1-3. (a) Gini gamahe dagba wene agamahe yo Yekova nafuhe furani? Wai du rengbe ani ka mangasunge na ni? (b) Wai du si aida ani mangisunge na gu gamahe nga fugo?

BAGUDE fu ngbagida fu sosono wiriko nga kumbagude. Ko na ngbarago ka fu gu ngbatunga kparakpara gamahe re fu wiriko. Ono na ka gu gude re oro na gu ngbagida re ngba gbegberẽ gene, ki fõ boro na ki ogo ni? Wai du rengbe gu bagude re kadu?

² Yekova nga Bafu “wene gamahe dunduko, na ziazia ũgamahe dunduko.” (Yakoba 1:17) Gamahe sa dagba gako wene agamahe yo furani nga gu tandu nga ga fugo. Gu gamahe nga fugo nasarani ani peke agu apai du berãrani yo na du ngbadurani yo. Ani na rengba mbikoho ka pe agu apai naundo aboro na ki sa yo i du na ngbarago. Ono gupai ani agumbaha ima rengba a ka imisa kura aboro na ki sa yo i du rogo igirã.

³ Fugo na ome ti ni ni kerehe, na Yekova nayugo wai furani ka mangasunge na gu gaani gamahe nga fugo re ngba wene gene. Ko nagumba gupai furani nga: “Ka gbegberẽpai kúru nga ngbaroni yo wa sa ya, kina ngbatunga gu pai ngba angba sa nyakasa ho zingoho nidu ni, si fu undahe fu agu yo nagia ha.” (AEfeso 4:29) Ani wisigongo wai rengbe ani ka mangasunge na gi gamahe Mbori nafuhe  furani re ngba gu gene nika sa ngbarago tiko na ki ngarasi kura aboro.

4, 5. Ginipai rengbe ani ka wirikaha tipa gu ome nga ga fugo rogo agu asanza yo nga ga Baibiri?

⁴ Afugo na kina ome ti ni, sidu, si naida ani du na rubangirise na gupai ani agumbaha gbiati gu gene ani agumbaha ngbaha. Asanza 15:4 naya: “Gu mirãse nagumba wenepai du wa ngua unga, ono keretu ngba yo nakuadi toro.” Kina wai boro agbia ngbarago ho ni asungo ni tii wene ngua, kinawo a wene afugo azambuasi gu boro nagiaha. Ono tipa gbegberẽ afugo tigaha, si naimisa aboro aimisa na ki sa yo i du na gberãrago.​—Asanza 18:21.

⁵ Asanza 12:18 naya, ‘Gu boro nagba sa fugo, ni wa kina gu baso narũ he.’ Gbegberẽ afugo ima rengba ka sa boro nidu na igirã kpotoniyo na ki gberesi pagume dagba aboro. Isoke mo ima rengba ka tingida gu regbo boro afura foro gbegberẽ na si ki imisi ro ni kerehe. Ono wa vura duhe wo, gu veresi re nandu kumbatayo kini ya: “Mirã iratatamana nafu husa.” Gu fugo boro aberã aberãkuriihe mbata rengbe ka zeresa gu ngbaduse du na igirã na ki mbakadi gu pabakure nga gu gberẽ mbiko zangagiatise. (Mo gedi Asanza 16:24.) Ka ani tingidi gupai nga afugo rani na kina maapai kurii kura aboro, ani mangisunge amanga na ni na rubangirise.

6. Tipagine duhe ti ni ni mbumbupai boro banda ngbani?

⁶ Gu kura ndupai si aida ani du ti ni na rubangirise na gaani afugo nga, ani dunduko nga kpakpa aboro. “Gu ga aboro berã du kpotoyo yo, si ni gbigbita ha,” na dedede, afugo rani nayugopa gupai du kpotoraniyo. (Bambata Pai 8:21; Ruka 6:45) Si ima rengba kadu ni mbumbupai boro banda ngbani. (Mo gedi Yakoba 3:2-4.) Ono si naida ani  naasada aˈasada kindi ka mbakada gu gene ani afura ngbaha fu kura aboro.

7, 8. Wai du rengbe afugo rani kadu na maapai kurii gaani pagume na Yekova?

⁷ Si naida ani du a na rubangirise mbiko ani nika karagapai akaraga fu Yekova tipa gupai ani agumbaha na gu gene ani agumbaha ngbaha. Yakoba 1:26 naya: “Ka boro yá dagba roni tigani wẽ, boro idapambori nga ni, ono ni aruga nga mirãni te ni ki ingisi ngbaduni, ga gi boro idapambori re, si ki du gbua.” Gu fugo i asaha nga “gbua,” rogoyo ima rengba kadu a nga “guhe adunga sunge ti ni ya.” (1 AKorindo 15:17) Sidu, ka ani aadunga na rubangirise na afugo rani ya, ani ima rengba ka gbarasa gaani pagume na Yekova.​—Yakoba 3:8-10.

⁸ Si tie ziazia nga, ani na wene nduapai berani kadu na rubangirise na gupai ani apehe na gu gene ani apahe ngbaha. Tipa ka undo rani ani ini wai ka mangasunge na gu gaani gamunihe nga fugo ngba gu gene Yekova aida na ni, si naida ani ini agu afugo si aida ani nehe.

9, 10. (a) Gini ngbatunga afugo moipai rogo gi zegino du areme re? (b) Tipagine si aida ani ne gumba wasiwasi afugo ti ni?

⁹ Sino aboro du areme nga kaa mangasunge na agu afugo du ni wasiwasihe. Badungu aboro naberãha nga si naida i gumba kina gbegberẽ fugo mbata fu boro tipa ni rugutini na gupai i aida ka gumbaha. Agu aboro du gayo sunge nga gumba agu abuga naba mongo ti aboro, dedede i naagumba gbegberẽ abuga gbiati wasiwasi afugo tipa ka sa aboro i momu. Ono tie, gu mokedi nangia Pauro aya: “Oni mbu agi apai re dũ a; erã, na zinga, na sogote, na wawaru, na gbegberẽ fugo ngbaroni yo.” (AKorosaio 3:8) Ko agumba gupai a nga “reogbo du na zee” watadu wasiwasi afugo, ka i “yámbu nga rimoho dagba” ndikidi aKristano ya.​—AEfeso 5:3, 4.

¹⁰ Wasiwasi afugo asanga ngbarago ti Yekova na ti agu aboro nakpinyemuko te. Si ni bibirikoho. Rogo Ziazia Kekeapai yo, “wasiro” du dagba “agu apai borose amanga” ha. (AGaratio 5:19-21) “Wasiro” rengbe ka koda badungu aingapai, na wasiwasi mangapai sa rengbe ka ngbe kuti gu kuraha. Ka boro saha ni sinoni kaa gumba kere wasiwasi afugo na ka ni aidanga ka mbuhe ya, gure rengbe ka yugoho nga si aidanga ni du berewe ni papara dungurati te.​—2 AKorindo 12:21; AEfeso 4:19; mo bi gu 23 Rukutu Kekeapai du ti digido gi buku re.

11, 12. (a) Gine nga gumbarimo? (b) Tipagine si aida ani ne peziree ti rimo kura aboro ti ni?

¹¹ Si naida ani ne gumbarimo a. Sinorani du nga kadu na nyemu ino agu apai du tipa kura aboro na kaa fura tipa agu apai du tipa abakurearani gbiati gaani aborokporo. Zavura rogo bambata sa kama agarã, agu aKristano naadu mbata aduadu na nyemu ka inopai tipa wai awirinayo adu na ka inopai tipa gupai i arengbe ka mangaha ka undoyo.  (AEfeso 6:21, 22; AKorosaio 4:8, 9) Ono si taata fugo tipa kura aboro satihe ku rogo gumbarimo yo. Ka ani tona kaa karagapai kuti gumbarimo, ani rengbe ka pe gupai angianga rengo ya watadu ka fura tipa gupai si aida i bandaha ni gbugbuhe. Ka ani adunga na rubangirise ya, gu ngbatunga afugo nga gu angbanga re ya ima rengba ka satihe ku rogo ziree kitangbangase, watadu ziree. AFarusi agumba ziree ti rimo Yesu ho i akitingbanga ko ni tipa agu apai ko aamanganga ha ya. (Matayo 9:32-34; 12:22-24) Peziree ti rimo boro nagbarasa rimo boro, naye na paya gbiati imisiri, na ki gberesi pabakure.​—Asanza 26:20.

¹² Yekova naida ani mangisunge na afugo rani tipa ka undo kura aboro na ka ngarasa yo, angianga ka sa abakure i tona ka soga tiyo ya. Yekova ima soga gu boro “naenga pa tikangu dagba awirinani.” (Asanza 6:16-19) Gu bambata ba peziree angia Satana Bakitingbanga, nga guko naape ziree ti rimo Mbori. (Yugoti 12:9, 10) Rogo gi zegino du ani rogoho re, sino aboro nga kaa gumba ziree tipa akurayo. Ono si aidanga gupai re mangi rogo gu dungurati nga ga aKristano te. (AGaratio 5:19-21) Sidu, si naida ani du na rubangirise na gupai ani agumbaha, na aregbo dũ si aida ani berẽ mbata fu ani fura. Mbata fu mo gbadi gupai mo nagihe tipa kura boro, mo sana tiro nga: ‘Ya mo rengo du nga gipai mi aida ka gumbaha re? Ya mo si ngbaangba mi gumbaha? Ya mo undo ti ni? Ya mo mi rengbe ka ida gupai nga gu boro mi afura tipa ni re ni gi gupai mi agumbaha re? Wai du rengbe mi kadu ka kura boro gumba gipai re tipa re?’​—Mo gedi 1 ATesaroniko 4:11.

13, 14. (a) Ginipai rengbe gbegberẽ afugo ka manga kura aboro na ni? (b) Gine nga gberãngbayo? Tipagine si aida aKristano ne senga akurayo ti ni?

¹³ Ti gu kura aregbo, ani dunduko ninaape agu apai ape ani naabira tirani ti ni kusa. Ono si aidanga sinorani du  nga kaa bisirapa kura aboro watadu kaa gumba gbegberẽ apai te. Ba ho tipa gbegberẽ afugo rogo gaani raka te. Pauro aya: “Iimi fugo dunduko, na zinga, na erã, na paa, gbegberẽ fugo, oni bá ha ku sa yo ti roni.” (AEfeso 4:31) Rogo kura aBaibiri, gu fugo nga “gbegberẽ afugo,” i saha nga, “iimi afugo,” gbiati “afugo sengahe.” Gbegberẽ afugo napayasipa boro na ki sa ni ni bi tini nga sunge tini te. Gbe agude, si taata rago gberẽ tiyo ni kerehe, sidu, si naida ani du na bakere rubangirise ka zanga kaa ba bakere gberãrago tiyo na gaani afugo.​—AKorosaio 3:21.

¹⁴ Ziazia Kekeapai naza rani ti gu kura ngbatunga gbegberẽ afugo nga gu igirã kisusi nga gberãngbayo. Gberãngbayo nga kaa senga kura aboro asenga kindi tipa gupai nga ka imisa yo. Nairiwo wai rengbehe ka gberã ka boro amanga gani badiarogatise watadu awirini wa gure! Nirengo, gu boro aidanga ka mbu senga kura aboro ya, ni arengbanga ka rẽ berewe kadu rogo dungurati te. (1 AKorindo 5:11-13; 6:9, 10) A wa ani nawirikihe, ka ani agumba agu afugo du ni wasiwasihe, pe ziree, watadu gu fugo du ni gbegberẽhe, ani gberesi gaani pagume agberesa na Yekova na kura aboro.

15. Gini ngbatunga afugo nanyakasa pagume?

¹⁵ Wai du rengbe ani ka mangasunge na gu gaani gamahe nga fugo ngba gu gene Yekova aida ani mangisunge na ni ngbaha? Wa vura duhe nga Ziazia Kekeapai apenga kina boro gupai si aida ani pehe watadu gu si aidanga ani pehe ya, si nape gupai furani nga si naida ani pe “kina ngbatunga gu pai ngba angba sa nyakasa.” (AEfeso 4:29) Agu afugo nanyakasa boro, si ni iriirihe, ni wenehe, na kingia rengo. Yekova naida ani mangisunge na afugo rani ka ngarasa kura aboro na ka undoyo. Gipai re ima rengba kadu ni  kpakarakpakaraha. Si naida na bakere asadatise ka gumba gupai du ni wenehe kisusi ka gumba gupai du ni gbegberẽhe na boro agba agba na ni. (Tito 2:8) Ani sakingo pai tipa gu bete agene rengbe ani ngbaha ka nyakasa kura aboro na agu apai ani agumbaha.

16, 17. (a) Tipagine si aida ani fu tambuahe ti ni fu kura aboro? (b) Ada rengbe ani ka fu tambuahe fuyo?

¹⁶ AYekova na Yesu aringinga na fu tambuahe te. Si naida ani wiriki gayo kpiapai. (Matayo 3:17; 25:19-23; Yoane 1:47) Tipa ka fu gu tambuahe fu boro nga gu nika ngarasa ni angarasa nzunzu, si naida boro berẽ aberã mbata na si naida ni yugu nyemupai koyo du gu boro re ni. Asanza 15:23 naya, “Gu pai nakura ti kina ragoho, ngba ha angba!” Ani nagbia bakere ngarasaro ho boro atambua rani atambua ni nzunzu tipa gu nyanyaki sunge ani amangaha watadu ho ni afu tambuahe ni tipa gupai ani namangihe.​—Mo gedi Matayo 7:12; mo bi gu 27 Rukutu Kekeapai du ti digido gi buku re.

¹⁷ Ka mo saha ni sinoro kaa ngera tipa gu wenepai du rogo kura aboro yo, si duadu taata foro mo fu tambuahe fuyo. Ni kpiapai, isoke mo bi boro rogo gamo dungurati nga guni nambakada gani gumbapai wenengai watadu namanga bakere asadatise ka fu karagapai ti regbo adunguratise. Paranga boro rengbe ka ru nyanyaki ku bara rengo yo sukuru yo, watadu sosono wirina rengbe kaa ndu gene tungusapai yo dedede. Gamo afugo tambuahe rengbe kadu nga kina boro gupai i aida na ni. Si ni nyanyakipa pai a fu kumbakudee ko gumba gupai fu diako nga ko ima kpinyemuri na ko nabi ri abi na nyanyakipa ri. (Asanza 31:10, 28) Kina wai ngua aida na ima uru gbiati ime, kinawo a aboro aida ka bi gupai nga i nabiyo abi na nyanyakipa yo. Gipai re nga rengo gbe nibipa agude. Mo gbata amomu ka fu tambuahe fuyo tipa gayo wene asino gbiati gayo nyanyaki  asadatise. Ka mo afu tambuahe fuyo, gure nika nyakasa gayo wingbaduse na ki sayo i asaditiyo nyanyaki ka manga gupai du ni ruruhe.

18, 19. Tipagine si aida ani mangi ome ti ni ka ngarasa kura aboro na ka fu wasa fuyo? Wai du rengbe ani ka mangaha wo?

¹⁸ Ho ani angarasa kura aboro ni na kini fu wasa fuyo, ani napekafuo ga Yekova kpiapai. Ko naberãpa “aboro umbasitise” ni kerehe gbiati “agu yo . . . du ni rungorungo yo.” (Yesaya 57:15) Yekova naida ani ‘zúngadi tirani na akuarani’ na ‘ani nyákasi agu yo nawo.’ (1 ATesaroniko 5:11, 14) Ho ani aasada gipai re ni, ko nabi gu ome re abi na ko na tambuahe tipaha.

¹⁹ Mo rengbe ka bi gupai nga boro rogo dungurati ima  zera kpotoniyo watadu ni na bakere gberãrago. Ginipai rengbe mo ka gumbaha nga gu rengbe ka undo? Si ima rengba kadu nga gene bero ka dia gu gani kpakarapai re kusayo te, ono mo ima rengba ka sa gu boro re ni ini gupai nga mo naberã pani aberã. Ni kpiapai, mo rengbe ka manga mbakadapai tipa ka dia regbo ka sungo na ni. Mo rengbe ka geda gu veresi nga ga Baibiri nga gu rengbe ka fu ngarasaro funi na zavura ki mangi kparakpee na ni. (Atambuahe 34:18; Matayo 10:29-31) Mo kido gu ngbatunga aboro re nga, awirinayo rogo dungurati ima kpinyemuyo. (1 AKorindo 12:12-26; Yakoba 5:14, 15) Na mo naafura ngba gu gene nayugoho nga kina boro rengo du mo agumbaha na mo ima ida kuti ni.​—Mo gedi Asanza 12:25.

20, 21. Ginipai nasaha taata fu aboro i di rugute kugume?

 ²⁰ Ani nangarasa kura aboro a ho ani afu wene rugute ni. Wangia ani kpakpa aboro, ani dunduko naida aida na rugute ti gu kura aregbo. Asanza 19:20 naya: “Mo dege turo sa rugapai, ki idi pa rugute, mo ki du na tatamana ku mbata yo.” Kina abaakumba sa nga gu yangara aboro rengbe ka fu rugute te. Si naida avunguagude naaruga awiriyo aruga. (AEfeso 6:4) Na agu awirina nga adee ima rengba ka fu wene rugute fu agu akurayo nga adee. (Tito 2:3-5) Mbiko ani ima kpinyemu awirinarani, si naida ani fu rugute fuyo ngba gu gene nikaa sanga yo i du na gberãrago ya. Ginipai rengbe ka undo rani?

²¹ Isoke mo ima rengba ka tingida gu regbo boro afu wene rugute foro ngba gu gene naadu taata foro tipa mo idihe. Gine nasa gu rugute re si du ni wenehe? Si nawira gupai nga, mo abihe nga gu boro re aaberã paro aberã nzunzu. Watadu isoke ni afura ngba wene gene na rogo nyemuse yo. (AKorosaio 4:6) Si nawira gupai gbe nga, gu rugute re, mburuhe adu rii Ziazia Kekeapai. (2 Timoteo 3:16) Singia ani di gupai ani agumbaha zukazuka kina wai duhe rogo Baibiri watadu wo te, agu arugute dũ ani afuhe, si naida mburuhe du kina rii Ziazia Kekeapai. Boro ho si aida ni zi aboro i mangipai kina kuti gani berãpai watadu ka mangasunge na Ziazia Kekeapai ngba iraira gene tipa ka songoda gani aberãpai te. Ka mo tingidi gu gene i afu rugute foro ngbaha, si nika undoro ho mo afu rugute ni fu kura aboro.

22. Wai du mo aida ka mangasunge na gu gamo gamahe nga fugo?

²² Gu tandu du ani na ni ka fura nga gamahe be Mbori. Si naida gaani nyemuse tipa ko fõngbaduraniyo ani mangisunge na ni ngba wene gene. Mo tingidi gupai nga, afugo na ome ti ni ka ba bakere gberãrago ti boro watadu ka ngarasa ni. Sidu tie, ani mangingo ome amanga nyanyaki ka mangasunge na afugo rani ka nyakasa kura aboro na ka ngarasayo.