DESDE tu ventanail u yotocheʼ, Rahabeʼ ku yilik bix u taal u sáasiltal u táax luʼumil Jericó. Yaʼab máakoʼob muchʼukbaloʼob paachil tiʼ le kaajoʼ: u soldadoiloʼob Israel. Le táan u káajal u kaʼa xíimbaltikoʼob u baʼpachil le kaajoʼ yaʼab polvo ku líikʼil; kʼaʼam xan u yuʼubaʼal u juum le baak ku yustikoʼoboʼ.

Rahabeʼ u kʼaj óol u kaajal: u bejiloʼob, u najiloʼob, u kúuchiloʼob koonol bey xan u kajnáaliloʼob. Ku tsʼáaik cuenta bix u bin u maas sajaktaloʼob jeʼex u bin u máan le kʼiinoʼob táan u xíimbal le israelitaʼob juntéen sáamsamal tu baʼpach le kaajoʼ. Tuláakal tuʼux táan u yáambal u juum le baakoʼoboʼ, baʼaleʼ Rahabeʼ maʼ saajkiʼ.

Tu siete kʼiinileʼ Rahabeʼ ku yilkeʼ jach táant u sáastal le ka káaj u xíimbal le soldadoʼob tu baʼpach le kaajoʼ. Ichiloʼobeʼ tiaʼan xan sacerdoteʼob táan u yustikoʼob baak yéetel u kuchmoʼob u cofreil le núuptʼaan eʼesik tiaʼan Dios Jéeoba tu yéeteloʼoboʼ. Desde tu yotocheʼ —junpʼéel naj beetaʼan tu yóokʼol u tulumil le kaajoʼ— Rahabeʼ ku chʼeeneb teʼ ventana tuʼux chʼuyukbal junpʼéel chak suumoʼ. Le suumaʼ ku kʼaʼajsik tiʼ Rahabeʼ letiʼ yéetel u láakʼtsiloʼobeʼ jeʼel u páajtal u salvarkubaʼob ken xuʼulsaʼak le kaajoʼ. ¿Tu traicionartaj wa u kaajal? Tu táan Jéeobaeʼ maʼ; letiʼeʼ tu yilaj jach nojoch u fe le koʼolelaʼ. Koʼox xakʼaltik u tsikbalil Rahab desde tu káajbal yéetel koʼox ilik baʼax jeʼel u páajtal k-kanikeʼ.

Rahabeʼ juntúul koʼolel ku konkuba kaʼach tiʼ xiiboʼob. Jujuntúul máakoʼobeʼ, tumen jach jelaʼan tu yuʼubiloʼob lelaʼ, joʼopʼ u yaʼalikoʼobeʼ Rahabeʼ chéen ku kʼamik uʼulaboʼob. Baʼaleʼ le Bibliaoʼ maʼ tu taʼakik mix baʼal, juntaatsʼ u yaʼalik u jaajil (Josué 2:1; Hebreoʼob 11:31; Santiago 2:25). Tu luʼumil Canaaneʼ maʼ xaaneʼ maʼ kʼaas u yilaʼal le baʼax ku beetik Rahaboʼ. Baʼaleʼ kex jeʼel tuʼuxak kajaʼan máakeʼ le conciencia tsʼaʼan tumen Jéeobaoʼ letiʼ aʼaliktiʼ baʼax uts yéetel baʼax kʼaas (Romailoʼob 2:14, 15). Rahab túuneʼ u yojel wal kʼaas le kuxtal ku biskoʼ. Jeʼex u yúuchul tiʼ yaʼab máakoʼob bejlaʼeʼ maʼ xaaneʼ ku yuʼubik chéen letiʼe baʼax jeʼel u beetik utiaʼal u tsʼáaik baʼax kʼaʼabéet tiʼ u láakʼtsiloʼoboʼ.

Letiʼeʼ u kʼáat wal u kʼex u kuxtaleʼ. Teʼ tuʼux kajaʼanoʼ yaʼab u beetaʼal loob bey xan uláakʼ baʼaloʼob sen kʼaastakiʼ. Ku núupkʼebantaloʼob tak yéetel u láakʼtsiloʼob bey xan yéetel baʼalcheʼob (Levítico 18:3, 6, 21-24). Tuláakal lelaʼ ku beetkoʼob yoʼolal u religionoʼob. Tu temploʼobeʼ tiʼ ku núupkʼebantal le máakoʼoboʼ, ku adorartaʼal kʼaakʼas diosoʼob jeʼex Baal yéetel Mólek, yéetel ku tóokaʼal mejen paalaloʼob kuxaʼantak utiaʼal u kʼuʼubul tiʼ le diosoʼobaʼ.

Jéeobaeʼ maʼ chéen tu yilaj baʼax ku beetaʼal tu luʼumil Canaaniʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Kʼaas yanil [kaʼach] u luʼumoʼob; baʼaleʼ teneʼ tin kʼáatchiʼitajtiʼob tuláakal u kʼasaʼaniloʼobeʼ ka áalkabaansaʼaboʼob tumen u luʼumoʼob» (Levítico 18:25). ¿Baʼax castigoil tsʼaʼabtiʼob? Jéeobaeʼ u yaʼalmiliʼ tiʼ u kaajil Israeleʼ: «[Jéeoba a Dioseʼ] jujunpʼíitil bíin u tojolchʼint le múuchʼ kaajoʼobaʼ» (Deuteronomio 7:22).  Tsʼoʼoleʼ Jéeoba, le «máax maʼ tu páajtal u tuus[oʼ]», úuchiliʼ u yaʼal tiʼ Abrahán yaan u tsʼáaik u luʼumil Canaán tiʼ u chʼiʼibaloʼobeʼ (Tito 1:2; Génesis 12:7).

Chéen baʼaleʼ Jéeobaeʼ u yaʼalmaj xaneʼ yaan u xuʼulsaʼal jujunpʼéel kaajoʼob tiʼ u luʼumil Canaán (Deuteronomio 7:1, 2). Tumen Jéeoba «u nojoch [juezil] tuláakal le yóokʼol kaaboʼ», u yojel baʼax yaan tu puksiʼikʼal le máakoʼoboʼ: sen kʼasaʼanoʼob yéetel maʼ ken u yóotoʼob u kʼex u kuxtaloʼob (Génesis 18:25; 1 Crónicas 28:9). ¿Bix u yuʼubikuba Rahab teʼ kaajaʼ? Chéen máans ta tuukul bix u yuʼubikuba ken u yuʼub u tsikbaltaʼal baʼaloʼob yoʼolal u kaajil Israel. Tu yojéelteʼ Dioseʼ letiʼ áant u kaajil Israel —junpʼéel kaaj palitsiltaʼan kaʼach— utiaʼal ka u ganart u soldadoiloʼob Egipto, le kaaj maas nojoch yéetel maas yaan u páajtalil kaʼachoʼ. Tsʼoʼoleʼ beoraaʼ ¡nukaʼaj baʼateloʼob tu contra Jericó! Kex beyoʼ, u kajnáaliloʼob le kaajoʼ maʼ xuʼul u beetkoʼob baʼaloʼob kʼaastakiʼ. Jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ «maʼ tu yuʼuboʼob tʼaan[iʼ]» (Hebreoʼob 11:31).

Baʼaleʼ Rahabeʼ maʼ beyiʼ. Letiʼeʼ úuch wal káajak u yuʼubik u tsikbaltaʼal baʼaloʼob yoʼolal u kaajil Israel bey xan yoʼolal Jéeobaeʼ. Jéeobaeʼ maʼatech u beetik u muʼyaj u kaajal mix tech u yaʼalik tiʼ ka u beet baʼaloʼob kʼaastak, baʼaxeʼ ku kanáantik yéetel ku yáantik ka u bis junpʼéel toj kuxtal. Tu yiknaleʼ juntúul koʼoleleʼ jach koʼoj u tojol, maʼ chéen junpʼéel baʼal utiaʼal konbil wa manbiliʼ, tsʼoʼoleʼ maʼatech u yaʼalik tiʼ le koʼolel ka u núupkʼebankúunsuba teʼ templo utiaʼal u adorartaʼaloʼ. Le ka tu yojéeltaj Rahab u líiʼsmuba u soldadoiloʼob Israel tuláakʼ u tséel le Jordán utiaʼal u baʼateloʼob tu contra u kaajaleʼ jach táaj sajakchaji. ¿Chʼaʼab wa en cuenta Rahab bey xan le utsil yaan ichil u puksiʼikʼal tumen Jéeobaoʼ?

Bejlaʼa xaneʼ yaʼab máakoʼob beyoʼob Rahabeʼ. Ku yuʼubikoʼob bey maʼ tu páajtal u púutsʼloʼob tiʼ le kuxtal ku biskoʼoboʼ, junpʼéel kuxtal maʼ tu taasik kiʼimak óolal tiʼob. Ku yuʼubikoʼob xan bey mix máak chʼaʼikoʼob en cuenta yéetel bey mix baʼal u biilaloʼobeʼ. Le baʼax úuch tiʼ Rahaboʼ ku kʼaʼajsiktoʼoneʼ tuláakal máak ku chʼaʼabal en cuenta tumen Dios. Kex ka k-uʼuy bey jach minaʼan k-biilaleʼ «letiʼeʼ maʼ náach yanil tiʼ cada juntúul tiʼ toʼoneʼexiʼ» (Baʼaxoʼob 17:27). Dioseʼ u kʼáat yéetel ku tsʼíiboltik u tsʼáaik esperanza tiʼ tuláakal le máaxoʼob ku tsʼáaik u fejoʼob tiʼ letiʼoʼ. ¿Tu tsʼáaj wa u fe Rahab tiʼ Dios?

Juntéenjeak, le taʼaytak u baʼpachtaʼal u kaajil Jericó tumen le israelitaʼoboʼ, kʼuch kaʼatúul j-táanxel luʼumiloʼob tu yotoch Rahab. Letiʼobeʼ maʼ u kʼáatoʼob kaʼach ka ojéeltaʼak máaxoʼobiʼ, baʼaleʼ tumen sajak le máakoʼoboʼ táan u kanáantkoʼob maʼ u yokol mix juntúul israelita utiaʼal u chʼúuktik le kaajoʼ. Rahabeʼ tu séebaʼanil wal tu tsʼáaj cuenta máaxoʼobiʼ, tumen maʼ u kʼáatoʼob mix baʼal tu yéeteliʼ; chéen u kʼáat u máansoʼob áakʼab teʼ najoʼ.

U jaajileʼ le kaʼatúul máakoʼobaʼ israelitaʼob túuxtaʼaboʼob tumen Josué utiaʼal u chʼúuktikoʼob u kaajil Jericó. Lelaʼ letiʼe yáax kaaj tiʼ u luʼumil Canaán kun baʼateltbil tumen u kaajil Israeloʼ, yéetel maʼ xaaneʼ letiʼe maas nojoch u páajtaliloʼ. Josueeʼ  u kʼáat u yojéelt bix le máakoʼob yéetel kun baʼateloʼoboʼ. Le kaʼatúul j-chʼúukoʼoboʼ u yojliliʼobeʼ le naj tuʼux ookoʼoboʼ u yotoch juntúul koʼolel ku konkuba tiʼ xiiboʼob. Teʼ najaʼ mix máak jeʼel u séeb tsʼáaik cuenta wa táanxel tuʼux u taal le máaxoʼob ku yookloʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ le kaʼatúul máakoʼobaʼ ku tuklikoʼobeʼ jeʼel u yojéeltikoʼob junpʼéel baʼax jach kʼaʼanaʼan yoʼolal le kaajoʼ.

Rahabeʼ tu «utsul kʼam[aj] tu yotoch» le j-chʼúukoʼoboʼ (Santiago 2:25). Tu chaʼaj u pʼáatloʼob tu yotoch, kex tu wéej naʼataj wal máaxoʼobeʼ. Maʼ xaaneʼ taak u yojéeltik u maasil yoʼolal Jéeoba, u Diosoʼob.

Baʼaleʼ ¡chéen ka téek kʼuch u j-bisaj tʼaanoʼob u reyil Jericó! Ojéeltaʼabeʼ kʼuch kaʼatúul j-chʼúukoʼob tiʼ u kaajil Israel tu yotoch Rahab. ¿Baʼax ken u beet Rahab beora? Sajbeʼentsil ka u yáant le kaʼatúul j-chʼúukoʼoboʼ. ¡Jeʼel u kíimsaʼal paʼteʼ yéetel u láakʼtsiloʼob tumen u kajnáaliloʼob Jericoeʼ! Letiʼeʼ u yojel jach máax le kaʼatúul máakoʼoboʼ. Wa tsʼoʼok u yojéeltik Jéeobaeʼ juntúul Dios maas maʼalob tiʼ le ku adorartikoʼ maʼ xaaneʼ tu tuklaj bejlaʼa u súutukil utiaʼal u tsʼáaikuba tu tséel Jéeobaeʼ.

Minaʼan yaʼab tiempo kaʼach utiaʼal u tuukul Rahabiʼ, baʼaleʼ tu séebaʼanil tu chʼaʼtuklaj baʼax ken u beete. Tu taʼakaj le j-chʼúukoʼob yáanal «u chúuch kʼáaxiloʼob lino jaykúuntaʼanoʼob tijil» yóokʼol u techoil u yotoch, ka tu yaʼalaj tiʼ u j-bisaj tʼaanoʼob le reyoʼ: «Tu jaajileʼ taal tsʼeʼetsʼek máakoʼob u xíimbaltenoʼob, baʼaleʼ maʼ in wojel tuʼux u taaloʼobiʼ. Binoʼob tu yookbal kʼiin [...], maʼ in wojel tuʼux binoʼobiʼ. Baʼaleʼ wa ka jóokʼleʼex tu séebaʼanil a chʼaʼpachteʼexoʼobeʼ, jeʼel a chukpachtikeʼexoʼobeʼ» (Josué 2:4, 5). Máans ta tuukul Rahab táan u paktik u yich u j-bisaj tʼaanoʼob le reyoʼ. ¿Yaan wa ta tʼaan u tsʼaʼabal cuenta sajak Rahab?

¡Maʼalob jóokʼik le baʼax tu beetoʼ! U j-bisaj tʼaanoʼob le reyoʼ áalkabil xiʼikoʼob tu tojil le Jordanoʼ (Josué 2:7). Rahabeʼ tu taam chʼaʼaj wal u yiikʼ le ka tu yilaj tsʼoʼok u binoʼoboʼ. Úuchik u túuxtik táanxel tuʼux le j-kíimsaj máakoʼobaʼ —máakoʼob maʼ tu náajmatkoʼob u yojéeltikoʼob u jaajileʼ— páajchaj u salvartik le kaʼatúul máakoʼob meyajtik Jéeobaoʼ.

Rahabeʼ naʼak tu séebaʼanil tu techoil u yotocheʼ ka tu yaʼalaj tiʼ le kaʼatúul j-chʼúukoʼob le baʼax úuchoʼ. Tu tsʼáaj xan u yojéeltoʼob junpʼéel baʼal jach kʼaʼanaʼan: u yéet kaajaloʼobeʼ táan u kíimloʼob yéetel saajkil yoʼolal le israelitaʼoboʼ. Lelaʼ tu beetaj wal u líikʼil u yóoloʼobeʼ. ¡Le kʼasaʼan cananeoʼoboʼ táaj saajkoʼob tiʼ u páajtalil Jéeoba, u Dios Israel! Rahabeʼ tu yaʼalaj xan junpʼéel baʼal jach kʼaʼanaʼan k-tiaʼal teʼ kʼiinoʼobaʼ: ‹Jéeoba a Dioseʼexeʼ láayliʼ Dios yóokʼol kaʼaneʼ, Diosil xan way Luʼumeʼ› (Josué 2:11). Le baʼaxoʼob u yuʼubmaj yoʼolal Jéeobaoʼ le áant u naʼat kex chéen junpʼéel baʼal: jeʼel u páajtal u kʼubik u yóol tiʼeʼ. Rahabeʼ tu tsʼáaj u fe tiʼ Jéeoba.

 Rahabeʼ u yojel Jéeobaeʼ yaan u yáantik Israel utiaʼal u ganar. Le oʼolal tu kʼáat óoltaj ka chʼaʼabak óotsilil tiʼ letiʼ yéetel tiʼ u láakʼtsiloʼob. Le j-chʼúukoʼoboʼ tu yaʼaloʼobeʼ jeʼel u béeytaleʼ, baʼaleʼ maʼ unaj u yaʼalik tiʼ mix máakiʼ, yéetel unaj u pʼatik chʼuytal junpʼéel chak suum tu ventanail u yotoch utiaʼal ka ilaʼak paachil tiʼ le kaajoʼ; beyoʼ yaan u páajtal u kanáantaʼaloʼob tumen le soldadoʼoboʼ (Josué 2:12-14, 18).

Toʼoneʼ jeʼel u páajtal k-kanik junpʼéel baʼal jach kʼaʼanaʼan tiʼ Rahabeʼ. Jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ, «le fejoʼ ku taal ken tsʼoʼokok u yuʼub[aʼal]» le maʼalob péektsiloʼ (Romailoʼob 10:17). Letiʼeʼ tu yuʼubaj u tsikbaltaʼal baʼaloʼob yoʼolal u páajtalil bey xan yoʼolal u justicia Jéeoba Dios, ka tsʼoʼokeʼ tu tsʼáaj u fe tiʼ letiʼ. ¿Kux túun toʼon? ¿Yaan wa k-ilik k-kʼaj óoltik yéetel k-tsʼáaik k-fe tiʼ letiʼ yoʼolal le baʼaxoʼob k-kanik teʼ Bibliaoʼ?

Jeʼex aʼalaʼabiktiʼob tumen Rahabeʼ le kaʼatúul j-chʼúukoʼoboʼ éemoʼob tiʼ junpʼéel suum desde teʼ ventanaoʼ ka púutsʼoʼob teʼ puʼukoʼoboʼ. Teʼ níixoʼob yaan tu xamanil Jericooʼ yaʼab áaktunoʼob yaniʼ. Maʼ xaaneʼ tiʼ tu taʼakuba le j-chʼúukoʼob tak le ka tu yiloʼob jeʼel u páajtal u suutoʼob teʼ campamento utiaʼal u tsʼáaikoʼob ojéeltbil le baʼaloʼob maʼalobtak aʼalaʼabtiʼob tumen Rahaboʼ.

Maʼ úuch tiʼ leloʼ, Jéeobaeʼ tu beetaj u saʼapʼal u jaʼil le Jordán utiaʼal u kʼáatmáan le israelitaʼoboʼ. U kajnáaliloʼob Jericoeʼ maas wal sajakchajoʼobeʼ (Josué 3:14-17). Baʼaleʼ leloʼ chéen tu beetaj u maas tsʼáaik u fe Rahab tiʼ Jéeoba.

Ka tsʼoʼokeʼ u soldadoiloʼob Israeleʼ káaj u xíimbaloʼob tu baʼpachil u kaajil Jericó. Seis kʼiinoʼob táan u beetkoʼob beyoʼ: juntéen sáamsamal. Bejlaʼeʼ u siete kʼiin káajakoʼob, baʼaleʼ yaanal bix u beetkoʼob. Jeʼex t-aʼalaj tu káajbal le xookaʼ, jach táant u sáastal le ka káaj u xíimbaloʼob tu baʼpachil le kaajoʼ. Le ka tsʼoʼok u tsʼáaikoʼob junpʼéel vueltaeʼ, seguernaj u xíimbaloʼob yaʼab u téenel tu baʼpach le kaajoʼ (Josué 6:15). ¿Baʼax wal táan u beetkoʼobeʼ?

Teʼ tu siete kʼiinaʼ, le ka tsʼoʼok u baʼpachtikoʼob le kaaj siete u téeneloʼ, waʼalajoʼob. Xuʼul u yustaʼal le baakoʼoboʼ. Pʼáat chʼenchʼenkil. U kajnáaliloʼob le kaajoʼ chíikaʼan u yilaʼal jach saajkoʼob. Chéen ka téek awatnaj le soldadoʼob le ka aʼalaʼabtiʼob tumen Josueoʼ. ¿Tu tuklaj wa u soldadoiloʼob Jericó letiʼ u yawatil utiaʼal u káajal u baʼateʼel le israelitaʼoboʼ? Chéen le ku tuklikoʼob ka joʼopʼ u tíitkuba u baʼpakʼil le kaaj tak tu chuunpakʼiloʼ. ¡Buʼubujpaji, lúubi, ka xeʼexetʼpaji! Le ka bisaʼab le polvo líikʼoʼ chéen u yotoch Rahab pʼáatiʼ. Waʼalakbal jeʼex junpʼéel monumento beetaʼan tu kʼaabaʼ juntúul koʼolel tu tsʼáaj u fe tiʼ Dioseʼ. ¡Bukaʼaj maʼalobil wal tu yuʼubiluba Rahab le ka tu yilaj bix salvartaʼabik tumen Jéeobaeʼ! * ¡Tu salvartuba letiʼ yéetel u láakʼtsiloʼob! (Josué 6:10, 16, 20, 21.)

U kaajal Jéeobaeʼ nojoch baʼal tu yilil xan le úuchik u yantal u fe Rahab tiʼ Diosoʼ. Le ka tu yiloʼob pʼáat tu tʼuuruch juun u yotoch Rahab chúumuk tiʼ le nukuch pakʼoʼob lúuboʼoboʼ, tu tsʼáajoʼob cuentaeʼ tiaʼan Jéeoba tu yéeteleʼ. Rahab yéetel u láakʼtsiloʼobeʼ maʼ kíimsaʼaboʼob le ka xuʼulsaʼab tiʼ u kʼasaʼan máakiloʼob le kaajoʼ. Ka tsʼoʼok le baʼateloʼ chaʼab u kajtal Rahab naatsʼ tiʼ u campamento Israel. Ka máan kʼiineʼ kʼaʼam ichil u kaajil Israel. Tsʼoʼok u beel yéetel juntúul israelita ku kʼaabaʼtik Salmón, ka anchaj Boaz (Booz). Ka nojochchaj Boazeʼ kʼuch kʼaj óoltbil xan yoʼolal le nojoch fe anchajtiʼoʼ. Boazeʼ tsʼoʼok u beel yéetel Rut le x-moabitaoʼ * (Rut 4:13, 22). Rey Davideʼ láayliʼ xan tiʼ le chʼiʼibal taaloʼ. Ka tsʼoʼokeʼ tak Jesucristo, le Mesías, taal tiʼ le chʼiʼibal jeʼeloʼ (Josué 6:22-25; Mateo 1:5, 6, 16).

U tsikbalil Rahabeʼ ku yeʼesikeʼ mix máak ku páajtal u yaʼalik wa minaʼan u tojol tu táan Jéeoba. Dioseʼ táan u yilkoʼon, táan u xakʼaltik k-puksiʼikʼal yéetel jach kiʼimak u yóol ken u yil yaan kex chéen junpʼíit k-fe jeʼex le nojochchaj tu puksiʼikʼal Rahaboʼ. Le fejoʼ tu péeksaj u beet baʼax maʼalob. Jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ Rahabeʼ «aʼalaʼab toj u kuxtal tu yoʼolal utsil meyajoʼob» (Santiago 2:25). ¡Bukaʼaj maʼalobil ka yanaktoʼon junpʼéel fe jeʼex le anchaj tiʼ le koʼolelaʼ!