Teʼ Imperio romanooʼ yaʼab máax ku chuʼukul ken baʼateltaʼak junpʼéel kaaj, uláakʼoʼobeʼ ookolbil u beetaʼaloʼob. Ken tsʼoʼokkeʼ ku koʼonoloʼob bey palitsiloʼobeʼ; u suukileʼ maʼatech u kaʼa ilik u láakʼtsiloʼob.

Yaʼabeʼ ku kíimsaʼaloʼob meyaj tiʼ minaʼob, uláakʼoʼobeʼ chan maʼalob u bintiʼob teʼ meyaj ich kool wa ich najoʼ. Tiʼ tuláakal palitsil ku tsʼaʼabal junpʼéel collar tu kaal, tuʼux ku yaʼalikeʼ wa ku púutsʼuleʼ yaan u tsʼaʼabal junpʼéel siibal tiʼ le máax ken u kaʼa bis tiʼ u yuumiloʼ. Le máaxoʼob ku yóotkoʼob púutsʼuloʼ yaan horaeʼ ku tsʼaʼabal junpʼéel sello tu táan poolaloʼob; u suukileʼ junpʼéel F, u yáax letrail fugitivus (puutsʼul).

U libroil Filemón yaan teʼ Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Pabloeʼ tu jel túuxtaj Onésimo —juntúul palitsil— yiknal Filemón, u yuumil. Kex Filemón jeʼel u páajtal u castigartik Onésimo jeʼex u yaʼalik le leyoʼ, Pabloeʼ tu kʼáat óoltaj tiʼ ka u «kʼam yéetel uts» jeʼex juntúul amigoeʼ (Filemón 10, 11, 15-18).

Fenicia, le luʼum tuʼux yaan le Líbano bejlaʼoʼ, jach kʼaj óoltaʼab yoʼolal le púrpura (junpʼéel morado pintura, wa tinta) ku beetaʼal kaʼach tu kaajil Tirooʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Salomoneʼ tu jatsʼutskíintaj u temploil Israel yéetel «chakpukʼeʼen nookʼ», wa chak morado nookʼ, beetaʼan tumen juntúul máak sijnáal Tiro (2 Crónicas 2:13, 14).

Le pinturaaʼ jach koʼoj, maases tumen talam u beetaʼal. Táanileʼ ku moʼolol yaʼab mejen jub (caracol Murex) * tu jáal le kʼáaʼnáaboʼ; tak doce mil jub kʼaʼabéet utiaʼal u boʼonol chéen junpʼéeliliʼ nookʼ. Tsʼoʼokoleʼ ku jóoʼsaʼal u yikʼel le juboʼob utiaʼal chʼaʼabil u nuʼukuliloʼob tuʼux ku jóoʼskoʼob tintaoʼ. Le baʼaloʼobaʼ ku xaʼakʼtaʼal yéetel taʼab, tsʼoʼokoleʼ ku jóoʼsaʼal teʼ kʼiin utiaʼal ka saltaʼak tu yáamil óoxpʼéel kʼiiniʼ. Ken tsʼoʼokkeʼ ku tsʼaʼabal ichil junpʼéel pailaeʼ, ku chaʼakal yéetel u jaʼil kʼáaʼnáab tu yáamil wa jaypʼéel kʼiin.

Le fenicioʼoboʼ tu meyajtoʼob le púrpura tu yáamil u cientosil jaʼaboʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ tu bisoʼob xan tiʼ yaʼab uláakʼ kaajoʼob. Tu jáal u kʼáaʼnáabil Mediterráneo, yéetel tak tu náach kaajil Cádiz (España) yaan chikʼinoʼ, tsʼoʼok u kaxtaʼal úuchben baʼaloʼob bonaʼan yéetel púrpura.