TIʼ U YÁAX TÁAN JUʼUNIL | ¿MAAS WA MAʼALOB LE CIENCIA KE LE BIBLIAOʼ?
Baʼax maʼ tu páajtal u beetik le cienciaoʼ
Maʼ sen úucheʼ jóoʼsaʼab yaʼab libroʼob ku defendertikoʼob le Túumben Ateísmooʼ, máakoʼob ku yaʼalikoʼob minaʼan Dios. Le libroʼobaʼ tsʼoʼok u beetik u baʼateltʼaan yaʼab máakoʼob. Yoʼolal leloʼ le neurólogo David Eaglemanoʼ tu tsʼíibtaj: «Jujuntúul máaxoʼob xokik le libroʼoboʼ ku tuklikoʼobeʼ le cientificoʼoboʼ tuláakal baʼax u yojloʼob». Tu tsʼíibtaj xan: «Le maʼalob cientificoʼoboʼ u yojloʼob mantatsʼ ken u kanoʼob túumben baʼaloʼob. Desde úuchjeakileʼ yaʼab baʼax tsʼoʼok u yojéeltaʼal kex maʼ le ku creertaʼal kaʼachi».
Tu yáamil le siglosoʼ yaʼab xiiboʼob yéetel koʼoleloʼob jach yaan u naʼatoʼobeʼ tu tsʼáaj u yóol u xakʼaltoʼob baʼaloʼob maʼ ojéelaʼan kaʼachiʼ, ka tu descubrirtoʼob baʼaloʼob tu beetaj u jaʼakʼal u yóol máak. Pero yaan tiʼ letiʼobeʼ fallarnajoʼob. Isaac Newton, juntúul científico jach yaan u naʼateʼ, tu descubrirtaj le gravedadoʼ, le muukʼ beetik maʼ u chocar le planetaʼoboʼ mix le estrellaʼoboʼ mix le galaxiaʼoboʼ. Tu inventartaj xan le cálculo matemático ku meyaj tiʼ le máaxoʼob beetik computadoraʼoboʼ, tiʼ le máaxoʼob ku binoʼob teʼ espaciooʼ yéetel tiʼ le máaxoʼob xokik física nuclearoʼ. Baʼaleʼ Newtoneʼ ku creertik kaʼach le alquimiaoʼ, junpʼéel baʼal tsʼoʼok u yilaʼal maʼ jaajiʼ. Le alquimistaʼoboʼ ku tuklikoʼob kaʼacheʼ yéetel le astrología bey xan yéetel le magiaoʼ jeʼel u páajtal u suʼutul oroil le plomooʼ wa le uláakʼ metaloʼoboʼ.
Maas tiʼ 1,500 años táanil tiʼ Newtoneʼ, juntúul astrónomo griego u kʼaabaʼ Tolomeoeʼ tu tsolaj baʼax bejil ku bisik le planetaʼoboʼ, tsʼoʼoleʼ mix junpʼéel nuʼukul meyajnajtiʼ utiaʼal u yojéeltik. Tu kanaj xan u beet mapaʼob. Baʼaleʼ yaan baʼax maʼ jaaj tu creertiʼ. Letiʼeʼ ku tuklik kaʼacheʼ tuláakal baʼax ku suut tu baʼpach le Luʼumoʼ, tak le estrellaʼoboʼ. Carl Sagan, juntúul astrofísico jach kʼaj óolaʼaneʼ, tu tsʼíibtaj: «Tu yáamil 1,500 añoseʼ creertaʼab tuláakal baʼax ku suut tu baʼpach le Luʼum jeʼex tu yaʼalil [Tolomeooʼ]. Lelaʼ ku yeʼesikeʼ tak le máaxoʼob maas yaan u naʼatoʼoboʼ jeʼel u fallaroʼobeʼ».
Bejlaʼa xaneʼ óoliʼ bey u yúuchul tiʼ le cientificoʼoboʼ. ¿Yaan wa u kʼuchul u kʼiinil u descubrirtikoʼob bix káajik yéetel jach bix yanil tuláakal baʼal? K-ojel yaʼab baʼaloʼob maʼalobtak tsʼoʼok u descubrirtikoʼob, baʼaleʼ yaan kʼiineʼ ku fallaroʼob. Le físico Paul Daviesoʼ tu yaʼalaj: «Kex ka chʼíikik u kaxtoʼob bix anchajik yéetel bix yanil tuláakal baʼal, yéetel kex ka u tsʼáauba u tsoloʼob tubeeleʼ maʼ tun béeytaloʼob». Leloʼ jach jaaj: mix bikʼin kun kʼuchul k-naʼat tuláakal baʼax yaan t-baʼpach. Le oʼolaleʼ ken aʼalaʼak le ciencia núukik tuláakal baʼaloʼ maʼ unaj k-jáan creertikiʼ.
Le Bibliaoʼ ku tsʼáaiktoʼon baʼax maʼ tu páajtal u tsʼáaik le cienciaoʼ
Yoʼolal le baʼaxoʼob u beetmaj Diosoʼ, le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Chéen junpʼíit le baʼaloʼob tsʼoʼok k-uʼuyikoʼ; le baʼaloʼob tsʼoʼok [k-]uʼuyikoʼ chéen junpʼéel x-kabal tʼaanil» (Job 26:14). Jach táaj yaʼab le baʼaxoʼob maʼ tu páajtal k-ojéeltik mix k-naʼatikoʼ. Walajki dos mil añoseʼ apóstol Pabloeʼ tu tsʼíibtaj junpʼéel baʼal jach jaaj: «¡Bukaʼaj taamil u ayikʼalil Dios, u naʼat bey xan u kʼaj óolal! ¡Maʼ tu páajtal u chʼaʼnuʼuktaʼal le baʼaxoʼob ku tuklik u beetkoʼ mix u xakʼaltaʼal u beeloʼob!» (Romailoʼob 11:33).