Biiyaʼ guiraʼ ni nuu lu sitiu riʼ

guyé lu índice

Ca azteca ni nabani yanna caziidicaʼ de Dios

Ca azteca ni nabani yanna caziidicaʼ de Dios

Ca azteca ni nabani yanna caziidicaʼ de Dios

«Biaba ca yuʼduʼ stícabe, gucadé cani, binitilú guiráʼ bidóʼ stícabe ne guyaʼquiʼ ca libru risaca stícabe, peru ca dios ni guyuu dxiqué nabánirucaʼ ndaaniʼ ladxidóʼ ca binni ni riníʼ sti diidxaʼ ni riníʼcabe Méjicu.» (Las antiguas culturas mexicanas)

MÉJICU nga xquidxi ca azteca, lu siglu XIII que nácacabe caadxi si binni ni beeda de sti guidxi, peru despué beeda gácacabe ti guidxi naroʼbaʼ biaʼca guca Imperiu Inca, ni guyuu Perú. Peru lu iza 1521, biʼniʼ ganar ca español Imperiu stiʼ ca azteca ne gucuaacaʼ guidxi Tenochtitlán. Neca zacá, que niniti stiidxacabe: náhuatl. * Dede yanna biaʼ ti millón arondaʼ binni riníʼ diidxaʼ ca ne nabézacabe ndaaniʼ biaʼ quince estadu stiʼ Méjicu. Cumu stáleruʼ binni riníʼ diidxaʼ ca yanna la? nga runi dede yanna runi crécabe stale de ca cosa ni biʼniʼ cré ca azteca dxiqué, casi guníʼ Walter Krickeberg ra bizulú tema riʼ, hombre ca biindaʼ de laacabe. Yanna, gunáʼ nga chupa chonna de cani biʼniʼ crécabe yaʼ.

Ca costumbre ni ridxagayaa binni ni nuuruʼ dede yanna

Ca azteca que biiticaʼ binni para ca dios sticaʼ, ne zándaca nga nga tobi de ca costumbre ni jma runibiáʼ binni. Laacabe guníʼ íquecabe zati Gubidxa ca pa qué gudiicabe laa rini ne ladxidóʼ binni. Ti fraile de España láʼ Diego Durán guníʼ xi bizaaca lu iza 1487, laabe guniʼbe biiti ca azteca jma de ochenta mil binni para ca dios sticaʼ lu tapa si gubidxa ora guca ti saa dxi chiguzulú iquiiñeʼ templu naroʼbaʼ sti Tenochtitlán ni napa forma stiʼ ti pirámide.

Nécapeʼ guizáʼ bibixhilaʼdxiʼ ca español ora biiyacaʼ ni runi ca azteca que, peru laaca bidxagayaacaʼ purtiʼ stale de ca cosa ni runi cré ca binni que ruluíʼ cani ni runi cré ca católicu, religión sticaʼ. Casi ca azteca que bíʼnicaʼ ti tipu de comunión, ne ora gúnicabe ni rócabe caadxi figura de xubaʼ ni napa forma stiʼ ca dios stícabe. Ne riuu biaje laaca rócabe xpeela ca binni ni ruuticabe para ca dios stícabe. Laaca biquiiñecabe cruz, bixhubadóndacabe ne guluunisacabe baduhuiiniʼ. Peru ti cosa ni jma rusihuinni laaca bíʼnicabe casi runi religión católica nga biʼniʼ adorárcabe ti bidóʼ ni láʼ «Jñaa guiráʼ Dios», ne ca azteca que guleelacaʼ ni gúdxicaʼ ni Tonantzin, ne diidxaʼ ca riniʼni «Jñaa Huiininu».

Lu dani ra biʼniʼ adorar ca azteca que diosa Tonantzin, nácabe biiyaʼ ti hombre azteca Virgen de Guadalupe, ti gunaa morena ni riníʼ náhuatl, ne bizaaca nga lu iza 1531. Ne ni bizaaca riʼ stale azteca gúcacaʼ católicu. Ra gudiʼdiʼ tiempu bicuícabe ti capilla laaca ra gurí yuʼduʼ stiʼ bidóʼ Tonantzin. Ne dede yanna stale binni de Méjicu riecaʼ guiráʼ iza, cada 12 stiʼ diciembre, ra nuu yuʼduʼ stiʼ Guadalupe, ne stale de laacaʼ riniʼcaʼ náhuatl.

Ca binni ni riníʼ náhuatl, ni nabeza ndaaniʼ dani, rúnicaʼ saa para ca bidóʼ ni nápacaʼ casi xaíque ndaaniʼ xquídxicaʼ, nuu de ca saa ca rindaa cani chupa chonna gubidxa o dede chupa chonna semana. Ti libru ni láʼ El universo de los aztecas na ruchaaga ca binni ni riníʼ náhuatl «ca saa ni guca ante gueeda [Hernán] Cortés ne modo runi adorar binni bidóʼ ndaaniʼ yuʼduʼ católicu yanna». Laaca zeeda stale espiritismo lade ca costumbre stiʼ ca náhuatl. Ora gaca huará ca binni ca riecaʼ ra nuu bruju, ne laaca rúnicaʼ caadxi cosa para gusiacaʼ xcuerpu binni ne ruuticaʼ maniʼ ti guiándacabe. Ne nuu stale de laacaʼ qué gánnacaʼ gúʼndacaʼ diidxastiá nin náhuatl ne qué gánnacaʼ gucaacaʼ. Cumu nabé pobre ca binni riníʼ náhuatl ne qué rusaanacabe ca costumbre stícabe ne stiidxacabe la? nga runi stale binni runi menu laacabe.

Yendá stiidxaʼ Dios ra nuu ca binni riníʼ náhuatl

Maʼ raca stale iza, ca testigu stiʼ Jiobá de Méjicu rúnicaʼ stipa pur gucheechecaʼ ca diidxaʼ nacubi ne galán stiʼ Reinu stiʼ Dios ra nuu guiráʼ clase binni (Mateo 24:14). Ra raca dxiiñaʼ stiʼ ca testigu stiʼ Jiobá ni nuu Méjicu, lu iza 2000 que, gudíxhecabe guireeche diidxaʼ ra nuu ca binni riníʼ náhuatl lu stiidxacaʼ ne laaca bizulú guyuu neza binni ridagulisaa lu diidxaʼ ca para cani maca rié guendaridagulisaa diidxastiá. Ne zaqueca guyuu ti grupu de binni ni rutiixhi diidxaʼ náhuatl ti ganda gaca libru ne revista ni cusiene de Biblia lu diidxaʼ ca. Ne laaca huayúnicabe stipa para gacanécabe ca binni riníʼ náhuatl guiziidicaʼ gúʼndacaʼ ne gucaacaʼ lu stiidxacaʼ. Guidúʼyanu chupa chonna cosa ni maʼ huabeendúcabe.

Guzéʼtenu ni bizaaca ti gunaa riníʼ náhuatl ora bicaadiaga primé libana ni bitiidicabe lu stiidxaʼ. Laa guníʼ: «Maʼ raca chii iza de ridagulisaadu, peru guiráʼ biaje dede riuubaʼ íquedu ora riluxe ni purtiʼ qué riénedu diidxastiá. ¡Peru yanna, casi ñaca deruʼ cuzulú xquendanabánidu!». Yanna chiguzéʼtenu de Juan, ti hombre ni maʼ napa 60 iza. Laabe maʼ zinebe xhono iza de cayuundanécabe laabe Biblia ne de rinebe xheelabe ne ca xiiñibe guendaridagulisaa ni raca diidxastiá, ne qué ganda guiziidiʼ chaahuibe ni na Stiidxaʼ Dios. Peru ra bizulú biindanécabe laabe Biblia lu diidxaʼ náhuatl, nin caʼruʼ gusaabe ti iza mápeca guyuunísabe casi ti Testigu.

Xi rusihuinni ca ejemplu ca yaʼ. Rusihuínnicani stale de ca binni ni bicaadiaga stiidxaʼ Dios lu diidxastiá, qué ñene chaahuicaʼ ni bisiidicabe laacaʼ. Yanna, cumu maʼ riénecabe ni rieeteʼ lu ca guendaridagulisaa, ca guendaridagulisaa roʼ ne ca libru ne revista ni riree lu stiidxacabe la? maʼ rindácani dede ndaaniʼ ladxidóʼcabe ne maʼ riénecabe xi caquiiñeʼ gúnicabe casi ti xpinni Cristu.

Bidxiilúcabe guendanagana

Peru para gunda bidale ca xpinni Cristu ni riníʼ náhuatl la? gudíʼdicabe lu stale guendanagana. Ndaaniʼ caadxi guidxi huiiniʼ nabé rucaacabe ca xpinni Cristu gúnicaʼ ca saa ni runi religión stícabe. Ne tobi de ca guidxi huiiniʼ ca nga San Agustín Oapan, lugar ca qué rinácabe gucheeche ca Testigu diidxaʼ de yoo pur yoo, purtiʼ guníʼ íquecabe zusaanaʼ binni de gudii bueltu para ca saa ni rúnicabe. Ti dxi laga canagucheeche Florencio diidxaʼ ne xhupa xhonna Testigu de raqué, ni riníʼ náhuatl, gunaazecabe chonna de laacaʼ. Ne biaʼ gande si minutu mápeca bidagulisaa stale binni para gúʼyacaʼ xi gúnicaʼ laacabe.

Sicaríʼ guníʼ Florencio: «Gucaláʼdxicabe ñuuticabe laadu oraqueca. Nuu tu guníʼ gundiibicabe laadu ne gulaacabe laadu ndaaniʼ guiiguʼ. Gueelaʼ que biaanadu ndaaniʼ lidxi guiibaʼ. Sti dxi que beeda ti Testigu ni naca abogadu ne xhupa xpinni Cristu para gacanecaʼ laadu; peru laaca biseguyoocabe laacaʼ. De raqué na ca xaíque guidxi que zundaacaʼ laadu pa guireʼdu de guidxi que». Neca bizaaca nga, ti iza despué bizulú ti neza binni ridagulisaa raqué ne rié biaʼ 50 binni, ne ládecabe nuu 17 Testigu ni maʼ guyuunisa.

Ndaaniʼ ti guidxi huiiniʼ láʼ Coapala, ra riníʼ binni náhuatl, gunábacabe Alberto, ti testigu stiʼ Jiobá, gacané para gaca ti saa. Peru cumu qué ninabe ñúnibe ni la? biseguyoo ca binni que laabe. Bitagulisaacabe guidxi que para guihuinni xi gácabe. Caadxi de laacaʼ nacaʼ gándabe lu yaga ti zacá guchíbicabe tutiica gacalaʼdxiʼ guidxaa de religión ne gusaana ca costumbre stiʼ guidxi que. Xcaadxi Testigu gucalaʼdxiʼ ñacané laabe, peru laaca biseguyoocabe laacaʼ. Dede ra gudiʼdiʼ ti semana bindaa ca binni que laacabe, biluxe si saa que. Peru cumu qué nusaana ca binni que de nizanándacaʼ laacabe la? gupa xidé biyúbicabe cani jma risaca lade ca binni ni runi mandar guidxi que ne zaqué gunda guca ti guiʼchiʼ ra na maʼ cadi sanándacabe ca Testigu. Zadxagayaaluʼ gánnaluʼ, hombre peʼ ni jma bicaalú laacabe bizulú biziidiʼ de Biblia ne despué guyuunisa. Ne yanna maʼ nuu ti neza binni ridagulisaa ndaaniʼ guidxi ca.

Maʼ nuu ca layú ca listu para guiasa cosecha lúcani

Cumu rihuinni stale de ca binni riníʼ náhuatl zaziidiʼ de Dios la? nga runi stale Testigu caziidicaʼ diidxaʼ ca. Peru rácani nagana para laacaʼ. Xiñee yaʼ. Purtiʼ nabé natuí ca binni riníʼ náhuatl ne cumu nabé runi binni menu laacabe la? qué rinácabe guiníʼcabe stiidxacabe. Ne gadxé gadxé modo riníʼcabe diidxaʼ riʼ ndaaniʼ cada guidxi.

Sonia, ti gunaa ni rucheeche diidxaʼ guidubi dxi, guníʼ xi bicaa laa guiziidiʼ náhuatl, laa guníʼ: «Biaʼ chupa hora de ralidxeʼ nuu caadxi lugar ra nabeza biaʼ xhoopaʼ mil binni riníʼ náhuatl ni zeeda de sti guidxi para guni dxiiñaʼ, ne nuuca tu cayapa ca lugar ca. Nabé riuaaʼ triste ora guuyaʼ modo nabani ca binni que, purtiʼ neca dxiqué gúcacabe ti guidxi nabé risaca, ra biasastí ca costumbre stinu, peru yanna ruluíʼ tutiica zanda guniná laacabe ne nabé runi binni menu laacabe. Neca maʼ gande iza de rinínedu ca binni que de Dios lu diidxastiá la? huaxiéʼ riénecaʼ laadu ne qué riuuláʼdxipecaʼ guiziidicaʼ de Dios. Peru ora biziideʼ chupa chonna diidxaʼ náhuatl, maʼ gunda gunieniáʼ laacabe. Dede maʼ naguucabe leʼ naa para gucaadiágacabe. Ti dxi gudxeʼ ti gunaa zanda gusiideʼ laa guʼndaʼ ne gucaa pa gusiidiʼ naa stiidxaʼ. Yanna guiráʼ ca binni de lugar que rábicaʼ naa “gunaa ni riníʼ náhuatl”. Runeʼ sentir casi ora ñacaʼ misionera laaca ndaaniʼ xquidxeʼ». Yanna maʼ nuu ti neza binni ridagulisaa lu diidxaʼ náhuatl lugar que.

Maricela, sti gunaa ni rucheeche diidxaʼ guidubi dxi, laaca cayuni stipa pur guiziidiʼ diidxaʼ náhuatl. Laabe bisiidibe ta Félix, ti hombre de 70 iza ni riníʼ náhuatl, de Stiidxaʼ Dios lu diidxastiá. Ra jma ziziidiʼ Maricela stiidxaʼ ca binni que maʼ gunda biindanebe ta Félix lu stiidxaʼ. Nabé gucaneni hombre que, ngue runi gunabadiidxaʼ laabe: «Ñee rucaadiaga Jiobá naa ora rinieniáʼ laa náhuatl la?». Ora binadiaga Maricela ca diidxaʼ ca dede yendácani ndaaniʼ ladxidóʼ. ¡Guizáʼ nayecheʼ guyuu ta Félix ora gunna riene Jiobá guiráʼ diidxaʼ! Neca rizabe ti hora arondaʼ para chindabe ra Yoo stiʼ Reinu la? qué riaadxabe ca guendaridagulisaa, ne yanna maʼ nácabe ti Testigu ni maʼ guyuunisa. Sicaríʼ guníʼ Maricela: «¡Nabé nayecheʼ nuaaʼ purtiʼ runeniáʼ ángel stiʼ Dios dxiiñaʼ, ni ziné ca diidxaʼ nacubi né galán ndaaniʼ guiráʼ guidxi!» (Apocalipsis 14:6, 7).

Casi maʼ bidúʼyanu ca, rihuinni dxíchica nuu stale dxiiñaʼ gaca ra nuu ca binni riníʼ náhuatl, casi ñaca maʼ nuu ca layú ca listu para guiasa cosecha lúcani (Juan 4:35). Rinábadu Jiobá cadi gusaana de guni invitar binni de guirá guidxi para chuʼcaʼ ndaaniʼ xquídxibe ne gusiidibe laacaʼ ca neza stibe, dede né ca azteca ni nabani yanna (Isaías 2:2, 3).

[Nota]

^ Diidxaʼ náhuatl ca nuuni lade ca diidxaʼ ni runibiáʼ binni casi yutoazteca, ne lade ni laaca zeeda diidxaʼ ni riníʼ ca hopis, ca shoshone ne ca comanche ni nabeza Estados Unidos. Stale diidxaʼ ni riníʼcabe lu diidxastiá ne lu xcaadxi diidxaʼ —casi aguacate, chocolate, coyote ne tomate— zeedacani de náhuatl.

[Mapa ni zeeda lu yaza 13]

(Para gúʼyaluʼ ca letra ni zeeda ra rihuinni ximodopeʼ bireeni la? biiyaʼ ni lu libru o revista ra bireeni)

GUIDXI MÉJICU

BINNI RINÍʼ NÁHUATL NDAANIʼ CADA ESTADU

150,000

MENU DE 1,000