¿Baʼax le fejoʼ?

YAʼAB máakoʼobeʼ ku tuklikoʼobeʼ le fejoʼ letiʼe u creertik máak tuláakal baʼaloʼ. H. L. Mencken, utúul periodista estadounidense jach kʼaj óolaʼaneʼ, tu yaʼaleʼ le fejoʼ «letiʼe u jáan creertik máak tuláakal baʼal kex minaʼan mix baʼal eʼesik wa jaajoʼ».

Baʼaleʼ, le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le fejoʼ maʼ letiʼe u jáan creertik máak jeʼel baʼaxakoʼ. Tiʼ Hebreob 11:1 ku yaʼalikeʼ le fejoʼ letiʼe «u yantal tiʼ toʼon u chúukaʼan jeetsʼelil yaan k-kʼamik le baʼax k-páaʼtikoʼ, yéetel u yokol tiʼ k-tuukuleʼ jumpʼéel baʼal maʼ táan k-ilikeʼ jach u jaajil».

Utiaʼal k-naʼatik tubeel baʼax le fejoʼ, maʼalob ka k-il u núukil le kʼáatchiʼobaʼ:

• ¿Baʼax u jelaʼanil le fe tiʼ u creertaʼal jeʼel baʼaxakoʼ?

• ¿Baʼaxten maʼalob ka yanaktoʼon le fe ku yaʼalik le Bibliaoʼ?

• ¿Bix jeʼel u páajtal k-muʼukʼaʼankúuntik k-fejeʼ?

U «yantal tiʼ toʼon u chúukaʼan jeetsʼelil» yéetel «u yokol tiʼ k-tuukul»

Le ka tsʼíibtaʼab Hebreob 11:1, le tʼaan griego ku suʼutul «u yantal tiʼ toʼon u chúukaʼan jeetsʼelil[oʼ]» upʼéel tʼaan jach suuk u meyaj tiʼ le máakoʼoboʼ. Ku meyaj kaʼach utiaʼal u beetaʼal u juʼunil upʼéel baʼax ku manik máak. Lelaʼ ku yeʼesik kaʼach yaan u kʼuʼubul tiʼ máak le baʼax tu manoʼ. Upʼéel enciclopediaeʼ ku yaʼalikeʼ le yáax xóotʼ tiʼ le versiculoaʼ jeʼel xan u páajtal u suʼutul beyaʼ: «Le fejoʼ bey upʼéel juʼun eʼesik yaan u béeytal le baʼaxoʼob táan k-páaʼtikoʼ».

Utiaʼal k-ketik le baʼax tsʼoʼok k-ilkaʼ, koʼox aʼalikeʼ tsʼoʼok k-manik wa baʼax tiʼ upʼéel tienda jach k-ojel maʼatech u yoklikoʼob máak yéetel táan k-páaʼtik u bisaʼal t-otoch. Le juʼun tsʼaʼabtoʼon le ka t-manoʼ ku yeʼesik jach yaan u kʼuʼubultoʼon. Yoʼolal lelaʼ yantoʼon u «feji» yaan k-kʼamik le baʼax t-manoʼ. Baʼaleʼ wa ka k-sat le juʼunoʼ maʼ kun béeytal k-eʼesik wa toʼon mane yéetel maʼ kun kʼubbiltoʼon kex ka k-sen kʼáate. Bey túunoʼ le fejoʼ bey jeʼex upʼéel recibo wa bey jeʼex le «juʼun eʼesik» k-tiaʼal upʼéel baʼaloʼ. Wa yaan k-fe tiʼ Dioseʼ, jeʼel u páajtal k-páaʼtik u tsʼáaiktoʼon tuláakal le baʼaxoʼob u yaʼalmoʼ. Baʼaleʼ wa ku pʼáatal minaʼan k-fejeʼ, maʼ ken k-kʼam xan le baʼaxoʼob ku yaʼalik u tsʼáaiktoʼonoʼ (Santiago 1:5-8).

Utiaʼal u yeʼesik jach baʼax le fejoʼ, tu tekstoi Hebreob 11:1 ku meyaj xan le tʼaan «u yokol tiʼ k-tuukul». Ich griegoeʼ le tʼaanaʼ ku tsʼáaik xan naʼatbil kʼaʼabéet u yantal baʼax eʼesik tiʼ máak maʼ jaaj upʼéel baʼax ku creertkiʼ. Koʼox ilik upʼéel baʼax bey u yeʼeskoʼ: ken jóokʼok le Kʼiin teʼ lakʼinoʼ jujumpʼíitil u bin u kaʼantal tak ken tʼúubuk teʼ chikʼinoʼ, lelaʼ ku beetik u tuklik máakeʼ letiʼe Kʼiin ku suut tu paach le Luʼumoʼ. Baʼaleʼ, le cienciaoʼ tsʼoʼok u yeʼeskeʼ le Luʼumoʼ letiʼe ku suut tu paach le Kʼiinoʼ. Le ken k-xakʼalt le baʼaloʼobaʼ, k-kʼuchul creert jach tu jaajil letiʼe Luʼum ku suut tu paach le Kʼiinoʼ, kex bey u yóol máak maʼ bey u yúuchloʼ. ¿Jeʼel wa u páajtal k-aʼalik maʼ jaaj le baʼax ku yaʼalaʼalaʼ? Maʼatan. Yantoʼon u feji de ke bey u yúuchloʼ tumen tsʼoʼok k-tsʼáaik cuentaeʼ yaʼab baʼaloʼob eʼesik jach tu jaajil beyoʼ.

¿Baʼaxten kʼaʼabéet u yantaltoʼon fe?

Jeʼex k-ilkoʼ le fe ku yaʼalik le Biblia ka yanaktoʼonoʼ letiʼe k-creertik jach yaan u yúuchul upʼéel baʼal tumen yaʼab baʼaxoʼob eʼesik bey kun úuchloʼ. Le fe beyaʼ jeʼel tak u beetik k-kʼexik le baʼaxoʼob k-creertik kaʼachoʼ. Yéetel jach kʼaʼabéet u yantaltoʼon, tumen jeʼex tu yaʼalil le apóstol Pablooʼ: «Maʼ tu páajtal u lúubul máak utsil tu táan Jajal Dios wa minaʼan oksaj óolal, tumen utiaʼal u natsʼikuba máak tiʼeʼ, kʼaʼabéet u yoksaj óoltaʼal yaan Jajal Dios yéetel letiʼeʼ ku boʼotik le máaxoʼob kaxtikoʼ» (Hebreob 11:6).

Maʼ xaaneʼ, yaan baʼaloʼob jeʼel u beetik u talamtal tiʼ máak u yantal upʼéel fe muʼukʼaʼaneʼ. Teʼ tuláakʼ xookoʼoboʼ yaan k-ilik kampʼéel baʼaloʼob jeʼel u yáantkoʼon k-muʼukʼaʼankúunteʼ.