Biiyaʼ guiraʼ ni nuu lu sitiu riʼ

guyé lu índice

Guni huantarnu guiráʼ ni guiníʼ binni

Guni huantarnu guiráʼ ni guiníʼ binni

Guni huantarnu guiráʼ ni guiníʼ binni

CANI riníʼ ique binni jneza o ni cadi jneza o cani rusisácacabe ne cani qué rusisácacabe gadxé gadxé cani cada lugar ne cada tiempu. Nga runi, ora guidúʼndanu ti relatu ni zeeda lu Biblia naquiiñeʼ guietenaláʼdxinu gucuá ni maʼ raca gayuaa iza. Lugar de guidúʼyanu cani casi ruuyaʼ binni cani yanna la? naquiiñeʼ guidúʼyanu xi bisisaca binni dxiqué ne ximodo guníʼ íquecaʼ.

Chiguzéʼtenu de chupa diidxaʼ ni nabé riquiiñeʼ lu Stiidxaʼ Dios ni gucuá lu diidxaʼ griegu: gusisácacabe tuuxa ne gusituícabe lú. Para ganda guiene chaahuinu ca relatu ni cuzeeteʼ de guiropaʼ tema riʼ la? naquiiñeʼ guidúʼyanu ximodo biʼyaʼ ca binni ni bibani dxiqué cani.

Cani bisisaca binni lu primé siglu

Ti binni ni biʼndaʼ de tema ni caninu riʼ na nabé guyuulaʼdxiʼ ca binni ni guleza ndaaniʼ guidxi Grecia, Roma ne Judea chuʼ tu gusisaca laacaʼ ne qué ñuuláʼdxicaʼ nusituí binni lucaʼ, ne ca cosa ca «nabé bisácacani para laacabe». Ne laaca guníʼrube: «Runi ca binni que guiráʼ ni gándatiʼ lu xquendanabánicaʼ dede rudiicaʼ xquendanabánicaʼ para gusisaca binni laacaʼ, gácacaʼ tuuxa nezalú binni, guʼyaʼ binni galán ni rúnicaʼ ne guni respetárcabe laacaʼ». Ne cani maʼ bizéʼtenu ca rudiʼnu cuenta ora quixhe ique ca binni que gúnicaʼ xiixa ruuyacaʼ xi riníʼ ique sti binni de ni chigúnicaʼ.

Para ca binni ni risaca ne ca esclavu bibani dxiqué nabé bisaca nga gápacabe ti puestu ne gusisaca binni laacabe. Ca binni que biénecaʼ risaca tuuxa pur ni naca ne cadi binni que si nga naquiiñeʼ guʼyaʼ laa zaqué, sínuque laaca naquiiñeʼ guʼyaʼ xcaadxi binni laabe zaqué. Para gusisácacabe tuuxa naquiiñeʼ guʼyaʼ guiráʼ binni maʼ bíʼnibe guiráʼ ni naquiiñeʼ gaca. Ne laaca naquiiñeʼ gusihuinni binni nabé cadxagayaa pur guiráʼ bidxichi, puestu ni napa binni ca, ne pabiáʼ risácabe ne gusisácacabe laabe pur ni nácabe. Para ganda gusisaca binni tuuxa la? naquiiñeʼ guni xiixa, casi gacané sti binni o guni xiixa jma jneza que stobi. Peru laaca zanda gusaana de gusisácacabe tuuxa ne ora gaca nga zatuí lú binni ca ne zúnicabe menu laa ne zuni burla binni laa. Peru zatuí lube cadi purtiʼ zuchiiñaʼ xquendabiaanibe laabe, sínuque purtiʼ cayuuyaʼ binni ni cayúnibe.

Ora bizeeteʼ Jesús de modo ridxaagalúcabe tuuxa binni ni cheʼ ti guendaxheelaʼ, casi pa cuí binni ruaa mexaʼ o pa guzuhuaa la? laabe caniʼbe de modo bisisaca ca binni bibaninebe que tuuxa ne de modo bisituicaʼ lu binni (Luc. 14:8-10). Dxiqué para ca judíu que nabé risaca para laacaʼ gácacaʼ tuuxa nezalú binni, ne zacá bihuinni ni ora gudinde diidxaʼ ca discípulo que biaʼ chupa biaje purtiʼ guyuucaʼ ñánnacaʼ «uná de laaca jma zasaca» (Luc. 9:46; 22:24). Ne ca xaíque yuʼduʼ ni nabé bidxiibacaʼ laca laacaʼ ne qué ninacaʼ ñabayucaʼ nga cani jma bisihuínnicaʼ riuuláʼdxicaʼ gudxiibaʼ binni laacaʼ. Laacabe biiyacabe cani guníʼ Jesús ora bicheeche diidxaʼ que casi xiixa ni zuni laacabe menu nezalú xcaadxi binni ne maʼ qué zaná binni guzuubaʼ stiidxacabe, ne gucaláʼdxicabe nusituícabe lube ora cusiénebe xiixa nezalú binni, peru qué ñuu dxi ñúnicabe ni (Luc. 13:11-17).

Binni ni biʼndaʼ de tema riʼ ni maca bizéʼtenu que guníʼ tobi de ca cosa ni jma bisituí lú ca judíu, ca griegu ne ca romanu de primé siglu que nga «guinaazecabe laacaʼ ne guiníʼcabe nezalú binni bíʼnicaʼ xiixa cosa malu». Dxiqué ora gundiibicabe ti binni o guseguyoocabe laa nabé rusituícabe lú. Pur ni gúnicabe binni ca maʼ qué zusisaca ca xhamigu, ca binnilidxi ne guiráʼ binni laa neca despué guihuinni qué gapa donda. Ne maʼ qué ziuu dxi guiaandaʼ ni bizaacabe que ne zanda gucaani laabe guiníʼ íquebe maʼ qué risácabe ne laaca zanda gucaa ngue binni maʼ cadi guidxaaga laabe. Peru ora gundiibicabe binni ne cadena cadi tan feu ni casi guisituícabe lú ora gáxhacabe lari ladi ne quíñecabe laa, purtiʼ nga zanda gucaani binni guixhacalaʼdxiʼ laabe ne guni búrlacaʼ laabe ne guiníʼ íquecaʼ maʼ qué risácabe.

Ni jma naná para tuuxa nga guuticabe laa lu ti yaga. Ti erudito láʼ Martin Hengel guníʼ «ca esclavu nga ni ruuticabe laacaʼ zacá» ne «nga zeeda gaca ti cosa ni nabé rusituí lú binni, qué rusisácabe laa ne runinácabe laa». Ca binni que rucaacabe ca binnilidxi ne ca xhamigu binni ni biiticabe laa lu yaga que gudxiidéchecaʼ laabe pur ni gúcabe que. Cumu zacá nga biiticabe Jesús la? guiráʼ tu gacalaʼdxiʼ chinanda laabe nanna dxíchicaʼ ziuu tu zuni burla laacaʼ. Para ca binni que nabé feu ngue guiníʼcabe nácacabe xpinni tuuxa ni guti lu ti yaga. Ngue runi Pablu bicaa ca diidxaʼ riʼ: «Laadu la? rui né du binni guti Cristu lu [yaga] para ilá nu. Dxandí ruchenda ni ca judíu, ne napa cani cadi judíu ni de enda huati» (1 Cor. 1:23). Ximodo bidxiilú ca xpinni Cristu que guendanagana que yaʼ.

Gadxé nga cani rusiidiʼ Biblia rusisaca binni

Ca xpinni Cristu ni bibani lu primé siglu que bíʼnicabe ni na ley stiʼ Dios ne bíʼnicabe stipa para cadi gúnicabe xiixa ni cadi jneza ni gusituí lúcabe. Apóstol Pedru bicaa: «Peru pa acaná tu, cadi gaca ni pur ni huayuni tu, cadi guuti tu, cadi cuana tu, nin guni tu xiixa ru ni cadi jneza, nin cuʼ ruaa tu ratiica si» (1 Ped. 4:15). Peru Jesús guníʼ zazanándacabe ca xpinni pur laa (Juan 15:20). Ngue runi bicaa Pedru sicaríʼ: «Peru pa acaná tuuxa purti runi cre Cristu la? cadi ituí lú, sínuque udii [xquixe] Dios» (1 Ped. 4:16). Dxiqué, pa qué guituí lú ti binni guninácabe laa purtiʼ naca xpinni Cristu la? cusihuinni cucaanáʼ ni riníʼ ique ca binni de dxiqué.

Ca xpinni Cristu que cadi naquiiñeʼ gudiicaʼ lugar guicá modo riníʼ ique ca binni que laacaʼ. Laacabe naquiiñeʼ guni huantárcabe guiráʼ ni guiníʼ ca binni que, purtiʼ para laacaʼ ti guendahuati ngue guni cré tuuxa ti Mesías ni gucuá lu ti yaga. Peru ca xpinni Cristu que nánnacaʼ Jesús nga Mesías que ne naquiiñeʼ chinándacaʼ laabe neca guni burla binni laacaʼ. Ne Cristu peʼ guníʼ: «Tu ituí lú iníʼ pa xpinne laa o ituí lú pur stiidxaʼ nezalú cani qué runi cre ne cani qué runi jneza la? naa laca zatuí lua inié xpinne laa, dxi guendaniá enda nandxóʼ sti Bixhozeʼ, ne ca ángel chaʼhuiʼ» (Mar. 8:38).

Ca dxi stinu riʼ laaca rucaa binni laanu gusaananu de chinándanu ca conseju ni naquiiñeʼ chinanda ca xpinni Cristu. Zándaca gacalaʼdxiʼ ca xpesínunu, cani rinenu scuela o cani runinenu dxiiñaʼ chúʼnenu ni cadi xheelanu, cuánanu o gúninu sti cosa ni nanalaʼdxiʼ Dios. Ne zándaca gacaláʼdxicaʼ gusituicaʼ lunu purtiʼ qué racaláʼdxinu gusaananu de chinándanu ca ley stiʼ Jiobá. Xi naquiiñeʼ gúninu ora gúnicabe laanu zacá yaʼ.

Chinándanu ejemplu stiʼ cani qué nituí lú

Jesús qué nusaana de ñuni ni na Jiobá. Neca «naná guca para laabe ra ucuá be lu [yaga] que, peru qué nizaalaʼdxi be gati be zaqué» (Heb. 12:2). Binni si ni qué risaca nga biiticabe laacaʼ lu ti yaga dxiqué, peru Jesús biʼniʼ huantar guiráʼ nga. Ca xhenemígube que gudapacaʼ ruaabe, bichá xhínnicaʼ ládibe, gúxhacaʼ lari ládibe, gudíñecaʼ laabe, bicaacaʼ laabe lu ti yaga ne biʼniʼ búrlacaʼ laabe (Mar. 14:65; 15:29-32). Peru laabe bisihuínnibe qué nituí lube pur guiráʼ ni bíʼnicabe laabe. Ximodo bisihuínnibe ni yaʼ. Ra qué nidxíbibe laacaʼ. Jesús qué nuyubi nusisaca binni laa, ne gunna dxíchibe qué nusaana Jiobá de nusisaca laabe. Neca gútibe casi ti esclavu, bisisaca Bixhózebe laabe ne gundisaʼ laabe de lade gueʼtuʼ ne bidii laabe ti lugar jma risaca cueʼ. Nga runi Filipenses 2:8-11 ruzeeteʼ ni de Jesucristu ne ca diidxaʼ riʼ: «Bidii be lugar uca be biaʼ ri tiʼ, ne bizuuba be diidxa dede uná be guti be lu [yaga] casi rati cani qué iquiiñeʼ. Ngue runi ma bidxiiba Dios laabe ne bisisaca laabe jma que irá xixé, ti ora guiete lá be guzuxibi irá cani nuu ibáʼ ne irá cani nuu ndaani guidxilayú ne irá cani nuu xaguete guidxilayú, ne iníʼ ca nezalú iráʼ: “Jesucristu nga Señor”, ne zacá usisaca ca Dios Bixhoze be».

Peru neca gunna Jesús ti binni si ni qué risaca nga ruuticabe laacaʼ lu ti yaga la? guyuube xizaa gusituícabe lube ora guuticabe laabe. Xiñee yaʼ. Cumu nánnabe zuniná binni laabe purtiʼ nacaʼ caniʼbe mal de Dios la? zándaca maʼ qué gusisácacabe Bixhózebe. Ne dede gunábabe Bixhózebe cadi guizaacabe ngue. Ngue runi, gunábabe laa gulá laabe «de enda naná» que. Peru bíʼnibe ni na Jiobá (Mar. 14:36). Ne dede biʼniʼ huantarbe guiráʼ ni bíʼnicabe laabe ne qué nulábibe ñátibe zaqué. Zacá ni, pa nusisaca Cristu guiráʼ cani bisisaca ca binni de dxiqué la? óraque huaxa nituí lube. Ne Cristu qué ñuni diʼ zacá.

Laaca gunaazecabe ca discípulo stiʼ Jesús ne gudíñecabe laacaʼ. Ne pur cani bizaacacabe que maʼ qué nisácacabe para binni. Peru neca biʼniʼ binni menu laacabe que nidxíbicabe. Lugar de nga qué nulábicabe guiráʼ ni guníʼ binni ne qué nituí lúcabe (Mat. 10:17; Hech. 5:40; 2 Cor. 11:23-25). Laacabe nánnacabe cadi naquiiñeʼ guiácabe xpídacabe ne cadi naquiiñeʼ gusaanacabe de chinándacabe Jesús (Luc. 9:23, 26).

Yanna laanu yaʼ. Ca cosa ni ruuyaʼ binni casi guendahuati ni ruuyacabe cadi nandxóʼ ne qué risaca la? para Dios guendanuuxpiaaniʼ cani, nandxóʼ cani ne risaca cani (1 Cor. 1:25-28). Ñee cadi guendahuati nga gulábinu guiráʼ ni riníʼ binni la?

Pa racaláʼdxinu gusisaca binni guidxilayú laanu la? nisi zacá íquenu gánnanu xi riníʼ íquecabe de laanu. Peru pa racaláʼdxinu gúninu casi biʼniʼ Cristu ne ca primé xpínnibe ne gápanu Jiobá casi Xhamígunu la? zusisácanu cani rusisaca Jiobá ne zatuí lunu gúninu ni qué riuuláʼdxibe.

[Dibuju/foto ni zeeda lu yaza 4]

Jesús qué nudii lugar nituí lú pur ca cosa ni bisituí lú ca binni que dxiqué