Biiyaʼ guiraʼ ni nuu lu sitiu riʼ

guyé lu índice

Georgette Douwma/Stone via Getty Images

¿XI ZAZAACA GUIDXILAYÚ STINU?

Nisadóʼ

Nisadóʼ

RUDII NISADÓʼ stale guendaró para guidoʼno ne laaca riree stale cosa luni para gaca medicamentu. Laaca rudiini jma de galaa de oxígeno ni nuu lu guidubi Guidxilayú riʼ ne laaca randa rutópani guiráʼ bi ni ribee binni neza xii ne ruaa o ni runibiáʼcabe casi dióxido de carbono. ¡Ne cadi nga si! Laaca racaneni chuʼ clima ca galán.

Nuu nisadóʼ lu peligru

Ra ziguchaa clima stiʼ Guidxilayú riʼ, zándaca guninani ca arrecife de coral, ca maniʼ casi bichuʼ ne jaiba ne guiráʼ ni nabani ndaaniʼ nisadóʼ. Biaʼ 25% de ca maniʼ ni nabani ndaaniʼ nisadóʼ ni jma runibiáʼ binni, nabánicame ndaaniʼ ca arrecife de coral ca. Ne ca científicu ca nacaʼ, zándaca lu sti 30 iza maʼ qué ziuu guiráʼ arrecife ca.

Ca binni ni nanna de tema riʼ nacaʼ stale maniʼ ni nuu ndaaniʼ nisadóʼ ráticaʼ pur ca plásticu ni nuu ndaaniʼ ni ne biaʼ 90% de ca pájaru ni nuu lu nisadóʼ maʼ gúbicaʼ ti ndaa plásticu.

Lu iza 2022, sicaríʼ guníʼ António Guterres ni naca secretariu general stiʼ Naciones Unidas: «Cumu qué nulábinu nisadóʼ ca la? yanna peʼ caquiiñeʼ gúninu xiixa nagueendaca pur laani».

Guyáʼ Guidxilayú riʼ para chuʼ guendanabani luni

Guyáʼ nisadóʼ ne guiráʼ ca ni nabani ndaaniʼ ni para ganda guiá ni stubi ni ne chuʼni nayá, peru para gaca nga la? cadi naquiiñeʼ gusaʼbiʼ binni cosa ni guni contaminar ni. Libru ni láʼ Regeneration: Ending the Climate Crisis in One Generation cusiene ora runi binni stipa pur gapa ti ndaa nisadóʼ ra maʼ bininá ca fábrica ca la? «siempre ziani stubi ni ne zaca chaahuiʼ ni». Guzéʼtenu caadxi ejemplu:

  • Nuu caadxi bacteria guizáʼ nahuiiniʼ ni láʼ fitoplancton ni ró ne rutopa dióxido de carbono, zándaca laani nga ti gas ni runi gaca Guidxilayú riʼ jma nandáʼ. Rutopa bacteria riʼ biaʼca dióxido de carbono ni rutopa guiráʼ ca yaga ne ca guixi gaʼ ni nuu lu Guidxilayú.

  • Nuu bacteria ni ró ca benda ni maʼ guti, ne zacá racané ca ni para cadi gaca contaminar nisadóʼ. Ne despué la? maʼ xcaadxi maniʼ ni nuu ndaaniʼ nisadóʼ ró ca bacteria riʼ. Caadxi binni ni runi estudiar nisadóʼ nacaʼ pur ni runi ca manihuiiniʼ riʼ «racanécame chuʼ nisadóʼ ca nayaguieʼ».

  • Stale de ca maniʼ ni nuu ndaaniʼ nisadóʼ rócame ca ácidu ni nuu luni ne nga racané para cadi gacaná ca coral ne ca maniʼ ni nuu ndaaniʼ nisadóʼ casi bichuʼ ne jaiba.

Cuyúbicabe xi zanda gaca

Pa iquíʼñenu bolsa ne botella ni zanda iquíʼñenu sti biaje la? zacanenu guixiéʼ plásticu ni nuu ndaaniʼ nisadóʼ.

Pa qué nidxá guixi lu nisadóʼ ca la? cadi naquiiñeʼ peʼ ñani. Nga runi cayabi ca especialista ca laanu jma galán iquíʼñenu bolsa ne cosa ni zanda iquíʼñenu sti biaje, lugar de iquíʼñenu ca plásticu ni riquiiñecabe ti biaje si.

Peru huaxiéʼ racané ni cayúnicabe riʼ. Cadi tan xadxí peʼ, ti organización ni ruuyaʼ cadi gusáʼbicabe guixi lu nisadóʼ, bitopa biaʼ xhono mil chonna gayuaa tonelada de guixi ni gulee nisadóʼ ca ruaa playa stiʼ 112 guidxi, lu ti iza si. Peru tuudxihuiiniʼ si nga para guiráʼ guixi ni rié lu nisadóʼ ca guiráʼ iza.

Lu revista National Geographic ni cusiene de nisadóʼ ná, «nagana chuʼni nayá sti biaje pur guiráʼ ácidu ni nuu ndaaniʼ ni». Ne laaca cusiene ni cudxiilú ca maniʼ ca ti guendanagana, nabiidiʼ nisa ra nuucame purtiʼ nabé riquiiñeʼ binni petroleo, gas ne buu. Triste, ¿njaʼ?

Nuu caadxi razón para gápanu esperanza. ¿Xi rusiidiʼ Biblia?

«Dxaʼ Guidxilayú riʼ de guiráʼ ni bizaʼluʼ. Racá nuu nisadóʼ, qué gapa ra biluxe ne xilaga, dxaʼ tipa ni de maniʼ nabani, nahuiiniʼ ne naroʼbaʼ» (Salmo 104:​24, 25).

Ni Bizáʼ laanu ca bizaʼbe nisadóʼ para guiá ni stubi ni. Guníʼ ique ndiʼ: pa runibiáʼ Dios guiráʼ ca maniʼ ni nuu lu nisadóʼ, ¿ñee cadi laaca zanda gúnibe xiixa para gusiabe ni ti chuʼni nayá la? Biiyaʼ artículo ni láʼ «Cayuni prometer Dios laanu zaca chaahuiʼ Guidxilayú stinu», ni zeeda lu yaza 15 stiʼ revista riʼ.