Tsolnuʼukoʼob utiaʼal le familiaʼoboʼ

Eʼes tsiikil tiʼ a núup

Guillermoeʼ ku yaʼalik: * «Ken tsʼíikilnak Raqueleʼ chéen okʼol ku beetik. Wa k-kutal tsikbaleʼ, ku tsʼíikil yéetel ku pʼáatal maʼ tu tʼanken. Maʼ in wojel baʼax ken in beetiʼ. Kin wuʼuyik tsʼoʼok u jach náakal in wóol».

Raqueleʼ ku yaʼalik: «Ka kʼuch Guillermo tanajeʼ, teneʼ táan in wokʼol. Tin wóotaj in waʼaltiʼ baʼax ku yúuchulten, baʼaleʼ maʼ tu chaʼajiʼ, ka tu yaʼalajteneʼ chéen minaʼan baʼal in woʼte yéetel ka in tuʼubs le baʼax ku yúuchultenoʼ. Leloʼ tu beetaj in maas pʼuʼujul».

¿BEY wa a wuʼuyikaba jeʼex Guillermo yéetel Raqueloʼ? Tu kaʼatúulaloʼob u kʼáatoʼob tsikbal baʼaleʼ tu tsʼookeʼ ku baʼateloʼob. ¿Baʼaxten ku yúuchul tiʼob lelaʼ?

Le xiiboʼob yéetel le koʼoleloʼoboʼ jejeláas bix u tsʼáaikoʼob ojéeltbil baʼax ku yuʼubikoʼob, yéetel jejeláas baʼax kʼaʼabéettiʼob. Maʼ xaaneʼ le koʼoleloʼ mantatsʼ u kʼáat u yaʼal baʼax ku yuʼubik jach tu jaajil u yóol. Baʼaleʼ yaʼab xiiboʼobeʼ tumen u kʼáatoʼob ka séeb utsak le talamiloʼ ku yilik u jáan utskíintikoʼob yéetel maʼatech u tʼaanoʼob tiʼ le nukuch talamiloʼoboʼ. Bey túunoʼ, ¿bix jeʼel u páajtal a tsikbal maʼalob yéetel a núupeʼ? Kʼaʼabéet a tsikbal yéetel tsiikil.

Le máax ku yeʼesik tsiikileʼ, ku yilik kʼaʼanaʼan u maasil yéetel ku yilik u naʼatik bix u yuʼubikuba. Maʼ xaaneʼ ta chichnileʼ kaʼansaʼabtech a weʼes tsiikil tiʼ máaxoʼob tsʼoʼok u yantal u jaʼabiloʼoboʼ wa máaxoʼob maas yaʼab baʼaloʼob u yojloʼob. Baʼaleʼ maʼ xaaneʼ talam a wilik a weʼesik tsiikil tiʼ a núup tumen láayliʼ táan u kaanbaleʼ. Linda, tsʼoʼok ocho jaʼaboʼob tsʼoʼokok u beeleʼ, ku yaʼalik: «Felipeeʼ jach ku chʼenxikintik yéetel ku yilik u naʼatik u maasil. Teneʼ in kʼáat kaʼach ka u naʼat xan bix in wuʼuyikinba». Maʼ xaaneʼ techeʼ ka chʼenxikintik yéetel ken tsikbalnakecheʼ ka weʼesik tsiikil tiʼ a amigoʼob wa tak tiʼ máaxoʼob maʼ a kʼaj óoliʼ. Baʼaleʼ ¿bey wa a tratartik a núupoʼ?

Wa maʼatech u yeʼesaʼal tsiikil ichil le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ ku yantal talamiloʼob yéetel chiʼichnakil. Juntúul rey jach yaan u naʼateʼ, tu yaʼaleʼ maas maʼalob u jaantik máak chuchul waaj ich jeetsʼel óolal ke u yantal yaʼab kʼiinbesajoʼob ich baʼatelil (Proverbios 17:1). Le oʼolal le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le íichamtsiloʼ unaj u yeʼesik tsiikil tiʼ u yatan (1 Pedro 3:7). Le atantsil xanoʼ unaj u tsikik u yíicham (Efesoiloʼob 5:33).

 ¿Bix jeʼel u béeytal u tsikbaloʼob yéetel tsiikileʼ? Koʼox ilik jujunpʼéel tsolnuʼukoʼob ku tsʼáaik le Bibliaoʼ.

Ken tsikbalnak a núup ta wéetel

¿Baʼaxten ku talamtal? Yaʼab máakoʼobeʼ maas uts tu tʼaan u tʼaanoʼob ke u yuʼubikoʼob baʼax ku yaʼalaʼal. ¿Bey wa a beetik xan techoʼ? Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «u núukaʼal junpʼéel tʼaan wa maʼ tu yuʼubaʼal baʼax ku yaʼalaʼal[eʼ]» junpʼéel baʼal suʼtsil (Proverbios 18:13). ¿Baʼaxten unaj k-uʼuyik baʼax ku yaʼalaʼaltoʼon táanil tiʼ k-tʼaan? Kara, tsʼoʼok veintiséis jaʼaboʼob tsʼoʼokok u beeleʼ ku yaʼalik: «Ken yanak junpʼéel talamileʼ maʼ in kʼáat ka u jáan il in wíicham u yutskíintikiʼ. Maʼatech in páaʼtik xan u tuukul jeʼex teneʼ mix ka joʼopʼok u jáan tuklik baʼaxten anchaj le talamiloʼ. Chéen in kʼáat ka u yuʼuben yéetel ka u naʼat bix in wuʼuyikinba».

Yaan xan xiiboʼob yéetel koʼoleloʼob maʼ uts tu tʼaanoʼob u sen kʼáataʼaltiʼob baʼax ku yúuchultiʼob tumen u núupoʼobiʼ. Lorena, maʼ úuch tsʼoʼokok u beeleʼ, tu yileʼ kʼaʼabéet u tsʼáaik tiempo tiʼ u yíicham utiaʼal u yaʼalik bix u yuʼubikuba. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Jach kʼaʼabéet u chúukpajal in wóol utiaʼal in páaʼtik u yaʼalik in wíicham baʼax ku yúuchultiʼ».

¿Baʼax jeʼel u yáantajeʼ? Wa yaan a tʼaaneʼex tiʼ junpʼéel nojoch talamileʼ, tsikbalteʼex ken a wileʼex kiʼimak a wóoleʼex. ¿Kux túun wa talam u yilik juntúul tiʼ teʼex u tsikbal? Unaj a naʼatikeʼ «mukul tuukuleʼ bey taamkach jaʼeʼ» yéetel chéen «máax yaan u [naʼat] u yojel bix u kaxtaʼal» (Proverbios 20:5). Wa ku jáajan páaytik máak junpʼéel chʼóoy jaʼ tiʼ junpʼéel chʼeʼeneʼ, yaʼab kun wéekliʼ. Wa xan ka sen kʼáatik tiʼ a núup ka u yaʼal baʼax ku yúuchultiʼeʼ, maʼ xaaneʼ jeʼel a beetik u tsʼíikileʼ yéetel maas maʼ ken u yaʼaltech baʼax yaan tu puksiʼikʼal. Le oʼolaleʼ maas maʼalob ka tʼaanakech yéetel tsiikil bey xan yéetel yaabilaj, yéetel wa maʼ tu séeb aʼaliktech baʼax ku yuʼubikeʼ, maʼ unaj a tsʼíikiliʼ.

Ken tʼaanak a núupeʼ, unaj a chʼenxikintik tubeel yéetel maʼ unaj a séeb tʼaaniʼ mix a pʼuʼujuliʼ (Santiago 1:19). Juntúul máax ku chʼenxikin maʼalobeʼ ku yilik xan u naʼatik bix u yuʼubikuba le máax ku tʼaanoʼ. Le oʼolaleʼ ilawil xan a beetik yéetel a núup beyoʼ. Le bix ken a wuʼuyiloʼ yaan u yeʼesik wa táan a weʼesik tsiikil tiʼ bey xan wa maʼ.

Jesuseʼ tu kaʼansaj bix unaj u chʼenxikintik máak u maasil. Jeʼex le ka náatsʼ juntúul máak kʼojaʼan tu yiknal utiaʼal ka áantaʼakeʼ, letiʼeʼ maʼ tu jáan utskíintaj u talamiliʼ. Yáaxeʼ tu chʼenxikintaj, tu yilaj u naʼatik bix u yuʼubikuba, ka tu tsʼakaj (Marcos 1:40-42). Ilawil a beetik xan le óoxpʼéel baʼaloʼob tu beetaj Jesusaʼ. Maʼ xaaneʼ a núupeʼ chéen u kʼáat ka naʼat bix u yuʼubikuba, maʼ ka a jáan utskíint le talamiloʼ. Le oʼolaleʼ chʼenxikint tubeel baʼax ku yaʼalaʼaltech, ilawil a naʼatik bix u yuʼubikuba a núup, ken tsʼoʼokok túun a beetik le kaʼapʼéel baʼaloʼobaʼ tukult baʼax jeʼel u páajtal u beetaʼaleʼ. Beyoʼ yaan weʼesik tsiikil tiʼ a núup.

JEʼEL U PÁAJTAL A BEETIK BEYAʼ. Le ken kaʼa tsikbalnak a núup ta wéeteleʼ, maʼ a wilik a jáan núukiktiʼ. Páaʼt u tsʼoʼokol u tʼaan tsʼoʼoleʼ hasta a naʼatik baʼax tu yaʼalajtecheʼ, ka núukik. Ken máanak wa jaypʼéel horaʼobeʼ, kʼáattiʼ lelaʼ: «Ka tsikbalnajoʼoneʼ, ¿maʼalob wa ta wilil bix tin chʼenxikintech?».

Wa teech ka tʼaan

¿Baʼaxten ku talamtal? Linda, tiʼ máax tsʼoʼok k-yáax tʼaaneʼ, ku yaʼalik: «Teʼ programaʼob ku máansaʼal televisionoʼ jach ku yilaʼal bix u yaʼalaʼal baʼal yéetel bix u mixbaʼalkúuntaʼal le íichamtsiloʼob wa le atantsiloʼob tumen u núupoʼoboʼ». Yaʼab máakoʼobeʼ ku líikʼloʼob ichil junpʼéel familia tuʼux mix máak ku yeʼesik tsiikil. Yéetel ken tsʼoʼokok u beel le máax líikʼ beyaʼ, maases ku beetkoʼob xan beyoʼ. Ivy, kajaʼan Canadaeʼ, ku yaʼalik: «Tin wotoch kaʼacheʼ suuk u yaʼalik baʼal máak, u baʼateʼel tʼaan yéetel u tsʼaʼabal pat kʼaabaʼob kʼaastak tiʼ».

¿Baʼax jeʼel u yáantajeʼ? Tuláakal le baʼax ken a waʼal tiʼ a núupoʼ unaj «tʼaanoʼob ku yáantajoʼob» «yéetel ku taaskoʼob utsil tiʼ máaxoʼob uʼuyik» (Efesoiloʼob 4:29). Lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ le baʼax ken a waʼaloʼ maʼ unaj u beetik u tuklaʼal baʼal kʼaas tuʼ yoʼolal a núupiʼ.

 Tak wa minaʼan mix máak uʼuyikeʼexeʼ, maʼ unaj a waʼalikeʼex baʼaloʼob kʼaastak tiʼ a núupeʼexiʼ. Tu úuchben kaajil Israeleʼ Micaleʼ tsʼíikilnaj yéetel le rey David, u yíichamoʼ. Micaleʼ tu yaʼalajtiʼeʼ «bey juntúul j-maʼ subtal wíinikeʼ». Letiʼeʼ maʼ tu yeʼesaj tsiikil tiʼ u yíichamiʼ tsʼoʼoleʼ tu beetaj xan u tsʼíikil Dios (2 Samuel 6:20-23). ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ lelaʼ? Ken tʼaanakech yéetel a núupeʼ chʼenxikint baʼax ku yaʼalik (Colosailoʼob 4:6). Felipe, tsʼoʼok ocho jaʼaboʼob tsʼoʼokok u beeleʼ, ku yaʼalikeʼ tak bejlaʼa ku yantal talamil ichiloʼobeʼ. Tsʼoʼok u yilkeʼ yaan horaeʼ le baʼax ku yaʼalikoʼ chéen ku beetik u maas nojochtal le talamiloʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Tsʼoʼok in kanikeʼ kex ka u tukult máak ganarnaj tumen jóokʼ yéetel baʼax u kʼáateʼ, u jaajileʼ maʼ beyiʼ tumen ku maas nojochtal le talamiloʼ. Maas maʼalob ka u yil máak u biskuba maʼalob yéetel u núup».

Úuchjeakileʼ juntúul koʼolel kimen u yíichameʼ tu yaʼalaj tiʼ u yiliboʼob ka yanaktiʼob «junpʼéel kiʼimak óol otoch» (Rut 1:9). Ken u paklan eʼes tsiikil le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ ku yantal kiʼimak óolal ichil u yotochoʼob.

JEʼEL U PÁAJTAL A BEETIK BEYAʼ. Kulen utiaʼal ka a wil junmúuchʼ yéetel a núup le tsolnuʼukoʼob ku tsoʼolol teʼelaʼ. Kʼáat tiʼ a núup lelaʼ: «Ken in tsikbalt tiʼ uláakʼ máakoʼob baʼaxoʼob yaan yil ta wéeteleʼ, ¿ka wuʼuyik wa bey kin mixbaʼalkúuntikecheʼ? ¿Yaan wa baʼax ka wilik maʼ maʼalob ka in waʼaliʼ?». Jach uʼuy baʼax kun aʼalbiltech yéetel ilawil a beetik beyoʼ.

Maʼ u tuʼubultech maʼ junpʼéeliliʼ bix a tuukuleʼexiʼ

¿Baʼaxten ku talamtal? Jujuntúul máaxoʼob maʼ úuch tsʼoʼokok u beeloʼobeʼ ku tuklikoʼobeʼ ken u yaʼal le Biblia «tu kaʼatúuliloʼob bíin junpʼéelchajkoʼob[eʼ]», u kʼáat u yaʼaleʼ unaj u junpʼéeliliʼtal u modosoʼob yéetel bix u tuukuloʼob (Mateo 19:5). Baʼaleʼ ken máanak junpʼíit kʼiineʼ ku yilkoʼob maʼ beyiʼ. Tumen maʼ junpʼéeliliʼ bix u tuukuloʼobeʼ ken tsʼoʼokok u beeloʼobeʼ ku baʼateʼel tʼaanoʼob. Lindaeʼ ku yaʼalik: «Teen yéetel Felipeeʼ, jelaʼan bix k-tuukul tumen letiʼeʼ maas maʼatech u jach chiʼichnaktal. Yaan horaeʼ teneʼ taʼaytak tak u chokotal in pool ikil in tuukul, baʼaleʼ kin wilkeʼ utiaʼal letiʼe bey mix baʼal táan u yúuchleʼ. Le oʼolaleʼ jach kin tsʼíikil».

¿Baʼax jeʼel u yáantajeʼ? Respertarteʼex bix u tuukul a núupeʼex. Utiaʼal k-naʼatikeʼ koʼox ketik beyaʼ: u yich máak yéetel u xikineʼ maʼ junpʼéeliliʼ meyaj ku beetkoʼobeʼ, baʼaleʼ tu kaʼapʼéelal kʼaʼabéet utiaʼal a kʼáat máansik junpʼéel bej tuʼux yaʼab camionoʼob ku máan. Lelaʼ bey u yeʼesik le baʼax ku yaʼalik Adriana, tsʼoʼok óoliʼ treinta jaʼaboʼob tsʼoʼokok u beeloʼ: «Wa le baʼax ku tuklik cada juntúul tiʼ toʼon maʼatech u bin tu contra le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ, maʼatech k-tsʼíikil tumen maʼ junpʼéeliliʼ bix k-tuukuliʼ. Ku kʼaʼajalteneʼ chéen tsʼokaʼan k-beel yéetel maʼ u kʼáat u yaʼal wa igualoʼoniʼ».

Wa a núup yaanal bix u tuukuleʼ, chʼaʼ en cuenta baʼax ku yaʼalik (Filiposiloʼob 2:4). Fabián, u yíicham Adrianaeʼ, ku yaʼalik: «Yaan horaeʼ maʼ bey in tuukul jeʼex in wataneʼ. Baʼaleʼ ku kʼaʼajalteneʼ maas nojoch in yaabilaj tu yoʼolal ke le baʼax kin tuklikoʼ. Wa letiʼ kiʼimak u yóoleʼ, bey xan teen».

JEʼEL U PÁAJTAL A BEETIK BEYAʼ. Beet junpʼéel lista tiʼ baʼaxoʼob ka wilik maas maʼalob bix u tuukul wa bix u yutskíintik junpʼéel talamil a núup (Filiposiloʼob 2:3).

Le tsiikiloʼ junpʼéel baʼal jach kʼaʼanaʼan utiaʼal ka yanak kiʼimak óolal ichil le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ. Lindaeʼ ku yaʼalik: «Ichil le tsʼoʼokol beeloʼ le tsiikiloʼ ku taasik kiʼimak óolal yéetel ku beetik u bintech utsil. Jach maʼalob ka u yil máak u yeʼesik».

[Tsolajil]

TUKULTE

▪ Le bix u modos in núupoʼ, ¿bix u yáantaj utiaʼal ka yanak kiʼimak óolal ichil in familia?

▪ ¿Baʼaxten maʼalob ka in beet baʼax ku tuklik in núup wa maʼatech u bin tu contra le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ?