Maʼ maʼalobiʼ: Tumen jach suʼlakecheʼ yaan baʼaxoʼob maʼ tu páajtal a beetik, jeʼex u yantal a amigoʼob bey xan a sajaktal a beet junpʼéel baʼal mix juntéen a beetmaj.

 Le u maʼalobiloʼ: Tumen suʼlakecheʼ ka tuklik tubeel baʼax ken a waʼale, ka jach ilik baʼax ku yúuchul yéetel ka chʼenxikintik u maasil.

 U maas maʼalobil: A suʼlakile’ jeʼel u xuʼululeʼ. ¿A kʼáat a wojéelt bixi? Koʼox jáan ilik.

•  ¿Tiʼ baʼax saajkech?

•  Baʼax jeʼel a beetkeʼ

•  Baʼax ku yaʼalik uláakʼ paalaloʼob

 Wa suʼlak máakeʼ ku sajaktal tsikbal yéetel wa máax. Le oʼolal ku yuʼubikuba máak tu juunal, bey kʼalaʼan máak tiʼ junpʼéel cuarto éeʼjochʼeʼeneʼ, leloʼ jeʼel u sajakkúuntik máakeʼ. Chéen baʼaleʼ wa ka tsʼáaik cuenta tiʼ baʼax saajkech yéetel wa ka jach tuklik tu beeleʼ yaan a wilik minaʼan baʼax oʼolal a sajaktal. Tuukulnen tiʼ le óoxpʼéel ejemplo’obaʼ.

•   Yáax baʼal jeʼel u sajakkúuntkeche’: «Maʼ in wojel baʼax jeʼel in tsikbaltikeʼ».

   U jaajil: Maas ku kʼaʼajsaʼal bix ta tratartil wa máax ke le baʼax ta tsikbaltajtiʼob. Wa jach tu jaajil a wóol ka chʼenxikintik baʼax ku yaʼalik u maasileʼ jeʼel u xuʼulul a sajaktal tsikbaleʼ.

   Tukult lelaʼ: ¿Máax maas uts ta tʼaan a amigotik? ¿Juntúul máax chéen sen tʼaan ku beetik wa juntúul máax ku chʼenxikintik baʼax ka waʼaliktiʼ?

•   U kaʼapʼéel baʼal jeʼel u sajakkúuntkeche’ «U tuklaʼal nak óol u biskuba máak tin wéetel».

   U jaajil: U maasileʼ deporsi yaan baʼax ken u tukultoʼob ta woʼolal. Utiaʼal u xuʼulul a sajaktal u tuklaʼak nak óol u biskuba máak ta wéeteleʼ k’a’abéet a biskaba yéetel u maasil bey xan a weʼesik jach bixech.

   Tukult le jeʼelaʼ: Wa ka tuklik tuláakal máak juzgarkecheʼ, u jaajileʼ ¿Maʼ wa teech táan a juzgarkoʼobiʼ?

•   U yóoxpʼéel baʼal jeʼel u sajakkúuntkeche’: «Bukaʼaj suʼtsilil wa ka in waʼal junpʼéel baʼal maʼ maʼalobiʼ».

   U jaajil: Leloʼ tiʼ tuláakal máax jeʼel u yúuchleʼ. Jeʼel u xuʼulul a sajaktal wa le kéen fallarnakecheʼ ka wilik bey u súutukil a weʼesik maʼ ta jáan kʼuuxileʼ.

   Tukult lelaʼ:¿Máasaʼ tiʼ tuláakal máak ku lúubul maʼalobil le máaxoʼob maʼ tu tuklikoʼob wa perfectoʼob yéetel ku reconocerkoʼob jeʼel u fallaroʼobeʼ?

 ¿A wojel wa? Yaan máaxoʼobeʼ ku tuklikoʼob maʼ suʼlakoʼobiʼ yéetel séeb u kaxtik u amigoʼob tumen mantatsʼ táan u chatearoʼob teʼ redes socialesoʼ. Pero u jaajileʼ maas jeʼel a kaxtik a amigo’ob wa ka tsikbal tu yéeteloʼob en personaile’. Sherry Turkle, juntúul psicóloga jach u yojel bix u meyaj tiʼ máak le tecnología utiaʼal u kaxtik u amigoʼoboʼ, tu tsʼíibtaj: «Chéen jeʼel k-eʼesik jatsʼuts modos tiʼ wa máax wa táan k-uʼuyik u vozeʼ bey xan wa táan k-paktik u yich kéen tsikbalnakoʼon tu yéeteleʼ». a

•   Maʼ a compararkaba yéetel u maasil. Maʼ tsaaj jach táaj sociableichiʼ, baʼax kʼaʼabéeteʼ a chan luʼsik a suʼlakil. Beyoʼ yaan u páajtal a kaxtik a amigoʼob yéetel a beetik baʼaloʼob mix juntéen a beete.

   «Maʼ kʼaʼabéet chéen teech ka sen tʼaanakechi’. Chéen kʼaʼabéet a saludar yéetel a beetik wa jaypʼéel preguntaʼob» (Alicia).

   Teksto jeʼel u yáantajeʼ: «Cada juntúuleʼ u xíixt baʼax ku beetik yéetel maʼ unaj u ketik yéetel le baʼax ku beetik u yéet máakiloʼ. Beyoʼ yaan u kiʼimaktal u yóol yoʼolal le baʼaxoʼob tsʼoʼok u beetik letiʼoʼ» (Gálatas 6:4).

•   Kaanbalnen tiʼ u maasil. Ilawil baʼax ku beetik le máaxoʼob maʼ suʼlakoʼob tsikbaloʼ. ¿Baʼax ku funcionartiʼob? Yéetel ¿Baʼax maʼ? Tiʼ le baʼax ku beetkoʼoboʼ, ¿Máakalmáak jeʼel u páajtal a beetkeʼ?

   «Yaan máaxoʼobeʼ séeb u kaxtik u amigoʼob. Jach ilawil baʼax ku beetkoʼob yéetel baʼax ku yaʼalikoʼob kéen u kʼaj óoltoʼob wa máax» (Aarón).

   Teksto jeʼel u yáantajeʼ: «Junpʼéel baʼal de fierroeʼ ku jóoʼsik u yej uláakʼ baʼal de fierro, juntúul máak xaneʼ ku kaanbal tiʼ u yéet máakil» (Proverbios 27:17).

•   Beet preguntaʼob. U suukileʼ, uts tu tʼaan u yaʼalik máak baʼax ku tuklik yoʼolal wa baʼax. Le oʼolal jach maʼalob ka a beet preguntaʼob utiaʼal a káajsik a tsikbal, beyoʼ maʼ chéen teech ka sen tʼaaniʼ.

   «Wa a wojel baʼax ken a waʼaleʼ maʼ ta sajaktal tsikbal. Le oʼolal antes a bin tiʼ junpʼéel fiestaeʼ tukult bey baʼax jeʼel a tsikbaltikeʼ yéetel baʼax preguntailoʼob jeʼel a beetkeʼ. Beyoʼ kex maʼ a kʼaj óol máax yéetel kan tsikbaleʼ maʼ tan nerviosotal» (Alana).

   Teksto jeʼel u yáantajeʼ: «Maʼ a kaxtikeʼex chéen a wutsileʼex, baʼaxeʼ kaxteʼex u yutsil u maasil» (Filipenses 2:4).