Jach yanchaj u fejoʼob

Jach maʼalob úuchik u líiʼsik u paalal

TSʼOʼOK u yáakʼabtal tu kaajil Belén; Joseeʼ táan u naʼaksik u tsʼook u kuuch yóokʼol le chan burrooʼ. Ku paakat tu kaʼatséelil le bejoʼ yéetel ku papaʼlajtik le chan burrooʼ. Maʼ xaaneʼ táan u tuukul tiʼ le náanach viaje ken u beet tak Egiptooʼ. Teʼeloʼ mix máak u kʼaj óoliʼ, maʼ u yojel le idioma ku tʼaʼanloʼ mix le baʼaxoʼob suuk u beetaʼaloʼ. ¿Yaan wa u suuktal u yatan yéetel u paalaliʼ?

Joseeʼ maʼ chéen chʼaʼabil u yaʼalik tiʼ María, u yatan, le baʼax táant u yaʼalaʼaltiʼ tumen juntúul ángel ichil junpʼéel wayakʼoʼ. Kex beyoʼ bineʼ ka tu yaʼalajtiʼeʼ rey Herodeseʼ taak u kíimsik u chan hijoʼoboʼ. Le oʼolal kʼaʼabéet u séeb jóokʼloʼob Belén (Mateo 2:13, 14). Maríaeʼ jach chiʼichnakchajaʼan. Maʼ tu páajtal u creertikoʼob baʼaxten yaan máax taak u kíimsik u chan hijoʼob. ¡Si mix baʼal kʼaas u beetmaj! ¿Baʼax loobil jeʼel u beetik juntúul chan paal tiʼ wa máaxeʼ? Kex beyoʼ ku yuʼubikoʼob u tʼaan Jéeoba yéetel ku chʼaʼtuklikoʼob u púutsʼloʼob.

Tuláakal u kajnáaliloʼob Beleneʼ táan u kiʼ weenloʼob, maʼ u yojloʼob baʼax nojoch loobil ku taal tu yóokʼoloʼobiʼ. Baʼaleʼ José, María yéetel Jesuseʼ ku chaambel jóokʼloʼob teʼ kaaj le maʼ sáasakoʼ. Le ka káaj u tíipʼil Kʼiin lakʼineʼ letiʼobeʼ tsʼokaʼaniliʼ u náachtaloʼob teʼ noojoloʼ. Maʼ xaaneʼ le táan u binoʼoboʼ Joseeʼ táan kaʼach u tuklik: «¿Bix ken in kanáantil in watan yéetel in paalal tiʼ le enemigoʼob jach yaan u páajtaliloʼoboʼ? Si teneʼ chéen chan carpinteroen. ¿Bix ken in tsʼáa tuláakal baʼax kʼaʼabéettiʼob? Kex jeʼel baʼalak ka úuchkeʼ, ¿yaan wa u chúukpajal in wóol in beet le meyaj u kʼubéentmajten Jéeobaaʼ: in kanáantik yéetel in tséentik u hijo?». Joseeʼ tu muʼyajtaj nukuch talamiloʼob. Ken k-xakʼalt bix úuchik u aktáantkoʼobeʼ, yaan k-ilik baʼaxten jach maʼalob ka k-eʼes fe jeʼex le tu yeʼesajoʼ, baʼaleʼ maases le taatatsiloʼoboʼ.

Ku kanáantik u yatan yéetel u hijo

Kex maas tiʼ junpʼéel jaʼab u bin u yúuchul le baʼaloʼobaʼ u kuxtal Joseeʼ kʼexpaj desde le ka tu kʼáataj u hija Elí utiaʼal u tsʼoʼokol u beel tu yéeteloʼ; lelaʼ úuch le kajaʼan Nazaretoʼ. Utiaʼal Joseeʼ Maríaeʼ juntúul x-chʼúupal yaan u fe yéetel jach u kanáantmuba. Baʼaleʼ junpʼéel kʼiineʼ tu yojéeltaj embarazada. Utiaʼal túun maʼ u tsʼáaik ich suʼtsilileʼ tu chʼaʼtuklaj u x-mukul divorciarkuba tiʼ letiʼ. * Baʼaleʼ ichil junpʼéel wayakʼeʼ juntúul angeleʼ tu yaʼalaj tiʼ Joseeʼ, Jéeoba beet u pʼáatal embarazadail María yéetel u espíritu santo. Ka tʼaanaj tiʼ le chaambaloʼ, le angeloʼ tu yaʼalaj: «Letiʼ bíin u tok u kaajal tiʼ u kʼebanoʼob». Tu yaʼalaj xan tiʼ José: «Maʼ a chʼaʼik saajkil a kʼamik María a watan» (Mateo 1:18-21).

Tumen José mantatsʼ ku beetik baʼax maʼalob yéetel ku yuʼubik tʼaaneʼ, tu beetaj le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ. Tu kʼamaj le jach nojoch meyaj tsʼaʼabtiʼoʼ: u líiʼsik yéetel u kanáantik u Paal Dios. Ka máan kʼiineʼ, utiaʼal u tsʼoʼokbesik baʼax ku kʼáatik le emperador romanooʼ, Joseeʼ bin yéetel María tu kaajil Belén utiaʼal u tsʼíibtik u kʼaabaʼiʼ. Teʼ túunoʼ tiʼ síij le chaambaloʼ. *

Joseeʼ maʼ suunaj Nazaretiʼ, pʼáat yéetel María tu kaajil Belén, maʼ sen náach tiʼ Jerusaleniʼ. Kex  óotsiloʼobeʼ, Joseeʼ tu yilaj ka yanak tuláakal baʼax kʼaʼabéet tiʼ María bey xan tiʼ le chaambaloʼ. Le maʼ sen úuch síijik Jesusoʼ binoʼob kajtal tiʼ junpʼéel naj maʼ sen nojchiʼ. Baʼaleʼ le tsʼoʼok u chan nojochtal Jesusoʼ, maʼ xaaneʼ maas tiʼ junpʼéel jaʼab yaantiʼeʼ, kaʼa kʼexpaj u kuxtaloʼob.

Junjaats máakoʼobeʼ kʼuchoʼob tu yotoch José yéetel María; le máakoʼobaʼ jach tu yeʼesoʼob tsiikil. Letiʼobeʼ astrologoʼob Lakʼin u taaloʼob, maʼ xaaneʼ tu náanach luʼumil Babilonia. Táan kaʼach u nuʼuktaʼaloʼob tumen junpʼéel estrella tak teʼ tuʼux yaan le chan xiʼipal ken u beetuba u reyil le judíoʼoboʼ.

Kex u yojloʼob wa maʼeʼ, le astrologoʼoboʼ óolak u beetoʼob u kíimsaʼal chan Jesús. Maʼ Belén yáax bisaʼaboʼob tumen le estrellaoʼ, baʼaxeʼ Jerusalén, tuʼux tu yaʼaloʼob tiʼ le kʼasaʼan rey Herodes nukaʼaj u yiloʼob le chan xiʼipal ken u beetuba u reyil le judíoʼoboʼ. Lelaʼ chéen tu beetaj u maas pʼuʼujul yéetel u tʼaʼabal u kʼiʼikʼel le reyoʼ. (Ilawil le xook «Yaan máaxoʼobeʼ taak u yojéeltikoʼob: ¿Máax beet u chíikpajal u estrellail Belén?», táan juʼun 29.)

U maʼalobileʼ Dioseʼ maʼ tu chaʼaj tiʼ Herodes u jóokʼol yéetel baʼax u tukultmiʼ. ¿Baʼax le úuchoʼ? Le astrologoʼoboʼ tu bisaj u síiʼob «oro, incienso yéetel mirra»; letiʼobeʼ maʼ tu beetoʼob yéetel u tuukulil u kʼamkoʼob u jeeliʼ. Maʼ xaaneʼ yoʼolal le baʼax tu beetoʼoboʼ José yéetel Maríaeʼ jaʼakʼ u yóoloʼob. Baʼaleʼ tumen le astrologoʼob u tukultmaj u yaʼalikoʼob tiʼ rey Herodes tuʼux yaan le chan xiʼipaloʼ, Jéeobaeʼ tu yaʼalajtiʼob ichil junpʼéel wayakʼ ka u chʼaʼob yaanal bej utiaʼal u suutoʼob tu luʼumoʼob (Mateo 2:1-12).

Ka tsʼoʼok túun u bin le astrologoʼoboʼ, Jéeobaeʼ tu túuxtaj u ángel u yaʼal tiʼ José: «Líikʼen, chʼaʼ le chan paal yéetel u maamaoʼ, púutsʼen tu luʼumil Egipto, tiʼ a pʼáatliʼ, teen kin aʼalik tiʼ teech baʼax kʼiin ken lukʼkechiʼ, tumen Herodeseʼ yaan u tsʼáaikuba u kaxant le chan paaloʼ utiaʼal u kíimse» (Mateo 2:13). Jeʼex t-ilaj tu káajbal le xookaʼ, Joseeʼ tu séebaʼanil tu beetaj le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ. Tu yilaj u kanáantik le chan paaloʼ ka tu bisaj Egipto. Yéetel le baʼaxoʼob siʼibtiʼob tumen le astrologoʼoboʼ, tu yáantubaʼob tuláakal le kʼiinoʼob pʼáatoʼob teʼeloʼ.

Yaan tsikbaloʼob yéetel cuentoʼob apocrifoʼobeʼ ku yaʼalikoʼob baʼaloʼob maʼ jaajtak yoʼolal le viaje tu beetoʼoboʼ. Ku yaʼalikoʼobeʼ chan Jesuseʼ tu beetaj bin junpʼéel milagro utiaʼal ka kóomchajak le bej ku biskoʼoboʼ, tu kanáantoʼob tiʼ le j-ookoloʼoboʼ yéetel tu beetaj bin u pʼúunul u cheʼil le datiloʼob utiaʼal ka tʼoʼokok tumen Maríaoʼ. * Baʼaleʼ u jaajileʼ le viaje tu beetoʼoboʼ maʼ chéen chʼaʼabiliʼ. Jach náach tuʼux ku binoʼob yéetel maʼ u kʼaj óoloʼob le tuʼux ku máanoʼoboʼ.

Le taatatsiloʼoboʼ yaʼab baʼax jeʼel u kankoʼob tiʼ Joseeʼ. Letiʼeʼ maʼ kulaj u tukult wa yaan u pʼatik u meyaj yéetel u yotochiʼ, baʼaxeʼ tu séebaʼanil tu  beetaj utiaʼal u kanáantik u yatan yéetel u hijo. Jach nojoch baʼal tu yilil le meyaj kʼubéentaʼabtiʼ tumen Jéeobaoʼ. Bejlaʼa xaneʼ le taatatsiloʼoboʼ táan u líiʼsik u paalaloʼob tiʼ junpʼéel yóokʼol kaab chuup yéetel baʼaloʼob kʼaastak jeʼel u kʼaskúuntik u kuxtal le táankelem paalaloʼoboʼ. Le oʼolaleʼ jach maʼalob baʼax ku beetik le taatatsiloʼob yéetel le maamatsiloʼob táan u yilik u kanáantik u paalaloʼob jeʼex tu beetil Joseoʼ.

Ku tsʼáaik baʼax kʼaʼabéet ichil u yotoch

Maʼ xaaneʼ José yéetel Maríaeʼ maʼ xáanchajoʼob Egiptoiʼ, tumen juntúul angeleʼ tu yaʼalaj tiʼ José tsʼoʼok u kíimil Herodes. Junpʼéel profecía tiʼ le Bibliaoʼ u yaʼalmiliʼeʼ Jéeobaeʼ yaan u tʼanik u Paal utiaʼal ka jóokʼok tu luʼumil Egipto (Mateo 2:15). Joseeʼ áantajnaj utiaʼal ka béeychajak le profecíaaʼ tumen jóokʼoʼob Egipto yéetel suunajoʼob yiknal u láakʼtsiloʼob. Baʼaleʼ ¿jach tiʼ baʼax kaajil binoʼob?

Joseeʼ jach yaan u naʼat; maʼ suunaj Jerusaleniʼ tumen u yojel Arquelao ku gobernar tu lugar Herodes, juntúul kíimsaj máak. Yéetel túun u nuʼuktaj Dioseʼ, José yéetel Maríaeʼ binoʼob xaman, náach tiʼ Jerusalén yéetel tiʼ le baʼaxoʼob ku beetaʼaloʼ. Letiʼobeʼ suunajoʼob Nazaret junpʼéel u kaajil Galilea; teʼ túunaʼ tiʼ tu máansaj u kuxtaloʼobiʼ yéetel tiʼ tu líiʼsaj u paalaloʼobiʼ (Mateo 2:19-23).

Tiʼ letiʼobeʼ minaʼan kaʼach yaʼab taakʼin yéetel chan talamchaj u kuxtaloʼob. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Joseeʼ carpintero; lelaʼ junpʼéel meyaj maʼ chéen chʼaʼabiliʼ. Úuchjeakileʼ le carpinteroʼoboʼ ku xotʼ cheʼob, ku kuchkoʼob yéetel ku jaykʼíintikoʼob. Yéetel túun lelaʼ ku beetkoʼob najoʼob, barcoʼob bey xan mejen puenteʼob; ku póolkoʼob xan carretaʼob, ruedaʼob, u cheʼil kuuch yéetel nuʼukuloʼob utiaʼal u meyajtaʼal le luʼumoʼ (Mateo 13:55). Kʼaʼabéet jach yaan u muukʼ máak utiaʼal le meyajaʼ. Le carpinteroʼoboʼ u suukileʼ tu yookbal u yotochoʼob ku meyajoʼob wa tiʼ junpʼéel taller yaan tu tséel le najoʼ.

Tiʼ Joseeʼ yaan kaʼach yaʼab nuʼukuloʼob utiaʼal u beetik u meyaj, maʼ xaaneʼ yaʼab tiʼ leloʼobaʼ utiaʼal kaʼach u taata. Maʼ xaaneʼ ichil u nuʼukuloʼobeʼ yaan kaʼach escuadra, plomada, cordel, báat, serrucho, azuela, martillo, mazo bey xan jejeláas formonoʼob yéetel pegamentoʼob. Maʼ xaaneʼ ku meyajtiʼ le taladro de arcooʼ. Utiaʼal u potik cheʼeʼ unaj u kóolik yéetel u suʼusutik. Maʼ xaaneʼ chéen wa jaypʼéel clavos yaantiʼ, tumen teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ jach koʼojtak.

Máans ta tuukul waʼalakbal Jesús táan u chaʼantik bix u meyaj u majan taata. Chíikaʼan tiʼ u yich jach taak u kaanbal. Táan u jach paktik tuláakal baʼax ku beetik José. Le ken u yil u kʼaboʼob, u muukʼ u kʼab, u táan u puʼuch yéetel u paakateʼ, ku tsʼáaik cuentaeʼ u taataeʼ jach yaan u muukʼ, u naʼat yéetel jach u yojel u beet u meyaj. Maʼ xaaneʼ Joseeʼ káaj u kaʼansik Jesús u beet jujunpʼéel baʼaloʼob maʼ talamiʼ, jeʼex u lijartik cheʼ yéetel u tikin ootʼel kay; maʼ xaaneʼ tu kaʼansaj u kʼaj óolt jejeláas cheʼob jeʼex u cheʼil sicómoro, olivo yéetel junpʼéel clase béek.

Jesuseʼ ku yilik xaneʼ kex muʼukʼaʼan u kʼab u taata ikil u xotik cheʼ yéetel u armartik wa baʼax nuʼukulileʼ, láayliʼ ku meyajtiʼ utiaʼal u yeʼesik yaabilaj tiʼ u yatan yéetel tiʼ u paalaleʼ. Tumen José yéetel Maríaeʼ tsʼokaʼaniliʼ u yantal kex uláakʼ seis  u paalaloʼobeʼ (Mateo 13:55, 56). Bey tumen yaʼab máax yaan u tséentoʼ, Joseeʼ ku kʼaʼabéettal u maas meyaj.

Baʼaleʼ baʼax ku maas tsʼáaik táanileʼ u kaʼansik u paalal u kʼaj óoltoʼob Dios. Le oʼolal ku jóoʼsik tiempo utiaʼal u tʼaan tu yéeteloʼob tiʼ Jéeoba yéetel tiʼ u Leyoʼob. José yéetel Maríaeʼ suuk u bisik u paalaloʼob tu sinagogail le kaajoʼ, utiaʼal u yuʼubikoʼob u xookil yéetel u tsoʼolol le Leyoʼ. Maʼ xaaneʼ ken tsʼoʼokkeʼ Jesuseʼ ku sen kʼáatik u chiʼ u taataʼob. José waleʼ ku beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal u núukiktiʼ. Ku bisik u paalal tiʼ le kʼiinbesajoʼob ku beetaʼal Jerusalén utiaʼal u adorartaʼal Diosoʼ. Jeʼex utiaʼal u binoʼob teʼ Pascuaoʼ, unaj u xíimbaltikoʼob kex 27 leguas (maas tiʼ 110 kilómetros) utiaʼal u binoʼob bey xan utiaʼal u suutoʼob. Le viaje yéetel le kʼiinbesajoʼ ku beetik u pʼatik u yotochoʼob kaʼapʼéel semana.

Bejlaʼa xaneʼ le íichamtsiloʼob ku meyajtikoʼob Diosoʼ, ku beetkoʼob jeʼex Joseeʼ. Tumen ku tsʼáaikoʼob táanil u yutsil u paalaloʼob yéetel maas kʼaʼanaʼan u yilkoʼob u kaʼanskoʼob tiʼ Dios ke ka yanaktiʼob yaʼab baʼaloʼob. Ku beetkoʼob tuláakal le ku páajtal utiaʼal u bisik u paalaloʼob teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ bey xan teʼ asambleaʼoboʼ. Le taatatsiloʼobaʼ beyoʼob jeʼex Joseeʼ tumen u yojloʼobeʼ le maas maʼalob herencia jeʼel u pʼatik tiʼ u paalaloʼoboʼ letiʼe u yáantkoʼob u kʼaj óoltoʼob Diosoʼ.

«Yéetel yaayaj óolal»

Le Bibliaoʼ ku tsolik junpʼéel baʼax úuch le yaan 12 jaʼab tiʼ Jesusoʼ. Jeʼex suukileʼ, Joseeʼ tu bisaj u paalaloʼob Jerusalén utiaʼal u kʼiinbesajil le Pascuaoʼ. Yaʼab máaxoʼob táan xan u bin u xíimbaloʼob yéetel u paalaloʼobiʼ; tsʼoʼoleʼ jach jatsʼuts u yilaʼal le cheʼoboʼ tumen u kʼiinil u yaʼaxtʼubeʼental u leʼob. Le ken joʼopʼok u naʼakloʼob tu kaʼanal múuliloʼob u bejil Jerusaleneʼ, yaʼabeʼ ku joʼopʼol u kʼaykoʼob le kʼaayoʼob kʼaj óolaʼanoʼob bey «Canciones de las Subidas» (Salmos 120 tak 134). Maʼ xaaneʼ u milesil máakoʼob ku kʼuchloʼob teʼ kaajoʼ. Ken tsʼoʼokok le kʼiinbesajoʼ tuláakal le binoʼoboʼ ku káajsik u suutoʼob tu kaajaloʼob. José yéetel Maríaeʼ, maʼ xaaneʼ tumen jach yaʼab baʼaloʼob yaan u beetoʼobeʼ maʼ tu tsʼáajoʼob cuenta wa pʼáat Jesusiʼ. Maʼ xaaneʼ tu tukloʼob táan u bin yéetel u maasil u láakʼtsiloʼob. Baʼaleʼ  ka máan junpʼéel túulis kʼiin táan u viajaroʼobeʼ, jaʼakʼ u yóoloʼob ka tu tsʼáaʼob cuenta minaʼan Jesús, kensa tuʼux pʼáati (Lucas 2:41-44).

Tumen jach chiʼichnakchajoʼobeʼ séeb suunajoʼob Jerusalén. Táan u máan u yáalkaboʼob teʼ bej tuʼux mix máak yanoʼ, táan u kaxtikoʼob u hijoʼob yéetel táan u yawtikoʼob: «¡Jesús, Jesús!». ¿Tuʼux tsʼoʼoki? Tsʼoʼok óoxpʼéel kʼiin saʼatak; maʼ xaaneʼ Joseeʼ joʼopʼ u tuklik tsʼoʼok u fallar tiʼ Jéeoba tumen saʼat Jesús tiʼ. Tu tsʼook túuneʼ bin u kaxtoʼob Jesús teʼ templooʼ. Ka ookoʼob tiʼ junpʼéel cuarto tuʼux u muchʼmuba yaʼab maestroʼob tiʼ le Leyoʼ, tu yiloʼob tiʼ kulukbal xan Jesús tu yéeteloʼobiʼ (Lucas 2:45, 46). ¡Jach táaj kiʼimakchaj u yóoloʼob!

Jesuseʼ táan u chʼenxikintik yéetel u kʼáatik u chiʼ le maestroʼoboʼ. Leloʼobaʼ jakʼaʼan u yóoloʼob yoʼolal le naʼat yaan tiʼ Jesusoʼ bey xan yoʼolal bix u núukik le kʼáatchiʼoboʼ. María yéetel Joseeʼ jakʼaʼan u yóoloʼob xan. Le Bibliaoʼ maʼ tu yaʼalik wa yaan baʼax tu yaʼalaj José. Baʼaleʼ le baʼax tu yaʼalaj Maríaoʼ ku yeʼesik bix kaʼach u yuʼubikubaʼob: «In xibil paal, ¿baʼaxten ta beetaj tiʼ toʼon lelaʼ? A taata yéetel teneʼ tsʼoʼok k-sen kaxtikech yéetel yaayaj óolal» (Lucas 2:47, 48).

Chéen yéetel junpʼíit tʼaanoʼobeʼ le Bibliaoʼ ku yeʼesik maʼ chéen chʼaʼabil u beetik u taatatsilil máakiʼ. Tsʼoʼoleʼ Jesuseʼ juntúul hijo perfecto. Kex le kʼasaʼan yóokʼol kaab ku beetik u sen yantal «yaayaj óolal» tiʼ le taatatsiloʼoboʼ, le Bibliaoʼ ku líiʼsik u yóoloʼob tumen ku yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ u yojel maʼ chéen chʼaʼabil le meyaj ku beetkoʼoboʼ.

U maʼalobileʼ, Jesuseʼ tiaʼan kaʼach teʼ templooʼ, le tuʼux jach ku yuʼubik naatsʼ yanil tiʼ u kaʼanilbeʼen Taataoʼ. Kulukbal u yuʼub tuláakal baʼax ku kaʼansaʼaltiʼ. Le oʼolal yéetel tsiikil tu kʼáataj tiʼ u taataʼob: «¿Baʼaxten ka kaxtikeneʼex? ¿Maʼ wa a wojleʼex tiʼ u baʼaliloʼob in Taata unaj in wantaliʼ?» (Lucas 2:49).

Maʼ xaaneʼ Joseeʼ jach tu máansaj tu tuukul le baʼax tu yaʼalaj Jesusaʼ. Maʼ xaan xaneʼ tu yuʼububa maʼalobil tumen tu beetaj tuláakal le ku páajtal utiaʼal u kaʼansik u majan hijo u yaabilt Jéeoba. Tsʼoʼoleʼ kex paal Jesuseʼ tsʼoʼok u kʼuchul tu puksiʼikʼal le tʼaan taataoʼ. U jaajileʼ Joseeʼ jach áantajnaj utiaʼal ka u yuʼububa Jesús beyoʼ.

Wa teech taatatsilecheʼ, maʼ xaaneʼ tsʼoʼok a tsʼáaik cuentaeʼ le baʼaxoʼob ka beetkoʼ ku yáantaj utiaʼal u yilik a paalal bix juntúul maʼalob taatatsil. ¿Máasaʼ jach táaj jatsʼuts u beetaʼal leloʼ? Wa yaan a entenadoʼob wa a máatan paalaleʼ maʼ u tuʼubultech le baʼax tu beetaj Joseoʼ. Ilawil a yaabiltikoʼob yéetel a tratartik maʼalob tuláakal. Áantoʼob u maas natsʼubaʼob tu yiknal Dios, le u Taataʼob yaan teʼ kaʼanoʼ.

Ku yilik u tsʼoʼokbesik le meyaj kʼubéentaʼabtiʼoʼ

Le Bibliaoʼ maʼatech u yaʼalik yaʼab baʼaloʼob yoʼolal u kuxtal José, baʼaleʼ jach jeʼel u  yáantkoʼon wa ka k-xakʼalteʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Jesuseʼ seguernaj «u sen uʼuyajtʼantik» u taataʼob yéetel «u nojochtal [...] tiʼ u wíinklil yéetel tiʼ u yojéelaj, kʼambeʼen xan tu táan Jajal Dios yéetel tu táan máakoʼob» (Lucas 2:51, 52). ¿Baʼax k-kanik tiʼ le baʼax ku yaʼalik le Bibliaaʼ? Yaʼab baʼaloʼob. K-kanikeʼ Joseeʼ jach ku kanáantik yéetel ku nuʼuktik tubeel u yotoch, tumen kex minaʼan u kʼeban Jesuseʼ, ku yeʼesik tsiikil tiʼ yéetel ku yuʼubik u tʼaan.

Le Bibliaoʼ ku yaʼalik xaneʼ Jesuseʼ seguernaj «u nojochtal [...] tiʼ u yojéelaj». Jeʼex túun k-ilkoʼ jach áantaʼab tumen José. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ le judíoʼoboʼ ku tsikbaltikoʼob junpʼéel úuchben proverbio ku yaʼalikeʼ chéen bin le máaxoʼob yaan tiempo tiʼob jeʼel u páajtal u yantal u naʼatoʼoboʼ. Ku yaʼalik xaneʼ le chéen meeyjil máakoʼob, jeʼex le carpinteroʼob, le j-kolnáaloʼob yéetel le herreroʼoboʼ, «maʼ tu naʼatkoʼob le justicia yéetel le tojiloʼ [...] mix xan tiaʼanoʼob ichil le máaxoʼob ku yaʼalikoʼob kettʼaanoʼoboʼ». Le ka nojochchajeʼ Jesuseʼ tu yeʼesaj maʼ jaaj le baʼax ku yaʼalaʼaloʼ, tumen yaʼab u téenel tu yuʼubaj u tʼaan José yéetel naʼatil tiʼ u «justicia yéetel [u] tojil» Jéeoba, kex chéen juntúul carpintero.

Uláakʼ baʼax k-kanikeʼ, Joseeʼ jach tu kanáantaj tubeel Jesús, tumen le ka nojochchajeʼ jach tʼaʼaj yéetel jach yaan u muukʼ. Tsʼoʼoleʼ tu kaʼansaj carpintería tiʼ; lelaʼ junpʼéel meyaj utiaʼal máakoʼob yaan u muukʼoʼob. Le oʼolal Jesuseʼ kʼuch kʼaj óoltbil bey «le carpintero[oʼ]» maʼ chéen u hijo le carpinterooʼ (Marcos 6:3). Lelaʼ ku yeʼesikeʼ Joseeʼ tu kaʼansaj tubeel Jesús. Le taatatsiloʼoboʼ maʼalob xan ka u beetoʼob beyoʼ, unaj u kanáantik u paalaloʼob yéetel u kaʼanskoʼob meyaj utiaʼal u náajaltik u kuxtaloʼob.

Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Jesuseʼ okjaʼanaj le yaan 30 jaʼaboʼob tiʼoʼ; ichil le tsikbal ku beetkoʼ maʼatech u chʼaʼchiʼitik Joseiʼ. Lelaʼ ku yeʼesikeʼ Maríaeʼ tsʼoʼok u pʼáatal viudail le ka káaj u kʼaʼaytaj Jesusoʼ (ilaʼak le cuadro «¿Baʼax kʼiin ka kíim José?» teʼ táan juʼun 27). Kex beyoʼ ken tʼaanakoʼon tiʼ Joseeʼ k-tuukul tiʼ juntúul taatatsil tu tsʼoʼokbesaj le meyaj kʼubéentaʼabtiʼoʼ, tu kanáantaj u paalal yéetel tu tsʼáaj tuláakal baʼax kʼaʼabéettiʼob. Tuláakal le taatatsiloʼoboʼ, tuláakal u pooliloʼob junpʼéel naj, tuláakal le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ, jach maʼalob ka k-il u yantaltoʼon junpʼéel fe jeʼex le yanchaj tiʼ Joseoʼ.

[Tsolajiloʼob]

[Cuadro yaan teʼ táan juʼun 27]

¿Baʼax kʼiin ka kíim José?

Jeʼex k-ojlileʼ, le ka tu tsʼáaj 12 jaʼab tiʼ Jesuseʼ, Joseeʼ láayliʼ kuxaʼaneʼ. Yaʼab xiʼipalal judíoʼobeʼ letiʼe bukaʼaj jaʼab yaantiʼob ken káajal u kankoʼob le meyaj ku beetik u taataʼoboʼ. Le ken u tsʼáa 15 jaʼab tiʼobeʼ ku káajal u múul meyajoʼob yéetel u taataʼob. Jeʼex túun k-ilkoʼ Joseeʼ yanji tiempo tiʼ utiaʼal u kaʼansik carpintería tiʼ u hijo. Baʼaleʼ le ka tu tsʼáaj 30 jaʼab tiʼ Jesús yéetel ka káaj u meyajtik Dioseʼ, ¿láayliʼ wa kuxaʼan Joseeʼ? Maʼ xaaneʼ tsʼoʼok u kíimil. Tumen le Bibliaoʼ, ken tʼaanak tiʼ le kʼiinoʼob jeʼeloʼ chéen ku chʼaʼchiʼitik u maama Jesús yéetel u yíitsʼinoʼob, baʼaleʼ maʼatech u chʼaʼchiʼitik José. Juntéenjeak xaneʼ aʼalaʼab tiʼ Jesús «u paal María», maʼ aʼalaʼab u paal Joseiʼ (Marcos 6:3). Yaan tuʼux ku yeʼesaʼal xan teʼ Bibliaoʼ Maríaeʼ tu juunal táan u chʼaʼtuklik baʼax ken u beete (Juan 2:1-5). Tsʼoʼoleʼ teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ maʼ bey suuk u beetik le atantsiloʼoboʼ, chéen jaʼaliʼ wa kimen u yíichamoʼobeʼ. Le taʼaytak xan u kíimil Jesusoʼ tu kʼubéentaj u maama tiʼ apóstol Juan (Juan 19:26, 27). Lelaʼ maʼ tu kʼaʼabéettal kaʼach u beetik wa láayliʼ kuxaʼan Joseeʼ. Yoʼolal lelaʼ jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ Joseeʼ kíim teʼ kʼiinoʼob táankelem Jesusoʼ. Tumen Jesús u maas nojchil tiʼ le paalaloʼoboʼ, le ka kíim u taataoʼ, maʼ xaaneʼ letiʼ chʼaʼjoʼolt le meyaj utiaʼal u tséentik u maama yéetel u yíitsʼinoʼob táanil tiʼ u yokjaʼoʼ.

[Foto yaan teʼ táan juʼun 24]

Joseeʼ tu beetaj tuláakal le ku páajtal utiaʼal u kanáantik u hijo

[Foto yaan teʼ táan juʼun 25]

Meyajnaj utiaʼal u tsʼáaik baʼax kʼaʼabéet ichil u yotoch

[Foto yaan teʼ táan juʼun 26]

Joseeʼ ku bisik u paalal u adorart Jéeoba tu temploil Jerusalén

[Foto yaan teʼ táan juʼun 28]

Tu kaʼansaj tiʼ u hijo u beet u carpinteroil