Tsolnuʼukoʼob utiaʼal le familiaʼoboʼ

Ken kʼaʼabéetchajak u jach kanáantik u núup máak

«Desde ka aʼalaʼabten yanten upʼéel kʼojaʼanil ku beetik in wuʼuykimba jach mantatsʼ kaʼananeneʼ, tiʼ in wíicham pʼáat u yil tuláakal u gastoi k-otoch. Baʼaleʼ maʼatech u yaʼalikten bukaʼaj taakʼin k-xupik, leloʼ ku beetik in jach chiʼichnaktal. In tuklikeʼ tsʼoʼok tak u káajal k-pʼaxikba, le oʼolal maʼ tu yaʼalikten mix baʼal utiaʼal maʼ in maas chiʼichnaktal.» (Nancy) *

LE MÁAXOʼOB tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ yaan kʼiineʼ ku yantal talamil tiʼob. Baʼaleʼ ku maas talamtal bix kuxlikoʼob wa utúul tiʼ letiʼob yaan upʼéel kʼojaʼanil minaʼan tsʼaakil tiʼ yéetel wa ku pʼáatal maʼ tu páajtal u beetik óoliʼ mix baʼal. * Wa teech táan a kanáantik a núupeʼ, maʼ xaaneʼ jeʼel a tuklik lelaʼ: «¿Jeʼel wa u béeytal in kanáantik in núup wa ku maas yaatal u kʼojaʼanileʼ? ¿Bukaʼaj tiempo jeʼel u páajtal in kanáantik, in beetik le jaanloʼ, in pʼatik limpioi ichil k-otoch yéetel tak in bin meyajeʼ? ¿Maʼalob wa ka in tukult tiʼ teen kaʼach unaj u yantal le kʼojaʼaniloʼ?».

Baʼaleʼ, wa teech le kʼojaʼanechoʼ maʼ xaaneʼ jeʼel u yaatal a wóol tumen maʼ tu páajtal a beetik le baʼaxoʼob suukaʼan a beetik kaʼachoʼ. Maʼ xan xaaneʼ jeʼel a tuklikeʼ: «¿Kʼuuxchajaʼan wa in núup tin wéetel úuchik in kʼojaʼantal? ¿Jeʼel wa u kʼuchul u kʼiinil u kaʼa yantaltoʼon kiʼimak óolaleʼ?».

U jaajileʼ, le kʼojaʼaniloʼob minaʼan tsʼaakil tiʼoboʼ jeʼel u beetik u jach chiʼichnaktal le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ, yéetel yanoʼobeʼ maʼ páajchajak u aktáantikoʼobiʼ. Baʼaleʼ maʼ u lúubul a wóoleʼex, jeʼel u páajtal aktáantkeʼex le talamilaʼ.

Yaʼab tiʼ le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ tsʼoʼok u kanik u maas paklan áantubaʼob. Lelaʼ bey úuchik yéetel Yoshiaki yéetel Kazuko, u yatan. Yoshiakieʼ uchaʼan loob tiʼ tu tʼoʼolol u puʼuch, le oʼolal óoliʼ mix baʼal ku páajtal u beetik chéen tu juunal. Kazukoeʼ ku yaʼalik: «Ikil in wáantik in wíicham tiʼ tuláakal baʼaleʼ, ku yaatal in keléembaloʼob, in kaal yéetel in kʼaboʼob, le oʼolal cada unaj in bin in chʼaʼa in tsʼaak. Yaan kʼiineʼ kin wuʼuyik jach kaʼananen yéetel kin tuklik maʼ tu páajtal in beetik u maasil». Kex beyoʼ, letiʼeʼ ku yaʼalik: «Tsʼoʼok k-maas kanik k-eʼes yaabilaj ichiloʼon».

¿Baʼax jeʼel u beetik u kiʼimaktal a wóoleʼex kex kʼojaʼan utúul tiʼ teʼexeʼ? Letiʼe ka a wileʼex a múul aktáantikeʼex le kʼojaʼaniloʼ, maʼ chéen le máax kʼojaʼan unaj u aktáantik tu juunaloʼ. Kʼaʼajakteʼexeʼ, wa utúul ku kʼojaʼantaleʼ, tu kaʼatúulaleʼex ka muʼyajeʼex, kex maʼ upʼéeliliʼ bixiʼ. Génesis 2:24 ku yaʼalik: «Xiibeʼ yaan u pʼatik u taata bey xan u maama, utiaʼal u nupikuba tiʼ u yatan, beyoʼ ku  pʼáataloʼob juntúuliloʼob». Bey túunoʼ, wa yaan máax kʼojaʼan ichileʼexeʼ unaj u seguer a paklan áantikabaʼex utiaʼal ka béeyak a aktáantikeʼex.

Yaan doctoroʼob xaneʼ ku yaʼalikoʼobeʼ wa ku aceptartaʼal le kʼojaʼanil yéetel ku múul kaxtaʼal bix jeʼel u aktáantaʼaleʼ jeʼel u yáantaj utiaʼal ka yanak kiʼimak óolaleʼ. Yaʼab tiʼ le baʼaxoʼob ku yaʼalik le doctoroʼoboʼ bey xan u yaʼalik le Bibliaoʼ. ¿A kʼáat wa a jóoʼseʼex u yutsil le baʼaxoʼob ku yaʼalikoʼ? Koʼox xakʼaltik óoxpʼéel tiʼ le tsolnuʼukoʼob ku tsʼáaikoʼ.

Ilawil tiʼ baʼax jeʼel a wáantik a núupeʼ

Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Kaʼatúuleʼ [maas] maʼalob tiʼ chéen juntúul, tumen [...] wa juntúul ku lúubuleʼ yaan máax líikʼsik» (Eclesiastés 4:9, 10). ¿Bix jeʼel u páajtal a líiʼsik u yóol a núup wa ku kʼojaʼantaleʼ»? Letiʼe ka a weʼes yéetel baʼaxoʼob ka waʼalik bey xan yéetel baʼaxoʼob ka beetkeʼ jach a yaabiltmaj a núup yéetel a kʼáat a wáante.

Maʼalob ka tukulteʼex baʼax jeʼel u páajtal a beetkeʼex utiaʼal a wáantkabaʼex sáamsamaleʼ. U yatan Yongeʼ, paralizado u xéetʼ u wíinklil, letiʼeʼ ku yaʼalik: «Tuláakal súutukil kin wilik in kaxtik u yutsil in watan. Jeʼex ken in wukʼ jaʼeʼ kin kʼáatiktiʼ wa u kʼáat xan u yukʼiʼ. Yéetel ken jóoʼken chan kutal tu jool k-otocheʼ kin waʼaliktiʼ wa u kʼáat jóokʼol tin wéetel. K-múul beetik tuláakal baʼal, beyoʼ ku páajtal k-aktáantik le kʼojaʼaniloʼ».

Baʼaleʼ wa teech le kʼojaʼanechoʼ, tukle: ¿yaan wa baʼaxoʼob jeʼel u páajtal in beetik maʼ tu maas talamkúuntik le kʼojaʼanil yantenoʼ? Wa yaneʼ, ilawil a beetkoʼob. Wa ka beetikeʼ yaan a wuʼuykaba maʼalobil yéetel yaan a wáantik a núup yéetel le baʼaxoʼob ku beetkoʼ.

Tsʼoʼoleʼ cada utúul tiʼ teʼexeʼ maʼ unaj u tuklik wa u láaj ojel baʼax kʼaʼabéet tiʼ u núupiʼ. Le óolaleʼ maʼalob ka a kʼáattiʼ: «¿Baʼax jeʼel u páajtal in beetik utiaʼal in wáantkecheʼ?». Nancy, le máax tiʼ tʼaanajoʼon tu káajbaleʼ tu tsolaj tiʼ u yíichameʼ jach ku chiʼichnaktal tumen maʼ tu yaʼalaʼaltiʼ bix u bintiʼob yéetel taakʼin. ¿Baʼax tun úuchi? Beoraaʼ u yíichameʼ ku yilik u yaʼaliktiʼ bix yanil tuláakal.

JEʼEL U PÁAJTAL A BEETKEʼEX BEYAʼ. Cada utúul tiʼ teʼexeʼ u tsʼíib tiʼ upʼéel juʼun bix u tuklik jeʼel u páajtal u maas áantaʼal tumen u núupeʼ. Tsʼoʼoleʼ tsʼaa tiʼ a núup le baʼax ta tsʼíibtoʼ, yéetel cada utúul tiʼ teʼexeʼ u yéey upʼéel wa kaʼapʼéel baʼaxoʼob jeʼel u páajtal a beetkeʼexeʼ.

Maʼ a tuukuleʼex chéen tiʼ le kʼojaʼaniloʼ

Le rey Salomonoʼ tu yaʼalaj: «Yaan junsúutuk utiaʼal u yúuchul tuláakal baʼax» (Eclesiastés 3:1). Baʼaleʼ jach jeʼel u kʼexpajal bix kuxlik upʼéel familia ken jach kʼojaʼanchajak utúul ichiloʼobeʼ, yéetel jeʼel u chʼíikloʼob tuukul chéen tiʼ le kʼojaʼaniloʼ. ¿Baʼax jeʼel a beetkeʼex utiaʼal maʼ a chʼíikleʼex chéen tuukuleʼ?

Yáaxeʼ, ilawil u suuktal a náaysik a wóoleʼex tiʼ uláakʼ baʼaloʼob. ¿Yaan wa baʼax suukaʼan a múul beetkeʼex kaʼachi? ¿Jeʼel wa u páajtal u káajal a kaʼa beetkeʼexeʼ? Jeʼel xan u páajtal a beetkeʼex uláakʼ baʼaloʼobeʼ. Maʼ xaaneʼ jeʼel u páajtal a múul xookeʼex wa a beetkeʼex uláakʼ baʼax maas chan talam, jeʼex le a kankeʼex uláakʼ tʼaanoʼ. Wa ka múul beetkeʼex baʼaloʼob mix baʼal yaan u yil yéetel le kʼojaʼaniloʼ, yaan a maas yaabiltikabaʼex yéetel yaan u kiʼimaktal a wóoleʼex.

Uláakʼ baʼax jeʼel u páajtal a beetkeʼexeʼ, a máanskeʼex tiempo yéetel a amigoʼex. Proverbios 18:1 tiʼ le Biblia Traducción del Nuevo Mundooʼ, ku yaʼalik: «Le máax ku náachkuntkuba tiʼ u maasileʼ táan u kaxtik chéen u yutsil letiʼ; yaan u bin tu contra tuláakal baʼax maʼalob». U jaajileʼ, wa yaʼab tiempo ka máansikeʼex chéen ta juunaleʼexeʼ jeʼel u beetikteʼex kʼaaseʼ. Baʼaleʼ wa ka máanskeʼex tiempo yéetel a amigoʼexeʼ, yaan a wuʼuykabaʼex maʼalobil yéetel yaan u beetik maʼ a jach chiʼichnaktaleʼex tu yóolal le kʼojaʼaniloʼ. Wa maʼ táan a beeteʼex beyaʼ, maʼalob ka a invitarteʼex a amigoʼex utiaʼal ka xiʼikoʼob xíimbal ta wotocheʼex.

Yaan kʼiineʼ, le máax maʼ kʼojaʼanoʼ ku jach kaʼanskuba, tumen ku yilik u beetik tuláakal tu juunal, baʼaleʼ ikil u beetik beyaʼ tak letiʼ jeʼel u kʼojaʼantaleʼ, yéetel jeʼel u kʼuchul u kʼiinil u yuʼubik maʼ tu páajtal u seguer u kanáantik u núupeʼ. Le oʼolaleʼ wa teech táan a kanáantik a núupeʼ, unaj xan a wilik baʼaxoʼob kʼaʼabéet a beetik ta woʼolal. Kʼaʼajaktecheʼ unaj xan a jóoʼsik tiempo  utiaʼal ka jeʼelkech. * Maʼ xaaneʼ jeʼel a chan wuʼuykaba maʼalobil wa ka a tsikbalt tiʼ utúul a amigo bix a wuʼuykabaeʼ.

JEʼEL U PÁAJTAL A BEETIK BEYAʼ. Tsʼíib tuláakal le baʼaxoʼob talamkúuntiktech a kanáantik a núupoʼ. Tsʼíib xan baʼax jeʼel u páajtal a beetik utiaʼal maʼ u jach talamtal techeʼ. Maʼ unaj a sen chʼíikil tuukul tiʼ cada upʼéeliʼ, baʼaleʼ ilawil baʼax jeʼel u páajtal a beetik utiaʼal ka chan maʼalobchajak le talamil ka máanskoʼ.

Tuukulneneʼex tiʼ baʼaxoʼob jeʼel u beetik a wuʼuykabaʼex maʼalobileʼ

Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Mix juntéen a kʼáatchiʼitikaba baʼax oʼolal [maas] maʼalob tuláakal le jaʼaboʼob máanjaʼanoʼoboʼ» (Eclesiastés 7:10). ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal le tʼaanoʼobaʼ? Maʼ maʼalob ka sen tuukulnakeʼex tiʼ bix jeʼel a kuxtaleʼex kaʼach wa maʼ u kʼojaʼantal utúul tiʼ teʼexiʼ. Maʼ u tuʼubulteʼexeʼ, teʼ kʼiinoʼobaʼ maʼ tu páajtal u yantaltoʼon tuláakal le kiʼimak óolal k-kʼáat ka yanaktoʼonoʼ. Le oʼolaleʼ maas maʼalob ka aceptarteʼex le baʼax ka aktáantkeʼexoʼ, yéetel beeteʼex tuláakal le ku páajtal utiaʼal ka xiʼikteʼex utsil.

¿Baʼax unaj a beetkeʼex utiaʼal ka tuukulnakeʼex tiʼ baʼaloʼob jeʼel u beetik a wuʼuykabaʼex maʼalobeʼ? Tʼaaneneʼex tiʼ le baʼaloʼob maʼalobtak tsʼoʼok u yúuchulteʼexoʼ yéetel ku taasikteʼex kiʼimak óolaloʼ. Ilawil a máanskeʼex jatsʼuts súutukil ken u yuʼububa chan maʼalobil a núup. Tukleʼex baʼaxoʼob jeʼel u páajtal a beetkeʼex utiaʼal ka wuʼuyabaʼex maʼalobileʼ.

Shoji yéetel Akiko, u yatneʼ, bey úuchik u beetkoʼoboʼ. Tiʼ Akikoeʼ ilaʼab yaan upʼéel kʼojaʼanil ku kʼaabaʼtik fibromialgia, lelaʼ tu beetaj u pʼatkoʼob upʼéel meyaj tsʼaʼan u beetoʼob tu kaajal Dios. Letiʼobeʼ jach yaachaj u yóoloʼob yoʼolal leloʼ. Baʼaleʼ Shojieʼ ku yaʼalik: «Maʼ unaj u tuukul máak tiʼ baʼax maʼ tu páajtal u beetkiʼ, tumen jeʼel u beetik u maas lúubul u yóoleʼ. Kʼaʼabéet u tuukul máak tiʼ baʼaxoʼob jeʼel u yáantajeʼ. Kex jeʼel u kʼuchul u kʼiinil u kaʼa máansik u kuxtal máak jeʼex kaʼacheʼ, maas maʼalob ka tuukulnak tiʼ bix táan u máansik u kuxtal bejlaʼeʼ. Le óolal teneʼ kin wilik in beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal in kanáantik yéetel in wáantik in watan». Le baʼaxoʼob tsʼoʼok k-aʼalikaʼ ku yeʼesikeʼ le tsolnuʼukoʼob ku tsʼáaik le Bibliaoʼ, jeʼel u yáantik le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ kex utúul tiʼ letiʼob yaan upʼéel kʼojaʼanil minaʼan tsʼaakil tiʼeʼ.

[Tsolajiloʼob]

TUKULTE

Teʼ súutukoʼobaʼ, ¿baʼax maas kʼaʼabéet tiʼ teen yéetel tiʼ in núup?

▪ K-tʼaan chéen tiʼ le kʼojaʼaniloʼ

▪ Maʼ k-jach tʼaan tiʼ le kʼojaʼaniloʼ

▪ Maʼ k-jach chiʼichnaktal

▪ K-maas ilik baʼax kʼaʼabéet tiʼ cada utúul

▪ K-múul beetik baʼaloʼob mix baʼal yaan u yil yéetel le kʼojaʼaniloʼ

▪ K-maas bisikba yéetel uláakʼ máakoʼob

▪ K-ilik baʼaxoʼob jeʼel u páajtal k-múul beetikeʼ

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 20]

¿Jeʼel wa u páajtal a múul beetkeʼex wa baʼax utiaʼal a náaysik a wóoleʼexeʼ?