1, 2. Tipagine mo aida ti ni na guhe nayugo gene rogo gu rago mo ainongo ho ya? Ginihe Yekova nafuhe furani si nungusi rani?

MO Makianga gupai nga mo nandu nunguro rogo bariwara ugu-ngbii-ngume. Rago nasaka tihe asaka kindi be gu kere wege naya na nvutu kubani na kubani. Si ima rengba ka du taata mo ingi. Wai gu rengbe mo ka ino bara gu rago mo andu ku rogo? Si naida boro aida watadu gu he rengbe ka yugo gene foro. Si rengbe ka du nga gu he nayugo gene (compass), uru na akerekuru, gbakigbaki kpiarago watadu gu boro ini gu ugu-ngbii-ngume re wenengai. Padu mo na guhe rengbe ka yugo gene na  nyanyakipaha, bambiko pa ino mo wari mo andu kuo ni rengbe ka batasa ungaro.

² Ani dunduko nagbia tirani na kpakaraapai, na ti kura aregbo ani ainongo gupai ka ani mangihe te. Ono tipa ka nungusa rani, Yekova ima fu sangbakpotoseyo furani ni basasa. (Yakoba 1:17) Ani wisigingo pai tipa guhe nga sangbakpotoseyo na wai si amangasunge. Fuoho, ani nika wirikapai tipa wai rengbe ani ka raba gaani sangbakpotoseyo, ndu gupai si aida ani berẽpa gu sangbakpotoseyo nga ga kura aboro ti ni, na wai rengbe gigiri sangbakpotoseyo ka sa gaani raka si du wenengai.

3. Gine he nga sangbakpotoseyo?

³ Sangbakpotoraniyo nga bawene gamahe be Yekova. Si nga gu inohe du rogo boro yo tipa rurupai na irairapai. Gu pa-Giriki i asaha nga “sangbakpotoyo,” si nayugopa gu “inohe du boro na ni tipa tini.” Ho sangbakpotoraniyo amangasunge ni wenengai, si naundo rani ani wisigi gini ngbatunga boro nzunzu nga ani. Si rengbe ka undo rani tipa ka ani birikingo tirani rogo gaani aberã na abipai ya. Si rengbe ka yugo gene furani tipa gupai du ni wenehe na kini zarani ti gupai du ni gbegberẽhe. Na si ima rengba ka sa rani ani du na ngbarago ho ani namangi wene diaberã ni watadu ka fuda rani fuo manga ani gbegberẽ diaberã.​—Mo bi gu 5 Rukutu Kekeapai du ti digido gi buku re.

4, 5. (a) Ginipai namangi ho Adamu na Eva abasa sangbakpotoyo yo ni? (b) Gini bete akpiapai nga ga Ziazia Kekeapai nayugo wai sangbakpotoseyo amangasunge?

⁴ Ani ni basasa rengbe ka sia singia ani nika dega turani kuti sangbakpotoraniyo watadu ani aidanga ha te.  Adamu na Eva asia gupai nga ka zanga degatuyo kuti sangbakpotoyo yo, na ni sangbanaha, i amangi ingapai. Tifuoho, si aima fuda yo, ono gene aadunga berewe ka mbakadaha te. I aima basasangba Mbori. (Bambata Pai 3:7, 8) Wa si avura du nga i ni basasa adu na rengberengbe sangbakpotoseyo na ki ima ino gupai nga si adu ni gbegberẽpai ka basa Mbori, i asiapai ka basa gayo sangbakpotoseyo.

⁵ Ono tie, badungu kpakpa aboro kinaho naima degatuyo kuti sangbakpotoyo yo. Eyobo nangia wene kpiapai. Mbiko wa ko amangi wene adiaberã, ko arengbe ka ya: “Ngbadure akita nga ngbanga re tipa gu gi rame wa sa te.” (Eyobo 27:6) Ho Eyobo aafura ni tipa ‘ngbaduko,’ ko aafura tipa gako sangbakpotoseyo, gako bipai tipa rurupai na irairapai. Ono tie, tipa Davide, ko aima basa gako sangbakpotoseyo ti kura aregbo na ki basasangba Mbori. Tifuoho, si atona ka fuda ko “ngbadu Dawidi ki imi.” (1 Samuere 24:5) Gure nangia sangbakpoto Davide yo naagumba gupai fuko nga, ko ima manga irairapai. Ni dega ko tuko kuti sangbakpotokoyo, si ayugupai fuko tipa ka ko mangingo pai wa gure berewe kumbatayo ya.

6. Tipagine rengbe ani ka ya ti ni sangbakpotoseyo nga gamahe be Mbori?

⁶ Dedede, zavura agu aboro ainongo Yekova ya ima ino gupai nga, apai kinaho du ni ruruhe na apai kinaho du ni irairaha. Ziazia Kekeapai naya: “Gayo aberã nakua ngbanga yo na watadu si naida gayo mangapai.” (ARomo 2:14, 15) Ni kpiapai, badungu aboro ima inoho nga si ni gbegberẽpai ka imo boro watadu ka dĩ he. Wa vura duhe nga i aruganga tiyo na ni te, i nadegatuyo fu sangbakpotoyo yo nirengo, gu he du tipa ino rurupai na irairapai Mbori amoihe ku rogo rani yo. I napekafuo ga Mbori  arugute a, watadu gu bangua arengo Yekova nafuhe tipa si undo rani ani mangi wene adiaberã rogo raka yo.

7. Tipagine rengbe sangbakpotoraniyo arengba ti ni kadu ni irairaha ti kura aregbo?

⁷ Ono kura aregbo kinaho rengbe sangbakpotoraniyo arengba kadu ni irairaha. Ni kpiapai, gaani kpakpa aberã na abipai ima rengba ka gbarasapaha na si ima rengba ka nungusa rani ngba iraira gene. Gu sangbakpotoseyo du ni wenehe ayengo nisaha te. (Bambata Pai 39:1, 2, 7-12) Si naida i rabaha araba. Tipa ka undo rani, Yekova fu ziazia toro gbiati bangua arengo nga ga Ziazia Kekeapai. (ARomo 9:1) Ani wisigingo wai rengbe ani ka raba sangbakpotoraniyo.

8. (a) Wai gu rengbe gaani aberãpai kadu na maapai kurii sangbakpotoraniyo? (b) Ginipai si aida ani sana tirani na ni mbata fu ani mangi diaberã?

⁸ Bete kura aboro naberã gupai nga degatue kuti gayo sangbakpotoseyo gbua nga ka pekafuo gayo aberãpai. I naberã gupai nga i rengbe namanga agu apai dũ i aidaha wa ngbaha tiyo. Ono gaani aberãpai ni kpakpaha, na si ima rengba ka ingisa rani. Gaani aberãpai ima rengba ka du na bakere ome kurii gaani sangbakpotoseyo. Ziazia Kekeapai naya: ‘Kpotoboro yo nangihe ki susi ahe dunduko, si na kere kaza; da ka ini he?’ (Yeremaya 17:9) Sidu, ani ima rengba ka tona berã gupai nga pai ni kina ruruhe ka si vura du ni irairaha vurũ. Ni kpiapai, mbata fu Pauro da ni Kristano, ko aima rungosi ga Mbori aboro ni kerehe kini berẽ gupai nga ko namanga kina rurupai. Rogo gako bipai yo, ko adu na wene sangbakpotoseyo. Ono ko agumba gupai kusa nga: “Gu ko nawisiga re nga  Gbia.” (1 AKorindo 4:4; Amokedi 23:1; 2 Timoteo 1:3) Ho Pauro aini wai ni Yekova abi gupai ko aamangaha, ko arugutiko na gupai nga si naida ko mangi ariapai. Si tie ziazia nga, mbata fu ani mangi pai, si naida ani sana tirani nga, ‘Ginipai Yekova aida mi mangihe?’

9. Ginihe nga gunde ti Mbori?

⁹ Ho mo akpinyemu boro ni, mo aidanga ka ba gberãrago ti ni te. Wa duhe nga ani nakpinyemu Yekova, ani aidanga ka manga gupai nika ba gberãrago tiko te. Si naida gaani gunde ka ba gberãrago ti Yekova du ni nyanyakihe. Ani naino gipai re ti gu kpiapai nga ga Nemaya. Ko aima ká ka mangasunge na gako bangiriba nangia ga baira abazogo tipa ka gbia kumuko. Tipagine? Ko asakirogoyo nga, si adu “bambiko gunde ti Mbori.” (Nemaya 5:15) Nemaya aaidanga ka manga gupai ka sa gberãrago ti Yekova te. Wakina Nemaya, ani nagunde agunde a ti sa gberãrago ti Yekova ni zanga manga ani gupai du ni irairaha. Ani rengbe ka wirikapai tipa gupai na sa gberãrago ti Yekova ni geda ani Ziazia Kekeapai.​—Mo bi gu 6 Rukutu Kekeapai du ti digido gi buku re.

10, 11. Gini bangua arengo nga ga Ziazia Kekeapai rengbe ka undo rani ani mangi wene adiaberã nibipa buda?

¹⁰ Ni kpiapai, Kristano rengbe ka diaberã singia ni naida ka mbira buda watadu ni aidanga ka mbiraha te. Gini bangua rengo nga ga Ziazia Kekeapai rengbe ka undo ni ni mangi wene diaberã? Abetehe gere: Ziazia Kekeapai azangahe ti mbira buda te. Nirengo, si nagumba gupai furani nga ime bakakue nga gamahe be Mbori. (Atambuahe 104:14, 15) Ono tie, Yesu agumba gupai fu apefuoko nga ka i rimisingo tiyo ku rogo “kpibuda” ya. (Ruka 21:34) Na Pauro aya fu aKristano wẽ i ne “gbarakagbaraka na kpibuda.” (ARomo 13:13) Ko agumba gupai  nga, “akpibuda adía nga kumbo ga Mbori ngbi te.”​—1 AKorindo 6:9, 10.

¹¹ Kristano rengbe nasana tiní nga: ‘Wai du nyakipa buda fere? Ya mo mi naambiraha tipa si zambuasi re? Ya mo mi naambiraha tipa si do gunde tire? Ya mo mi rengbe ka banda pa bakio wai mi ambiraha na bara wai mi naambiraha? * Ya mo mi rengbe ka du na wene regbo na akuare ka si dunga buda ho te?’ Ani ima rengba ka sana Yekova ko undo rani ani mangi gu diaberã du na tatamana. (Mo gedi Atambuahe 139:23, 24.) Rogo gi gene re, ani naraba sangbakpotoraniyo si inipa gu bangua arengo nga ga Ziazia Kekeapai. Ono badungu apai si akodaha, a wa ani ka bihe.

12, 13. Tipagine du gaani sangbakpotoseyo ti ni ni bakiakia ti gu nga ga kura aboro? Wai gu rengbe ani ka mangapai kuti gi kparakparapai re?

¹² Aboro na sangbakpotoyo yo ni bakiakia. Sangbakpotoroyo rengbe na sa ro mo mangi gupai nga gu ga kura boro sangbakpotoseyo aidanga ha ya. Ni kpiapai, mo rengbe ka sia gupai nga ka mbira buda, baraho kura boro aidanga ka mbira buda tigani ni ya. Ginipai rengbe ka sa agi aboro ue re i du na abipai ni bakiakia riipa gipai re?

¹³ Gu ba boro asono rogo na ome kurii ni tipa wai du gani abipai tipa apai, wai gani aborokporo aabihe, agu apai mangi ni rogo raka, gbiati kura nduapai. Nibipa buda, si rengbe ka du nga boro adu na kpakarapai nibipa banda tiní ti mbira buda mbata kusayo, ni kini sia  gupai nga ni aidanga ka mbiraha berewe te. (1 Abakindo 8:38, 39) Sidu, ka si du nga mo fu buda fu boro ni ki káha, wai gu rengbe mo ka mangapai kuti gupai re? Ya mo mo nika du na gberãrago? Mo nika zio ni azio kuti ni? Mo nika sana ni asana tipa ndu gupai ni naká ti ni ka mbiraha? Oó, bambiko mo nairisa gani sangbakpotoseyo airisa.

14, 15. Gini kpakarapai nakuru ti rago Pauro? Gini rugute Pauro afuhe?

¹⁴ Ti rago gu mokedi nangia Pauro, kpakarapai akuru nga gu nayugu wai rengbe sangbakpotoseyo ka du ni kparakakparakaha. Bete kura apasio i anaabaga ha bangbeahe yo i aniima mangasunge na ni ba kungbo irisombori yo na ki tumo na ni fu kpiahe. (1 AKorindo 10:25) Pauro aaberãnga ha nga si ni gbegberẽpai ka ngbe gu pasio re na ka rihe te. Tipa ko tigako, ariahe dunduko naye be Yekova. Ono kura awirina naima iriso kpiahe mbata adu na bipai kia. I aberẽ gupai nga si ni gbegberẽpai ka ri gu pasio re. Ya mo Pauro aberẽ gupai nga: ‘Si afudanga sangbakpoto re yo te. Mi na kina rengo be re ka ri gu he mi aidaha’?

¹⁵ Pauro aaberãnga pai wa gure te. Ga awirinako bipai tipa gupai re paha anyaki fuko, na si asa ko ko mbupa gu rengo ko adu na ni. Pauro agumba gupai nga ‘ka ani manginga gupai ngba ti kina rani ya.’ Ko agbia kurapai kuti ni nga: “Bambiko Kristo a, ko amanga nga gu pai ngba ti kina ko te.” (ARomo 15:1, 3) Wakina Yesu, Pauro aaberãpa kura aboro kisusi pa tiko.​—Mo gedi 1 AKorindo 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Tipagine si aidanga ani sapungbanga wirinarani ti ni tipa gupai sangbakpoto ni yo naidihe ni mangihe ya?

¹⁶ Ono na ka si du nga ga kura boro sangbakpotoseyo sa ni ni mangi gupai nangera bangirani wa irairapai? Si naida ani du na rubangirise ka zanga bisirapa ni na ki zanga  kpatagara kuti gupai nga gaani pai ru na gani ni irairaha. (Mo gedi ARomo 14:10.) Yekova afu sangbakpotoraniyo si ni sapungbanga rani, angianga ka sapangbanga kura aboro ya. (Matayo 7:1) Si aidanga ani mbu agu apai nangba tirani si ye na kparakaro ku rogo dungurati te. Kuba gure, si naida ani gbata agene tipa ka ye na nyemuse na kodatise.​—ARomo 14:19.

17. Ginipai mangi tipa gu sangbakpotoseyo nga ga bete kura aboro?

¹⁷ Gu mokedi nangia Petero akepai ki ya: “Oni ki du na wene sangba kpoto yo.” (1 Petero 3:16) Si nafu kina  gberãrago nga, ho aboro aka ni kindi kuti basa ga Yekova arugute, ni yangaraha, sangbakpotoyo yo afunga zahe fuyo berewe te. Pauro afura tipa ngbatunga agu aboro re ki ya, “I susi ina pa he ki fu tiyo fu wasiro ka manga birikobiriko apai dunduko ni gbangbati.” (AEfeso 4:19) A wa i nasakipai tipaha rogo gi veresi re, badungu aboro kinaho areme namanga kere wasiwasi apai zanga sangbakpotoyo yo fudi yo kandara tooni.

18, 19. (a) Ginipai gu sangbakpotoseyo nakitangbaanga boro ayugoho furani? (b) Ginipai rengbe ani ka mangaha ka si du nga sangbakpotoraniyo nafuda rani kindi tipa gu ingapai ani aima saberã ti ni?

¹⁸ Ho sangbakpotoraniyo afuda rani ni, gure nga si naya furani ani ima manga gupai du ni irairaha. Gipai re ima rengba ka undo rani ani inipa gupai ani namangihe na ki mbu mangaha. Si naida ani wirikipai ti gaani aingahe tipa ka ani mangingo ho berewe ya. Ni kpiapai, wa Bakindo  Davide avura manga aingapai, sangbakpotokoyo afõ ko ko saberã. Ko asogo gupai ko amangihe na ki diberã tipa ka giasangba Yekova kumbatayo. Si du Davide arengbe ka gumba gupai ti ni nga Yekova ‘ni wene ko, ki du zaaza tipa vu aboro.’​—Atambuahe 51:1-19; 86:5; mo bi gu 7 Rukutu Kekeapai du ti digido gi buku re.

¹⁹ Ono ti kura aregbo, fuo boro saberã ti gani ingapai, sangbakpoto ni yo ima rengba kaa fuda ni afuda kindi tipa gupai ni amangihe. Ka boro aberãpa gu ingapai ni amangihe, si rengba ka du ni iˈigirã ha na ki sa ni nibihe nga sunge tiní te. Ka si du nga wo du mo abi tiro, mo tingidi gupai nga mo arengbanga ka aria gupai naima manga kusayo te. Ono tie, mo aima rugatiro na gupai du ni ruruhe na gu du ni irairaha, Yekova ki ima mbupai foro, na gu ingapai re aima gbandaka kusayo. Mo awere gigiri barabangiri Yekova na mo ima inoho nga mo namanga  gupai du ni ruruhe awere. Kpotoroyo ima rengba kaa kitangbanga ro kindi, ono Ziazia Kekeapai naya: “Mbori nga bahe ti kpotorani yo.” (Mo gedi 1 Yoane 3:19, 20.) Gere nayugo gupai nga gako nyemuse na mbupai ni nyanyakihe susi wai kpotoroyo afuda ro watadu gu zee ka mo du na ni. Mo ima rengba ka du na kido nga Yekova ima mbupai foro. Ho boro adia ga Yekova mbupai ni kugume, gani sangbakpotoseyo nadu na zereda na ni ima rengba kaa mangasunge fu Mbori na ngbarago.​—1 AKorindo 6:11; AEbere 10:22.

20, 21. (a) Ginipai i akusi gi buku re si undo ro mo mangihe? (b) Gini ranirii Yekova nafuhe furani? Wai gu si aida ani mangisunge na ni?

²⁰ I kusi gi buku re tipa si undo ro mo raba sangbakpotoroyo tipa wa ka si rengbe ka fu zahe foro na kini banda ro ti regbo kpakaraapai nga ga gi yangara arame re. Si ima rengba ka undo ro a mo mangisunge na bangua arengo nga ga Ziazia Kekeapai rogo dungu apai rogo raka yo. Gi buku re asakanga pai futufutu tipa agu andiko du tipa agu apai ani agbiatirani na ni na aˈuru dunduko te. Ani naraka kuti ga “Kristo rugute,” nga gu narurii ga Mbori arugute. (AGaratio 6:2) Anga pa duhe nga ndiko ho tipa pai te asanga rani ani mangi gupai du ni irairaha te. (2 AKorindo 4:1, 2; AEbere 4:13; 1 Petero 2:16) Kuba gure, ani namangasunge na gaani ranirii ka yugo gaani nyemuse tipa Yekova.

²¹ Ho ani aberãkurii bangua arengo ni nga ga Baibiri na kini mangihe, ani nawirika wai ka mangasunge na gu gaani “berã na wisiga pa wenepai na gbegberẽpai” na ka berã wa gu Yekova aberã. (AEbere 5:14) Sangbanaha nika ngia gu sangbakpotoyo nikaa yugo gene furani rogo raka yo na kini undo rani ani nye rogo ga Mbori nyemuse yo.