1. Gini wenepai si adu nga si nika manga fu agu aYudo i aga na yo ni zizi aboro?

 AYUDO adu na bakere ngbarago. Yekova Mbori ‘azingisi toro Kurese nangia bakindo aParaso’ tipa ko kusi aYisaraere nga aguyo naaima dia dungu bawe agarã ni ziziyo ku Babera yo. Bakindo atakipande gupai nga, aYudo karaga tiyo ku rogo gayo ringara “ki dua ga Yekova bambu berewe nga ga Yisaraere Mbori.” (Eza. 1:1, 3) Nairiwo wai gu takapande pa pai re adu ni pa ngbarago! Si aayugo gupai nga, aYudo nika du na rengba ka iriso ndikidi Mbori berewe rogo gu ringara ko afuhe fuyo.

2. Ho agu aYudo i azi yo akaraga tiyo ni ku Yerusarema yo, gini bambatapai i adu na rengba ka mangaha?

² Rogo gu garã nangia 537 Mbata fu Batikayo Kristo, bambata agu aYudo i azi yo ada Yerusarema yo, nga gu naadu ni bakere gbata nga ga gu kindo nga ga Yuda naadu ku sudiyo. Agu aYudo naakaraga tiyo re atona mangasunge yekaru nibasa, na bara rogo gu garã nangia 536 Mbata fu Batikayo Kristo, i aima nyasa sunge maa mburuhe!

3. Gini sogote aYudo agbiatiyo na ni?

³ Ono tie, ho agi aYudo nga aguyo naadu mbata ni zizi aboro re atona me yekaru ni berewe, i atona ka gbia tiyo na bakere sogote. Agu aboro naadu mbembedi ‘aarungburasi kpoto aboro aYudo yo, ki nigundesi yo tipa dua ha.’ (Eza. 4:4) Gipai re aima du ni kpakarakpakaraha fu aYudo, ono apai aima ye ki gbere kisusi gure. Rogo gu garã nangia 522 Mbata fu Batikayo Kristo, vovo bakindo Aparaso nangia Arutasasata atona zogarago. * Asogo aYudo abi gi ariapai rogo zogarago yo re ni momu tipa ka rugusa me yekaru nyeanye kindi ‘nisanga irairapai ni rugapai.’ (Tam. 94:20) I ape gupai fu Bakindo Arutasasata nga, pai  sa dagba agu apai yo aYudo amangaha nga, i nasogima ka samungu kutiko. (Eza. 4:11-16) Bakindo aidi kuti gayo aziree, na ki pe gupai nga i rugusi me yekaru. (Eza. 4:17-23) Mbiko gipai re, aYudo ambu me yekaru.​—Eza. 4:24.

4. Waigu Yekova amangipai kuti gu sogote naadu kuti me yekaru? (Yesaya 55:11)

⁴ Agu aboro naadu rogo gu ringara re nga aguyo naairisongo Yekova ya gbiati kura aboro rogo gu zogarago nangia ga aParaso aima diaberã ka rugusa me yekaru berewe. Ono Yekova aaida nga gupai nga aYudo rugusi me yekaru berewe te, na ko naadigiso gako ringbisapai ti aregbo dunduko. (Oni gedi Yesaya 55:11.) Ko asia nebi nga guko naagundenga ya rimoko angia Zekaraya na ki yugu wene yuguyuguapai fuko muambe, nga gu si adu nga ko pepa ha fu aYudo tipa gupai nga i gbia ngarasaro. Gu yuguyuguapai re aundo aYudo i bi gupai nga si aaidanga i gunde be agu aboro naasoga yo te, na si angarasi yo i naandu kindi kumbatayo kaa manga gu sunge Yekova aaida i mangihe. Rogo gu bisue yuguyugupai, Zekaraya abi baduawe na angua aeraya ue.

5. Ginipai ani nika sakapai tipaha rogo gi kekeapai re?

⁵ Ani dunduko ninaagbia tirani na gberãrago ti kura aregbo. Sidu, ani ima rengba ka gbia undo ti wisigo gu fugo ngarasaro Yekova afuhe fu aYisaraere vurube gu bisue yuguyugupai nangia ga Zekaraya. Pa ruga ani tirani na gi yuguyugupai re rengbe ka undo rani ani naairiso Yekova niruru rani ho ani agbia tirani ni na sogote, ho agu apai du tipa rani aˈaria tihe ni, na ho ani agbia gu rugapai ni ani aruganga tirani na ni ya.

6. Waigu gu yuguyugupai nga ga baduawe na angua aeraya ue i nasakipai tipaha rogo Zekaraya 4:1-3 afu ngarã fu aYudo? (Oni bi gu sura duti kpotoho.)

⁶ Oni gedi Zekaraya 4:1-3. Gu yuguyugupai nga ga baduawe na angua aeraya ue afu ngarã fu aYudo i dibe sogote. Wai du si adu wo? Ya mo oni nibi gupai nga nzeme aduadu kindi rogo baduawe? Angua aeraya ue aakusuko nzeme ku rogo he wa kurungbu, sidu, gu nzeme naadu rogo he wa kurungbu re kini ru kaa fu ku rogo agu abangiri awe dunduko saba naadu rogo baduawe. Gi nzeme re asa gupai nga gu we re naaki aki kindi. Zekaraya asanahe ki ya: “Agini ahe nga agere?” Gu maraika re akaragapai nga gu naaye be Yekova ki ya: “Be ngarã te, be tandu a te, ono be gi Toro, wo poi Yekova nga ga arimbasa ko.” (Zek. 4:4, 6) Gu nzeme naaye ti agu angua re narukuba ga Yekova ziazia toro nga gu du na ome ti ni, nga gu kaa nyasanga ya. Ga Mbori ziazia toro aima du na bakere ome ti ni kisusi gu riivura nangia ga aParaso. Mbiko gupai nga Yekova aima undo agu aboro naame yekaru, i aima rengba ka nyasa gayo sunge i ki vura kaa gbiatiyo vurũ na ai sogote. Gu pangbanga re aima du ni bakere pa ngarasaro! Gupai si aaida aYudo mangihe nga kadu na kido kuti Yekova na kini tona me yekaru berewe. Kina boro gupai re nzunzu i amangihe, wa si avura du vurũ nga gu zinahe i afuhe tipa mbu mehe adu kindi kinaho.

7. Ginipai namangi nga gu naundo agu aboro naame yekaru?

⁷ Ariapai amangi, nga gu naaye na bete wasa fu agu aboro naame yekaru. Gini ariapai du naadu? Rogo gu garã nangia 520 Mbata fu Batikayo Kristo, vovo Bakindo nangia Darayawesa gu Bambata Ko, aazogarago Parasa yo. Rogo ue garã nga ga gako zogarago, ko aye ka ino gupai nga, si aarẽnga i rugusi me yekaru te. Fuo gure, Darayawesa ape gupai nga i nyasi gu sunge re. (Eza. 6:1-3) Ga bakindo diaberã aima zeresa ngba aboro dunduko, ono bakindo aima manga gu kurapai kisusi gu nga ida pa nyasa me yekaru. Gu bakindo re afu gu rugapai nga, si naida agu aboro naadu pati  aYudo mbu soga yo na ki fu marã fuyo na agu ahe dunduko i aaidaha tipa ka nyasa me yekaru na ni! (Eza. 6:7-12) Ni sangbana gipai re, aYudo anyasi me yekaru, fuo agarã susi biama kusa rogo gu garã nangia 515 Mbata fu Batikayo Kristo.​—Eza. 6:15.

8. Tipagine rengbe mo kadu ti ni na wingbaduse ho mo agbia tiro ni na sogote?

⁸ Areme a, badungu airisi Yekova nagbia tiyo na sogote. Ni kpiapai, kura aguyo naraka rogo agu aringara adunga ani na ranirii dunduko rogoho tipa gaani sunge ya. Rogo ngbatunga agu aringara re, i ima rengba ka zio awirina ki ‘ndu na yo ku barangba agbia na abakindo’ na gere nga dezirepai fuyo. (Mt. 10:17, 18) Ti kura aregbo, ariapai ima rengba ka manga rogo zogarago yo, na sidu, awirinarani kidu na rengba ka irisombori na bakere ranirii. Watadu basapungbanga nga gu ni du na wene sino tini ima rengba ka manga diaberã nga gu nika sa gupai nga ani irisimbori na bakere ranirii. Kura aDezire Yekova nagbiatiyo na gu sogote du kia. I naraka rogo gu ringara du yo adu na ranirii rogoho ka iriso Yekova, ono i nagbiatiyo na sogote be gayo aborokporo nga aguyo diberã ka rugusa yo ti iriso Mbori. (Mt. 10:32-36) Dedede, gaani aborokporo ninaambu soga rani ambu ho i aino gupai ni nga ka i mangingo rani ngbaome ani mbu iriso Yekova te. Na ti kura aregbo, agu aboro nanaasoga agu agumeyo nga aDezire ni kerehe mbata nada ada kusa ni kakaka aDezire Yekova. Ho mo agbia tiro ni na sogote, ka omero batingo ya! Mo du ngangarã. Yekova naundo ro na gako ziazia toro du na ome ti ni, sidu, ka mo gundenga ya!

9. Tipagine kura aYudo adu ti ni na gberãrago ho i abi mburu vovo yekaru ni?

⁹ Ho i amoi mburu vovo yekaru ni, gu kura sosono aYudo aima kpara. (Eza. 3:12) I aima bi gu bawene yekaru Soromo amehe, sidu, i aabihe nga gu vovo yekaru re nika du ni “kungba he” ka i ringbisihe na gu naadu mbata. (Agai 2:2, 3) I adu na bakere gberãrago bambiko i aringbisi gu yekaru re na gu kuruhe naadu mbata. Ga Zekaraya yuguyugupai aima rengba ka undo yo i dibe gayo gberãrago. Wai du si adu wo?

10. Waigu agu afugo maraika du ni kekehe rogo Zekaraya 4:8-10 aundo aYudo i dibe gayo gberãrago?

¹⁰ Oni gedi Zekaraya 4:8-10. Ginipai du maraika aaida ka pehe ho ko aya ni wẽ aYudo “nikangi, ki nibi giri ringbisa ahe ku be [ga aYudo banyaki nangia] Zerubabera”? Giri ringbisa ahe nga gu ũsunge i amangasunge na ni  tipa ka ino singia he ru wenengai. Afugo maraika ayugu gupai fu ga Mbori aboro nga, ka si vura du nga gu yekaru re aangera wa ka i ya si na paha kusende ti gu naadu mbata, si nika nyasa anyasa na kidu kina wai Yekova aaida si du. Si adu nga Yekova nika duadu na ngbarago na gu yekaru re, sidu, si aaida aYudo duadu a na ngbarago na ni. Gupai naadu na nyanyakipaha fu Yekova angia, gu irisombori nikaa manga rogo gu vovo yekaru re, si du na ngbanya dagbaha na agu apai ko akpinyemuhe. Ka aYudo amoiberã yo kuti iriso Yekova ngba gu gene ko aidaha na ki sa gupai nga ko idi na yo, si ka sa gupai nga gayo ngbarago karaga tihe.

11. Gini akpakarapai kura airisi Yekova agbiatiyo na ni areme?

¹¹ Si ima du ni kpakarapai fu badungu rani, ho agu apai du tipa rani aˈariatihe ni. Gu kura aboro namangasunge ni kparakpara amangisunge Kindo ti aregbo dunduko tipa gbanga regbo ima gbia ariapai nga ga sunge. Agu akurayo kinaho rugusi manga gu sunge i naima kpinyemuhe mbiko pa garã yo. Gbegberẽpai nga ha kadu na gberãrago ho ani agbia tirani ni na agu aˈariapai re te. Ti tonatonaha, ani ima rengba ka zanga ruga tirani wenengai na gu diaberã re watadu ka ida kutini. Ani ima rengba kaa zingo tipa pa wai apai adu mbata. Na ani ima rengba kadu rogo gberãrago na kini berẽ gupai nga, ani arengbanga ka manga bakerepai awere fu Yekova te. (Snz. 24:10) Waigu rengbe ga Zekaraya yuguyugupai ka undo rani ani namanga gupai rengbe omerani na ni fu Mbori?

12. Waigu rengbe ga Zekaraya yuguyugupai ka undo rani ani nye na ngbarago ho agu apai du tipa rani aˈariatihe ni?

¹² Ka ani du na gu bangisa bipai du Yekova na ni tipa gupai du ani rogoho, si nika du furani taata ani inidi tirani na vovo apai. Ko namanga bakere apai areme, na ani na gu bakere momu berani nga ga du ni gako abadiasunge. (1 Kor. 3:9) Gaani asunge ima rengba ka aria tihe, ono ga Yekova nyemuse tipa rani aˈarianga tihe te. Sidu, ka si du nga mo gbia tiro na ariapai rogo riigbu, ka mo dinga bakere regbo kaa berã tipa gu nduapai dunduko i amangi gu ariapai re ti ni ya. Kuba gupai nga ka ida raka ro du wai si adu rogo “bambata areme” watadu agu aregbo naadu kusayo, mo sana Yekova ko undo ro, mo ngere tipa gu wenepai du rogo gu ariapai re. (Batu. 7:10) Kuba gupai nga, kaa berãpa agu apai ka mo amanganga ha berewe ya, mo naaberãpa agu apai dunduko mo narengbe ka mangaha. Ani nawirika pa wai nyakipa du na ruru bipai ti ga Zekaraya yuguyugupai. Si nika sa  gupai nga ani nye na ngbarago na niruru rani ho agu apai du tipa rani aˈariatihe ni.

13. Tipagine kura aYisaraere arengbe ka berã gupai ti ni nga gu rugapai naadu tipa ka tona me yekaru berewe angia iraira berãpai?

¹³ Irangbii aima rugusa sunge bungia yekaru. Ono wa si avura du wo, agu akumba i amoi yo i naangbembatayo nangia gu Gbiamotumo nangia Yesua (Yosua) na gu Banyaki nangia Zerubabera​—‘atona bungia ga Mbori bambu berewe.’ (Eza. 5:1, 2) Kura aYudo aima rengba ka berã gupai nga gbegberẽ diaberã du naadu re. AYudo aarengbanga ka gbu na me yekaru te. Na i aima ino gupai nga avurayo nika manga agu apai dunduko rengbe yo ka mangaha tipa ka rugusa gu sunge re. Agu akumba ue naangbembatayo nangia Yosua na Zerubabera, aaida na kidohe nga Yekova aasongoda yo asongoda. I aima gbiaha. Wai du i agbiaha?

14. Ringbisihe kuti Zekaraya 4:12, 14, gu Gbiamotumo nangia Yosua na gu Banyaki nangia Zerubabera agbia gini kidohe?

¹⁴ Oni gedi Zekaraya 4:12, 14. Rogo gi papara ga Zekaraya yuguyugupai re, maraika ayugu gupai fu ga Mbori ruru nebi nga agu angua aeraya ue re aarukuba “mbedimbedi” aboro ue​—nangia Yosua na Zerubabera. Gu maraika re ape gupai nga, si adu wa ka i ya agu akumba ue re ‘arundu pati Yekova nga ga kpotosende ko dunduko.’ Gupai re angia bakerepa momu! Yekova aima du na kido kutiyo. Sidu, i arengbe ka kido kuti ai gupai agu akumba ue re aape fuyo i mangihe, bambiko Yekova aamangasunge na yo i ngbembatayo fu aYisaraere.

15. Waigu rengbe ani ka yugo gupai nga, ani nairisa gu ga Yekova arugapai du rogo Fugoko yo?

¹⁵ Gene sa dagba agu akuraha yo Yekova andu kindi kumbatayo kaa fu rugapai areme ngbaha fu gako aboro nga vurube Fugoko nga Baibiri. Rogo gu ziazia buku re, ko napepa wai furani si aida ani irisiko ngba gu gene ko aida na ni. Waigu rengbe ani ka yugo gupai nga ani nairisa gu rugapai ani agbiaha rogo Fugo Mbori yo? Ni dia ani regbo ka gedaha wenengai na ka giarogo yo. Mo sananga tiro nga: ‘Ho mi naageda Ziazia Kekeapai ni watadu waraga sa dagba gaani awaraga yo, ya mo mi naaru na ki berẽkuriipai? Ya mo mi naasada ka rugatire na agu arengo nga ga Ziazia Kekeapai du “ni kpakarakpakara ha tipa rugati na paha”? Watadu gupai gbua mi naamangaha nga ka geda gupai re ni kina boro ipo?’ (2 Pet. 3:16) Ka ani di regbo ka berãkurii agu apai Yekova ayugoho furani, ani nika du na rengba ka pekafuo gako  rugapai na ki mangi gaani sunge tungusapai wenengai.​—1 Tim. 4:15, 16.

16. Ho ani agianga tirani ni wenengai na gu rugapai ani agbiaha be ‘ruru kangara moyambu’ ya, ginipai rengbe ka undo rani ani pekefuoho?

¹⁶ Gu kura gene Yekova afu rugapai furani ngbaha nga vurube ‘ruru kangara moyambu.’ (Mt. 24:45) Ti kura aregbo, gi moyambu re ima rengba ka fu rugapai furani nga gu ani aruganga tirani na ni wenengai ya. Ni kpiapai, ani ima rengba ka gbia arugapai nga gu i nakusihe tipa si mbakadi rani tipa ani bati be gu gberãngo naye be ome zegino, nga gu ani aberãha nga si amanganga rogo gaani rago te. Watadu ani rengbe kaa bihe nga gi moyambu re na rubangirise kisusi ome ti regbo riri kaza. Ginipai si aida ani mangihe ka ani aabihe nga agu arugapai i nafuhe furani si nga patatamana te? Ani rengbe ka berãpa wai aYisaraere agbia undo ho i amangi gupai ni aYosua na Zerubabera aya fuyo i mangihe. Ani ima rengba a ka berãpa gu kura apangbanga nga ga Ziazia Kekeapai nga gu ani nagedihe. Ti kura aregbo, ga Mbori aboro agbia arugapai nga gu naangera wa gupai adunga ni wenehe ya, ono si ki ima batasa unga yo.​—Abasa. 7:7; 8:10.

17. Gini sangbanapai gu yuguyugupai nangia ga baduawe na angua aeraya ue adu na ni kurii aYudo?

¹⁷ Gu bisue yuguyugupai Zekaraya abihe adu ni guruhe, ono si aundo aYudo i du na ruru bipai tipa gayo sunge na gayo irisombori. Na ho i amangipai ni ringbisihe kuti gupai Zekaraya abihe, i agbia ga Yekova undo gbiati rugapai. Vurube ga Yekova ziazia toro du na ome ti ni, ko aundo yo i naandu kindi kumbatayo na gayo sunge na ki gbia gayo ngbarago berewe.​—Eza. 6:16.

18. Gini maapai kurii ga Zekaraya yuguyugupai nika du na ni kurii ro rogo gamo raka yo?

¹⁸ Ga Zekaraya yuguyugupai nga ga baduawe na angua aeraya ue ima rengba kadu na bakere maapai kurii gamo raka. A wa ani nasakipai tipaha, si rengbe ka undo ro mo gbia gu ome mo aidaha ho kura aboro asoga ro ni, gu ngbarago mo aidaha ho agu apai du tipa ro aˈariatihe ni, na gu kido mo aidaha tipa kadu na giasangba ho mo agbia rugapai ni nga gu mo aruganga tiro na ni ya. Ginipai si aida mo mangihe, ho mo agbia tiro ni na akpakarapai rogo gamo raka yo? Bambatapai nga, mo bi agu apai Zekaraya abihe​—si nga gu gopai nayugo gupai nga Yekova nangera angerafuo gako aboro. Fuo gure, mo mangipai kuti agu apai mo abihe ni kido mo kuti Yekova na kini ndu kindi kumbatayo kaa irisoko na kpotoroyo dunduko. (Mt. 22:37) Ka mo mangihe wo, Yekova nika undo ro mo naairisoko na ngbarago nyeanye kindi.​—Koro. 1:10, 11.