Biiyaʼ guiraʼ ni nuu lu sitiu riʼ

guyé lu índice

Riniʼné Jiobá laanu

Riniʼné Jiobá laanu

«Canabaʼ lii gucaadiágaluʼ, naapiaʼ nga chiguiniéʼ.» (JOB 42:4)

DIIDXAʼ RIUUNDAʼ: 31 NE 137

1-3. 1) Xiñee randa rucaadiaga Jiobá laanu ne laga cayúnibe ni randa riníʼnebe ca ángel. 2) Xi zadúʼyanu lu tema riʼ.

XIÑEE bizáʼ Jiobá guiráʼ ángel ne binni guidxilayú. Bíʼnibe ni purtiʼ riuuláʼdxibe guibani xcaadxi binni cásica nabánibe (Salmo 36:9). Primé binni bizáʼ Dios nga Jesús, ne Jesús nga na apóstol Juan zeeda gaca «Diidxaʼ» (Juan 1:1; Apocalipsis 3:14). Nabé guniʼné Jiobá Jesús ne gúdxibe laa guiráʼ ni riníʼ íquebe ne ni runi sentirbe (Juan 1:14, 17; Colosenses 1:15). Pablu na laaca riníʼ ca ángel ca ne nápacaʼ stiidxacaʼ. Peru maʼ gadxé stiidxacabe que stiidxanu (1 Corintios 13:1).

2 Runibiáʼ chaahuiʼ Jiobá guiráʼ millón de ángel ne binni guidxilayú ni bizáʼ. Randa rucaadiágabe guiráʼ millón de oración ni raca juntu. Neca guni orarnu lu intiica idioma, riénebe guiráʼ oración ni rúninu. Ne laga cucaadiágabe laanu, randa riníʼnebe ca ángel ne rábibe laacaʼ xi gúnicaʼ. Zanda guni Jiobá guiráʼ ndiʼ. Xiñee yaʼ. Purtiʼ jma luguiáʼ nuu xquendabiaanibe que xquendabiaaniʼ binni guidxilayú, ne modo riníʼnebe binni laaca nuuni jma luguiáʼ que modo riníʼ binni. Biblia na: «Purtiʼ cadi casi modo riníʼ íquetu nga riníʼ iqueʼ, ne cadi casi ca neza stinneʼ nga ca neza stitu —nga nga ni na Jiobá—. Purtiʼ cásica jma luguiáʼ nuu guibáʼ de guidxilayú, zacaca nga jma luguiáʼ nuu ca neza stinneʼ de ca neza stitu, ne cani riníʼ iqueʼ de cani riníʼ íquetu» (Isaías 55:8, 9). Cadi nagana modo riníʼnebe laanu ti ganda guiénenu laabe nagueendaca.

3 Lu tema riʼ zadúʼyanu qué rusaana Jiobá de guiniʼné laanu, peru rúnibe ni modo ganda guiene chaahuinu laabe. Laaca zadúʼyanu ruchaabe modo riníʼnebe binni ora gúʼyabe maʼ caquiiñeʼ gúnibe ni pur tiempu nabánicaʼ ne pur modo nuucaʼ.

RINIʼNÉ JIOBÁ BINNI GUIDXILAYÚ

4. 1) Xi idioma guniʼné Jiobá Moisés, Samuel ne David. 2) Xi guiráʼ zeeda lu Biblia.

4 Zándaca primé diidxaʼ hebreu guyuu dxiqué nga ni biquiiñeʼ Jiobá para guniʼné Adán. Ne laaca lu diidxaʼ riʼ nga guniʼné Dios xcaadxi hombre, casi Moisés, Samuel ne David. Gudxi Dios laacabe xi racalaʼdxiʼ, ne maʼ laacabe nga bicaacabe ni né stiidxacabe ne estilu stícabe. Laaca bicaacabe diidxapeʼ ni guníʼ Jiobá gucaacabe ne bicaacabe historia stiʼ xquidxi Dios. Biblia ruzeeteʼ de fe ne guendarannaxhii ni gupa ca xpinni Dios, peru laaca riniʼni de ra bicheecabe ne ca pecadu stícabe. Cadi dxandíʼ rusiidiʼ guiráʼ ndiʼ laanu stale cosa ni risaca la? (Romanos 15:4.)

5. Xiñee cadi puru si lu diidxaʼ hebreu nga guniʼné Jiobá binni guidxilayú.

5 Cadi puru si lu diidxaʼ hebreu nga guniʼné Jiobá binni guidxilayú. Xiñee yaʼ. Purtiʼ ruchaa tiempu ne modo nabani binni. Guzéʼtenu ti ejemplu. Biree si ca israelita que de esclavu Babilonia, stale de laacaʼ maʼ riniʼcaʼ diidxaʼ arameu. Zándaca pur nga bicaa Daniel, Jeremías ne Esdras caadxi versículo stiʼ Biblia lu diidxaʼ que (biiyaʼ ca nota stiʼ Esdras 4:8 ne 7:12; Jeremías 10:11 ne Daniel 2:4).

6. Xiñee guca traducir Escrituras Hebreas lu diidxaʼ griegu.

6 Gudiʼdiʼ si iza, guyuu ti rey de Grecia láʼ Alejandro Magno, ti hombre ni biʼniʼ ganar stale guidxi roʼ. Pur ni biʼniʼ rey riʼ, bizulú guníʼ ca binni de ca guidxi que ti clase diidxaʼ griegu ni jma riene binni. Laaca bizulú guníʼ stale judíu diidxaʼ griegu riʼ. Ngue runi guca traducir Escrituras Hebreas lu diidxaʼ griegu que. Binibiáʼcabe traducción riʼ casi Septuaginta. Laani nga primé traducción ni guca stiʼ Biblia, ne laani nga tobi de cani jma risaca. Caadxi binni ni nanna de tema riʼ na zándaca 72 binni nga biʼniʼ traducción riʼ. * Caadxi de cani biʼniʼ Septuaginta bitiixhicaʼ ni diidxaʼ pur diidxaʼ, peru xcaadxi qué ñuni zacá. Nga runi napa traducción riʼ gadxé gadxé estilu. Neca zaqué, para ca judíu ni riníʼ diidxaʼ griegu ne para ca xpinni Cristu la? Septuaginta que nga Stiidxaʼ Dios.

7. Xi idioma guniʼné Jesús ca discípulo stiʼ.

7 Zándaca diidxaʼ hebreu nga guníʼ Jesús dxi bibani lu Guidxilayú (Juan 19:20; 20:16; Hechos 26:14). Ne zándaca laaca biquiiñebe caadxi diidxaʼ arameu ni nabé riníʼ binni tiempu que. Ne laaca binibiaʼbe diidxaʼ hebreu guníʼ Moisés ne ca profeta, purtiʼ ruundaʼ ca judíu ni bicaa ca hombre riʼ guiráʼ semana ca lugar ra ridagulisaacaʼ (Lucas 4:17-19; 24:44, 45; Hechos 15:21). Tiempu que laaca maʼ riníʼ binni griegu ne latín, peru qué ruzeeteʼ Biblia pa guníʼ Jesús ca diidxaʼ riʼ.

8, 9. 1) Xiñee gucuá caadxi libru stiʼ Biblia lu diidxaʼ griegu. 2) Xi rusiidiʼ guiráʼ ndiʼ laanu de Jiobá.

8 Diidxaʼ hebreu nga guníʼ ca primé discípulo stiʼ Jesús. Peru gútisibe, guca stale binni ni riníʼ gadxé idioma discípulo stibe (biindaʼ Hechos 6:1). Ra gudiʼdiʼ tiempu, jma maʼ bidale xpinni Cristu ni riníʼ diidxaʼ griegu que diidxaʼ hebreu. Cumu diidxaʼ griegu que nga ni jma riníʼ binni la? ngue runi gucuá libru stiʼ Mateo, Marcos, Lucas ne Juan lu diidxaʼ riʼ. * Laaca lu diidxaʼ griegu nga gucuá ca carta stiʼ Pablu ne xcaadxi libru stiʼ Biblia.

9 Ora racalaʼdxiʼ ca escritor stiʼ Escrituras Griegas iquiiñecaʼ diidxaʼ ni zeeda lu Escrituras Hebreas la? ricaacabe ni lu Septuaginta, purtiʼ raqué maca guca traducir cani lu diidxaʼ griegu. Nuu tiru gadxé modo cá ca diidxaʼ que lu Septuaginta de modo gucuá cani lu textu original stiʼ Escrituras Hebreas. Neca zacá, ca traducción biʼniʼ ca hombre bibani lu Guidxilayú riʼ nga cani nuu lu Biblia nápanu yanna. Xi rusiidiʼ guiráʼ ndiʼ laanu yaʼ. Qué riníʼ ique Jiobá risaca ti idioma o ti cultura jma que stobi (biindaʼ Hechos 10:34).

10. Xi runi Jiobá para guiniʼné laanu.

10 Ni maʼ bidúʼyanu hasta nagasi riʼ rusihuinni cani ruchaa Jiobá modo riniʼné binni pur tiempu ne pur modo nabánicaʼ. Qué rucaabe laanu guizíʼdinu sti idioma para ganda gunibiaʼnu laabe o para guizíʼdinu de ca promesa stibe. Biblia na: «Ndiʼ nga ni maʼ guníʼ Jiobá xaíque stiʼ guiráʼ ejércitu: “Ca dxi que la? chii hombre de guiráʼ diidxaʼ stiʼ ca guidxi ca zagápicaʼ, ya, dxandipeʼ zagápicaʼ xhaba ti hombre ni naca judíu, ne zaniʼcaʼ: «Dxandipeʼ zinedu laatu, purtiʼ huayunadiágadu nuuné Dios laatu»”» (Zacarías 8:23; biindaʼ Apocalipsis 7:9, 10). Laaca maʼ bidúʼyanu biquiiñeʼ Jiobá caadxi hombre para gucaacaʼ ni racaláʼdxibe, peru bidiibe lugar laacaʼ gucaacaʼ ni né stiidxacaʼ.

RAPA JIOBÁ NI CÁ LU BIBLIA

11. Xiñee randa riniʼné Jiobá laanu neca gadxé gadxé idioma rininu.

11 Stale idioma nga riníʼ binni guidxilayú. Neca zacá, randa riniʼné Jiobá laanu. Xiñee yaʼ. Purtiʼ cayuuyabe gaca traducir stiidxabe lu stale idioma. Guzéʼtenu ti ejemplu. Lu Biblia zeeda chupa chonna diidxaʼ si ni guníʼ Jesús lu idioma guniʼbe cani (Mateo 27:46; Marcos 5:41; 7:34). Peru gucané Jiobá para gucuá guiráʼ ni guníʼ Jesús ne gaca traducir cani lu diidxaʼ griegu ne lu xcaadxi idioma. Ne laaca biquiiñeʼ Dios ca judíu ne ca xpinni Cristu que para gúnicaʼ stale copia stiʼ Biblia. Ne guca traducir ca copia riʼ lu stale idioma. Biaʼ 400 iza despué de Cristu, guyuu ti hombre láʼ Juan Crisóstomo ni guníʼ maʼ guca traducir cani bisiidiʼ Jesús que lu ca diidxaʼ ni riníʼ binni ndaaniʼ guidxi Siria, Egipto, India, Persia ne Etiopía.

12. Xi huayacalaʼdxiʼ caadxi binni guni né Biblia.

12 Cumu guca traducir Biblia lu stale idioma la? gunda bilá ni neca guyuu tu gucalaʼdxiʼ nunitilú ni. Tobi de ca binni riʼ nga emperador Diocleciano, lu iza 303 despué de Cristu biʼniʼ mandarbe guinitilú guiráʼ copia stiʼ Biblia. Ti mil chupa gayuaa iza despué, guyuu ti hombre láʼ William Tyndale ni bizulú biʼniʼ traducir Biblia lu diidxaʼ inglés. Laabe guniʼbe, pa gudii Dios lugar guibánibe xadxí la? zanda gacanebe ti hombrehuiiniʼ campesinu guiene Biblia jma jneza que ti sacerdote. Dxi bizulú guzananda ca xaíque yuʼduʼ Tyndale la? bixooñebe de Inglaterra ne yebiʼbe Alemania para ganda gunduuxebe traducción stibe ne guni imprimirbe ni. Dxandíʼ bizaaquiʼ ca xaíque yuʼduʼ stale de ca copia biʼniʼ Tyndale, peru yendá traducción stibe lu náʼ stale binni. Ra gudiʼdiʼ tiempu, biiticabe laabe ne bicaaguícabe xcuérpube. Peru qué ñanda nunitilúcabe dxiiñaʼ bíʼnibe ne laani nga biquiiñeʼ para guca traducir ti Biblia lu diidxaʼ inglés ni láʼ King James Version (Versión del Rey Jacobo) (biindaʼ 2 Timoteo 2:9).

13. Xi huadxela caadxi binni ora ruuyacaʼ xi zeeda lu ca manuscritu jma nayooxhoʼ stiʼ Biblia.

13 Dxandíʼ zeeda chupa chonna error lu ca copia jma nayooxhoʼ stiʼ Biblia ne laaca nuu caadxi diidxaʼ ni cadi zeeda lu cani. Peru stale de ca binni ni nanna de tema riʼ maʼ bichaagacaʼ ni zeeda lu ca manuscritu ne ca traducción yooxhoʼ. Xi huadxélacabe yaʼ. Biiyacabe dxandíʼ nuu diidxaʼ ni cadi zeeda lu ca versículo stini, peru cadi stale diʼ cani, ne qué ruchaa diʼ cani ni rusiidiʼ Biblia. Ca binni ni riuulaʼdxiʼ guʼndaʼ Biblia nánnacaʼ dxandíʼ Stiidxaʼ Dios nga ni nápacaʼ (Isaías 40:8). *

14. Lu panda idioma zanda guʼndaʼ binni Biblia ca dxi riʼ.

14 Neca huayacalaʼdxiʼ binni gunitilú Biblia, peru yanna riʼ randa ruundaʼ binni ni lu jma de 2,800 idioma. Qué huayuu dxi chuʼ sti libru ni gaca traducir lu stale diidxaʼ casi Biblia. Ne neca nuu stale tu qué runi cré Dios, Biblia nga libru ni jma napa binni lu Guidxilayú. Dxandíʼ nuu caadxi error lu chupa chonna traducción stiʼ Biblia ne nuu de laacani nagana para guʼndaʼ binni cani. Peru stale de laacani cuzeeteʼ zadxiña dxi gulá Dios binni ne zudii laacabe ti guendanabani ni qué zaluxe.

CAQUIIÑEʼ GACA TI TRADUCCIÓN NACUBI

15. 1) Xi guiráʼ maʼ bichaa dede 1919 hasta ca dxi stinu. 2) Xiñee raca ca publicación stinu lu diidxaʼ inglés primeru.

15 Lu iza 1919, guca nombrar ti grupu de binni ruundaʼ Biblia casi «mozo ni nuu xpiaaniʼ ne ni runi jneza» (Mateo 24:45). Tiempu que la? lu diidxaʼ inglés si nga guniʼné mozo riʼ xquidxi Dios. Peru yanna riʼ, maʼ nuu ca publicación ni ribee mozo riʼ lu jma de 700 idioma. Cásica jma biquiiñeʼ binni diidxaʼ griegu tiempu que, yanna riʼ jma riquiiñeʼ binni diidxaʼ inglés ra scuela ne ora runi negocio. Ne laani nga tobi de ca idioma ni jma riníʼ binni lu guidubi Guidxilayú. Nga runi, primeru raca ca publicación stinu lu diidxaʼ inglés, de racá maʼ raca traducir cani lu xcaadxi idioma.

16, 17. 1) Xi caquiiñeʼ xquidxi Dios. 2) Xi guca para gucuaa xquidxi Dios ni caquiiñeʼ. 3) Xii ngue racalaʼdxiʼ hermanu Knorr.

16 Biblia nga riquiiñeʼ xquidxi Dios para guni ca publicación stiʼ. Raca jma de 60 iza, versión ni nuu lu inglés ni jma biquiiñeʼ binni nga King James Version (Versión del Rey Jacobo). Peru guca traducción riʼ lu iza 1611, nga runi nápani diidxaʼ nayooxhoʼ ni maʼ qué riene binni. Lu ca manuscritu jma nayooxhoʼ que zeeda lá Dios stale mil biaje, peru lu versión riʼ zeeda ni chupa chonna biaje si. Laaca nápani caadxi error de traducción ne guluucabe caadxi versículo ni cadi zeeda lu ca manuscritu ni jma nayooxhoʼ luni. Laaca zacaca nga nuu xcaadxi traducción stiʼ Biblia lu diidxaʼ inglés.

17 Racá ridúʼyanu pabiáʼ caquiiñeʼ xquidxi Dios ti traducción jneza ni ganda guiénecaʼ nagueenda. Ngue runi bibí ti grupu de hermanu para guni traducir Biblia. Biree lá grupu riʼ Comité de Traducción de la Biblia del Nuevo Mundo. Guleecabe ti traducción stiʼ Biblia de xhoopaʼ tomo dede 1950 hasta 1960. Guca presentar primé tomo stini lu ti asamblea ni guca 2 stiʼ agosto iza 1950. Dxi que, guníʼ hermanu Knorr caquiiñeʼ ca xpinni Cristu ti traducción stiʼ Biblia ni ganda guiénecaʼ jma nagueenda ne gaca ni biaʼsi. Zacá jma nagueenda zaziidicabe ni dxandíʼ de Dios. Naquiiñeʼ gaca ni ti Biblia ni guʼndaʼ ne guiene binni nagueenda, cásica guca né ca textu ni biquiiñeʼ ca discípulo stiʼ Cristu. Ni racalaʼdxiʼ hermanu Knorr nga gacané Traducción del Nuevo Mundo millón de binni ti ganda gunibiaʼcaʼ Jiobá.

18. Xi biʼniʼ Grupu ni Zaniruʼ ti ganda gaca traducir Biblia lu stale idioma.

18 Guca ni racalaʼdxiʼ hermanu Knorr que lu iza 1963. Iza que maʼ nuu Traducción del Nuevo Mundo de las Escrituras Griegas Cristianas lu diidxaʼ alemán, diidxastiá, francés, holandés, italianu ne portugués. Lu iza 1989, bizáʼ Grupu ni Zaniruʼ ni nuu Betel stiʼ Brooklyn ti departamentu ni gacané ca traductor stiʼ Biblia. Ne lu iza 2005 bidii grupu riʼ permisu para gaca traducir Biblia lu guiráʼ idioma riree revista Torre stiʼ ni rapa. Pur guiráʼ ndiʼ la? maʼ nuu guidubi o ti ndaa de Traducción del Nuevo Mundo lu jma de 130 idioma.

19. 1) Xi guca lu iza 2013. 2) Xi zazíʼdinu lu sti tema ca.

19 Maʼ raca jma de 60 iza de biree Traducción del Nuevo Mundo lu diidxaʼ inglés. Laaca maʼ bichaa modo riníʼcabe diidxaʼ riʼ dede dxiqué. Ngue runi maʼ caquiiñeʼ gaca chaahuiʼ traducción que. Sábadu 5 ne domingu 6 stiʼ octubre iza 2013 guca reunión anual númeru 129. Biiyaʼ jma de 1,400,000 binni de 31 guidxi roʼ programa riʼ, nuu tu guyé ra guca ni ne nuu tu biʼyaʼ ni pur Internet. Lu reunión que, biʼniʼ presentar tobi de ca hermanu nuu lu Grupu ni Zaniruʼ ti edición nacubi stiʼ Traducción del Nuevo Mundo lu diidxaʼ inglés. Guizáʼ biecheʼ guiráʼ ca binni que, dede biinaʼ stale de laacaʼ ora gucuaacaʼ ti Biblia. Ca versículo stiʼ Biblia riʼ nga biquiiñeʼ ca hermanu bidii ca libana que, guiráʼ cani cucaadiaga que bidiicaʼ cuenta cadi nagana para guiénecaʼ Biblia cubi riʼ. Lu sti tema ca zaninu de Biblia riʼ ne dxiiñaʼ ni cayaca para gaca traducir ni lu xcaadxi idioma.

^ párrafo 6 Diidxaʼ Septuaginta riʼ riniʼni «setenta». Zándaca bizulú guca traducción riʼ 300 iza ante gueeda Jesús, ne bindaa 150 iza para biluxe ni. Dede yanna naca Septuaginta riʼ ti traducción nabé risaca, purtiʼ racaneni ca binni ni nanna de tema riʼ guiénecaʼ ca diidxaʼ ne ca versículo ni raca nagana para guiénecaʼ lu diidxaʼ hebreu.

^ párrafo 8 Caadxi binni ni nanna de tema riʼ, nacaʼ bicaa Mateo libru stiʼ lu diidxaʼ hebreu ne zándaca laca laabe nga bitiixhibe ni lu diidxaʼ griegu despué.

^ párrafo 13 Biiyaʼ tema La Biblia, una historia de supervivencia, ni zeeda lu La Atalaya 1 stiʼ noviembre 2009. Laaca zanda gúʼyaluʼ ni zeeda lu apéndice A3 stiʼ edición nacubi ni zeeda lu Traducción del Nuevo Mundo lu diidxaʼ inglés.