María Magdalenaeʼ táan u yokʼol tumen táan u yilik bix chʼuykíintaʼan Jesús teʼ cheʼoʼ. Kex todavía chúumuk kʼiineʼ éeʼjochʼeʼen u yilaʼal (Lucas 23:44, 45). María túuneʼ ku náatsʼal yiknal le uláakʼ koʼoleloʼob yanoʼob teʼeloʼ yéetel ku méekʼikoʼob. Le éeʼjochʼeʼeniloʼ óoxpʼéel horaʼob ku xáantal, le oʼolal jeʼel u páajtal u yaʼalaʼaleʼ maʼ junpʼéel eclipseiʼ. María yéetel le uláakʼ máakoʼob yanoʼob teʼeloʼ ku yuʼubikoʼob bix u yawat okʼol le baʼalcheʼoboʼ. Yaan tiʼ letiʼobeʼ jach ku sajaktaloʼob, le oʼolal ku yaʼalikoʼob: «¡Jaaj bakáan, le máakaʼ u Paal Dios!» (Mateo 27:54). Le discípuloʼob yéetel le uláakʼ máakoʼoboʼ ku tuklikoʼobeʼ maʼ xaaneʼ Jéeobaeʼ pʼujaʼan yoʼolal baʼax beetaʼab tiʼ u Hijo.

María Magdalenaeʼ jach yaachajaʼan u yóol yoʼolal le baʼax táan u muʼyajtik Jesúsoʼ, chéen baʼaleʼ maʼ taak xan u biniʼ (Juan 19:25, 26). Letiʼeʼ maʼ taak u pʼatik chéen tu juunal u maama Jesúsiʼ.

Jesúseʼ yaʼab bix tsʼoʼok u yáantik María Magdalena, le oʼolal María xaneʼ maʼ taak u pʼatkiʼ. Letiʼeʼ jach ku mixbaʼalkúuntaʼal tumen u maasil, chéen baʼaleʼ jach áantaʼab tumen Jesús. Desde leloʼ kaʼa kiʼimakchaj u yóol yéetel jach nojochchaj u fe. ¿Bix nojochchajik u fe? ¿Baʼax jeʼel k-kanik tiʼ letiʼeʼ?

Teʼ Bibliaoʼ le yáax tuʼux ku yúuchul tʼaan tiʼ María Magdalenaoʼ letiʼe ka jóoʼsaʼab le demonioʼob yaan ichil u wíinklil tumen Jesúsoʼ. Teʼ kʼiinoʼoboʼ le demonioʼoboʼ suuk u yokloʼob tu wíinklil le máakoʼob utiaʼal u beetkoʼob loob tiʼoboʼ. Maʼ k-ojel baʼax beetaʼab tiʼ María tumen le demonioʼoboʼ, baʼax k-ojleʼ siete u túulaloʼob, chéen baʼaleʼ láaj jóoʼsaʼaboʼob tumen Jesús (Lucas 8:2).

María Magdalenaeʼ kiʼimakchaj u yóol tumen maʼalobchaj u kuxtal. ¿Bix úuchik u tsʼáaik u graciasil tiʼ Jesús? Letiʼeʼ tu tsʼáaj u fe tiʼ yéetel tu yáantaj. Utiaʼal u chʼíikiloʼob kaʼansajeʼ, Jesús yéetel u apóstoloʼobeʼ kʼaʼabéet u yáantaʼaloʼob. Letiʼobeʼ minaʼan kaʼach taakʼin tiʼob mix táan u meyajoʼobiʼ. Le oʼolal kʼaʼabéettiʼob baʼaloʼob jeʼex janal, nookʼ yéetel tuʼux u weenloʼob.

María yéetel uláakʼ koʼoleloʼobeʼ áantajnajoʼob yéetel le baʼaloʼobaʼ. Maʼ xaaneʼ jujuntúul tiʼ letiʼobeʼ yaan kaʼach taakʼin tiʼob tumen tu tsʼáajoʼob baʼaxoʼob yaantiʼob utiaʼal u yáantkoʼob Jesús yéetel le apóstoloʼoboʼ (Lucas 8:1, 3). Le Bibliaoʼ maʼatech u yaʼalik wa letiʼob ku chakikoʼob le janaloʼ, ku pʼoʼikoʼob le nookʼoʼ wa ku kaxtikoʼob tuʼux u pʼáatloʼob teʼ tuʼux ku máanoʼoboʼ. Baʼax k-ojleʼ yéetel tuláakal u puksiʼikʼaloʼob ku yáantkoʼob le máakoʼoboʼ, maʼ xaaneʼ 20 u túulaloʼob. Lelaʼ áantajnaj utiaʼal u kaʼansaʼal yaʼab máakoʼob tumen Jesús yéetel u apóstoloʼob. Maríaeʼ u yojel mix bikʼin kun páajtal u boʼotik tiʼ Jesús le baʼax tu beetaj tu yoʼolaloʼ. Chéen baʼaleʼ tu tsʼáaj tuláakal baʼax yaantiʼ utiaʼal u yáantik, leloʼ tu beetaj u jach kiʼimaktal u yóol.

Teʼ kʼiinoʼobaʼ le máakoʼoboʼ ku mixbaʼalkúuntikoʼob le máaxoʼob beetik meyajoʼob maʼ jach nuuktakoʼoboʼ, chéen baʼaleʼ Jéeobaeʼ maʼ bey u beetkiʼ. Letiʼeʼ jach kiʼimakchaj u yóol ka tu yilaj bix tu tsʼáajil u yóol María u yáant Jesús yéetel u apóstoloʼob. Teʼ kʼiinoʼobaʼ yaʼab máaxoʼob meyajtik Dioseʼ ku beetkoʼob meyajoʼob maʼ jach nuuktak jeʼex tu beetil Maríaeʼ. Jéeobaeʼ jach ku kiʼimaktal u yóol kéen u yil táan k-beetik wa baʼax utiaʼal k-áantik u maasil wa táan k-aʼalik wa baʼax utiaʼal k-líiʼsik u yóoloʼob (Proverbios 19:17; Hebreos 13:16).

María Magdalenaeʼ tiaʼan ichil le máaxoʼob tu láakʼintaj Jesús tak Jerusalén utiaʼal le Pascua tu añoil 33 (Mateo 27:55, 56). Maʼ xaaneʼ letiʼeʼ jaʼakʼ u yóol le ka tu yuʼubaj tsʼoʼok u maʼachal yéetel táan u juzgartaʼal Jesús. Tsoʼoleʼ u nuuktakil le judíoʼob bey xan le máakoʼoboʼ tu beetoʼob u yaʼalik Poncio Pilato ka kíimsaʼak Jesús. Maʼ xaaneʼ Maríaeʼ tu yilaj bix u muʼyaj Jesús le táan u jíiltik le cheʼ tuʼux kun kíimsbiloʼ (Juan 19:6, 12, 15-17).

María Magdalena yéetel uláakʼ koʼoleloʼobeʼ pʼáatoʼob «tu yiknal u cheʼil u muʼyaj Jesús» (Juan 19:25). María Magdalenaeʼ pʼáat tak tu tsʼook, le oʼolal tu yuʼubaj u yaʼalik Jesús tiʼ apóstol Juan ka kanáantaʼak u maama. Tu yuʼubaj bix úuchik u tʼanik u Papá yéetel le jach taʼaytak u kíimiloʼ tu yuʼubaj u yaʼalik: «Tsʼoʼok u béeychajal tuláakal». Tsʼoʼoleʼ kex yaachaj u yóoleʼ María Magdalenaeʼ maʼ lukʼ teʼeloʼ, pʼáat xan naatsʼ teʼ tuʼux tsʼaʼab u wíinklil Jesús tumen José, le máax ku taal tiʼ u kaajil Arimateaoʼ (Juan 19:30; Mateo 27:45, 46, 57-61).

U ejemplo Maríaeʼ ku kaʼansiktoʼon baʼax unaj k-beetik kéen k-il u muʼyaj u maasil. Kex maʼ tu páajtal k-luʼsik le baʼax beetik u muʼyajoʼoboʼ, jeʼel u páajtal k-chʼaʼik óotsilil tiʼobeʼ yéetel k-pʼáatal tu yiknaloʼob. Wa k-beetik beyoʼ jach yaan u líikʼil u yóoloʼob, tsʼoʼoleʼ k-eʼesik k-yaabiltmoʼob yéetel k-yaabiltmaj xan Jéeoba (Proverbios 17:17).

Ka tsʼoʼok u yéemsaʼal u wíinklil Jesúseʼ, María Magdalena yéetel uláakʼ koʼoleloʼobeʼ tu manoʼob kiʼibok xíiwoʼob utiaʼal u jiʼob tu wíinklil Jesús (Marcos 16:1, 2; Lucas 23:54-56). Le táan u taal u sáastal tu kʼiinil domingooʼ María Magdalena yéetel uláakʼ koʼoleloʼobeʼ binoʼob teʼ tuʼux tsʼaʼab u wíinklil Jesúsoʼ. Le táan u binoʼoboʼ maʼ xaaneʼ joʼopʼ u tuklikoʼob bix ken u péeksiloʼob le tuunich yaan teʼ tuʼux tsʼaʼan u wíinklil Jesúsoʼ (Mateo 28:1; Marcos 16:1-3). Kex beyoʼ binoʼobiʼ, u yojloʼob Jéeoba kun áantkoʼob.

Maʼ xaaneʼ María yáax kʼuch teʼ tuʼux tsʼaʼan u wíinklil Jesúsoʼ. Chéen baʼaleʼ jaʼakʼ wal u yóol ka tu yilaj péeksaʼan le tuunichoʼ yéetel minaʼan u wíinklil Jesús teʼeloʼ. Letiʼ túuneʼ bin áalkabil u yaʼal tiʼ Juan yéetel Pedro le baʼax tsʼoʼok u yilkoʼ, letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Tsʼoʼok u luʼsaʼal Yuumtsil teʼ muknaloʼ, tsʼoʼoleʼ maʼ k-ojel tuʼux tsʼaʼabiʼ». Pedro yéetel Juaneʼ tu séebaʼanil bin u yiloʼob wa jaaj, ka tu yiloʼob minaʼan u wíinklil Jesúseʼ, suunajoʼob tu yotochoʼob (Juan 20:1-10). *

Maríaeʼ suunaj teʼ tuʼux tsʼaʼab u wíinklil Jesúsoʼ ka pʼáatiʼ. Tumen jach yaachajaʼan u yóol ikil maʼ u yojel tuʼux bisaʼab u wíinklil Jesúseʼ, káaj u sen okʼol. Chéen baʼaleʼ, ka chʼeenebnaj ichil le muknaloʼ, tu yilaj kaʼatúul ángeloʼob júulsak u nookʼoʼob. Letiʼobeʼ tu kʼáatoʼobtiʼ: «¿Baʼaxten ka wokʼol?». Letiʼ túuneʼ tu núukaj: «Tsʼoʼok u bisaʼal in Yuumtsil, tsʼoʼoleʼ maʼ in wojel tuʼux tsʼaʼabiʼ» (Juan 20:11-13).

Ka tsʼoʼok u yaʼalik lelaʼ, tu sutubaeʼ ka tu yilaj yaan juntúul máak waʼalakbal tu yiknal. Maríaeʼ tu tuklaj letiʼe máak kanáantik le parcelaoʼ, le máak túunoʼ tu kʼáatajtiʼ: «Koʼolel, ¿baʼaxten ka wokʼol? ¿Máax ka kaxtik?». María túuneʼ tu núukajtiʼ: «Yuumtsil, wa teech biseʼ aʼalten tuʼux ta tsʼáaj, ka xiʼiken in chʼaʼe» (Juan 20:14, 15). Chéen baʼaleʼ tuukulnakoʼon tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Maríaoʼ: ¿jach wa tu jaajil jeʼel u páajtal u kuchik u wíinklil juntúul máak muʼukʼaʼan jeʼex Jesúseʼ? Maríaeʼ maʼ tuukulnaj tiʼ leloʼ, letiʼeʼ chéen taak u beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal u kaxtik u wíinklil Jesús.

Kéen k-uʼuy yaachajaʼan k-óol yoʼolal baʼaxoʼob ku yúuchultoʼoneʼ, maʼalob ka k-beet jeʼex tu beetil María Magdalenaeʼ. Wa k-tuukul chéen tiʼ le baʼaxoʼob ku yúuchultoʼonoʼ yaan k-sen chiʼichnaktal. Chéen baʼaleʼ wa k-confiar tiʼ Jéeoba yéetel k-ilik maʼ sen k-tuukul tiʼ baʼaxoʼob ku yúuchultoʼoneʼ yaan u béeytal k-aktáantik jeʼel baʼalakeʼ (2 Corintios 12:10; Filipenses 4:13). Tsʼoʼoleʼ yaan k-kiʼimakkúuntik u yóol Jéeoba, bey úuchik u beetik Maríaoʼ, le oʼolal jach bendecirtaʼabi.

Le máak tu yilaj Maríaoʼ maʼ letiʼe máak kanáantik le parcelaoʼ, baʼaxeʼ Jesús, le máax jach yaabiltaʼan tumen Maríaoʼ. Chéen baʼaleʼ Maríaeʼ maʼ tu kʼaj óoltiʼ, letiʼeʼ maʼ u yojel kaʼach wa tsʼoʼok u kaʼa kuxkíintaʼal Jesús bey juntúul espíritu jach yaan u podereʼ. Yéetel u nojoch podereʼ tu chíikbesuba tiʼ María, chéen baʼaleʼ yéetel yaanal wíinklil. Ka tsʼoʼok u kaʼa kuxkíintaʼaleʼ casi mix máak kʼaj óolte, mix le máaxoʼob jach maʼalob tu bisilubaʼob tu yéeteloʼ (Lucas 24:13-16; Juan 21:4).

¿Baʼax tu beetaj Jesús utiaʼal ka kʼaj óoltaʼak tumen María? Letiʼeʼ chéen tu yaʼalajtiʼ: «¡María!». Tu séebaʼanileʼ Maríaeʼ tu sutubaeʼ ka tu yaʼalajtiʼ: «¡Rabóni!». Maʼ xaaneʼ bey suukil u tʼanik kaʼachoʼ, tumen jach kiʼimakchaj u yóoleʼ tu machuba tiʼeʼ yéetel maʼ taak u pʼatik kaʼachiʼ (Juan 20:16).

Jesúseʼ u yojel baʼax táan kaʼach u tuklik María, le oʼolal tu yaʼalajtiʼ: «Xuʼuluk a chʼuytal tiʼ teen». Chéen máans ta tuukul bix tu yaʼalaj yéetel yaabilaj tiʼ María ka u chaʼe. Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj xan tiʼ: «Maʼ kʼuchuk u kʼiinil in bin tu yiknal le Taataoʼ». Yaan baʼaxoʼob maʼ u beet kaʼach Jesús way Luʼumeʼ, le oʼolal u kʼáat ka áantaʼak tumen María. María xaaneʼ jach u kʼáat u yáant kaʼachi. Jesúseʼ tu yaʼalajtiʼ: «Xeen tu yiknal in sukuʼunoʼob ka a waʼaltiʼob: ‹Teneʼ yaan in bin tu yiknal in Taata, letiʼeʼ a Taataʼex xan, in Dios yéetel a Dioseʼex xan›» (Juan 20:17).

Jach jatsʼuts le baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen Jesús ka u beetoʼ. Chéen tukult bukaʼaj kiʼimakchajik u yóol tumen juntúul tiʼ le yáax máaxoʼob il Jesús le tsʼoʼok u kaʼa kuxkíintaʼaloʼ. Beoraaʼ ku páajtal u tsikbaltik tiʼ u maasil le baʼax tu yiloʼ. Tukult bukaʼaj kiʼimakil u yóol le ka tu yaʼalaj tiʼ le discípuloʼoboʼ: «¡Tsʼoʼok in wilik le Yuumtsiloʼ!». Maʼ xaaneʼ mix máak jáan tuʼubs le baʼax tu yaʼalaj Maríaoʼ, letiʼeʼ tu tsikbaltaj yéetel kiʼimak óolal tuláakal le baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen Jesúsoʼ (Juan 20:18). Le baʼax tu yaʼaloʼ jach letiʼe baʼax tu yaʼalaj xan le uláakʼ koʼoleloʼob tiʼ le discípuloʼoboʼ (Lucas 24:1-3, 10).

¿Baʼax tu beetaj le discípuloʼoboʼ? Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «maʼ tu creertoʼob le baʼax tu yaʼalaj le koʼoleloʼobaʼ, utiaʼaloʼobeʼ bey junpʼéel baʼal maʼ tu páajtal u yúuchleʼ» (Lucas 24:11). Le discípuloʼoboʼ maʼ kʼasaʼanoʼobiʼ, chéen baʼaleʼ líikʼoʼob ichil máaxoʼob maʼ tu confiaroʼob tiʼ le koʼoleloʼoboʼ. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ maʼ tu chaʼabal mix u táakpajal juntúul koʼolel tiʼ junpʼéel juicio. Maʼ xaaneʼ le apóstoloʼoboʼ bey u tuukuloʼob kaʼachoʼ. Chéen baʼaleʼ Jéeoba yéetel Jesúseʼ maʼ bey u tuukuloʼobiʼ, letiʼobeʼ ku confiaroʼob tiʼ le koʼoleloʼoboʼ. ¿Máasaʼ jach kiʼimakchaj wal u yóol María úuchik u confiaroʼob tiʼ?

Maríaeʼ maʼ lúub u yóol tumen maʼ creertaʼabiʼ, baʼaxeʼ kiʼimakchaj u yóol tumen Jesúseʼ confiarnaj tiʼ letiʼ. Tiʼ tuláakal le máaxoʼob ku creerkoʼob Jesúsoʼ, tsʼoʼok u kʼubéentaʼaltiʼob ka u tsikbaltoʼob le «baʼaloʼob maʼalobtak ken u beet u Reino Diosoʼ» (Lucas 8:1). Jesúseʼ tu yaʼaleʼ maʼ tuláakal máak kun creertik le baʼaxoʼob ken u tsikbaltoʼoboʼ (Juan 15:20, 21). Le oʼolaleʼ maʼalob ka k-beet jeʼex María Magdalenaeʼ, tumen letiʼeʼ kex maʼ creertaʼab tumen le apóstoloʼoboʼ tu tsikbaltaj yéetel kiʼimak óolal tsʼoʼok u kaʼa kuxkíintaʼal Jesús.

Maʼ sen úuch tiʼ leloʼ Jesúseʼ tu chíikbesuba tiʼ le apóstoloʼoboʼ yéetel tiʼ uláakʼ discípuloʼob. Ka tsʼoʼokeʼ tu chíikbesuba xan tiʼ maas tiʼ 500 u túulal sukuʼunoʼob (1 Corintios 15:3-8). U fe Maríaeʼ ku maas nojochtal kaʼach le kéen u yil wa le kéen tsikbaltaʼak tiʼ tsʼoʼok u chíikbeskuba Jesús tiʼ uláakʼ máakoʼob. Tsʼoʼoleʼ maʼ xaaneʼ juntúul tiʼ le koʼoleloʼob yanoʼob Jerusalén tu kʼiinil le Pentecostés le ka weʼek espíritu santo yóokʼol le máaxoʼob ku creerkoʼob Jesúsoʼ (Hechos 1:14, 15; 2:1-4).

Jeʼex k-ilkoʼ yaʼab baʼaxoʼob eʼesik María Magdalenaeʼ jach nojoch kaʼach u fe. Unaj k-beetik jeʼex letiʼeʼ, kʼaʼabéet k-eʼesik nojoch k-fe yéetel nojoch baʼal k-ilik tuláakal le baʼax tsʼoʼok u beetik Jesús t-oʼolaloʼ. Wa k-áantik u maasil yéetel k-creertik yaan k-kanáantaʼal tumen Jéeobaeʼ yaan k-eʼesik beyoʼon jeʼex Maríaeʼ.