¿A Wojel Wa?

¿Chéen wa le vino ku káalkunaj úuchjeakiloʼ?

▪ Le tʼaan «vino yéetel uláakʼ baʼal ku káalkunajoʼ» yaʼab utéenel ku chíikpajal teʼ Bibliaoʼ (Deuteronomio 14:26, NM; Lucas 1:15, NM). Le baʼax ku yaʼalik le Bibliaaʼ maʼ táan u tʼaan tiʼ le licor jeʼex le ku beetaʼal teʼ kʼiinoʼobaʼ tumen úuch kaʼacheʼ maʼatech u beetaʼaloʼob. Baʼaxeʼ táan u tʼaan tiʼ jujumpʼéel u yich paakʼaloʼob ku chaʼabal u pajtaloʼob jeʼex uva, dátil, higo, manzana, granada, wa tak le kaaboʼ.

Le tʼaan ich hebreo ku suʼutul «baʼal ku káalkunajoʼ» maʼ xaaneʼ táan xan u tʼaan tiʼ cerveza. Le tʼaanaʼ tiʼ u taal tiʼ upʼéel úuchben tʼaan ku beetik kaʼach le acadioʼoboʼ yéetel tu luʼumil Mesopotamiaeʼ bey u yaʼalaʼal tiʼ le cerveza beetaʼan yéetel cebadaoʼ. Kex maʼ yaʼab alcohol yaan tiʼ le cervezaaʼ wa ku yuʼukʼul yaʼabeʼ jeʼel u káalkunsik máakeʼ (Proverbios 20:1). Suuk xan u yuʼukʼul tiʼ uláakʼ kaajoʼob. Jeʼex Babiloniaeʼ, ku yuʼukʼul tumen máakoʼob óotsiloʼob yéetel ayikʼaloʼob; le filisteʼob xanoʼ láayliʼ ku yuʼkoʼob upʼéel baʼal chíikaʼan tiʼ le cervezaoʼ. Tiʼ yaʼab tuʼux xan mukaʼan le egipcioʼoboʼ tsʼoʼok u kaxtaʼal mejen nuʼukuloʼob beetaʼan yéetel kʼat tuʼux ku yeʼesik bix u beetaʼal kaʼach le cervezaoʼ, bey xan u yoochel le máaxoʼob beetkoʼ. Palestina xaneʼ tsʼoʼok u kaxtaʼal u nuʼukulil tuʼux ku piʼichil kaʼach le cervezaoʼ, teʼ nuʼukuloʼobaʼ yaan kaʼach upʼéel colador utiaʼal maʼ u lukʼik máak u sóol le cebadaoʼ.

Tu kʼiiniloʼob le apóstol Pablooʼ, ¿baʼaxten maʼ tu jóokʼol le barcoʼob tiʼ jujumpʼéel mesoʼoboʼ?

▪ Utéenjeakeʼ le táan u bin Pablo tiʼ barco tu chikʼinil Asia Menoroʼ, le barco tuʼux ku binoʼ xáanchaj ka kʼuchi, tumen sen kʼaʼamchaj iikʼ. Tumen taak u seguer u viajaroʼobeʼ Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le máaxoʼob u yéet binoʼ: «Xiibeʼex, kin wilik istikia yéetel yaʼab loob ku bin yantal maʼ chéen tiʼ le kuuch yéetel tiʼ le [barcoaʼ], baʼaleʼ tak tiʼ k-kuxtal». ¿Baʼaxten? Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ talamchaj u binoʼob «tumen tsʼoʼok kaʼach u máan u kʼiinil le suʼukʼinoʼ [wa le ayunooʼ]» (Hechos 27:4-10, Le Tumben Nuptʼan).

Le ayunoaʼ letiʼe ku beetaʼal kaʼach tu kʼiinil le saʼatsaj siʼipil ku lúubul tu tsʼoʼokbal septiembre wa tu káajbal octubreoʼ. Baʼaleʼ ¿baʼaxten maʼ unaj u jóokʼol le barcoʼob ken tsʼoʼokok le kʼiinoʼobaʼ? U marineroiloʼob Romaeʼ u yojloʼobeʼ desde 27 tiʼ mayo tak 14 tiʼ septiembreeʼ maʼalob tiempo utiaʼal ka jóokʼok le barcoʼoboʼ. Desde 14 tiʼ septiembre tak 11 tiʼ noviembreeʼ jeʼel u páajtal u jóokʼol le barcoʼoboʼ, baʼaleʼ sajbeʼentsil. Baʼaleʼ desde 11 tiʼ noviembre tak 10 tiʼ marzoeʼ mix upʼéel barco ku viajar. Teʼ kʼiinoʼobaʼ maʼ jach maʼalob le tiempooʼ, lelaʼ bey u yeʼesik le baʼax úuch ka máan u búulul Pablooʼ (Beetaʼanoʼob [Hechos] 27:13-44). Le máaxoʼob ku viajaroʼob teʼ mesoʼobaʼ jeʼel kaʼach u aktáantkoʼob chak ikʼaloʼobeʼ yéetel uláakʼ talamiloʼob. Tsʼoʼoleʼ tumen jach nookoyeʼ maʼ tu páajtal u nuʼuktikubaʼob yéetel le Kʼiinoʼ mix yéetel le eekʼoʼoboʼ. Le jaʼ xan ku kʼáaxal yéetel le serenooʼ ku beetik u talamtal u yilkoʼob tuʼux ku binoʼob.

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 27]

U BOTELLAILOʼOB CERVEZA KU MEYAJ KAʼACH TIʼ LE EGIPCIOʼOBOʼ

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 27]

Erich Lessing/Art Resource, NY

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 27]

BARCO ROMANO KU BISIK KUUCHOʼOB (100-200 tsʼoʼokok u taal Jesús)

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 27]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.