáajoʼob baʼax kʼaʼabéettiʼob. Maʼ xaaneʼ jach yaʼab áakʼaboʼob tu máansoʼob táan u tsikbaltkoʼob baʼax kun úuchul tiʼ Jesús ken nojochchajak yéetel wa táan u kaʼanskoʼob tubeel... Baʼaleʼ u yajileʼ Maríaeʼ kíim u yíicham.

Bejlaʼa xaneʼ yaʼab máakoʼob táan u muʼyajoʼob tumen tsʼoʼok u kíimil u núupoʼob yéetel kex ka máanak yaʼab jaʼaboʼobeʼ maʼ tu xuʼulul u yuʼubkubaʼob chéen tu juunaloʼob. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼob utiaʼal maʼ u jach lúubul u yóoloʼobeʼ? Le baʼax áant Maríaoʼ: U muʼukʼaʼantal u fejoʼob yéetel u yojéeltkoʼob jach tu jaajil yaan u kaʼa kuxkíintaʼal le kimenoʼoboʼ (Juan 5:28, 29). * Baʼaleʼ kex María líikʼ u yóoleʼ láayliʼ anchaj u yilik bix ken u nojochkíint tu juunal u paalaloʼob jeʼex u beetik yaʼab koʼoleloʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ.

Jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ ka tsʼoʼok u kíimil Joseeʼ, Jesús tsʼáa tuláakal baʼax kʼaʼabéet tiʼ u maama yéetel tiʼ u yíitsʼnoʼob. Yéetel jeʼel xan u páajtal k-aʼalikeʼ jeʼex binik u nojochtal u yíitsʼnoʼobeʼ áantajnajoʼob xan. Beyoʼ le «yaan míin treinta jaʼaboʼob tiʼ Jesus[oʼ]» tu pʼataj u yotoch utiaʼal u káajsik u meeyjil  kʼaʼaytaj (Lucas 3:23). Ken nojochchajak le paalaloʼob yéetel ken lukʼukoʼob tu yotochoʼoboʼ, le taatatsiloʼoboʼ ku chan okʼom óoltaloʼob tumen jach u yaabiltmoʼob, jach suukchajaʼanoʼob tu yéeteloʼob yéetel yaʼab baʼaxoʼob u beetmoʼob tu yoʼolaloʼob. Yaan kʼiin xaneʼ ku kiʼimaktal u yóoloʼob yoʼolal le baʼax ku beetik u paalaloʼoboʼ, baʼaleʼ maas utstutʼaanoʼob wa naatsʼ tiʼ letiʼob yanoʼob. Le máaxoʼob uchaʼantiʼob beyaʼ ku naʼatkoʼob bix tu yuʼubiluba María ka lukʼ Jesús tu yotoch.

Uláakʼ talamiloʼob

Maríaeʼ tu aktáantaj uláakʼ upʼéel talamil ichil u familia. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ kex yaʼab máaxoʼob ku tsʼáaikoʼob kaʼach u fejoʼob tiʼ Jesuseʼ, u yíitsʼinoʼobeʼ maʼ tu tsʼáaj u fejoʼob tiʼ letiʼiʼ (Juan 7:5). Maríaeʼ jach wal tu tsikbaltaj tiʼ u paalaloʼob le baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen utúul angeloʼ, Jesuseʼ «u Paal Jajal Dios» (Lucas 1:35). Kex beyoʼ Santiago, José, Simón yéetel Judaseʼ, ku yilkoʼob kaʼach Jesús bey chéen u sukuʼunoʼobeʼ. Jeʼex k-ilkoʼ, le máaxoʼob yaan ichil u familia Maríaoʼ maʼ upʼéeliliʼ baʼax ku creerkoʼob kaʼachiʼ.

¿Baʼax tu beetaj María? ¿Lúub wa u yóol tumen ku tuklik maʼ ken u kʼex u tuukul u paalaloʼob? Maʼatech. Utéenjeakileʼ Jesuseʼ ook tiʼ upʼéel naj tu kaajil Galilea utiaʼal u janal, teʼeloʼ yaʼab máakoʼob tu muchʼubaʼob utiaʼal uʼuyik u tsikbal. Ichiloʼobeʼ tiaʼan u maama yéetel u yíitsʼnoʼobiʼ. Maʼ xaaneʼ le tuʼux bin Jesusoʼ maʼ náach yaan teʼ tuʼux kajaʼan u maamaoʼ, le oʼolal béeychaj u bin María yéetel u paalaloʼobiʼ. Maʼ xaan xaneʼ Maríaeʼ tu beetaj lelaʼ utiaʼal u yilik wa jeʼel u kʼexik u tuukul u paalaloʼobeʼ (Mateo 12:46, 47).

Le baʼax úuchaʼ ku beetik k-tuukul tiʼ tuláakal le máaxoʼob ku yilik u tsaypachtikoʼob Jesús kex u maasil u familiaʼob maʼ u kʼáat u beetoʼobiʼ. Jeʼex Maríaeʼ maʼ unaj u lúubul u yóoloʼobiʼ. Kʼaʼajaktoʼoneʼ yaʼab máakoʼobeʼ ku máan yaʼab jaʼab táan u yáantik u láakʼtsiloʼob utiaʼal ka u natsʼubaʼob tiʼ Jéeoba, tak ken u beetoʼob. Yéetel kex maʼ u yóotikoʼob u meyajtoʼob Dioseʼ, maʼ u tuʼubultoʼoneʼ letiʼeʼ jach nojoch baʼal u yilik u chúukpajal k-óol áantoʼob (1 Pedro 3:1, 2).

Le baʼax maas beet u muʼyajoʼ

Baʼaleʼ yaan upʼéel baʼax beet u maas muʼyaj María jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ. Lelaʼ letiʼe ka tu yilaj bix u pʼektaʼal u hijooʼ, bix  u beetaʼal u muʼyaj yéetel bix úuchik u kíimsaʼal. Ku yaʼalaʼaleʼ kex wa chichan wa nojcheʼ, «minaʼan uláakʼ baʼax maas yaj jeʼex u kíimil utúul u hijo máakeʼ». Jeʼex aʼalaʼanil teʼ Bibliaoʼ, Maríaeʼ tu yuʼubaj bey táatsʼ máansaʼab u puksiʼikʼal yéetel upʼéel máaskabeʼ (Lucas 2:34, 35).

¿Tu chaʼaj wa María u jach lúuʼsaʼal u yóol yéetel u náachkuntaʼal tiʼ Dios tumen le baʼaxoʼob tu muʼyajtoʼ? Maʼatech. Le ka chʼaʼachiʼitaʼab tu kaʼatéen teʼ Bibliaoʼ u muchʼmuba yéetel u disipuloʼob Cristo. ¿Baʼax túun ku beetkoʼob? Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ táan kaʼach «u múuchʼ payalchiʼob», tsʼoʼoleʼ tiaʼan xan u yíitsʼnoʼob Jesusiʼ, tumen teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ tsʼoʼok u tsʼáaik u fejoʼob tiʼ Jesús le oʼolal táan kaʼach u múul oraroʼob yéetel u maamaʼob. ¡Chéen tukult bukaʼaj wal úuchik u kiʼimaktal u yóol Maríaeʼ! (Beetaʼanoʼob [Hechos] 1:14.) *

Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ Maríaeʼ tu beetuba utúul maʼalob atantsil yéetel maamatsil, yéetel jach yaʼab baʼaloʼob úuch ichil u kuxtal. Chúukpaj u yóol u aktáant le talamiloʼob anchaj ichil u kuxtaloʼ, yéetel yaʼab utsiloʼob tu kʼamaj úuchik u jach kʼubik u yóol u meyajt Dios. Le oʼolaleʼ ken yanaktoʼon talamil wa ken yanak talamil tiʼ k-familiaeʼ, maʼalob xan ka chúukpajak k-óol jeʼex tu beetil Maríaoʼ (Hebreob 10:36).

Yoʼolal le jach nojoch meyaj tsʼaʼab tiʼ Maríaoʼ, ¿maʼalob wa túun ka adorartaʼak?

[Tsolajiloʼob]

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 5]

Anchaj u binoʼob kajtal Egipto

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 8]

Minaʼan uláakʼ baʼax maas yaj jeʼel u yúuchul tiʼ utúul maamatsileʼ

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 6]

¿Jach wa tu jaajil yanchaj u yíitsʼnoʼob Jesús?

Jach tu jaajil yanchaji. Le Evangelioʼoboʼ yaʼab utéenel ku yeʼeskoʼob jach beyoʼ, baʼaleʼ jujuntúul máakoʼobeʼ jejeláas baʼax tsʼoʼok u yaʼalikoʼob utiaʼal u yeʼeskoʼob maʼ jaajiʼ (Mateo 12:46, 47; 13:54-56; Marcos 6:3). Ku yaʼalikoʼobeʼ Maríaeʼ maʼ yanchaj uláakʼ u paalaliʼ. Baʼaleʼ jujuntúul máakoʼob u xokmoʼob jach baʼax u kʼáat u yaʼal u tʼaaniloʼob le Bibliaoʼ ku yaʼalikoʼob yaan kaʼapʼéel baʼax eʼesik maʼ jaaj le baʼax ku yaʼalik le máakoʼoboʼ. Yáaxeʼ ku yaʼalikoʼobeʼ le máakoʼobaʼ chéen táan u kaxtikoʼob u jaajkúuntikoʼob le baʼax ku kaʼansik le Iglesiaoʼ: Maríaeʼ maʼ yanchaj mix baʼal u yil yéetel xiibiʼ. U kaʼapʼéeleʼ ken jach xakʼaltaʼak le baʼax ku yaʼalikoʼoboʼ ku chíikpajal maʼ jaajtakiʼ.

Upʼéel tiʼ le jejeláas baʼaxoʼob tsʼoʼok u yaʼalik le máakoʼoboʼ yaan yil yéetel u yíitsʼnoʼob Jesús, ku yaʼalikoʼobeʼ le u «yíitsʼnoʼob» ku yaʼalaʼaloʼ, u jaajileʼ u paalaloʼob José yanchajtiʼ yéetel uláakʼ koʼolel táanil tiʼ u tsʼoʼokol u beel yéetel María. Baʼaleʼ lelaʼ maʼ jaajiʼ, tumen wa maʼeʼ bejlaʼa maʼ Jesús u yáax paaloʼobeʼ yéetel maʼ tiʼ letiʼ unaj u tsʼaʼabal le reino tsʼaʼan kaʼach tiʼ Davidoʼ (2 Samuel 7:12, 13).

Uláakʼ baʼax ku yaʼalikoʼobeʼ, le u «yíitsʼnoʼob» Jesús ku yaʼalaʼaloʼ u jaajileʼ u primoʼob bin. Baʼaleʼ leloʼ maʼ jaaj xaniʼ, tumen teʼ Kiliʼich Tsʼíiboʼob ich Griegooʼ yaanal tʼaanoʼob ku meyaj utiaʼal u yúuchul tʼaan tiʼ utúul íitsʼintsil, tiʼ utúul primotsil wa tiʼ utúul láakʼtsil. Le oʼolal Frank Gaebelein, utúul máak jach kaʼanchajaʼan u xookeʼ, ku yaʼalikeʼ le baʼax ku kaʼansik le máakoʼoboʼ maʼ tu páajtal u creertaʼal. Le Diccionario Teológico del Nuevo Testamentooʼ, ku yaʼalikeʼ le tʼaan meyajnaj teʼ Bibliaoʼ maas unaj u naʼataʼal táan u tʼaan tiʼ u yíitsʼnoʼob Jesús. Ku yaʼalik xaneʼ tak «Tertulianoeʼ tʼaanaj tiʼ u paalaloʼob José yéetel María anchajoʼob tsʼokaʼaniliʼ [u síijil Jesuseʼ] [...]. Le oʼolal jeʼel u páajtal u yaʼalaʼal anchaj u yíitsʼnoʼobeʼ, xiiboʼob yéetel koʼoleloʼob».

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 7]

Maʼ tu chʼaʼaj saajkil u kʼex u religioniʼ

U taataʼob Maríaeʼ judíoʼob, le oʼolal letiʼeʼ líikʼ ichil u religión le judíoʼoboʼ. Ku bin kaʼach u adorart Dios teʼ sinagoga, le kúuchil tuʼux ku adorar le judíoʼoboʼ, yéetel ku bin xan teʼ templo yaan Jerusalenoʼ. Baʼaleʼ jeʼex úuchik u bin u naʼatik bix u kʼáat Dios ka adorartaʼakeʼ, tu yileʼ le baʼaxoʼob kaʼansaʼantiʼoʼ pʼáat maʼ maʼalob u yilaʼal tumen Diosiʼ. Letiʼeʼ u yojel kaʼacheʼ u nuuktakil u religión le judíoʼoboʼ letiʼob beet u kíimsaʼal u hijooʼ. Tsʼoʼoleʼ, Jesuseʼ táanil tiʼ u kíimileʼ tu yaʼalaj tiʼ u nuuktakil u religión le judíoʼoboʼ, Dioseʼ tsʼoʼok u xuʼulul u kʼamik le adoración ku tsʼáaikoʼobtiʼ teʼ templooʼ (Mateo 23:38, NM). Tuláakal lelaʼ ku yeʼeskeʼ Dioseʼ tsʼoʼok u xuʼulul u kʼamik kaʼach le religión kaʼansaʼab tiʼ María tu chichniloʼ (Galaciailoʼob 2:15, 16).

Le ka káaj u muchʼkuba u disipuloʼob Cristo utiaʼal adorareʼ, Maríaeʼ yaan kex 50 jaʼaboʼob tiʼ. ¿Baʼax tu beetaj? ¿Tu tuklaj wa maʼ maʼalob ka u pʼat le baʼax kaʼansaʼantiʼ tumen u taataʼob yéetel ka u pʼat le religión tuʼux líiʼsaʼaboʼ? ¿Tu yaʼalaj wa maʼ tsa ka u kʼex u religión tumen tsʼoʼok u chʼíijliʼ? Maʼatech. Letiʼeʼ u yojleʼ Dioseʼ tsʼoʼok u xuʼulul u kʼamik u religión le judíoʼoboʼ yéetel chéen ku kʼamik le adoración ku tsʼaʼabaltiʼ tumen u disipuloʼob Cristooʼ, le oʼolal maʼ tu chʼaʼaj saajkil u kʼex u religioniʼ.