Le juicio maas kʼaas beetaʼanoʼ

ICHIL le juicioʼob beetaʼanoʼoboʼ chéen jujunpʼéel ku sen kʼaʼajsaʼaloʼobiʼ. Ichil le Bibliaoʼ yaan cuatro libroʼob kʼaj óolaʼanoʼob bey evangelioʼobeʼ, leloʼobaʼ ku tsolkoʼob bix maʼachik, enjuiciartaʼabik yéetel bix kíimsaʼabik Jesús. Baʼaleʼ ¿baʼaxten maʼalob ka k-ojéelt bix beetaʼabik u juicioil Jesús? Yáaxeʼ, tumen letiʼeʼ tu yaʼalaj tiʼ u disipuloʼob ka u kʼaʼajsoʼob u kʼiinil kíimik; u kaʼapʼéeleʼ, tumen kʼaʼabéet k-ojéeltik u jaajil le baʼaxoʼob aʼalaʼab tu contraoʼ, yéetel u yóoxpʼéeleʼ, tumen tu kʼubaj u kuxtal utiaʼal ka yanaktoʼon junpʼéel maas maʼalob kuxtal maʼ kun xáantal (Lucas 22:19; Juan 6:40).

Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ, Palestinaeʼ tiaʼan kaʼach yáanal u gobiernoil Romaeʼ, yéetel tsʼaʼan páajtalil tiʼ le máaxoʼob nuʼuktik u religión le judíoʼob utiaʼal u beetkoʼob justicia jeʼex u yaʼalik u leyoʼoboʼ, baʼaleʼ maʼ tu páajtal u kíimskoʼob le máaxoʼob kʼasaʼanoʼoboʼ. Le oʼolaleʼ letiʼe romanoʼob kíims Jesús, kex letiʼe judíoʼob machoʼ. Le judíoʼoboʼ u pʼeekoʼob kaʼach u kʼaʼaytaj Jesús, le oʼolal tu chʼaʼtuklaj u kíimskoʼob. Baʼaleʼ taak kaʼach u tsʼáaikoʼob naʼatbileʼ maʼalob baʼax tu  beetoʼob. Juntúul profesor tiʼ derecho tu xakʼalxoktaj le baʼax úuchaʼ, tu yaʼaleʼ letiʼe juicio maas kʼaas tsʼoʼok u beetaʼaloʼ. *

Maʼ xuʼul u beetkoʼob baʼax kʼaasiʼ

Le Ley tu tsʼáaj Moisés tiʼ u kaajil Israeloʼ tsʼoʼok u kʼuchul kʼaj óoltbil bey letiʼe maas maʼalob yéetel maas nojoch leyoʼ. Baʼaleʼ tu kʼiiniloʼob Jesuseʼ le máaxoʼob ku kaʼansajoʼob ichil le judíoʼoboʼ tu tsʼáajoʼob uláakʼ kaʼansajoʼob minaʼan kaʼach teʼ Bibliaoʼ, yaʼab tiʼ leloʼobaʼ ka máan kʼiineʼ oksaʼab tiʼ junjaats leyoʼob ku kʼaabaʼtik Talmud (ilaʼak le cuadro yaan teʼ táan juʼun 20,  «U ley le judíoʼob teʼ yáax sigloʼoboʼ»). ¿Beetaʼab wa ta tʼaan juicio tiʼ Jesús jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ, wa maʼ?

Koʼox tʼaan yáax táanil tiʼ bix maʼachik Jesús. Utiaʼal ka maʼachak jeʼex u yaʼalik le leyoʼ, kʼaʼabéet u yaʼalaʼal tumen kaʼatúul testigoʼob tu táan le tribunal le baʼax tu beetoʼ. Teʼ yáax siglooʼ tu luʼumil Palestinaeʼ, le máax ku tak pooloʼ kʼaʼabéet u bin u yaʼal yaʼab u téenel tu táan junpʼéel tribunal le baʼax maʼ maʼalob ku yaʼalik beetaʼaboʼ. Le tribunaloʼoboʼ maʼatech u takikoʼob u pool wa máax, chéen ku jach ilkoʼob wa jaaj le baʼax ku yaʼalaʼaloʼ. Chéen le testigoʼob jeʼel u páajtal u tak pooloʼoboʼ. Utiaʼal u yantal junpʼéel juicioeʼ, kʼaʼabéet u yantal kaʼatúul testigoʼob yéetel junpʼéeliliʼ baʼax ku yaʼalikoʼobeʼ, chéen bey jeʼel u páajtal u maʼachal wa máax utiaʼal u kʼaʼalaloʼ (Deuteronomio 19:15). Baʼaleʼ le ka beetaʼab u juicio Jesuseʼ u nuuktakil le judíoʼoboʼ chéen tu kaxtoʼob «bix jeʼel u páajtal u kíimsikoʼob[eʼ]». Letiʼob túuneʼ tu chʼaʼtukloʼob u machkoʼob de áakʼab, «le ken minaʼanchajak mix máak» tu yiknal (Lucas 22:2, 5, 6, 53).

Táanil tiʼ u maʼachal Jesuseʼ mix máak kaʼach takmil u pool. Tsʼokaʼaniliʼ u maʼachal ka joʼopʼ u kaxtaʼal testigoʼob tumen le sacerdoteʼob yéetel le Sanedrinoʼ, baʼaleʼ mix juntúul tiʼ le testigoʼob kaxtaʼab tu yaʼaloʼob junpʼéeliliʼ baʼaloʼ (Mateo 26:59). Tsʼoʼoleʼ maʼ letiʼe tribunal unaj xan u kaxtik le testigoʼoboʼ. Juntúul máak ku kʼaabaʼtik A. Taylor Innes, u yojel yaʼab baʼaloʼob yoʼolal ley yéetel escritor xaneʼ, tu yaʼalaj: «Jach táaj kʼaas ka beetaʼak junpʼéel juicio tiʼ juntúul máak utiaʼal u kíimsaʼal wa maʼ tu yaʼalaʼal táanil le baʼax kʼaas tsʼoʼok u beetkoʼ».

Le máaxoʼob mach Jesusoʼ tu bisoʼob tu yotoch Anás, juntúul máax u beetmaj kaʼach u nojchil le sacerdoteʼoboʼ. Anás túuneʼ joʼopʼ u sen kʼáatchiʼitik (Lucas 22:54; Juan 18:12, 13). Le baʼax tu beetaʼ ku bin tu contra le leyoʼ, tumen ku yaʼalikeʼ juntúul máax ku taʼakal u pool utiaʼal u kíimsaʼaleʼ unaj u enjuiciartaʼal de kʼiin, maʼ de áakʼabiʼ. Tsʼoʼoleʼ utiaʼal u yilaʼal wa jaaj le baʼax ku yaʼalaʼal tu contraoʼ, kʼaʼabéet u beetaʼal tu táan yaʼab máakoʼob. Tumen u yojel Jesús maʼ maʼalob bix u beetaʼal le juiciooʼ, tu yaʼalaj tiʼ Anás: «¿Baʼaxten ka kʼáatik tiʼ teen? Kʼáat tiʼ le máaxoʼob tu yuʼubajenoʼoboʼ, ka u yaʼaloʼobtech baʼax tin waʼalajtiʼob. Letiʼobeʼ u yojeloʼob baʼax in waʼalmaj» (Juan 18:21). Tiʼ le testigoʼob unaj kaʼach u beetaʼal le kʼáatchiʼoboʼ maʼ tiʼ letiʼiʼ. Wa juntúul maʼalob juez ka u yuʼub le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Jesusoʼ bejlaʼaʼ tsʼoʼok kaʼach u beetik jeʼex unajoʼ, baʼaleʼ Anaseʼ maʼ le u kʼáat u beet kaʼachiʼ.

Le baʼax tu yaʼalaj Jesusoʼ tu beetaj u pʼuʼujul juntúul tiʼ le soldadoʼoboʼ ka laʼaji, lelaʼ chéen junpʼéel tiʼ tuláakal le baʼaxoʼob tu muʼyajtaj teʼ áakʼaboʼ (Lucas 22:63; Juan 18:22). Le ley ku chʼaʼchiʼitaʼal teʼ capítulo 35 tiʼ Números yoʼolal le kaajoʼob tuʼux ku kanáantaʼal máakoʼ, ku yaʼalikeʼ le máax takaʼan u pooloʼ jeʼel u páajtal u kanáantaʼal wa maʼ ilaʼak wa jaaj le baʼax ku yaʼalaʼal tu contraoʼ; bey unaj u beetaʼal kaʼach tiʼ Jesús jeʼex u yaʼalik le leyaʼ.

Tsʼoʼoleʼ bisaʼab tu yotoch Caifás, u nojchil le sacerdoteʼoboʼ, yéetel tak tsʼoʼok u yáakʼabtaleʼ teʼ seguernaj u beetaʼal le juicio jach maʼ maʼalobaʼ (Lucas 22:54; Juan 18:24). Kex tuláakal le baʼax tu beetoʼob ku bin tu contra le leyoʼ, le sacerdoteʼoboʼ seguernaj u «kaxtikoʼob tak pooloʼob tu yóokʼol Jesús, kex chéen tuusoʼob, utiaʼal u kʼubikoʼob tiʼ kíimil», tsʼoʼoleʼ le testigoʼoboʼ yaanal bix tu yaʼaliloʼob le baʼax tu yaʼalaj Jesusoʼ (Mateo 26:59; Marcos 14:56-59). Tak Caifás tu yóotaj u beet u yaʼalik Jesús baʼax maʼ maʼalobiʼ: «¿Maʼ táan a núukik mix baʼal? ¿Baʼax le baʼaloʼob ku yaʼalaʼal  ta woʼolalaʼ?» (Marcos 14:60). ¡Jach túun kʼaas le baʼax tu beetaʼ! Taylor Innes, le máax tiʼ tsʼoʼok k-yáax tʼaanoʼ, tu yaʼalaj: «U beetaʼal kʼáatchiʼob tiʼ le máax takaʼan u pool yéetel u juzgartaʼal yoʼolal le baʼax ku núukikoʼ, junpʼéel baʼax ku bin tu contra u beetaʼal junpʼéel juicio maʼalob».

Tsʼoʼoleʼ u nojchil le sacerdoteʼoboʼ tu kʼáatajtiʼ: «¿Teech wa le Cristo [...], u Paal le kiʼikiʼtʼantbil Jajal Dios[oʼ]? Jesuseʼ tu yaʼalajtiʼ: Bey, teen leloʼ. Teʼex túuneʼ yaan a wilikeʼex u Paal Máak kulukbal tu noʼojkʼabil le Jajal Dios yaan tuláakal páajtalil tiʼoʼ». Le sacerdoteʼoboʼ tu tukloʼobeʼ táan u kʼaakʼastʼaan (blasfemar) Jesús tu contra Dios, yéetel «tuláakaloʼob tu tukultajoʼob u kʼubikoʼob tiʼ kíimil» (Marcos 14:61-64). *

Le Ley tsʼaʼab tiʼ Moisesoʼ ku yaʼalikeʼ le juicioʼoboʼ unaj u beetaʼal tu táan yaʼab máakoʼob (Deuteronomio 16:18; Rut 4:1). Baʼaleʼ u juicio Jesuseʼ maʼ bey beetaʼabikiʼ. Mix máak chaʼab u yaʼalik wa baʼax tu favor. Maʼ xan chaʼab u yeʼesik wa letiʼ le Mesíasoʼ, yéetel maʼ chaʼab u yantal u testigoʼob utiaʼal tʼaan tu favoriʼ. Tsʼoʼoleʼ le máaxoʼob juzgartoʼ maʼ tu yaʼaloʼob wa jach tu jaajil yaan u culpaiʼ.

Tu táan Pilato

Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ, le judíoʼoboʼ maʼ tsʼaʼan u páajtalil u kíimskoʼob Jesusiʼ. Le oʼolal tu bisoʼob tu táan le gobernador romano Poncio Pilatooʼ, letiʼeʼ tu kʼáataj tiʼ le judíoʼoboʼ: «¿Baʼax takpoolil ka taasikeʼex tu yóokʼol le máakaʼ?». Tumen u yojloʼob maʼ kʼaas u yilik le romanoʼob u yúuchul tʼaan tu contra Diosoʼ, le judíoʼoboʼ tu yóotoʼob u takoʼob u pool kex mix baʼal eʼesik wa jach jaaj le baʼax ku yaʼalikoʼoboʼ. Letiʼobeʼ tu yaʼaloʼob: «Wa maʼ juntúul kʼaakʼas máakeʼ bejlaʼa maʼ táan k-kʼubik techeʼ» (Juan 18:29, 30). Pilatoeʼ maʼ tu creertaj le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ le oʼolaleʼ tu kaxtoʼob yaanal baʼax u yaʼaloʼob: «T-ilaj le máakaʼ táan u pʼuʼujsik k-kaajal. Ku yaʼalikeʼ maʼ unaj k-boʼotik [impuestoʼob] tiʼ Cesariʼ, yéetel táan xan u sen aʼalikeʼ letiʼ le Cristooʼ, u kʼáat yaʼaleʼ juntúul [rey]» (Lucas 23:2). Bey túunoʼ letiʼobeʼ tu kʼexoʼob le yáax tak pool tu beetoʼoboʼ ka tu yaʼaloʼobeʼ táan u tsʼáaikuba tu contra Cesar.

Jesuseʼ mix juntéen tu yaʼalaj wa maʼ unaj u boʼotaʼal le impuestoʼoboʼ, baʼaxeʼ tu kaʼanseʼ unaj u boʼotaʼal, lelaʼ tak le judíoʼob u yojloʼob kaʼachoʼ (Mateo 22:15-22). ¿Baʼax tu beetaj Pilato le ka tu yaʼalaj le judíoʼob rey Jesusoʼ? Tumen tu yilaj maʼ tu taasik mix junpʼéel talamil tiʼ Romaeʼ, letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Mix junpʼéel siʼipil kin wilik tiʼ le máakaʼ» (Juan 18:38). Le ka beetaʼab le juiciooʼ Pilatoeʼ jach junpuliʼ maʼ tu kʼexaj u tuukuliʼ.

Pilatoeʼ taakchaj u chaʼik Jesús tumen tu kʼiinil le Pascuaoʼ suuk u jáalkʼabtaʼal juntúul máax kʼalaʼan. Baʼaleʼ tu tsʼookeʼ tu chaʼaj Barrabás, juntúul máax ku tsʼáaikuba tu contra le gobiernooʼ yéetel j-kíimsaj máak (Lucas 23:18, 19; Juan 18:39, 40).

Uláakʼ baʼax tu beetaj Pilato utiaʼal u yilik wa ku chaʼabal Jesuseʼ, letiʼe u túuxtik ka jaʼajatsʼaʼak jeʼex suukil tiʼ le romanoʼoboʼ, u beetik u taʼakal junpʼéel morado nookʼ tiʼ, u tsʼaʼabal junpʼéel corona beetaʼan yéetel kʼiʼix tiʼ, u loʼoxol yéetel u pʼaʼastaʼal. Tsʼoʼoleʼ tu kaʼa aʼalaj mix baʼal kʼaas u beetmaj. Yéetel le baʼax tu beetaʼ bey ka u yaʼal tiʼ le sacerdoteʼoboʼ: «¿Kiʼimak wa a wóoleʼex yéetel  le baʼax tsʼoʼok in beetkaʼ?». Tu tuklaj kaʼacheʼ le ken u yiloʼob tsʼoʼok u sen muʼyaj úuchik u jaʼajatsʼaʼaleʼ, jeʼel u chʼaʼikoʼob óotsilil tiʼ yéetel u xuʼulul u kʼáatkoʼob ka kíimsaʼakeʼ (Lucas 23:22). Baʼaleʼ maʼ bey úuchikiʼ.

«Tu yoʼolal leloʼ Pilatoeʼ joʼopʼ u kaxtik bix jeʼel u páajtal u jáalkʼabtik Jesuseʼ, baʼaleʼ le judíoʼoboʼ tu yaawtajoʼob tiʼ: ¡Wa ka jáalkʼabtikeʼ; maʼ amigoech yéetel Cesariʼ! Jeʼel máaxak ka u beetuba [reyeʼ] u [enemigo] César.» (Juan 19:12.) Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ Tiberio, le emperadoroʼ, suuk u kíimsik tuláakal máax ku tsʼáaikuba tu contra le gobiernooʼ, kex tak juntúul tiʼ u nojchil le soldadoʼoboʼ. Tumen Pilato tsʼoʼok u beetik u jach pʼuʼujul le judíoʼoboʼ, maʼ tu páajtal u beetik mix baʼal, tumen wa maʼeʼ tak tiʼ letiʼ kun bin kʼaasil. Yéetel ka tu yuʼubaj Pilato táan u sen awat le máakoʼoboʼ, sajakchaji. Yoʼolal lelaʼ tu beetaj u chʼuykíintaʼal Jesús, juntúul máak mix baʼal kʼaas u beetmaj, tiʼ junpʼéel cheʼ toj (Juan 19:16).

Le baʼaxoʼob úuchoʼ

Yaʼab máaxoʼob u xokmoʼob leyoʼob yéetel ku xakʼaltikoʼob le Evangelioʼoboʼ, ku yaʼalikoʼobeʼ u juicio Jesús beetaʼaboʼ chéen bey junpʼéel tsʼaa chaʼan utiaʼal cheʼejtbileʼ, tumen maʼ maʼalob bix beetaʼabikiʼ. Taylor Inneseʼ, tu yaʼalaj: «Junpʼéel juicio ku káajsaʼal ku tsʼoʼoksaʼal, yéetel ku yaʼalaʼal baʼax kun beetbil tiʼ le máax takaʼan u pool, chúumuk áakʼab yéetel ku tsʼoʼokol tak chúumuk kʼiin tiʼ uláakʼ kʼiineʼ, junpʼéel baʼal jach ku bin tu contra u ley le hebreoʼoboʼ yéetel jach maʼ maʼalobiʼ». Juntúul profesor tiʼ leyoʼobeʼ, tu yaʼalaj: «Tuláakal le baʼaxoʼob beetaʼab teʼ juiciooʼ jach kʼaastak yéetel ku binoʼob tu contra le leyoʼ». Le baʼax tu yaʼalaj le máakaʼ ku tsʼáaik naʼatbileʼ bey men cuenta letiʼe juezoʼob kíimsoʼ.

Jesuseʼ mix baʼal kʼaas u beetmaj kaʼachi. Kex beyoʼ u yojleʼ unaj u tsʼáaik u kuxtal utiaʼal u salvartik le máaxoʼob ku beetkoʼob baʼax ku yaʼalik Diosoʼ (Mateo 20:28). Tumen jach uts tu tʼaan u beetik baʼax tojeʼ, tu yóotaj muʼyaj yéetel ka beetaʼak tiʼ junpʼéel juicio jach maʼ maʼalobiʼ. Cristoeʼ kíim yoʼolal le máakoʼob kʼebanoʼoboʼ, ichiloʼobeʼ tiaʼanoʼon xaniʼ. ¿Máasaʼ lelaʼ jach junpuliʼ maʼ unaj k-tuʼubsikiʼ?

[Tsolajiloʼob]

 [U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 20]

 U ley le judíoʼob teʼ yáax sigloʼoboʼ

U ley le judíoʼoboʼ tsʼíibtaʼab teʼ yáax sigloʼob tu kʼiiniloʼob Jesusoʼ. Koʼox ilik jujunpʼéel tiʼ le baʼaxoʼob tsʼíibtaʼab ichiloʼ.

▪ Le ken juzgartaʼak juntúul máak utiaʼal kíimsbileʼ, unaj u yuʼubaʼal yáax le baʼaxoʼob ku yaʼalaʼal utiaʼal u defendertaʼaloʼ

▪ Le juezoʼoboʼ ku yilik u beetkoʼob tuláakal le ku páajtal utiaʼal maʼ u kíimsaʼal le máax takaʼan u pooloʼ

▪ Le juezoʼoboʼ jeʼel u páajtal u tsʼáaikubaʼob tu favor le máax takaʼan u pooloʼ, maʼ tu contraiʼ

▪ Ku tsʼaʼabal u yojéelt le testigoʼob jach nojoch responsabilidad yaantiʼoboʼ

▪ Maʼatech u kʼáataʼal mix baʼal tiʼ juntúul testigo tu táan le uláakʼ testigooʼ

▪ Unaj junpʼéeliliʼ baʼax ku yaʼalik le testigoʼoboʼ (baʼax kʼiin, tuʼux, baʼax hora, wa uláakʼ baʼaloʼob)

▪ Le juicio ku beetaʼal utiaʼal u yilaʼal wa yaan u kíimsaʼal wa máaxoʼ kʼaʼabéet u beetaʼal de kʼiin yéetel u tsʼoʼokol xan de kʼiin

▪ Maʼ unaj u beetaʼal u juicioil u kíimsaʼal wa máax utiaʼal sabadoiʼ, mix tu kʼiinil junpʼéel kʼiinbesajiʼ

▪ Le juicio ku beetaʼal utiaʼal u yilaʼal wa yaan u kíimsaʼal wa máaxoʼ kʼaʼabéet u káajal yéetel u tsʼoʼokol tiʼ junpʼéeliliʼ kʼiin wa ku chʼaʼtuklaʼal maʼ u kíimsaʼaloʼ, baʼaleʼ wa yaan u kíimsaʼaleʼ tak tuláakʼ kʼiin kun aʼalbiloʼ yéetel ku kíimsaʼal

▪ Le juicioʼob beyaʼ jeʼel u páajtal u yilaʼal tumen tak chéen veintitrés juezoʼobeʼ

▪ Utiaʼal u yaʼalaʼal wa yaan u chaʼabal bey xan wa maʼeʼ, ku láaj votar tuláakal le juezoʼoboʼ, baʼaleʼ letiʼe maas táankelmoʼob ku yáax votaroʼoboʼ. Le escribaʼoboʼ ku láaj tsʼíibtikoʼob baʼaxoʼob ku yaʼalaʼal tu favor bey xan tu contra

▪ Kʼaʼabéet junpʼéel u maas yaʼabil le voto yaan tu favor le máax ku taʼakal u pool utiaʼal ka jáalkʼabtaʼakoʼ; utiaʼal ka kʼaʼalakeʼ kʼaʼabéet kaʼapʼéel u maas yaʼabil le votoʼob yanoʼob tu contraoʼ. Baʼaleʼ wa chéen junpʼéel voto u maas yaʼabil le yanoʼob tu contraoʼ, ku tʼaʼanal juezoʼob de a kaʼakaʼatúulil tak ken chʼaʼtuklaʼak baʼax kun beetbil

▪ Wa mix juntúul juez yaan tu favor le máax ku taʼakal u pooloʼ, le baʼax kun chʼaʼtukultbiloʼ maʼ kun kʼambil; tumen maʼ xaaneʼ jeʼel u tuklaʼal chéen letiʼob tu «chʼaʼtuklaj u tsʼáaikubaʼob tu contraeʼ»

Baʼaloʼob maʼ maʼalobtak beetaʼab tu juicio Jesusiʼ

▪ Le máaxoʼob beet le juiciooʼ maʼ tu kʼáatoʼob ka eʼesaʼak wa jaaj le baʼax ku yaʼalaʼal tu contraoʼ yéetel maʼ tu kaxtoʼob testigoʼobiʼ

▪ Mix juntúul juez defenderte, tuláakloʼob tu tsʼáajubaʼob tu contra

▪ Utiaʼal u yilkoʼob u kíimsaʼaleʼ, le sacerdoteʼoboʼ tu kaxtoʼob testigoʼob utiaʼal u tuusoʼob

▪ Le juiciooʼ beetaʼab de noche yéetel maʼ tu táan u maasiliʼ

▪ Le juiciooʼ káaj yéetel tsʼoʼok tiʼ junpʼéeliliʼ kʼiineʼ yéetel beetaʼab táanil tiʼ u káajal junpʼéel nojoch kʼiinbesajil

▪ Táanil tiʼ u maʼachleʼ mix máak takmil u pool

▪ Maʼ ilaʼab wa jach tu jaajil táan u tʼaan tu contra Dios le ka tu yaʼalaj letiʼ le Mesíasoʼ

▪ Ka bisaʼab tu táan Pilatoeʼ tu kaxtoʼob yaanal baʼax utiaʼal u takikoʼob u pool

▪ Le baʼax tu yaʼaloʼoboʼ maʼ jaajtakiʼ

▪ Kex Pilato tu yaʼalaj mix baʼal kʼaas u beetmeʼ, tu yaʼalaj ka kíimsaʼak Jesús

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 22]

Junpʼéel nojoch resposabilidad

Táanil tiʼ u máan declarar le testigoʼob tiʼ junpʼéel juicio tuʼux kun ilbil wa yaan u kíimsaʼal wa máaxoʼ, ku beetaʼal u yilkoʼob tumen le máaxoʼob ilik le juicio bukaʼaj kʼaʼanaʼanil u kuxtal wíinikoʼ, ku yaʼalikoʼob kaʼach tiʼob:

«¿Le baʼaxoʼob ka waʼalikeʼexoʼ maʼ wa chéen ta tuukuleʼex ku taaliʼ, maʼ wa chéen ta wuʼuyeʼex u tsikbaliliʼ, maʼ wa yaanal máax iliʼ, wa kex juntúul máax a wojleʼex maʼatech u tuus aʼalteʼex? ¿A wojleʼex wa yaan k-ilik wa jaaj le baʼaxoʼob ka waʼalikeʼexoʼ? Maʼ u tuʼubulteʼexeʼ le juicioʼob ku beetaʼal utiaʼal u yilaʼal wa yaan u kíimsaʼal wa máaxoʼ maʼ jeʼex le ku beetaʼal tu yoʼolal taakʼinoʼ. Wa tu yoʼolal taakʼineʼ [le testigooʼ] jeʼel u páajtal u sutik [u jeel] le taakʼinoʼ; baʼaleʼ teʼ juicioʼob tuʼux ku chʼaʼtuklaʼal u [kíimsaʼal] wa máax minaʼan u culpaoʼ, le testigo tuusnajoʼ yaan u kuchik u culpa le máax kíimsaʼaboʼ, bey xan u culpa u paalal le máak maʼ xaan kun antal kaʼachoʼ.» (El Talmud de Babilonia, “Sanedrín”, 37a.)

Ken condenartaʼak wa máax tiʼ junpʼéel juicioeʼ tak le testigoʼob kʼaʼabéet u táakpajloʼob utiaʼal u kíimsaʼaloʼ (Levítico 24:14; Deuteronomio 17:6, 7).