Mburu ga Mbori andiko rii gako bangua arengo. Gi bangua arengo re nga agu arengo du rogo Ziazia Kekeapai yo. Si naundo rani ani rugutirani na wai Mbori aberã na kini bi apai. Bangua arengo naundo rani ani mangi wene adiaberã rogo raka yo na ani mangi gupai du ni ruruhe. Si naundo ni bakerehe, gbe nibipa agu apai ga Mbori andiko afuranga tipaha futufutu ya.

▸ Kapita 1, genewaraga 8

Giasangba Yekova nga kadu na nyemu ka manga agu apai ko aya furani ani mangihe. Yekova naida ani gisangbako mbiko gupai nga ani ima kpinyemuko. (1 Yoane 5:3) Ka ani kpinyemu Mbori na kini kido kutiko, ani pekefuo gako arugute apeka rogo apai yo dũ. Na ani gisangbako agia zavura ho duhe ni ni kpakarakpakaraha furani. Si ni wenepai furani ani gisangba Yekova, mbiko ko nayugo wai furani ka raka wene raka awere na kini kido rani nga ani nika gbia badungu amaku kumbatayo.—Yesaya 48:17.

▸ Kapita 1, genewaraga 10

Aboro ni basasa dũ Yekova naima fu ranirii fuyo ka siapai, watadu gu tandu nga ga manga adiaberã. Ko aakusanga rani ani du wa masini te. (Pa Fu Rugute ni Ue he 30:19; Yosua 24:15) Ani rengbe ka mangasunge na gaani ranirii ka manga wene adiaberã. Ono ka ani adunga na rubangirise ya, ani ima rengba ka manga mumungo adiaberã. Du na ranirii ka siapai nayugo gupai nga ani du si aida ani diberã singia ani naida kadu niruru rani fu Yekova na ki yugu gupai nga ani ima kpinyemuko nzunzu.

▸ Kapita 1, genewaraga 12

Yekova ima maa arugute nga gu si aida gaani mangaapai naandu kuti ni. Ani rengbe ka wirikapai rogo Ziazia Kekeapai yo tipa agu arugute re na tipa wai rengbehe ka undo rani ani raki wene raka. (Asanza 6:16-19; 1 AKorindo 6:9-11) Agu arugute re naundo rani ani ini gupai Yekova abihe ni ruruhe na gu ko abihe ni irairaha. Si naundo rani ani ini wai a kadu na  nyemuse, wai ka manga wene adiaberã, na wai ka yugo weneringise fu kura aboro. Wa vura duhe nga gu gene mangaapai nga ga aboro rogo zegino nagberã kina kumbatayo, ga Yekova arugute aˈarianga tihe te. (Pa Fu Rugute ni Ue he 32:4-6; Maraki 3:6) Pekafuoho nabanda rani be bakere imisiri nga ga borose na ga kpotose.

▸ Kapita 1, genewaraga 17

Sangbakpotoraniyo nga guhe du rogoraniyo nga gu nayugo rurupai gbiati irairapai furani. Yekova ima fu sangbakpotoseyo furani wa du ani ni basasa dũ. (ARomo 2:14, 15) Tipa sangbakpotoraniyo mangisunge ni ruruhe, si naida ani rabaha ringbisihe kuti gu ga Yekova arugute du tipa mangaapai. Si kini ru tie ka undo rani ani mangi agu adiaberã nasa ngbarago ti Mbori. (1 Petero 3:16) Sangbakpotoraniyo rengbe ka zarani ho ani aida ka manga mumungo diaberã ni, watadu si rengbe ka fuda rani ni bakerehe gbe ho ani namangi irairapai ni. Sangbakpotoraniyo ima rengba ka zera, ono na ga Yekova undo, ani ima rengba ka nyakasaha berewe. Wene sangbakpotoseyo nafu zereda nga ga berãse yo furani na ki sarani ani naabi tirani na kiki.

▸ Kapita 2, genewaraga 3

Ka gunde ti Mbori nga ka kpinyemuko na kini irisiko dudunguro si ki da nga ani aidanga ka manga gupai rengbe ka sa gberãrago tiko te. Gunde ti Mbori naundo rani ani mangi gupai du ni wenehe na ki ne manga gupai du ni gbegberẽhe. (Atambuahe 111:10) Si nafõngbaduraniyo ani degeturani wenengai kuti agu apai dũ Yekova agumbaha. Si naundo rani a ani kakuti gaani akidohe fuko mbiko ani nairisoko dudunguro. Gunde ti Mbori namaapai kurii gu gene ani aberã ngbaha, kurii gu gene ani amangapai fu kura aboro ngbaha, na kurii agu asiapai ani amangaha na aˈuru dũ.

▸ Kapita 2, genewaraga 9

Saberã nakoda gu bakere gberãrago du boro na ni mbiko ni mangi gbegberẽpai. Agu aboro nakpinyemu Mbori nadu na bakere gberãrago ho i aino  gupai ni nga i ima manga gupai adunga na ngbanya kuti ga Mbori arugute ya. Ka ani mangi irairapai, si naida ani zungodi Yekova ko mbupai furani riimburu ga Yesu motumo tumorii. (Matayo 26:28; 1 Yoane 2:1, 2) Ho ani asaberã rani ni nzunzu na ki mbu manga gupai du ni gbegberẽhe, ani rengbe arengba kadu na gu kido nga Yekova nika mbupai ambu furani. Si aidanga sangbakpotoraniyo fudi rani berewe tipa gupai ani aima mangaha bakuru kusayo te. (Atambuahe 103:10-14; 1 Yoane 1:9; 3:19-22) Si naida ani mangi ome nyanyaki ka wirikapai ti gaani aingahe, ka aria gu iraira berã rengbe ani kadu na ni, na ka raka ringbisihe kuti ga Yekova arugute.

▸ Kapita 2, genewaraga 18

Ho gu boro mangi kere ingapai aká ni ka saberã ni na ki ká ka pekafuo ga Yekova arugute, ni arengbanga kadu berewe rogo dungurati te. Si naida i kusi ni kusayo. Ho i akusa boro ni kusayo rogo dungurati, pai ho berewe si aida si du dagbarani na ni te, na ani afuranga berewe na ni a te. (1 AKorindo 5:11; 2 Yoane 9-11) Gu mbakadapai nga ga kusa boro kusayo rogo dungurati nabanda rimo Yekova gbiati dungurati. (1 AKorindo 5:6) Rugute du a nga ka kusa boro kusayo rogo dungurati, mbiko si rengbe ka undo gu boro re ni saberã ni tipa ka karaga tiní fuo Yekova.—Ruka 15:17.

▸ Kapita 3, genewaraga 19

Yekova ima kpinyemu rani na ko naida ka undo rani. Gure nga gu ndupai ko angbembatayo ti ni furani, kini fuku arugapai gbiati arugute furani vurube Baibiri na vurube agu aboro nakpinyemu Mbori. Wangia ani kpakpa aboro, ani naida gupai ni bakerehe nga ko undo rani. (Yeremaya 17:9) Ho ani airisa agu aboro ni Yekova amangasunge na yo ka ngbe kumbatayo furani na kini gisangbayo, ani nayugo gupai nga ani nairisako na ani naida ka giasangbako.—AEbere 13:7.

▸ Kapita 4, genewaraga 2

Wa duhe nga ani nga kpakpa aboro, si taata ani tona kaa berã kina pa tirani na ani du na rukö. Ono Yekova naida ani du na umbasitise. Dedede, ani  natona ka wirika umbasitise ho ani arigisa tirani ni kuti Yekova na ani kini bi wai du ani na parani kusende. (Eyobo 38:1-4) Kura nyanyakipa papara umbasitise nga ka wirika kaa berãpa aboro bakere gbe na kaa berãpa gupai rengbe kadu ni wenehe tipa yo kisusi pa tirani. Rukö dedede nasa boro ni naaberãha nga ni ngba kisusi kura aboro. Boro umbasitise na ruru bipai tipa tiní na ni ima inopa gani anyaka na gani arungbura. Ni agundenga ka idapa gani aingahe, ka hõmbupai, na ka ida aberãpai gbiati arugute te. Boro umbasitise nakido kuti Yekova na kini pekefuo gako arugapai.—1 Petero 5:5.

▸ Kapita 4, genewaraga 4

Pagbia nga gu rengo du boro na ni ka fu arugapai na ka manga adiaberã. Yekova du du na bakere pagbia kisusi ngbangbaturũ yo na auru kpotosende ane. Wa duhe nga ko du nakusi ahe dũ, ko du nga gu Boro du na ome tiní kisusi rogo zegino dũ. Ko namangasunge na gako pagbia ti aregbo dũ tipa ka undo aboro. Yekova ima fu gu sunge fu kura aboro nga i ngerefuo rani. Ni kpiapai, avunguagude, abaakumba rogo dungurati, na agbia-ngbii gu duadu na bete pagbia beyo, na Yekova naida ani naagiasangba yo. (ARomo 13:1-5; 1 Timoteo 5:17) Ono ho ga wiri aboro andiko atagbagatihe ni na ga Mbori andiko, ani nagiasangba Mbori kuba ga aboro. (Amokedi 5:29) Ho ani airisa gu pagbia ni nga ga agu aboro Yekova amangasunge na yo, ani nayugo gupai fu Yekova nga ani nairisa gako adiaberã airisa.

▸ Kapita 4, genewaraga 7

Yekova namangasunge na abaakumba nga agu awirina ni akumba du na inohe tipa i ngerefuo dungurati. (Pa Fu Rugute ni Ue he 1:13; Amokedi 20:28) Agi akumba re naundo rani ani banda gaani pagume na Yekova ni nyanyakihe na gaani irisa fu Yekova du kina ti genehe na rogo zereda yo. (1 AKorindo 14:33, 40) Tipa gupai nga ziazia toro sia abaakumba, apai kina rogo Ziazia Kekeapai yo si aida i da ti ni. (1 Timoteo 3:1-7; Tito 1:5-9; 1 Petero 5:2, 3) Ani nakido kuti ga Yekova riigbu na kini songodihe, sidu, ani na ngbarago kaa giasangba abaakumba.—Atambuahe 138:6; AEbere 13:17.

▸ Kapita 4, genewaraga 8

Yekova fu gu sunge fu avunguagude nga i ngerefuo awiriyo gbiati gayo aborokporo. Ono tie, Ziazia Kekeapai naya kumbakudee du nga bariikporo. Ka si du nga ngbadimokporo na baagude rogoho te, naagude nada ni nariikporo. Gu sunge nga ga bariikporo nakoda ye na riahe, aroko fu gani aborokporo gbiati bambu tipa kaa raka rogoho. Si ni nyanyakipa pai fu bariikporo ni naangbembatayo rogo undo gani aborokporo i irisi Yekova. Ni kpiapai, si naida ni naamanga ome i naandu tipa agu adunguratise nga ga dungurati dedede, kini ndu gene tungusapai yo, na kini wisigi Ziazia Kekeapai kina sa. Bariikporo du a nangbembatayo rogo manga adiaberã yo. Ni naasada ti aregbo dũ ka wirika Yesu nidu ni na weneringise na nidu ni ni gu boro nagiarogopai yo, angianga kadu ni kere iˈigirã boro ya. Gipai re nasa aborokporo i du na nyemuse dagbayo na i nibi tiyo nga ngba ba yo angba na gayo pagume na Yekova kini sono kina kumbatayo.

▸ Kapita 4, genewaraga 12

Riigbu Bipasunge nga gu badona nga ga agu akumba du na gu maabangirise nga ga ga ku ngbangbaturũ yo Mbori amangasunge na yo kaa rugapa gu sunge nga ga ga Mbori aboro. Rogo bambata sa kama agarã, Yekova amangisunge na riigbu bipasunge kaa ngbembatayo fu agu aKristano naadu mbata rogo gayo irisombori yo na rogo gayo sunge tungusapai yo. (Amokedi 15:2) Areme, gu badona nga ga awirina namangasunge rogo Riigbu Bipasunge nangbembatayo rogo ruga ga Mbori aboro, rogo yugo gene fuyo, na rogo banda yo. Ho agi awirina re amanga adiaberã ni, i nakido kina kuti gu rugute du rogo Fugo Mbori yo gbiati gako ziazia toro. Yesu aya tipa gi badona nga ga mbedimbedi akumba re i nga “[ruru, NW] kangara moyambu.”—Matayo 24:45-47.

▸ Kapita 4, genewaraga 15

Kura aregbo ima rengba kadu ho rengbe yo ka ya fu gu wirina nga dee ri mangi gupai rogo dungurati nga gu kina agu awirina nga akumba naamangaha dedede. Ho ri amanga gu sunge re ni, ri nayugo gari irisa tipa ga Yekova mbakadapai ni dada ri riri. Ono gupai rengbe ka ida ri dadi riri  nabipa kina kura aregbo. Ni kpiapai, wirina rengbe ka vo he si dadi riri ka si du nga ri nawirika Baibiri na boro ho du kumbari adu ni watadu kura kumba nga guni naima zio bapatiza.—1 AKorindo 11:11-15.

▸ Kapita 4, genewaraga 17

Ho ani ane atagbagapai ni, ani naká ka rimiso tirani ku rogo agu apai yo nga ga birĩ-zogarago. (Yoane 17:16) Ga Yekova aboro nasongoda gako Kindo. Ani arimisongo tirani ku rogo agu apai yo nga ga zegino te, kina wai Yesu aarimisongo tiko ku rogoho ya.

Yekova naruga rani nga ani gisangba ‘abazogo gbiati agu yo asia yo pa apai fu yo.’ (Tito 3:1, 2; ARomo 13:1-7) Ono ga Mbori ndiko nagumba gupai a nga ka ani imingo boro ya. Sidu, sangbakpoto Kristano yo arengbanga ka idaha funi ni ndu ku ba vura yo te. Kangia kura sunge ho angianga ga abanzengere ya nga gu rengbe yo ka ya fu Kristano ni mangihe tie kuba gu nga ga abanzengere, si naida ni wisigihe singia sangbakpotoniyo naidaha funi nimangihe.

Ani nairiso kina Yekova sa mbiko ko nga Bakusirani. Wa vura duhe nga ani nabi agu akpiahe abi nga ga ringara na irisa, ani arengbanga ka maa berani ti ngbadurani ka iriso bendeere watadu ka bi gu bia du tipa sambuo ringara te. (Yesaya 43:11; Daniere 3:1-30; 1 AKorindo 10:14) Kurapai berewe nga, ga Yekova aboro wadu yo ni basasa dũ namanga gayo diaberã nitiyo ka zanga ba waraga fu riigbu nga ga birĩ-zogarago watadu gu boro naru tipa i bawaraga funi. Gipai re wo mbiko zogorago kinaho ani angbe na ni nga ga Mbori zogarago.—Matayo 22:21; Yoane 15:19; 18:36.

▸ Kapita 5, genewaraga 2

Zegino nasonosa agu aberã nga ga Satana. Agu aberã nga ga Satana ima maapai dagba agu aboro yo akpingo nyemu Yekova na kini wiriki gako kpiapai ya na nga aguyo nabasa gako arugute. (1 Yoane 5:19) I fura tipa gu ngbatunga aberã re na gu mangaapai si aye na ni ya si nga gu toro nga ga zegino. (AEfeso 2:2) Ga Yekova aboro namanga ome tipa gupai nga ka gu toro re dinga beyo ya. (AEfeso 6:10-18) Kuba gure, ani ima  kpinyemu agu agene nga ga Yekova na ani namanga ome nyanyaki ka kakuti gako aberã.

▸ Kapita 5, genewaraga 7

Samungu kuti ndikidi pambori nga ka sovura kuti agu arengo du rogo Ziazia Kekeapai yo. Abasamungu kuti ndikidi pambori nasamungu kuti Yekova gbiati Yesu nga guko Mbori nasia ko ni Bakindo ga Mbori Kindo, na i naasada ka nanga rii kura aboro yo tipa i merefuo yo. (ARomo 1:25) I naida ka rimiso kapa ku berã agu aboro yo nairiso Yekova. Kura aboro kinaho naadu rogo gu bambata dungurati nangia ga aKristano nga aguyo nada ni abasamungu, na aguyo kinaho naima da wo a ti gi gaani regbo re. (2 ATesaroniko 2:3) Pai ho si aida si du dagba agu aboro du ni ruruyo fu Yekova na abasamungu kuti ndikidi pambori te. Si aidanga ani mbu nyemu ino vovo apai watadu sosodahe be kura aboro si sarani ani gedi agu apai nga ga abasamungu watadu ka giaha te. Ani ni ruru rani fu Yekova na kinako sa ani airisoko.

▸ Kapita 5, genewaraga 9

Tii ga Moize Rugute, gu rikaaboro nangia aYisaraere asana Yekova ko mbupai fuyo ti gayo aingapai. I aye na motumo nga ga dada ingapai nga gu nangia zende ahe, nzeme, gbiati anya ku yekaru yo. Rogo gi gene re, si atingidi aYisaraere na gupai nga Yekova aduadu na nyemu ka mbupai fuyo ti gayo aingapai wa i angia rikaaboro na wa i adu ni basasa dũ. Kusa, tingbafuo Yesu tumo na gako raka ka dada gaani aingapai, ndupai aadunga ho berewe i nifu agu amotumo naadu tipa dada ingapai te. Yesu afu gu motumo “bara sa kindi” naadu ni rengberengbehe.—AEbere 10:1, 4, 10.

▸ Kapita 7, genewaraga 6

Tii ga Moize Rugute, i anaaidaha aida fu aboro i naimo anya tipa kaa rira. I aruguyo a nga i naafu motumo nga ga anya. (Pa Amotumo 1:5, 6)  Ono Yekova aambunga gene fu gako aboro i naamanga anya gbegberẽ te. (Asanza 12:10) Ndiko adu na arugute rogoho nga gu naana banda anya be gbegberẽ mangimangi ra. Mbori arugu aYisaraere i naangerafuo gayo anya ngba wene gene.—Pa Fu Rugute ni Ue he 22:6, 7.

▸ Kapita 7, genewaraga 6

Misimisi apara kure. Kure na abangua paparaha biama, nga zamba para kure, pusi para kure, gu para kure nawiiso aro, na gu para kure du giangiri apara kure asungo rogoho. Agi abangua apaparaha du biama re, i ima rengba ka kparakaha ku rogo rukutu apaparaha yo, nga gu i ayambaha nga misimisi apara kure. *

AKristano aidanga i fu kure wa duhe wiriwiri naabaha kutii kpotoyo yo watadu agu bangua apara kure du biama te. Ono ya mo si rengbe ka ida i fu misimisi apara kure kutii kpotoyo yo? Ziazia Kekeapai afuranga futufutu tipa gupai re te. Sidu, aKristano ni basasa si aida i mangi gayo diaberã ringbisihe kuti sangbakpotoyo yo nga gu i narabaha kuti Ziazia Kekeapai.

Kura aKristano nasia ka ká amisimisi apapara kure dunduko. I rengbe ka gumba gupai nga, ga Mbori Ndiko fu aYisaraere aagumba gupai nga, gu kure i nakusihe ti nya, si naida i ‘niukaha auka ku sande.’—Pa Fu Rugute ni Ue he 12:22-24.

Agu akurayo tigayo namanga gu diaberã du kia. Sangbakpotoyo yo naidaha aida fuyo i di amisimisi apapara kure kutii kpotoyo yo. I ima rengba ka gumba gupai nga, agu amisimisi apapara kure re arunga berewe kuba unga guhe i nadi gu kure re ti ni te.

Ho mo amanga diaberã ni tipa misimisi apapara kure, mo wisigi agi asanahe re:

• Ya mo mi rugutire na gupai nga pa ka mi misimisi apapara kure dunduko nayugo gupai nga mi aidanga ka dia gu kura angua nga gu nasovura kuti akaza watadu gu rengbe ka rugusa kure ho si aga ni te?

•   Wai du rengbe mi ka saka ndu gupai fu munganga mi naidi na kura misimisi papara kure ti ni sa watadu ni dunguhe watadu mi naka ha ti ni?

Gene husa akaza. Wangia ani aKristano, ani agamanga kure i fuhe kutii kpoto kura aboro yo watadu ka igo kurerani mbu aposo kindi koyo ho i aida ka gbakaza ni tirani te. Ono tie, gu kura agene husa akaza kinaho namangasunge na kina kure gu boro nawoka. AKristano ni basasa dũ si aida i sia wai i aida i mangisunge na kureyo ho i agba yo ni, ho i awisigo ho ni tipa kaza, watadu ho i aida ka maa gu ũzeresa kaza ni tiyo namangasunge na karaba (électricité). Ti gu regbo i amangasunge na gu ngbatunga agene husa kaza re, i ima rengba ka dia kure gu boro nawoka ki moihe bani tipa bete regbo.—Ka mo aida ka ino kuraapai, mo bi gu Ngbaõbambu Sinziri nangia ga Ngbangba 1, 2000, kpewaraga 30-31.

Ni kpiapai, gu kura gene husa kaza kinaho i ayambaha nga hemodilution, nga gu i adia bete kure boro ngbutuko mbata fu i gba ni na ki moi ime-ziga kuba gu kureni i nadihe re. Kusa, ti gu regbo i agba ni watadu ngbutuko fuo nyasa yo gbagba ni, i nakaraga gu kureni i nidihe re berewe kutii kpotoniyo.

Gu kuraha gu duho berewe i ayambaha nga cell salvage. Gupai i  amangaha rogo gi gene husa kaza re tigaha nga, gu kure boro naga ho i agba ni ni, i nadungura ha ku rogo he, ki girisihe, na fuani, i ki karagaha kutii kpoto gu boro re yo ti gu regbo i agba ni ti ni watadu ngbutuko fuo nyasa yo gbagba ni.

Agi agene husa kaza re, amunganga ni basasa rengbe kaa mangaha tooni kia ti wai akurayo amangaha. Sidu, mbata fu Kristano idi gene gbakaza, wisigo kure tipa kaza, watadu gu ũzeresa kaza namangasunge na karaba, si naida ni ini wai nzunzu i nika mangasunge na kureni.

Ho mo amanga diaberã ni tipa agu agene husa kaza namangasunge na kina kurero, mo wisigi agi asanahe re:

• Kangia i amaa bete kurere ku rogo masini kini ru ka karagaha kutii kpotoreyo watadu i ki rengbe a ka rugusa kure re ka si tanga tipa bete regbo tii kpotore yo ya, ya mo sangbakpotoreyo ambu re mi bi gu kure re ni papara re kindi, ka si adunga nga si naida i ‘ukaha ku sande ya’?—Pa Fu Rugute ni Ue he 12:23, 24.

• Ya mo sangbakpotoreyo adu ni fudifudihe ka si du nga ho i amangasunge gimi kaza ni i gbe bete kurere, ki mangisunge ti ni tooni watadu ka girisoho na ki karagaha berewe kubaha yo?

• Ya mo mi rugutire na gupai nga pa ka mi agu agene husa kaza dũ nakoda mangasunge na kurere nayugo gupai nga mi aidanga i wisigi kurere tipa kaza, watadu ka maa gu masini tire nagiriso kure, singia gu namangasunge kaa gbandaka kure tii kpotoseyo te?

Mbata fu ani mangi diaberã tipa misimisi apapara kure gbiati agene husa kaza nga gu namangasunge na kina kurerani, si naida ani kpari fu Yekova tipa ko yugu gene furani na ani ki mangi wetekapai. (Yakoba 1: 5, 6) Tingbafuo gure, ani mangisunge na gu sangbakpotoraniyo ani narabaha kuti Baibiri ka manga gaani diaberã. Si aidanga ani sana kura aboro nga ginipai ka i nimangihe ka i niya i rogo gupai yo du ani awere rogoho re te, si aidanga a kura aboro asadi kadu na maapai kurii gaani diaberã te.—ARomo 14:12; AGaratio 6:5.

▸ Kapita 7, genewaraga 11

Kadu gigiri rogo mangaapai yo nayugo gupai nga asino rani gbiati gaani mangaapai ni gigirihe bangiri Mbori. Du gigiri rogo mangaapai yo nakoda gupai ani aberãha, ani agumbaha, na ani amangaha. Yekova nazina rani nga ani ne ngbatunga wasiro nga ga kodaba. (Asanza 1:10; 3:1) Si naida ani diberã nga ani nika pekafuo ga Yekova ziazia agene mangaapai zavura mbata fu ani da rogo gupai yo rengbe ka asada rani ani mangi gbegberẽpai. Si naida ani naakpara fu Mbori dedede tipa gako undo tipa ka banda berãrani ni gigirihe, na si naida ani diberã ka ká gupai naasada rani ani mangi wasiro.—1 AKorindo 6:9, 10, 18; AEfeso 5:5.

▸ Kapita 8, genewaraga 11

Wasiro nakoda fura watadu mangaapai ngba gu gene nga gu nabasa ga Mbori arugute ni kerehe na si nayugo gu sino adunga na zee ya. Gu boro namanga pawasiro nayugo gupai nga ni airisongo ga Mbori andiko te. Ho boro namangi pawasiro ni, rondo sarangbanga nga ga dungurati nasungo na ni ka mangapai kuti gupai re. Bibiriko mangaapai nakoda badungu ngbatunga gbegberẽ mangaapai. Nibipa wai gupai mangi nadu ni kerehe, si ima rengba ka ida kina gu rondo nga ga sapangbanga rogo dungurati mangipai kuti gu kura aingapai nga gu nakoda bibiriko mangaapai.—AGaratio 5:19-21; AEfeso 4:19; ka mo aida ka ino kuraapai, mo bi “Asanahe be Agedihe” rogo gu Ngbaõbambu Sinziri nangia ga Bamburu 15, 2006, rogo pa-Ingirisi.

▸ Kapita 9, genewaraga 7; Kapita 12, genewaraga 10

Yekova ambakadi kodaba si du ni gu iriiri gene kumbakudee gbiati diakumba ayugo nyemuse dagbatiyo ngbaha. Ono ho boro aputa  barangbani ni tipa ka gbia ngbarago watadu ka mangasunge ngba iraira gene, gure nga ni namangasunge na kodaba ngba wasiwasi gene. Gi sino mangaapai re ima rengba ka gbarasa ga boro pagume na Yekova. Si rengbe ka sa boro ni du na gbegberẽ nyemuapai na ki rengbe ka sa ni ni naabi kodaba ngba iraira gene. (AKorosaio 3:5) Gu boro du na gu sino ti ni nga ga manga gipai du ni bibirikoho re na ni kini bihe ni mbumbuhe ka mbu mangaha, ka ni mbunga ti ni fuhe ya. (Atambuahe 86:5; 1 Yoane 3:20) Ka si du nga gure nga gupai du mo rogoho, mo kpari fu Yekova na ki sanako ko undo ro. Mo ne gu ngbatunga ahe duwa bi kpia kundiri aboro, nga gu rengbe ka ye na wasiwasi aberã kuriro yo. Mo fura na boro sa dagba avunguro yo nga guni nga Kristano watadu na nyanyaki bakureamo nga guni nairisa ga Yekova andiko. (Asanza 1:8, 9; 1 ATesaroniko 5:14; Tito 2:3-5) Mo ima rengba kadu na gu kido nga, Yekova nabi gu ome abi mo amangaha ka nye gigirii rogo mangaapai yo na ko nabihe abi na nyanyakipaha.—Atambuahe 51:17; Yesaya 1:18.

▸ Kapita 9, genewaraga 9

Yekova akusi rogatise si du dagba kumba sa na dee sa. Rogo gu ringara aYisaraere naadu mbata, Mbori ambugene fu akumba i naaroga dungu adee, ono gure angianga gako ringbisapai ti tonatonaha te. Areme, Yekova aidanga boro dagba gako aboro yo du na abadiarogatise susi sa te. Si naida kumbakudee du na dee beko kina sa, na diakumba kidu na kumba beri kina sa a.—Matayo 19:9; 1 Timoteo 3:2.

▸ Kapita 10, genewaraga 12

Gupai Yekova aaidaha nga kumbakudee gbiati diakumba naasungo kina sa a wa i nikaa raka. (Bambata Pai 2:24; Maraki 2:15, 16; Matayo 19:3-6; 1 AKorindo 7:39) Ko nambugene mbutise mangi sa kinaho duhe ni nga kura badiarogatise sa mangi bäri. Ho du pai ni wa ngbatunga gure, Yekova ima fu rengo fu gu boro gani badiarogatise namangi bäri ni diberã singia ni naida i mbutiyo.—Matayo 19:9.

Ti kura aregbo, kura aKristano ima diaberã ka kparaka na gayo badiarogatise zavura ho bäri amanganga amanga ni ya vurũ. (1 AKorindo  7:11) Nibipa agi apai du kusende re, Kristano ima rengba ka diaberã ka kparaka.

• Zanga ngerafuo aborokporo rogo wia yo: Kumbakudee naká ka ngerafuo gako aborokporo na aũborose, si ki da nga marã ho beyo watadu riahe te.—1 Timoteo 5:8.

• Ta badiarogatise: Manga badiarogatise gbegberẽ si ki da nga ni nabihe nga gani raka ima da ngbapai yo.—AGaratio 5:19-21.

• Asada rogo apai yo dũ ka gbarasa ga boro pagume na Yekova: Kumbakudee watadu diakumba nasaha ni kere kpakarakpakaraha fu gani badiarogatise ni irisi Yekova.—Amokedi 5:29.

▸ Kapita 11, genewaraga 19

Ani dunduko naida aboro naatambua rani atambua na kini fu ngarasaro furani. (Asanza 12:25; 16:24) Ani rengbe ka nyakasa akuarani na kini fu wasa fuyo na wene afugo gbiati afugo nyemuse. Gu ngbatunga afugo re rengbe ka undo awirinarani i hipai na i naairiso Yekova airiso kindi i ki vura kaa gbiatiyo vurũ na kpakaraapai. (Asanza 12:18; AFiripoio 2:1-4) Ka si du nga boro rogo bakere gberãrago yo, si naida ani degeturani funi na irisa na ki asadi ka rugatirani na ni wenengai. Gure rengbe ka undo rani ani ini gupai rengbe ani ka gumbaha watadu ka mangaha ka undo ni. (Yakoba 1:19) Mo moihe ni gamo sasa ka ino awirinamo wenengai tipa wa ka mo ru ka ino guhe nzunzu du yo na zingoho. Fuani tie, mo ki rengbe ka undo yo i ndu fuo Bafu wasa dunduko na ngarasaro, nga gu boro rengbe ka fu ndikidi zambuasitise fuyo.—2 AKorindo 1:3, 4; 1 ATesaroniko 5:11.

▸ Kapita 12, genewaraga 16

Ziazia Kekeapai afunga arugute futufutu tipa pumbo diadee te. Sino aboro gbiati agu apai ndiko aidaha ni bakiakia rogo arago ni bakiakia. (Bambata Pai 24:67; Matayo 1:24; 25:10; Ruka 14:8) Gu papara pumbo diadee nyakipaha kisusi nga ho arogotise amanga mozunga ni ku  bangiri Yekova. Badungu arogotise naaida gayo aborokporo gbiati mbembedi abakureayo du kinaho ho i amanga gayo mozunga ni na bakumba mangi gu gumbapai du mburuhe rii Ziazia Kekeapai. Arogotise du si aida i mangi diaberã tipa gu ngbatunga zambuasitise i aida si du tingbafuo gayo pumbo rogatise ka si du nga i naida si du. (Ruka 14:28; Yoane 2:1-11) Ka arogotise vura ka manga kina gini diaberã tipa wai i aida ka mbakadapa gayo pumbo rogatise, si naida i mangi ome tipa si ye na irisa fu Yekova. (Bambata Pai 2:18-24; Matayo 19:5, 6) Gu bangua arengo nga ga Ziazia Kekeapai rengbe ka undo yo i mangi wene adiaberã. (1 Yoane 2:16, 17) Ka arogotise diberã nga i naida buda duadu ti regbo gayo zambuasitise, si naida gupai beyo nga boro du kinaho ka ngerafuo gu sungo re wenengai. (Asanza 20:1; AEfeso 5:18) Ka i sia gupai nga i naida manzigo du ti regbo gu sungo re watadu ambaro du ti regboho, si naida i mangi ome tipa agu apai re ye na irisa fu Yekova. Si naida arogotise moi berãyo fuo gayo pagume na Yekova gbiati kura aboro kuba gupai nga kaa maa berãyo sa fuo kina gayo pumbo rogatise.—Asanza 18:22; ka mo aida kura aberãpai, mo bi gu Ngbaõbambu Sinziri nangia ga Tanvuo 15, 2006, kpewaraga 18-31, rogo pa-Ingirisi.

▸ Kapita 13, genewaraga 18

Si naida ani naamanga wene adiaberã nga gu du mburuhe rii gu bangua arengo du rogo Fugo Mbori yo. Ni kpiapai, gu badiarogatise nga guni angianga Dezire Yekova ya rengbe ka ya fu diani watadu kumbani nga guni nga Kristano ni naida i ndu ka ririahe na agumeni ti regbo gu uru-ongoda nga ga zegino. Ka mo du rogo pai yo wa gure, ginipai rengbe mo ka mangaha? Kangia sangbakpotoroyo ima idaha foro mo ndu, mo rengbe ka sakaha fu gamo badiarogatise nga, kangia gu sino mangaapai nga ga apagano nika du yo, mo arimisongo tiro ku rogoho te. Si naida mo berẽpa kura aboro a singia i nika kota ka mo ndu tipa gu sungo re.—1 AKorindo 8:9; 10:23, 24.

Watadu gamo bairasunge rengbe ka fu marã foro ti regbo aˈuru-ongoda. Ya mo si naida mo ka gu marã re? Anga si nga mo ka ru nibasa te. Gamo diaberã singia ka ida gu marã re watadu ka ka ru rengbe ka ru riipa wai gamo bairasunge abi gu marã re. Ya mo ni nabi gu marã re ni papara gu pumbo nga ga gu uru-ongoda re? Watadu gure gbua nga  gu gene ni aida ka yugo gani tambuahe ngbaha? Fuo berã mo kurii agi apai re gbiati gu kuraapai, si rengbe ka ida mo diberã singia ka dia gu marã re watadu ka káha.

Gu kurapai berewe nga, boro rengbe ka fu gamahe foro ti regbo aˈuru ongoda na ki ya: “Mi ima inoho nga mo nairisongo gi uru-ongoda re te, ono mi naida ka fu gihe re foro.” Si rengbe kadu nga wenesino du gbua gu boro re ayugoho. Ono ya mo ndupai ho mo berẽ gupai nga ni naida ka asada gamo idapase watadu ka rimiso ro ku rogo iriso gu uru re yo? Tingbafuo berã mo kurii gu sanahe re, mo du si aida mo diberã singia ka ida gu gamahe re watadu ka káha. Rogo agu adiaberã yo dũ ani kaa mangaha, si naida ani du na wene sangbakpotoseyo na ni rururani fu Yekova.—Amokedi 23:1.

▸ Kapita 13, genewaraga 22

Dedede, ho aboro amangapai ni kuti azanga giatise ni kina boro ipo na rogo zereda yo, si ayengo ki da ni bapai te. (Matayo 5:23-26) Gupai si aida aKristano dunduko peresipaha mbatayo nga ka ye na taarimo fu Yekova na ka banda dungurati si nye ni kodikodihe.—Yoane 13:34, 35; 1 AKorindo 13:4, 5.

Kangia aKristano na zangagiatise dagbayo nibipa agu apai nga ga sunge-bagaahe, si naida i asadi ka mbakada gu zangagiatise re zanga gbe tiyo ku ngbangayo. Bambata AKorindo 6:1-8 na ga Pauro rugute rogoho nibipa gupai nga ga pe ngbanga dagba aKristano. Gbe awirinarani ku ngbangayo ima rengba ka ye na gbarasarimo kuti rimo Yekova na kuti dungurati. Rogo Matayo 18:15-17, apai yo biata si aida Kristano pekefuoho tipa ka nyasariipa gu tagbagapai du ni nyanyakihe wa gu nga ziree kitangbangase watadu biriko boro. (1) Si naida i asadi mbata ka mbakada gupai re kina dagbayo. (2) Ka i mangihe wo ono ka si akusanga wene surungbaha ya, i ima rengba ka sana boro sa watadu aboro ue rogo dungurati nga aguyo naima nyaka tipa undo. (3) Fuani ka si aidaha, i ima rengba ka ndu na gupai re fu gu rondo nga ga abaakumba tipa i mangipai sa ni. Ka gupai re ndu ka da ti gu bangiriba re, abaakumba rengbe ka mangasunge na agu abangua arengo nga ga Ziazia Kekeapai tipa ka asada ka undo agu aboro dunduko du gu tagbagapai  re dagbayo i dakutipai rogo zereda yo. Ka si du nga gu kura aboro du rogo gu tagbagapai re aidanga ka pekafuo agu arugute nga ga Ziazia Kekeapai te, si ima rengba ka ida abaakumba nga ga dungurati saringbanga yo.

Gu kura apai kinaho rengba ka ida boro ndu ku ngbangayo, isoke pai wa mbutise, ngerafuo gude, gu marã boro afu fu gani badiarogatise fuo mbutise, gu marã basunge-igo-marã afu ti regbo kerepai, du rogo kere zingo marã, watadu gu sangba boro ni akehe mbata fu ni kpi. Ka Kristano mangisunge na gu ngbatunga gene mangaapai du kina kuti ndiko re tipa ka mbakadapai zezeredi dagba ni na kura boro, ni abasanga ga Pauro rugute te.

Kangia kere gbegberẽpai du mangi, wagu nga kodaba ngbaome, kodaba na tooni gude, zubo boro na kpata, dĩ, watadu imo boro, gu Kristano ka ndu na gu ngbatunga gbegberẽ mangaapai re ku barangba agbia ngbii abasanga ga Pauro rugute te.

▸ Kapita 14, genewaraga 14

Naatona kina ti gu regbo naadu ati Edene yo, Satana aima digo ni asadi ka nanga aboro. (Bambata Pai 3:1-6; Yugoti 12:9) Ko ima ino gupai nga ka ko ingisi gaani aberã, ko ima rengba ka nanga rirani yo ani mangi gupai du ni gbegberẽhe. (2 AKorindo 4:4; Yakoba 1:14, 15) Ko namangasunge na birĩ-zogarago, pambori, sunge bagaahe, aũngbarago, wirikapai, na gu kura dungu ahe tipa ka sonosa gako aberãpai na ka saha si naangera wa gupai agberãnga ya.—Yoane 14:30; 1 Yoane 5:19.

Satana ima ino gupai nga kiingo gu regbo berewe nye fuko koyo tipa ko naananga aboro te. Sidu, ko namanga ome nyanyaki ka nanga badungu aboro awere. Boro agu aboro gbe ko aida ka nanga yo nga agu aboro nairiso Yekova. (Yugoti 12:12) Ka ani adunga na rubangirise ya, Bakitingbanga ima rengba ka gbarasa rirani yo yeeye. (1 AKorindo 10:12) Ni kpiapai, Yekova naida rogatise nyeanye kindi. (Matayo 19:5, 6, 9) Ono badungu aboro areme nabi rogatise wakina gu wiri kungbo giatise i naima rengba ka gbarasapaha ni ipo. Badungu avidio na agu ambakadapai nga ga terevizioni nasongoda gi berãpai re a. Si naida ani mangi ome ka zanga mbu gu bipai nga ga zegino re tipa rogatise si gbarasi rirani yo.

 Gu kura gene Satana aasada ngbaha ka nanga rani nga ni sonosa ko gu sino nga ga du ngbarii. (2 Timoteo 3:4) Ka ani adunga na rubangirise ya, ani ima rengba ka zanga du na irisa tipa gu pagbia nga ga agu aboro Yekova namoi yo. Ni kpiapai, wirina rengbe ka tona kaa ka gu ngbembatayo nga ga agu abaakumba nga ga dungurati yo. (AEbere 12:5) Watadu wirina ni dee rengbe ka tona kaa bihe nga runga gu mbakadapai Yekova namangihe nga ka maa kumba ni bariikporo te.—1 AKorindo 11:3.

Si naida ani diberã ka zanga mbu Bakitingbanga ko gberesi rirani yo. Kuba gure, si naida ani wiriki agu aberã nga ga Yekova na ki banda gaani ‘aberã kuti agu ahe du ari yo.’—AKorosaio 3:2; 2 AKorindo 2:11.

▸ Kapita 16, genewaraga 9

Ani dunduko naida kpotorani du wenengai na i ngerefuo rani wenengai ho ani awoka ni. (Yesaya 38:21; Marako 5:25, 26; Ruka 10:34) Areme, badungu agene ngerafuo kaza gbiati husa kaza duho be amunganga gbiati gu kura aboro. Ho ani adiaberã ni tipa gu gene husa kaza ani aidaha, si ni nyanyakipa pai ani pekefuo agu abangua arengo nga ga Ziazia Kekeapai. Si naida ani tingidi gupai nga kina ga Mbori Kindo sa nika husa rani nyeanye kindi. Si aidanga ani moi berãrani sa fuo kina kpotorani si ki da nga ani aberãnga pa iriso Yekova berewe te te.—Yesaya 33:24; 1 Timoteo 4:16.

Si naida ani du na rubangirise ka ne agu agene husa nangera wa si namangasunge na gu ome nga ga adaimona. (Pa Fu Rugute ni Ue he 18:10-12; Yesaya 1:13) Sidu, mbata fu ani idi na gene husa kaza watadu ngua kaza, si naida ani ini agu apai naabaha dũ du tipaha gbiati gu ngbatunga berãpai si asonosaha. (Asanza 14:15) Ka bangirani gonga ti gupai nga Satana naida ka nanga rani ani rimisi tirani ku rogo sino adaimona yo ya. Ka ani de kandara mboimboi gupai nga gene husa kaza na ngbanya dagbaha na sino adaimona, gu ngba nga ani nehe.—1 Petero 5:8.

▸ Kapita 16, genewaraga 18