¿Tsʼoʼok wa u kíimil juntúul a amigo wa a láakʼtsil teʼ kʼiinoʼobaʼ? Le baʼax ku yaʼalik le xookaʼ jeʼel u yáantkech utiaʼal maʼ a wuʼuyikaba jach tristeiʼ.

Koʼoneʼex ilik jujunpʼéel baʼax jeʼel u yáantkecheʼ:

•  ¿Baʼaxten tsʼoʼok u xáantal láayliʼ tristeeneʼ?

•  ¿Baʼax jeʼel u yáantken wa jach triste in wuʼuyikinbaiʼ?

•  Baʼax ku yaʼalik uláakʼ paalaloʼob

 Yaʼab máakoʼobeʼ jach ku sufriroʼob kéen kíimik wa máax tiʼob yéetel jach ku xáantal bey u yuʼubikubaʼoboʼ.

 Oliviaeʼ ku yaʼalik: «Sáamsamal kin kʼaʼajsik in abuelo, kex tsʼoʼok dos años kíimkeʼ cada ken tʼaanaken tu yoʼolaleʼ kin sen okʼol».

 Alisoneʼ ku yaʼalik: «In abuela kaʼacheʼ jach ku animarken utiaʼal in tsʼáaik metas ichil in kuxtal. Pero letiʼeʼ kíim antes tiʼ in logrartik in metas, le oʼolal jach kin tristetal cada ken in logrart junpʼéel meta tumen letiʼeʼ minaʼan utiaʼal u yile».

 Yaan máakeʼ le kéen kíimik wa máax tiʼeʼ jach ku kʼexpajal u kuxtal yéetel le bix u yuʼubikubaoʼ. Koʼoneʼex ilik jujunpʼéel ejemploʼob:

 Nadineeʼ ku yaʼalik: «Le ka kíim in tíoeʼ pʼáat maʼ tin kaxtik baʼax in beete, xáanchaj bey in wuʼuyikinbaoʼ. Tin wuʼuyaj nóokjatsʼtaʼaben le ka aʼalaʼabten le noticiaoʼ tumen yáax u kíimil juntúul in tíooʼ».

 Carloseʼ ku yaʼalik: «Jach molestarnajen ka kíim in abuelo tumen t-aʼalajtiʼ ka u kanáantuba pero maʼ tu beetiʼ».

 Adrianaeʼ ku yaʼalik: «Teen yéetel in kiikeʼ maʼ binoʼon le ka kíim in abuelooʼ, leloʼ tu beetaj in chiʼichnaktal. Tin wuʼuyaj bey maʼ tin despedirtinba tiʼ letiʼeʼ».

 Jaredeʼ ku yaʼalik: «Junpʼéel matrimonio jach ku biskuba yéetel in familiaeʼ kíimoʼob tiʼ junpʼéel accidente. Le oʼolaleʼ cada ken viajarnak wa máax tiʼ in familiaeʼ saajken xan ka úuchuktiʼob beyoʼ».

 Juliannaeʼ ku yaʼalik: «Tres años kíimik in abuela, jach ku yaatal in wóol tumen kaʼach kuxaʼaneʼ maʼ tin máansaj yaʼab tiempo tu yéeteliʼ».

 Le kéen kíimik juntúul máax k-yaabiltmeʼ normal k-molestar, k-culpartikba, k-sajaktal, k-sen tristetal yéetel u pʼáatal maʼ t-kaxtik baʼax k-beete. Wa tsʼoʼok a wuʼuyikaba beyaʼ maʼ u tuʼubultecheʼ jujunpʼíitil ken joʼopʼok a wuʼuyikaba maʼalobil. ¿Baʼax túun jeʼel u yáantkecheʼ?

 Tsikbalt tiʼ juntúul a amigo jach bix a wuʼuyikaba. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ juntúul jach maʼalob amigoeʼ «ku yeʼesik yaabilaj tiʼ tuláakal súutukil» (Proverbios 17:17). A tsikbaltik tiʼ juntúul wa máax jach bix a wuʼuyikabaeʼ jeʼel u yáantkecheʼ.

 Yvetteeʼ ku yaʼalik: «Normal u tristetal máak kéen kíimik juntúul máax u yaabiltmaj, maʼ xaaneʼ ka wuʼuyik maʼ taak a tsikbal yéetel mix máakiʼ, pero leloʼ chéen jeʼel u beetik a maas tristetaleʼ. Le oʼolal maʼalob ka a tsikbalt tiʼ wa máax jach bix a wuʼuyikaba».

 Tuukulnen tu yoʼolal le máax kíimoʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Juntúul máak utseʼ ku yeʼesik le maʼalob baʼaloʼob yaan tu puksiʼikʼaloʼ» (Lucas 6:45). Jeʼel u páajtal a tsʼíibtik le baʼaloʼob jatsʼutstak ku beetik kaʼach le máax kíimoʼ wa a tsʼáaik u fotoʼob tiʼ junpʼéel álbum (scrapbook).

 Jeffreyeʼ ku yaʼalik: «Tin tsʼíibtaj tuláakal le baʼaxoʼob tin kanaj tiʼ in amigo le láayliʼ kuxaʼanoʼ. Leloʼ tu yáanten utiaʼal maʼ in tuʼubsik le baʼaxoʼob tu beetoʼ yéetel utiaʼal maʼ in sen tristechajal».

 Kanáant a toj óolal. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ maʼ chéen kunel u beetik máak ejercicioiʼ (1 Timoteo 4:8). Tsʼáa a wóol janal, beet ejercicio yéetel jeʼelsaba tubeel.

 Mariaeʼ ku yaʼalik: «Le kéen kíimik juntúul máax k-yaabiltmeʼ ku pʼáatal maʼ tu páajtal k-tuukul tubeel, leloʼ jeʼel u beetik u pʼáatal maʼ k-kanáantik k-toj óolaleʼ, le oʼolal maʼalob ka jaankoʼon tubeel yéetel ka weenkoʼon maʼalob».

 Áant u maasil. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Maas ku taasik kiʼimak óolal u tsʼaʼabal wa baʼax ke u kʼaʼamal wa baʼax» (Hechos 20:35).

 Carloseʼ ku yaʼalik: «Ilawil a wáantik u maasil, maases le máaxoʼob tsʼoʼok u kíimil juntúul máax u yaabiltmoʼoboʼ. Leloʼ yaan u yáantkech a kʼaʼajseʼ maʼ chéen teech táan a muʼyajiʼ».

 Aʼal tiʼ Dios jach bix a wuʼuyikaba. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ ku ‹yuʼubik le oraciónoʼoboʼ› (Salmo 65:2). Ku yaʼalik xaneʼ letiʼeʼ «ku tsʼakik le máaxoʼob loobiltaʼan u puksiʼikʼaloʼoboʼ. Ku toʼik le herida yaantiʼoboʼ» (Salmo 147:3).

 Jeanetteeʼ ku yaʼalik: «Wa ka wuʼuyik kʼaʼabéet u líiʼsaʼal a wóoleʼ kʼáat tiʼ Jéeoba ka u yáantech. Yaan kʼiineʼ maʼalob ken a wuʼuyilaba, yaan kʼiin xaneʼ yaan a wuʼuyikaba jach triste, pero Jéeobaeʼ maʼ ten u pʼatech ta juunal».

 Aceptart bix a wuʼuyikaba. Yaan máaxeʼ séebaʼan u superartik baʼax ku yúuchultiʼ pero yaan xaneʼ maʼatech. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Jacobeʼ maʼ tu chaʼaj u líiʼsaʼal u yóol le ka aʼalaʼabtiʼ tsʼoʼok u kíimil u hijooʼ (Génesis 37:35). Le oʼolaleʼ maʼ a wuʼuyikaba jelaʼanil wa maʼ a superart le úuchik u kíimil máax a yaabiltmoʼ.

 Tayloreʼ ku yaʼalik: «Kex tsʼoʼok u máan 15 años kíimik in tía-abuelaeʼ kéen in wil wa baʼaxeʼ ku jáan kʼaʼajalten».

 Imaginarteʼ ku káachal junpʼéel a baakel, seguramente yaan u jach yaatal yéetel yaan u bisik tiempo u yutstal. Mientras maʼ utsakeʼ le doctoroʼ ku yaʼaliktech baʼax unaj a beetik utiaʼal a kanáantkaba.

 Láayliʼ bey xan u yúuchul kéen kíimik juntúul máax k-yaabiltmoʼ. Ku bisik tiempo u superartik máak, le oʼolal jach kʼaʼabéettoʼon paciencia. Tuukulnen tiʼ le sugerenciaʼob tsʼoʼok k-aʼalik teʼ xookaʼ yéetel ilawil máakalmáak jeʼel u yáantkecheʼ.