1-2. Gini apai rengbe ka sa rani ani kpari ni aume?

 ANI dunduko niima kpara. Ti kura aregbo, ani nakpara mbiko ani na ngbarago. Isoke, mo akpari ho nyanyakipa pai amangi ni foro​—ni kpiapai, ho mo avungu wiro ni, ho mo atingidipa gu bawenepai ni namangi foro, watadu ho mo adi gu bakureamo ni kugume mo aabingo ni ya tipa dungu agarã.

² Ono dedede, ani nakpara mbiko ani na gberãrago na ani na rungo. Ni kpiapai, ani ima rengba ka kpara ho boro naba gberãrago ni tirani ni bakerehe. Ani rengbe ka kpara ho ani awoka ni na kidu rogo kere igirã tipa gbanga regbo watadu ho gaani boro nakpi ni. Ani rengbe kadu kina wai Yeremaya adu ho aBabero agbarasi Yerusarema ni. Yeremaya aya: “Bangire naga na aume wa kina adi, . . . Aume aúka bangire yo kindi, ka ami akáta nga wa sa ya.”​—Kpe 3:48, 49.

3. Waigu du Yekova ho ko abi gako amoyambu ni i nirungo? (Gate 3:7)

³ Yekova ima ino bange wai ani nakpari ni aume mbiko agu apai nafuda rani. Baibiri nape gupai furani nga, ko ima ino ai gu regbo ani andu ti ni rogo arungo yo, na ko nadegatuko adega furani ho ani akpara ni fuko tipa undo. (Tam. 34:15) Ono Yekova namangapai ni bakerehe susi gu nga ka bi rani na ka degatuko furani. Ko nga Barani na ko ima kpinyemu rani ni bakerehe. Sidu, ho ko abi rani ni ani kpari, rago nagberã tiko nikerehe na ko ki undo rani niipo.​—Oni gedi Gate 3:7.

4. Ginipai rengbe ani ka wirikaha ti gu bete akpiapai du rogo Baibiri yo tipa ga Yekova bipai?

⁴ Yekova napepa wai furani du ko ho ko abi gako amoyambu  ni i nikpari na wai ko amangapai ka undo yo. Ani rengbe ka bi gipai re niwisigo ani agu akpiapai nga ga Ana, Davide, na Bakindo Izikiya. Ginipai nasayo i kpari ni aume? Waigu Yekova amangipai ka undo yo ho i aakpara ni? Na waigu gayo kpiapai narengbe ka fu wasa furani ho ani akpara ni mbiko gberãrago, boro samungu kuti rani, watadu ho adunga ani ni na maabangirise ya?

AUME MBIKO GBERÃRAGO

5. Waigu agu apai nadu tipa Ana asa ri ri du?

⁵ Ana agbia tiri na dungu akpakarapai nga gu nasa gupai nga ri kpari ni aume be gberãrago. Kumbaku Ana adu na kina kura dee beko. Rimori angia Penina na ri aima soga Ana. Berewe a, agude aadunga be Ana te, ono Penina adu na dungu agude beri. (1 Sam. 1:1, 2) Penina anaasawia Ana mbiko ri angia irazangada. Waigu ka mo adu rogo ngbatunga pai wa gure? Ana aima du na bakere gberãrago si ki sa gupai nga ri ‘naakpara, ka ri ari nga he ya,’ na “imisiri ngbaduse ki nimangi ri amanga” nikerehe.​—1 Sam. 1:6, 7, 10.

6. Ginipai Ana amangihe tipa ka gbia wasa?

⁶ Waigu Ana agbia wasa? Pai sa ri amangihe nga ri andu ka iriso Yekova banye yo. Yo du, ni mbedi ku ngbadimo vurukporo banye yo, ‘ri akpari ni fu Yekova, ki nikpari ni aume gbe.’ Ri azungodi Yekova nga: “Mo ngére kono du ga kanga ni na gu bakere rungo namanga ri, ki tingidi pa re.” (1 Sam. 1:10b, 11) Ana akusuko kpotori yo fu Yekova rogo kparakpee yo. Nairiwo wai gipai re afõngbadu Yekova yo tigaha ho ko abi agu aume ni nangia ga gi nyanyakipa wiriko re!

7. Waigu Ana adu tifuo ri fura fu Yekova tipa gari akpakarapai?

⁷ Tingbafuo Ana peke pa wai fu Yekova ri adu nzunzu, gu Gbiamotumo nangia Eri akido ri nga Yekova nika karagapai akaraga kuti gari kparakpee. Waigu ri adu tifuo gure? Baibiri naya: “Gi de re ki ga, ki ri riahe, ka kpakpuri adu nga na rungo berewe ya.” (1 Sam. 1:17, 18) Wa si avura du nga gu kere apai nadu tipa Ana re aˈarianga tihe te, ri aima du wenengai. Ri adu na gu kido nga Yekova aima ruga tiko na gari bi apai na gari akpakarapai na ko nika undo ri aundo. Ko abi gari fuda, ki gi gari kpee, na kusa ko ki fu maku furi nisa ko ri ri vungu.​—1 Sam. 1:19, 20; 2:21.

8-9. Tipagine duhe ti ni ni nyanyakipa pai ani naandu tipa adunguratise? (AEbere 10:24, 25) (Oni bi sura a.)

⁸ Agu apai ani awirikaha. Mo ima rengba kadu na akpakarapai awere nga gu nasa ro mo du na bakere gberãrago. Isoke, gamo borokporo watadu bakureamo kpi. Ho ngbatunga pai wa gure amanga ni, mo ima rengba ka ida kadu nisaro, na gbegberẽpai ti ni te. Ono mo tingidi gu kpiapai nangia ga Ana. Ri andu ku banye yo na yo du Yekova afu wasa fu ri ni. Wakina gure a, Yekova nika fu wasa foro na ki ngarasi ro ho mo andu ni tipa adunguratise,  ka si vura du nga mo na mbugo watadu gberãrago vurũ. (Oni gedi AEbere 10:24, 25.) Ba adunguratise yo, ani nagia agu averesi nga ga Baibiri nga gu nangarasa rani. Ngba gi gene re du Yekova aundo rani tipa ani mbu berãpa kina agu apai nasarani ani du na gberãrago. Ni sangbana gipai re, ani ima rengba kadu wenengai, ka si vura du nga agu apai du tipa rani angbanga niipo te vurũ.

⁹ Ba gaani adunguratise yo, awirinarani nangarasa rani na kini yugupa wai i nakpinyemu rani ni bakerehe. Na ani nadu wenengai ho du ani ni na yo. (1 Tesa. 5:11, 14) Ani bingo kpiapai nga ga kparakpara bazakigene diako akpi. Ko aya: “Ti kura aregbo, mi naaida kadu nisa re mbiko mi nazingo tipa diare ni kerehe na ka mi mbunga kpara niaume tipa ri te. Ono ho mi andu ni tipa adunguratise, mi nagbia gu ngarasaro mi aida na ni. Na gu wene akaragapai nga ga awirina nzunzu nafu wasa fere. Ka mi vura kaa baka bangirise nikerehe mbata fu mi da ba adunguratise yo, mi nidu ti aregbo dũ wenengai ho du mi ni yo.” Ho du ani ni ba adunguratise yo, Yekova ima rengba ka mangasunge na awirinarani tipa i undo rani.

10. Waigu rengbe ani ka pekafuo ga Ana kpiapai ho du ani ni rogo bakere gberãrago?

¹⁰ Ana agbia wasa a ho ri akusuko kpotori yo ni fu Yekova rogo kparakpee yo. Oni ima rengba a ka “bá agu apai nafuda roni ku auru [Yekova],” ki du na gu kido nga ko nika degatuko adega fu roni. (1 Pet. 5:7) Wirina airadĩ aimi kumbari aya: “Mi aima du ni fudifudi re nikerehe mi ki berẽ gupai nga ka mi dunga na ngbarago berewe te. Ono ai gu regbo mi anikpari fu gu Buba nga Yekova nga gu ko niima kpinyemu re nikerehe, mi anigbia wasa. Ti kura aregbo, mi anaainongo wai ka sakapa wai du mi te, ono ko aima rugatiko na mi. Ho mi anidu ni na bakere gberãrago watadu ni fudifudi re, mi anisana ko tipa ko fu zereda fere. Kpotore yo na berã re yo anirengbe kadu zezeredi na mi kini mangi gupai si anaaida mi mangihe rogo gu uru re.” Ho mo amanga kparakpee ni fu Yekova na ki peke pa agu apai nasa ro mo du na gberãrago, Yekova nadu a na gberãrago na ko ima rugatiko na wai nzunzu du mo. Ka si vura du nga gu kpakarapai re ago nga kusayo te, Yekova ima rengba kafu wasa foro na ki undo ro mo du zezeredi. (Tam. 94:19; Frp. 4:6, 7) Ko nabi agu apai dunduko mo amangaha tipa ka nye niruru ro fuko, na ko nika fu mosoro afu foro.​—Eb. 11:6.

AUME MBIKO HO BORO NASA MUNGU NI KUTI RO

11. Waigu Davide adu ho kura aboro aamanga fuko ni gbegberẽ?

¹¹ Rogo ga Davide raka yo, ko aima gbiatiko na dungu akpakarapai nga gu nasa ko ko kpari niaume. Badungu aboro nasogo ko. Zavura bete abakureako na gako aborokporo, aadunga ni ruruyo fuko te na i aˈasadi ka imisa ko. (1 Sam. 19:10, 11; 2 Sam. 15:10-14, 30) Ti kere kpakarakpakara regbo sa rogo gako raka yo, ko akepai nga: “Mi foko be gi uko; mi nazirisã gi barame na yuru; mi naukadi gi kitikpara na aumere.” Tipagine Davide adu ti ni wa gure? Ko aya, bambiko “agu yo nafuda re.” (Tam. 6:6, 7) Ho kura aboro aamanga fu Davide ni ni kerehe, ko aima du nifudifudi ko si ki sa gupai nga ko naakpara.

12. A wa i nayuguhe rogo Atambuahe 56:8, ginipai Davide adu na kido tipaha?

¹² Wa ga Davide raka avura du ni kpakarakpakaraha, ko aima du na gu kido nga, Yekova ima kpinyemuko. Ko akepai nga: “Yekova gi pa gi kpe ni aume.” (Tam. 6:8) Ti kura regbo, ko ake gu wene afugo ani abihe rogo Atambuahe 56:8. (Oni gedihe.) Agu afugo re nayugoho ziazia nga Yekova ima kpinyemu  rani ni bakerehe na ko naberãpa wai aberã du ani. Davide aya, si adu wa ka i ya Yekova auka aume ko kurogo mangu ime watadu ka ke para rogo kitabu. Davide aima du na gu kido nga Yekova aima bi gako imisiri na kini tingidi paha. Davide aima du na gu kido nga gu Bako du ngbangbaturũ yo nga boro nyemuse aima rugatiko na agu akpakarapai ko aandu rogoho na berewe, ko aima ino wai si asako ko du.

13. Ho kura aboro aba gberãrago ni tirani watadu ka samungu kuti rani, ginipai si aida ani tingidihe? (Oni bi sura a.)

¹³ Agu apai ani awirikaha. Ya mo kpotoro yo narungo mbiko gu boro mo akido kutini ba gberãrago tiro nikerehe watadu ni samungu kutiro? Isoke mo narungo mbiko gu boro mo aambakada pa rogatise na ni mbu ro watadu kumbamo watadu diaro mbu ro, watadu isoke gu boro mo akpinyemu ni mbu iriso Yekova. Wirina diako amangi bäri na ki mbu ko aya: “Kina ngbare nazere nga gipai re amangi re. Mi adu na gberãrago, kidu na zinga, na kini bi tire nga sunge tire te.” Ka si dunga boro sa mungu kuti ro, watadu ki ba gberãrago ti ro nikerehe, mo gbia wasa ni ino mo gupai nga ka Yekova mbunga ro te. Gu wirina re aya: “Mi aye ka ino gupai nga, aboro ima rengba ka zanga du niruru yo fu boro ono ani ima rengba ka kido kuti Yekova ti aregbo dũ. Ka kina ginipai vura kaa manga vurũ, ko kinaho ti aregbo dunduko. Ka ko mbunga gako ruru aboro te.” (Tam. 37:28) Mo tingidi gupai berewe a nga, Yekova ima kpinyemu ro kisusi wai rengbe ai boro ka kpinyemu ro. Ho gu boro ambu ro ni mo niima kpinyemu ni, si naimisa ro nikerehe. Ono Yekova aˈarianga wai du gako bipai tipa ro te. Mo na nyanyakipa ro fuko. (Rom. 8:38, 39) Gu rengo duho nga: Ka boro vura manga ro kina wai, gu Bamo du ngbangbaturũ yo ima kpinyemu ro.

14. Gini kido Atambuahe 34:18 afuhe furani?

¹⁴ Ka singia boro samungu kutiro, agu afugo Davide du rogo Atambuahe 34:18 ima rengba ka fu wasa foro. (Oni gedihe.) Buku sa nape gupai nga, “agu aboro du kpotoyo yo na rungo” rengbe kadu nga “agu aboro adunga wenepai ho i angera tipaha kumbatayo ya.” Waigu Yekova aundo agu aboro nabi tiyo ngba gi gene re? Yekova “du mbembedi” na ani. Ko wakina gu bagude watadu nagude natinda ru kini fu wasa furu ho u akpara ni. Ho ani arungo ni mbiko boro samungu kuti rani watadu ni mbu rani, Yekova ima ino gaani imisiri na ko nika undo rani niipo. Yekova na nyemu ka fu wasa furani ka si dunga kpotorani yo na rungo na ani kini bi tirani nga sunge tirani te. Na ko nafu dungu ahe furani nga gu si aida ani ngere kumbatayo tipaha nga gu rengbe ka  undo rani tipa ani hi gaani akpakarapai awere.​—Yes. 65:17.

AUME MBIKO ZANGA DU NA MAABANGIRISE

15. Ginipai Izikiya agbiatiko na ni nga gu nasa gupai nga ko kpari niaume?

¹⁵ Bakindo Izikiya nangia ga aYudo ko aawoka nikerehe. Gu nebi nangia Yesaya agumbapa ga Yekova pangbanga tipa Izikiya nga ko nika kpi akpi be gako kaza. (2 Aba. 20:1) Si aangera wa maabangirise aadunga ho berewe tipa Izikiya te. Rago agberẽ nikerehe ti Izikiya na gu pangbanga re si ki sa ko ko kpari ni bakerehe. Ko azungodi Yekova tipa undo.​—2 Aba. 20:2, 3.

16. Waigu Yekova amangipai sa ga Izikiya kpee tipa undo?

¹⁶ Ho Yekova agi ga Izikiya kpee ni na ki bi gako aume, nungako aziko na ko ki ya fuko: “Mi gi ga kpee. Mi nibi aumero. Mo ngére, mi ahusa ro.” Vurube gu nebi nangia Yesaya, Yekova akidohe ka yugo inapai fu Izikiya nigizosi ko rame ko na ki batasi Yerusarema be aAsuro.​—2 Aba. 20:4-6.

17. Waigu Yekova aundo rani ho ani agbia tirani ni na agu akpakarapai nga ga kere kaza? (Atambuahe 41:3) (Oni bi sura a.)

¹⁷ Agu apai ani awirikaha. Ginipai rengbe mo ka mangaha ka si du nga mo na kaza tiro si angera wa zigaha ti ni te? Mo ndu ko yo du Yekova ni rogo kparakpee yo, zavura kini kpari ni aume. Baibiri nakido rani nga “Ba inaapai, nga Mbori wasa dunduko” afu wasa furani rogo gaani aasada dunduko. (2 Kor. 1:3, 4) Ani arengbanga ka berã gupai areme nga Yekova di gaani akpakarapai kusayo te, ono ani ima rengba kadu na gu kido nga ko nika undo rani aundo. (Oni gedi Atambuahe 41:3.) Vurube ga Yekova ziazia toro, ko nafu ome furani, tatamana, gbiati gu zereda nga ga kpotoseyo tipa ani hipai. (Snz. 18:14; Frp. 4:13) Ko nafu wasa a furani nifu ko maabangirise furani nga kumbatayo, aboro awokanga berewe te.​—Yes. 33:24.

18. Gini veresi mo nabihe nipa wasa foro ho mo agbia tiro ni na kere kpakarapai? (Oni bi gu sanduki nga, “ Agu Averesi Naundo Rani ho Ani Akpara Ni.”)

¹⁸ Afugo Yekova aima fu wasa fu Izikiya. Ani ima rengba ka gbia wasa wakina gure a rogo Fugo Mbori yo. Ho du ani ni nifudifudi rani, agu afugo Yekova du rogo Baibiri yo ima rengba ka fu wasa furani na ki undo rani ani du zezeredi. (Rom. 15:4) Ho i abi kansa ni ti gu wirina nga dee du rogo gu papara Afirika du ku dioyo, ri anaakpara dedede niaume. Ri aya: “Veresi sa mi nabihe gbe nipa wasa fere gu du rogo Yesaya 26:3. Wa vura duhe nga dedede, ani arengbanga ka aria agu apai du tipa rani te, gu veresi re nafu gu kidohe nga Yekova ima rengba ka sarani ani du zezeredi na ki undo rani tipa ani hi ai kpakarapai.” Ya mo veresi ho mo abihe nipa wasa gbe foro ho mo  agbia tiro ni na agu apai nangera wa wiri maabangirise ho tipaha te?

19. Gini apai rengbe ani ka ngera tipaha kumbatayo?

¹⁹ Digido gi sino raka nga ga gi zegino re ima mbeda, na si naida ani ini gupai nga dungu akpakarapai nika du nga gu nika imisa rani na ani kini kpari. A wa ani nibihe ti agu akpiapai nangia ga Ana, Davide, gbiati Bakindo Izikiya, Yekova nabi rani abi ho ani akpara ni, na ko nadu na gberãrago. Gaani aume nirengo na nyanyakipa ra fuko. Sidu, ho ani agbiatirani ni na agu apai nafuda rani, nirengo, si naida ani kusuko kpotorani yo fu Yekova rogo kpee yo. Ka ani ya kparanga tirani ti agu awirinarani nga aboro nyemuse du rogo dungurati ya. Na ani naandunga andu kindi kumbatayo kaa gbia wasa ti gu wene afugo du rogo Baibiri yo re. Ani ima rengba kadu na gu kido nga ka ani aandu kindi kumbatayo kaa hipai niruru rani, Yekova nika fu mosoro afu furani. Gipai re nakoda gu wene akidohe nga kumbatayo, ko awega agu aume ti bangirani naye mbiko arungo, ho boro asamungu ni kuti rani, gbiati zanga du na maabangirise. (Yugo. 21:4) Tifuo gure, ani nikaa kpara ni kina agu aume nga ga ngbarago ra.