¿Jeʼel wa u páajtal u yáantkoʼon le kimenoʼoboʼ?

TU CHIKʼINIL u luʼumil Africaeʼ, utúul maamatsileʼ ku sen aʼalik tiʼ u hijo, ku kʼaabaʼtik Tambaeʼ, ka u kʼáat u yáantaj u láakʼtsiloʼob tsʼoʼok u kíimloʼob utiaʼal ka u máans u examen. * Tu kaajil Palermo (Sicilia), yaʼab turistaʼob ku bin u xíimbaltoʼob le catacumbas wa le muknaloʼob tuʼux yaan yaʼab máaxoʼob kimenoʼob (momias) tsʼaʼan wa baʼax tu wíinkliloʼob utiaʼal maʼ u tuʼutaloʼoboʼ. Yaan máaxoʼob aʼalikeʼ le kimenoʼobaʼ jeʼel u kanáantkoʼob máakeʼ. Tiʼ upʼéel chan kaaj yaan tu chikʼinil Nueva York ku kʼaabaʼtik Lily Dale, yaʼab j-meenoʼob kajaʼanoʼobiʼ, yéetel cada jaʼabeʼ yaʼab máakoʼob ku binoʼob utiaʼal u tʼaanoʼob bin yéetel u amigoʼob wa u láakʼtsiloʼob kimenoʼob.

Jeʼex k-ilkoʼ tuláakal tuʼux yaan máaxoʼob ku creertikoʼob jeʼel u yáantik máak le kimenoʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ a kʼaj óol wa máax bey u creertikoʼ, wa maʼ xaaneʼ tak teech bey a creertikoʼ. Le tuukul beyaʼ ku yantal tiʼ máak tumen k-yaayamtik k-ilik utúul máax tsʼoʼok u kíimil. Yoʼolal lelaʼ yaʼab j-meenoʼob ku yaʼalikoʼob jeʼel u páajtal k-tʼaan yéetel le máaxoʼob tsʼoʼok u kíimloʼoboʼ. Le revista Time, ku yaʼalikeʼ utúul x-meeneʼ, tu yaʼaleʼ u pixan bin le máakoʼob kimenoʼoboʼ «jeʼel u yáantkoʼonoʼob wa k-kʼáatiktiʼobeʼ». ¿Jaaj wa lelaʼ? Le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ maʼ chíikaʼan tiʼ le baʼax ku yaʼalik le máakoʼoboʼ, yéetel maʼ xaaneʼ tak teech kun jaʼakʼal a wóol ken a wojéelte.

¿Bix yanil le máaxoʼob kimenoʼoboʼ?

Le Bibliaoʼ jach maʼalob u yeʼesik bix yanil le máaxoʼob tsʼoʼok u kíimloʼoboʼ. Tu tsʼíibil Eclesiastés 9:5 ku yaʼalik: «Máaxoʼob kuxaʼanoʼobeʼ u yojeloʼob bíin kíimikoʼob, baʼaleʼ kimenoʼobeʼ maʼ u yojeloʼob mix baʼaliʼ». Yoʼolal baʼaxoʼob ku yuʼubkoʼob xaneʼ le uláakʼ versiculooʼ ku yaʼalik: «Teʼ ku tsʼoʼokol u yaakunajiʼ, baʼax u pʼeek tiʼ xan ku xuʼulul u tsʼíibolaloʼob[iʼ], mix bikʼin bíin suunak u beet baʼax ku beetaʼal way yóokʼol kaabeʼ». Le versículo 10 jach jaaj xan baʼax ku yaʼalik: «Teʼ muknal [wa teʼ Seol, NM] tuʼux bíin xiʼikechoʼ, maʼ tu yúuchul tuukuliʼ, mix kʼaj óolal, mix ojéelaj». Le tʼaan ich hebreo ku suʼutul Seoloʼ maʼ u kʼáat u yaʼal upʼéel kúuchil yaan tiʼ upʼéel lugariʼ, chéen upʼéel bix u yaʼalaʼal tuʼux yaan yéetel tuʼux ku jeʼelel le kimenoʼoboʼ. Teʼ Bibliaoʼ le tʼaan Seol yéetel le tʼaan ich griego Hadesoʼ upʼéeliliʼ baʼax u kʼáat u yaʼale, teʼ Bibliaoʼ ku meyaj utiaʼal u chʼaʼachiʼitaʼal tuʼux anchaj Jesús ka tsʼoʼok u kíimloʼ (Hechos 2:31, NM).

Jesuseʼ u yojel kaʼacheʼ le máaxoʼob kimenoʼoboʼ maʼ tu páajtal u yáantkoʼob mix máak. Le oʼolal u yojeleʼ ken kíimik yéetel ken xiʼik teʼ Hadesoʼ maʼ kun béeytal u yáantik mix máak. Letiʼeʼ tu ketaj xan u kíimil yéetel le áakʼaboʼ, tumen de áakʼabeʼ maʼ tu páajtal u beetaʼal mix baʼal (Juan 9:4).

Tsʼoʼoleʼ Jesuseʼ tu ketaj xan úuchik u kíimil u amigo Lázaro yéetel le weenloʼ (Juan 11:11-13). Ken wenek utúul máakeʼ maʼ tu páajtal u yáantik mix máak, tumen maʼ u yojel baʼax ku yúuchliʼ.

¿Yaan wa baʼax ku pʼáatal kuxaʼanil tiʼ máak ken kíimik?

Le kimenoʼoboʼ maʼ u yojloʼob mix baʼaliʼ yéetel maʼ tu páajtal u yuʼubkoʼob mix baʼal. Le ka kʼebanchaj Adán le yáax wíinikoʼ, Dioseʼ tu yaʼalajtiʼ: «Yaan a náajaltik a woʼoch waaj yéetel u kʼíilkabil a táan joʼol, tak ken suunakech luʼumil, tu yoʼolal luʼum beetaʼabikecheʼ, luʼum xan bíin suunakech» (Génesis 3:19). ¿Tuʼux yaan kaʼach Adán táanil tiʼ u beetaʼal tumen Jéeoba? ¿Yaanal tuʼux wa yaan kaʼachi? Maʼatech, Adaneʼ káaj u kuxtal le ka beetaʼab tumen Dios. Le oʼolaleʼ le ka aʼalaʼabtiʼ yaan u suut luʼumileʼ, maʼ táan kaʼach u  yaʼalaʼaltiʼ wa yaan u bin yaanal tuʼuxiʼ, baʼaxeʼ yaan u kaʼa suut teʼ luʼum tuʼux chʼaʼaboʼ. Ken kíimik kaʼacheʼ xuʼulul ken u beet u kuxtal (Romailoʼob 6:23).

Baʼaleʼ maʼ xaaneʼ techeʼ ka waʼalik: ¿Baʼaxten túun yaʼab máakoʼobeʼ ku yaʼalikoʼobeʼ tsʼoʼok u tsikbaloʼob, u yuʼubikoʼob wa u yilkoʼob le kimenoʼoboʼ? Le baʼaxoʼob ku yúuchlaʼ jach ku tsikbaltaʼal tuláakal tuʼux yéetel chéen ku beetkoʼob u bin ilbil le j-meenoʼob utiaʼal ka bin áantaʼakoʼob tʼaan yéetel u amigoʼob wa u láakʼtsiloʼob tsʼoʼok u kíimloʼoboʼ.

Baʼaleʼ ¿jaaj wa le baʼaloʼob ku yaʼalaʼalaʼ? Wa jaajtak le baʼaxoʼob ku tsikbaltaʼaloʼobaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ táan u binoʼob tu contra le baʼaxoʼob ku kaʼansik le Biblia aʼalaʼab tumen Jesús «letiʼ le jaajoʼ» (Juan 17:17). Bey túunoʼ maʼ jaaj wa ku tʼaanoʼob yéetel le kimenoʼoboʼ. Teʼ Bibliaoʼ ku yúuchul tʼaan tiʼ upʼéel baʼal ku yáantkoʼon k-naʼat bix unaj k-ilik le baʼaxoʼob ku tsikbaltaʼaloʼobaʼ. Le baʼax ku yaʼalik le Bibliaaʼ ku tʼaan tiʼ utúul máak bin ka áantaʼak tʼaan yéetel utúul máax kimen.

Utúul rey taakchaj u tʼaan yéetel utúul kimen

Tu xamanil Israeleʼ jach nukaʼaj káajal kaʼach upʼéel baʼateʼel ichil u soldadoʼob Saúl yéetel le filisteoʼoboʼ. Le ka tu yilaj Saúl bukaʼaj soldadoʼob filisteoʼob yaneʼ «tu chʼaʼaj sajakileʼ, ka lúub u yóol». Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ Sauleʼ tsʼokaʼaniliʼ u xulik u meyajtik Dioseʼ, le oʼolal maʼ núukaʼab u payalchiʼob tumen Jéeobaiʼ. Maʼ tu páajtal kaʼach u kʼáatik áantaj tiʼ Samuel tumen tsʼokaʼaniliʼ u kíimleʼ. ¿Tuʼux jeʼel u kaxtik kaʼach áantajeʼ? (1 Samuel 28:3, 5, 6.)

Sauleʼ bin tu kaajil Endor ka tu yaʼalaj tiʼ utúul x-meen ka áantaʼak utiaʼal ka tsikbalnak yéetel Samuel. Le koʼoleloʼ tu tʼaneʼ ka ilaʼab bin u chíikpajal «Samuel». Le máax chíikpajoʼ tu yaʼaleʼ yaan u ganartaʼaloʼob tumen le filisteoʼoboʼ yéetel tiʼ kun kíimil Saúl yéetel u paalaliʼ (1 Samuel 28:7-19). Baʼaleʼ ¿jach wa tu jaajil yéetel Samuel tʼaanaj Saúl?

Koʼox tuukul tiʼ lelaʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ ken kíimik tuláakal máakeʼ «ku suutoʼob luʼum; láayliʼ tiʼ le kʼiinoʼ ku xuʼulul baʼax u tukultmaʼob u beetikoʼob» (Salmo 146:4). Tsʼoʼoleʼ Saúl yéetel Samueleʼ u yojloʼobeʼ Dioseʼ u pʼekmaj u yokskuba máak tiʼ espiritismo. Táanil tiʼ lelaʼ Sauleʼ u yaʼalmaj kaʼach ka xuʼulsaʼak tiʼ le máaxoʼob yaan baʼax u yiloʼob yéetel le espiritismooʼ (Levítico 19:31).

Le oʼolaleʼ wa jach tu jaajil Samuel tʼaanaj yéetel Sauleʼ, ¿jeʼel wa ta tʼaan u pʼáatal maʼ u yuʼubik u tʼaan Dios ka u yáant le x-meen utiaʼal ka tʼaanak yéetel Sauloʼ? Tsʼoʼoleʼ wa Jéeoba maʼ tu yóotaj u núuk u oracionoʼob Sauleʼ, ¿jeʼel wa ta tʼaan u obligartaʼal Dios tumen le x-meen utiaʼal ka tʼaanak tu yéeteloʼ? Maʼatan. Bey túunoʼ le «Samuel» ku yaʼalaʼal chíikpajoʼ maʼ letiʼe u profeta Dios tsʼoʼok u kíimloʼ. Baʼaxeʼ utúul demonio tu chíikbesuba bey Samueleʼ.

Baʼaleʼ ¿máax le demonioʼoboʼ? Letiʼe angeloʼob tu tsʼáajubaʼob tu contra Diosoʼ (Génesis 6:1-4; Judas 6). Letiʼobeʼ jeʼel u páajtal u yilkoʼonoʼobeʼ, u yojloʼob bixoʼon, bix k-tʼaan yéetel baʼaxoʼob k-beetik. Tsʼoʼoleʼ u kʼáatoʼob ka xuʼuluk u creertaʼal le baʼaxoʼob ku kaʼansik le Bibliaoʼ. Le oʼolal Dioseʼ ku yaʼalik teʼ Bibliaoʼ maʼ unaj k-oksikba tiʼ baʼaxoʼob yaan yil yéetel espiritismoiʼ tumen jach «u léen pʼeek» (Deuteronomio 18:10-12). Jach unaj k-kanáantikba tiʼ le demonioʼoboʼ tumen letiʼobeʼ mantatsʼ taak u beetkoʼobtoʼon kʼaas.

 Yéetel le baʼax tsʼoʼok k-ilkaʼ k-naʼatikeʼ le máaxoʼob ku chíikbeskubaʼob yéetel ku yuʼubaʼal u tʼaanoʼob bey jeʼex le máaxoʼob kimenoʼoboʼ, letiʼe demonioʼoboʼ. Kex yaan hora ku tuklaʼal maʼ kʼaas u tʼaan máak yéetel le kimenoʼoboʼ, le demonioʼoboʼ u kʼáat u tusoʼob máak (Efesoiloʼob 6:12). * Maʼ unaj k-tuʼubsik xaneʼ Jéeobaeʼ u yaabiltmoʼon yéetel u kʼáat ka xiʼiktoʼon utsil mantatsʼ. Wa jach tu jaajil ku pʼáatal kuxaʼanil k-láakʼtsiloʼob táanxel tuʼux yéetel ka béeyak u yáantkoʼonoʼobeʼ, ¿jeʼel wa u beetik Jéeoba, utúul Dios jach u yaabiltmoʼon, maʼ k-ilkoʼob yéetel maʼ k-tʼaan tu yéeteloʼobeʼ? ¿Jeʼel wa u yaʼalik maʼ maʼalob u yokskuba máak tiʼ baʼaxoʼob yaan yil yéetel le espiritismooʼ? (1 Pedro 5:7.) Bey túunoʼ wa maʼ tu páajtal k-kʼáatik áantaj tiʼ le kimenoʼoboʼ, ¿máax tiʼ jeʼel u páajtal k-kʼáatik áantajeʼ?

Upʼéel maʼalob áantaj

Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ le kimenoʼoboʼ maʼ tu páajtal u yáantkoʼob máak. Tsʼoʼoleʼ wa taak k-tʼaan tu yéeteloʼobeʼ maʼ kun béeytal yéetel jeʼel u bintoʼon kʼaasileʼ. ¿Baʼaxten? Tumen yaan k-bin tu contra baʼax ku yaʼalik Dios yéetel yaan k-tsʼáaik tuʼux u beetiktoʼon kʼaas le demonioʼoboʼ.

Baʼaleʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ yaan máax jeʼel u páajtal u yáantkoʼoneʼ: Jéeoba, le máax beetmil tuláakal baʼaloʼ. Letiʼeʼ jach yaan u páajtalil le oʼolal jeʼel u páajtal u salvarkoʼon tiʼ le kíimiloʼ (Salmo 33:19, 20). Mix utúul j-meen jeʼel u béeykuntik le baʼax ku yaʼalik Jéeoba u tsʼáaiktoʼonoʼ.

Tamba, tiʼ máax tʼaanajoʼon tu káajbaleʼ, tu tsʼáaj cuentaeʼ le baʼaxoʼob ku creertik kaʼach yoʼolal le espiritismooʼ chéen tuusoʼob yéetel maʼ jeʼex le baʼaxoʼob jaajtak ku kaʼansik Jéeobaoʼ. Le j-meenoʼoboʼ ku yaʼalikoʼob tiʼ Tamba kaʼacheʼ utiaʼal u máansik u exameneʼ, kʼaʼabéet u kʼubik wa baʼax tiʼ u láakʼtsiloʼob tsʼoʼok u kíimloʼoboʼ. Baʼaleʼ letiʼeʼ tsʼokaʼaniliʼ u káajal u xook yéetel u j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ (testigos de Jehová), le oʼolal u yojel bix yanil le kimenoʼoboʼ yéetel bix u tuʼusul máak tumen le demonioʼoboʼ. Le oʼolal ka joʼopʼ u sen aʼalaʼal tiʼ tumen u maama ka xiʼik yiknal le j-meenoʼ, Tambaeʼ tu yaʼalaj: «Maʼ tin bin mami. Wa maʼ tin máansaj teʼ jaʼabaʼ tuláakʼ jaʼaboʼ yaan in maas tsʼáaik in wóol utiaʼal in máansik».

¿Baʼax túun úuchi? Tambaeʼ maas maʼalobchaj u calificación tiʼ u maasiloʼ. U maamaeʼ jach jaʼakʼ u yóol, yoʼolal lelaʼ xuʼul u creertik le baʼaxoʼob yaan yil yéetel le espiritismooʼ, tsʼoʼoleʼ maʼ tu kaʼa aʼalaj u kʼubik wa baʼax tiʼ u láakʼtsiloʼob tsʼoʼok u kíimloʼoboʼ. Tambaeʼ tu yileʼ jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ maʼ maʼalob ka u yil u tʼaan máak yéetel le kimenoʼoboʼ (Isaías 8:19). Tu kanaj xaneʼ u beetik máak baʼax u kʼáat Jéeobaeʼ jeʼel u taasiktoʼon yaʼab utsiloʼobeʼ (Salmo 1:1-3).

Baʼaleʼ ¿tsʼoʼok wa túun bey tiʼ le máaxoʼob tsʼoʼok u kíimloʼoboʼ? ¿Jeʼel wa u páajtal k-kaʼa ilkoʼobeʼ? Jéeobaeʼ u yaʼalmeʼ yaan baʼax ken u beet tu yoʼolaloʼob. U libroi Isaíaseʼ ken tsʼoʼokok u yaʼalik maʼ tu páajtal u beetik mix baʼal le kimenoʼoboʼ, ku yaʼalik xan: «A kimenoʼobeʼ, bíin kaʼa kuxlakoʼob [...]. Le máaxoʼob ku weneloʼob teʼ luʼumoʼ bíin ajakoʼob yéetel bíin awatnakoʼob yéetel kiʼimak óolal». Bey túunoʼ le máaxoʼob kimenoʼoboʼ yaan u kaʼa kuxtaloʼob (Isaías 26:19).

¡Chéen máans ta tuukul bukaʼaj kun kiʼimaktal k-óol ken k-il bix kun kaʼa kuxtal u millonesi máakoʼob! Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ jach u kʼáat ka kʼuchuk le kʼiin jeʼeloʼ (Job 14:14, 15). Maʼ tuklik wa maʼ kun béeytal lelaʼ. Tak Jesucristoeʼ jach u yojel bey kun úuchloʼ. Tu yaʼalaj xaneʼ utiaʼal Jéeobaeʼ bey kuxaʼanoʼobeʼ (Lucas 20:37, 38).

Kux túun teech, ¿a kʼáat wa xan a wil le baʼaxoʼob ku yaʼalik Dios u beetkaʼ? * Wa beyoʼ k-líiʼsik a wóol utiaʼal ka a kan u maasil tiʼ le Bibliaoʼ. Jeʼex kun bin a maas kaambaleʼ bey xan kun bin a maas creertik yaan u béeytal le baʼaxoʼob ku yaʼalik u beetik Jéeoba yoʼolal le máaxoʼob kuxaʼanoʼoboʼ bey xan yoʼolal le tsʼoʼok u kíimloʼoboʼ. Yaan a wilikeʼ «le tʼaanoʼobaʼ jach tu jaajil u jaajiloʼob» (Apocalipsis 21:4, 5).

[Tsolajiloʼob]

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 21]

U suukaʼanileʼ k-yaayamtik k-ilik utúul máax tsʼoʼok u kíimil

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 22]

¿Jach wa tu jaajil Samuel tʼaanaj yéetel le rey Sauloʼ?