Biiyaʼ guiraʼ ni nuu lu sitiu riʼ

guyé lu índice

CAPÍTULO 25

«¡Canabaʼ chaaʼ nezalú César!»

«¡Canabaʼ chaaʼ nezalú César!»

Bidii Pablo ti ejemplu ximodo gaca defender ca noticia galán stiʼ Reinu

Zeeda ni lu Hechos 25:1-26:32

1, 2. a) ¿Xi cazaaca Pablo? b) ¿Xi zanda guinabadiidxanu né ni gunabaʼ Pablo Festo?

 NUURUʼ PABLO Cesarea ne cayápacabe laabe. Raca chupa iza, dxi biguétabe Judea, lu chupa chonna gubidxa si gucalaʼdxiʼ ca judíu ñuuticaʼ laabe biaʼ chonna biaje (Hech. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27). Neca qué ñanda ñúnicabe ni, racalaʼdxirúcabe guuticabe laabe. Ora bidii Pablo cuenta racalaʼdxiʼ gobernador Festo guseendaʼ laabe sti biaje ra nuu ca ni gucalaʼdxiʼ ñuuti laabe, gúdxibe laa: «¡Canabaʼ chaaʼ nezalú César!» (Hech. 25:11).

2 ¿Ximodo biiyaʼ Jehová decisión ni gucuaa Pablo que yaʼ? ¿Ñee jneza ngue bíʼnibe gunábabe chebe nezalú emperador stiʼ Roma la? Nabé risaca gánnanu respuesta stiʼ ca pregunta riʼ, purtiʼ rininu de Reinu stiʼ Dios nezalú guiráʼ binni lu ca últimu dxi riʼ. Naquiiñeʼ gánnanu pa zanda chinándanu ejemplu stiʼ Pablo ora guni defendernu ne ora gacanenu gaca «legalizar dxiiñaʼ ni cayaca para gaca predicar ca noticia galán» (Filip. 1:7).

«Nezalú tribunal» (Hechos 25:1-12)

3, 4. a) ¿Xiñee gucalaʼdxiʼ ca judíu nibiguetaʼ Pablo Jerusalén, ne ximodo bilá Pablo? b) Cásica gucané Jehová Pablo, ¿ximodo racanebe laanu?

3 Chonna gubidxa de guca Festo a gobernador, guyebe Jerusalén. Raqué bicaadiágabe guluu ca sacerdote principal ne ca hombre risaca ni nuu lade ca judíu xqueja Pablo. Laacabe nánnacabe gucuaa Festo orden chuʼ en paz né laacabe ne guiráʼ ca judíu. Ngue runi biquiiñecabe ndiʼ para guinábacabe Festo ti favor: guseendacaabe Pablo de Cesarea ne guedanécabe laa Jerusalén para gaca juzgar raqué. Peru ni cá íquecabe nga guuticabe laabe neza. Qué niná Festo ñuni ni nácabe ne gudxi laacabe: «Naquiiñeʼ chiniaʼ ca líder stitu [Cesarea] ne cuʼcaʼ xqueja hombre riʼ, pa dxandíʼ bíʼnibe xiixa cosa malu» (Hech. 25:5). Sti biaje ca bilá Pablo.

4 Lu guiráʼ guendanagana riʼ, biquiiñeʼ Jehová Jesucristu para gudii stipa Pablo. Guzéʼtenu ti ejemplu, lu ti visión guluu Jesús gana laabe né ca diidxaʼ riʼ: «¡Gupa valor!» (Hech. 23:11). Tiempu riʼ, ca xpinni Dios laaca ridxaagalunu guendanagana ne rucaalúcabe laanu. Dxandíʼ, neca qué rulá Jehová laanu de ca cosa riʼ, peru rudiibe laanu guendabiaaniʼ ne stipa para guni huantarnu ca ni. Zanda gápanu confianza zudii Bixhózenu ni nadxii laanu poder ni zeeda de laa (2 Cor. 4:7).

5. ¿Ximodo biʼniʼ juzgar Festo Pablo?

5 Gudiʼdiʼ si caadxi dxi, gurí Festo lu tribunal stiʼ Cesarea. b Nezalube zuhuaa Pablo ne ca Judíu ni caguu xqueja. Bicaadiaga si Pablo ca cosa ni cadi dxandíʼ ni caníʼcabe de laa, bicabi: «Qué huacheeniaʼ Ley stiʼ ca judíu nin stiʼ César, ne qué huayuneʼ xiixa cosa malu ndaaniʼ templu». Qué gápabe donda ne cadi naquiiñeʼ guieguyoobe. Peru ¿xi decisión gucuaa gobernador que yaʼ? Para guiaanabe bien né ca judíu, gunabadiidxabe Pablo: «¿Racaláʼdxiluʼ cheluʼ Jerusalén ne gaca juzgarluʼ nezaluáʼ pur ca cosa ni cugaanicabe luguialuʼ la?» (Hech. 25:6-9). ¡Cadi jneza ni gunabadiidxaʼ Festo Pablo! Pa guseendabe Pablo Jerusalén, ca judíu que nga guni juzgar laabe ne zuuticaʼ laabe. Jma racalaʼdxiʼ Festo chuʼ galán né ca judíu que guni juzgar jneza. Ngaca bizaaca caadxi iza ante, dxi biʼniʼ juzgar gobernador Poncio Pilato Jesús (Juan 19:12-16). Tiempu riʼ, laaca nuu juez ni ricaa decisión ni cadi jneza para si guiaana bien né xcaadxi. Nga runi, cadi naquiiñeʼ guidxagayaanu pa guicaa ca tribunal ca decisión ni cadi jneza en contra de xquidxi Dios neca nuu prueba ni cusihuinni cayúninu ni jneza.

6, 7. ¿Xiñee gunabaʼ Pablo cheʼ nezalú César, ne xi bíʼnibe ni laaca zanda guni ca testigu stiʼ Jehová?

6 Bidii Pablo cuenta nuu xquendanabani lu peligru purtiʼ racalaʼdxiʼ Festo guiaana bien né ca judíu. Nga runi biquiiñebe ti derechu ni nápabe casi romanu. Gúdxibe Festo: «Zuhuaaʼ nezalú tribunal stiʼ César ne raríʼ nga naquiiñeʼ gacaʼ juzgar. Qué huayuneʼ nin ti cosa malu ca judíu, ne lii laaca maʼ bidiiluʼ cuenta zacá ni. [...] ¡Canabaʼ chaaʼ nezalú César!». Ora tuuxa guinabaʼ ndiʼ, zúnicabe ni ná. Ne nánnanu zacá ni purtiʼ gudxi gobernador que Pablo: «Cumu canábaluʼ cheluʼ nezalú César la? zieluʼ nezalú César» (Hech. 25:10-12). Ra gunabaʼ Pablo cheʼ nezalú tuuxa ni napa jma autoridad, bisihuínnibe xi zanda guni guiráʼ ca xpinni Cristu. Pa gacalaʼdxiʼ ca enemigu stinu iquiiñecaʼ ley stiʼ gobiernu para gucaalucaʼ laanu, laanu, ca testigu stiʼ Jehová, rinenu guendanagana ca nezalú justicia para guni defendernu ca noticia galán stiʼ Reinu (Sal. 94:20). c

7 Gudiʼdiʼ si chupa iza de deguyoo Pablo pur cosa ni qué ñuni, bidiicabe lugar chinebe guendanagana que Roma. Peru ante chebe, gunabaʼ sti gobernante guʼyaʼ laabe.

Laanu, ca xpinni Cristu, rinábanu chuunu nezalú sti autoridad jma risaca ora qué runi juzgárcabe laanu jneza.

«Bizuubaʼ stiidxaʼ» (Hechos 25:13-26:23)

8, 9. ¿Xi yeguni rey Agripa Cesarea?

8 Gudiʼdiʼ si chupa chonna gubidxa de gunabaʼ Pablo cheʼ nezalú César, yeganna rey Agripa ne bizáʼnabe ni láʼ Berenice d Festo. Ndaaniʼ ca guidxi stiʼ Roma gupa ca ni runi xhiiñaʼ gobiernu costumbre chigánnacaʼ ca ni nacubi guca nombrar gobernador. Ra biʼniʼ felicitar Agripa Festo pur nacubi guca nombrar gobernador, ni gucaláʼdxibe nga gaca xhamígube laa para cueendube xiixa lu política (Hech. 25:13).

9 Ora guníʼ Festo de Pablo nezalú rey Agripa, guníʼ rey riʼ laaca ñuulaʼdxiʼ nucaadiaga Pablo. Sti dxi que guyuu guiropaʼ gobernante riʼ «né stale orgullo» nezalú tribunal que para gucaadiágacaʼ Pablo. Peru cadi modo guyuu diʼ ca gobernante que nga ni jma bidxagayaa binni, sínuque ca diidxaʼ ni chiguiníʼ Pablo (Hech. 25:22-27).

10, 11. ¿Ximodo bisihuinni Pablo runi respetar Agripa, ne xi guníʼ Pablo de modo guca dxiqué?

10 Né stale respetu bidii Pablo xquixe peʼ rey Agripa purtiʼ bidii lugar gaca defenderbe nezalú, jmaruʼ si purtiʼ runibiáʼ rey Agripa ca costumbre stiʼ ca judíu ne nanna xii nga ca cosa ni rucaa laacabe guni discutírcabe. Para bizulú Pablo guníʼ ximodo bibani dxiqué, sicaríʼ guniʼbe: «Gucaʼ ti fariseu, ne ca fariseu nga ca ni jma runi guiráʼ xixé ni cá lu Ley que xcaadxi judíu» (Hech. 26:5). Dxi naca Pablo fariseu, gulézabe gueeda Mesías que. Peru yanna, ra maʼ nácabe xpinni Cristu, qué ridxíbibe guiniʼbe Jesucristu nga Mesías ni maca biʼniʼ prometer Dios ca bixhozebiidacabe gueeda maʼ raca stale iza. Gúdxibe rey que cayuni juzgárcabe laabe purtiʼ cayuni predicarbe cayaca cumplir promesa riʼ, ne ca ni cugaaniʼ donda íquebe que laaca runi crecaʼ ni. Ora binadiaga Agripa ni caníʼ Pablo, gucalaʼdxiʼ ganna jma. e

11 Despué guníʼ Pablo pabiáʼ bininá ca xpinni Cristu dxi guzananda laacabe. Guniʼbe: «Guníʼ iqueʼ jneza ngue guneʼ stale cosa para gucaaluáʼ Jesús de Nazaret. [...] Ne tantu cadxicheniaʼ laacabe la? dede guzayanandaʼ laacabe ndaaniʼ xcaadxi guidxi nuu zitu» (Hech. 26:9-11). Ne cadi cusiguii Pablo. Purtiʼ stale binni biiyaʼ pabiáʼ bininabe ca xpinni Cristu dxi guzanándabe laacaʼ (Gál. 1:13, 23). Zándaca guníʼ ique Agripa: «¿Xi bicaa hombre riʼ guchaa pue?».

12, 13. a) ¿Ximodo bisiene Pablo maʼ bichaa? b) ¿Ximodo nga casi ñaca guluu ñeebe punta puya?

12 Bisiene Pablo xiñee bichaa ora guníʼ ca diidxaʼ riʼ: «Bireeʼ ziaaʼ Damasco, purtiʼ bidii ca sacerdote principal autoridad naa. Guca ni galaa dxi, rey, ora ziaaʼ neza, biiyaʼ ti biaaniʼ de guibáʼ jma nadipaʼ que xpiaaniʼ gubidxa, bizaanini naa ne bizaanini ca ni ziniaʼ que. Ne ora biábadu layú, binadiaʼgaʼ caniʼné tuuxa naa lu diidxaʼ hebreu: “Saulo, Saulo, ¿xiñee canazanándaluʼ naa pue? Cayuninaluʼ laca lii casi runiná buey laca laa ora riguu ñee punta puya”. Óraque gunabadiidxaʼ: “¿Tu lii yaʼ, Señor?”. Para bicabi Señor naa: “Naa nga Jesús, ni canazanándaluʼ”» (Hech. 26:12-15). f

13 Ante guʼyaʼ Pablo visión riʼ gúcabe casi ti maniʼ ni «riguu ñee punta puya». ¿Xiñee guniʼbe zaca yaʼ? Riquiiñeʼ binni ti puya para saʼ ca maniʼ ni ruaʼ carga. Peru pa qué naʼ maniʼ ca saʼ ne cuʼ patada puya ca la? zuniname laca laame. Ngaca nga bizaaca Pablo, ra qué ninabe ñúnibe ni ná Dios bicueeza ni de gaca xhamígube Dios, cásixa ñaca ñuninabe laca laabe. Racaláʼdxibe gúnibe ni jneza, peru qué gánnabe xii nga ni dxandíʼ. Ora bihuinni Jesús nezalube dxi zebe Damasco gunda bichaa modo riníʼ íquebe (Juan 16:1, 2).

14, 15. ¿Xi guníʼ Pablo de modo bichaa xquendanabani?

14 Despué bisiene Pablo Agripa ximodo maʼ bichaa xquendanabani. Sicaríʼ gúnibe: «Bizuubaʼ stiidxaʼ ni guniʼné naa lu visión de guibáʼ que. Primeru guyaaʼ ra nuu binni de Damasco, de raqué maʼ guyaaʼ ra nuu binni de Jerusalén ne guidubi naca guidxi Judea, ne guyaaʼ xcaadxi guidxi, gudxeʼ laacaʼ gaca arrepentircaʼ ne guibiguétacaʼ ra nuu Dios ne gúnicaʼ cosa ni gusihuinni maʼ guca arrepentircaʼ» (Hech. 26:19, 20). Yanna maʼ zinebe stale iza de cayúnibe dxiiñaʼ ni bidii Jesús laabe dxi bihuinni nezalube. ¿Xi bizaaca pur biʼniʼ predicar Pablo yaʼ? Ca binni ni bicaadiaga laabe guca arrepentircaʼ, bisaana de gúnicaʼ cosa malu ne bizulú bíʼnicaʼ ni riuulaʼdxiʼ Dios. Pur ngue beeda gácacabe binni nachaʼhuiʼ, biʼniʼ respetárcabe ley stiʼ xquídxicabe ne gucanécabe para cadi chuʼ guendaridinde.

15 Peru qué nulabi ca enemigu pa cayacané ni cusiidiʼ Pablo binni. Ngue runi, guníʼ Pablo: «Gunaazeʼ ca judíu naa ndaaniʼ templu ne gucaláʼdxicaʼ ñuuticaʼ naa. Peru cumu huayacané Dios naa la? hasta nagasi cayuneʼ predicar ra nuu ca ni huaniisi ne ca ni nahuiiniʼ» (Hech. 26:21, 22).

16. ¿Ximodo zanda chinándanu ejemplu stiʼ Pablo ora guininu de ni runi crenu nezalú ca autoridad?

16 Laanu, ca xpinni Cristu, naquiiñeʼ chuʼnu listu para guicábinu guiráʼ ca ni guinabadiidxaʼ laanu de fe stinu (1 Ped. 3:15). Galán guietenaláʼdxinu modo guníʼ Pablo nezalú Agripa ne Festo ora guininu de ni runi crenu nezalú juez ne ca autoridad. Pa gusiénenu laacabe maʼ gucané Biblia laanu gácanu binni nachaʼhuiʼ ne laaca racané ni ca ni rucaadiaga laanu la? zándaca gucaa ni laacabe guiníʼ íquecabe ni jneza de laanu.

«Xcaadxi si zuʼnuʼ naa xpinni Cristu» (Hechos 26:24-32)

17. ¿Xi biʼniʼ Festo ora bicaadiaga Pablo, ne xi runi stale binni tiempu riʼ?

17 Cumu jneza modo guníʼ Pablo la? bicaa ni guiropaʼ gobernante riʼ guiníʼ íquecaʼ. Guidúʼyanu xi bizaaca: «Laga caníʼ Pablo para gaca defender, guizáʼ reciu guníʼ Festo: “¡Cayaca íqueluʼ, Pablo! ¡Tantu runi estudiarluʼ dede maʼ zeʼ xpiaaniluʼ!”» (Hech. 26:24). Tiempu riʼ, zacaca runi stale binni laanu, ca ni rusíʼdinu ni dxandíʼ rusiidiʼ Biblia, ridxiichicabe ne riníʼcabe raca íquenu. Ne stale binni ni ruundaʼ stale ni zinanda ni rusiidiʼ guidxilayú, raca nagana para laaca guni crecaʼ zabani ca binni ni maʼ guti, ti tema ni rusiidiʼ ca xpinni Cristu.

18. ¿Xi bicabi Pablo Festo, ne xi guníʼ Agripa despué?

18 ¿Xi bicabi Pablo gobernador que yaʼ? Sicaríʼ guniʼbe: «Cadi cayaca diʼ iqueʼ, señor Festo, sínuque canieeʼ diidxaʼ jneza, ne dxandíʼ ni canieeʼ. Nga runi, rey, qué ridxibeʼ guinieeʼ de ca cosa riʼ purtiʼ maʼ nánnaluʼ guiráʼ ni». Óraque gúdxibe rey Agripa: «¿Runi creluʼ ca Profeta la? Nannaʼ runi creluʼ». Para ná rey que rabi laabe: «Xcaadxi si zuʼnuʼ naa xpinni Cristu» (Hech. 26:25-28). Qué gánnadinu pa dxandíʼ ngue ni guniʼbe que o pa coʼ, peru ni nánnanu nga modo guníʼ Pablo que bicaa ni laabe guiníʼ íquebe.

19. ¿Xi bidii Festo ne Agripa cuenta ra bicaadiágacaʼ Pablo?

19 Ora bizuhuaa guiropaʼ gobernante que, biene binni maʼ biluxe bicaadiágacabe Pablo. Ngue runi, «ziníʼ ca binni que ora zireecaʼ: “Cadi cayuni diʼ hombre riʼ gastiʼ para gatiʼ nin para guieguyoo”». Laaca gudxi Agripa Festo: «Ñanda ñaana hombre riʼ libre pa ñaca qué ninabaʼ ñé nezalú César» (Hech. 26:31, 32). Bidii guiropaʼ hombre riʼ cuenta qué gapa Pablo donda. Ne yanna zándaca maʼ gadxé modo gúʼyacabe ca xpinni Cristu ne zuni tratárcabe laacaʼ galán.

20. ¿Xiñee biaʼsi ngue biʼniʼ Pablo guníʼ de ni runi cré nezalú ca gobernante que?

20 Zándaca nin tobi de ca gobernante riʼ qué ñaca xpinni Cristu. Yanna, ¿ñee biaʼsi nga biʼniʼ Pablo guníʼ de ni runi cré nezalúcabe la? Biaʼsi. Pur guníʼ Pablo nezalú «rey ne gobernador» stiʼ Judea, gunda yendá ca noticia galán stiʼ Reinu ra runi mandar gobiernu stiʼ Roma, purtiʼ pa qué ñúnibe ni zándaca qué ñunadiaga ca binni ca de laani (Luc. 21:12, 13). Ne laaca guyuu ca xpinni Cristu que gana ra gúnnacaʼ xi bizaacabe ne modo gúcabe fiel ra biʼniʼ huantarbe ca guendanagana que (Filip. 1:12-14).

21. ¿Xiñee risaca cadi gusaana de guni predicarnu neca guidxaagalunu guendanagana ne gucaalúcabe laanu yaʼ?

21 ¿Xi zanda guininu de laanu tiempu riʼ yaʼ? Pa qué gusaana de guni predicarnu neca nuu guendanagana ne cucaalúcabe laanu, laaca zabeendunu ni galán. Zándaca sicaríʼ nga zuni predicarnu ca autoridad purtiʼ qué randa rucaadiágacaʼ laanu ora maʼ canayuni predicarnu. Ne zándaca ra gácanu fiel ne guni huantarnu, zaguu ni gana stale xpinni Cristu para gápacaʼ jma valor ne cadi gusaana de guiniʼcaʼ de Reinu stiʼ Dios nezalú stale binni.

a Biiyaʼ cuadru ni láʼ « Porcio Festo, gobernador romanu stiʼ Judea».

b Raríʼ diidxaʼ «tribunal» caníʼ ni de ti plataforma ra zuhuaa ti banguʼ ra ribí ti juez. Lugar ra ribí juez que, rucaa ni binni guni respetar ca decisión stibe ne guʼyaʼ ca ni casi xiixa ni qué zadxaa. Gurí Pilato lu tobi de ca tribunal riʼ para gucaadiaga donda ni bigaanicabe luguiáʼ Jesús.

d Biiyaʼ cuadru ni láʼ « Rey Herodes Agripa II».

e Cásica guiráʼ xpinni Cristu, biʼniʼ cré Pablo Jesús nga Mesías. Peru ca judíu que, qué runi crecaʼ Jesús, ngue runi guníʼcabe naca Pablo ti apóstata (Hech. 21:21, 27, 28).

f Sicaríʼ guníʼ ti hombre ni nanna de Biblia de ca diidxaʼ «galaa dxi», nabe: «Binni ni zeʼ de viaje ribezadxí galaa dxi para guiziilaʼdxiʼ purtiʼ nandáʼ, peru pa cayacapurabe la? qué zabezadxibe. Raríʼ ridúʼyanu pabiáʼ racalaʼdxiʼ Pablo sananda ca xpinni Cristu».