1. Ginipai rengbe boro ka sana rani tipaha basunge yo watadu sukuru yo?

 WAIGU mo nidu ho gamo badiasunge watadu gamo gude sukuru ninaasana ro ni tipa gamo aida? Ya mo mo naagunde agunde? Dungu rani ninaagunde agunde. Ono ngbatunga gu sanahe re ima rengba ka undo rani tipa ani rugutirani na gupai nzunzu gu boro re aberãha, watadu gani aida na si ki sa ha taata ani gumba wene pangbanga funi. Ono ti kura aregbo, boro ima rengba ka sanahe mbiko gupai nga ni naida ka pe gupai nga gaani pai arunga te watadu ka ti kango na ani. Si aidanga ngbarani zere be gupai re te. Gu kurapai berewe nga, agu akurayo aima gia iraira abipai tipa gaani aida. (Amo. 28:22) Kurigure, ani naraka rogo “kusa rago,” nga gu regbo du dungu aboro ni “aguaurundika” na zavura kidu ni “airaerã” watadu ni airazinga.—2 Tim. 3:​1, 3.

2. Tipagine si aida ani du ni bayee rani tini?

² Mo ima rengba ka bakabangiro nga, ‘Waigu rengbe mi kadu zezeredi na kini fura na tatamana ho si angera ni wa boro naida ka ti kango na agu apai mi na idi kutini?’ Ginipai nika undo ro? Du na zera nika undo ro. Bayee boro na rengba ka nye zezeredi ho i asa ni ni nizingi watadu ho ni ainongo wai ni ka karagapai ya. (Snz. 16:32) Rengo ngaha nga, si naadunga ti aregbo dunduko taata kadu ni bayee rani te. Waigu rengbe mo ka sonosa bakere zera? Waigu rengbe mo ka mangapai ni zera ho boro abisira pa gamo aida ni? Na ka si dunga mo nga vungugude, waigu rengbe mo ka undo awiro tipa i ini wai ka songodapai kubara gayo idapase yo ni zera? Ani bingo ho.

3. Tipagine rengbe ani tini ka ya zera nga nyaka angianga rungbura ya? (2 Timoteo 2:​24, 25)

³ Aboro zera nga nyanyaki aboro, angianga rurungbura aboro  ya. Si naida boro ru nyanyaki tipa ka nye zezeredi ho ni agbia tini ni na akpakarapai. Zera nga papara “zuzu Toro.” (Gara. 5:​22, 23) Gu pa-Giriki nga “zera” i anaamangasunge na ni ti kura aregbo tipa ka sakapai tipa gu farasi i naima raba ru. Mo bingo gupai berãro yo nga, zingizingi farasi da ni bayee ru. Wa vura duhe nga u nada ni bayee ru, u kindi na ome tiru. Wangia ani aboro, waigu rengbe ani ka sonosa gu sino nga ga zera ono ti kina gu bangisa regbo re ani kidu nyanyaki? Ka ani mangi nga gipai re ni tirani te. Si naida ani kpari tipa ga Mbori toro, kini sana ko tipa ko undo rani ani sonosi gi bawene sino re. Badungu aboro duho niima wirika wai kadu zezeredi. Ni kpiapai, badungu awirinarani ima yugo gu sino nga ga du na zera ho aboro aˈasada ni ka ti kango na yo. (Oni gedi 2 Timoteo 2:​24, 25.) Waigu rengbe ani ka sa gu sino nga zera si du ni gaani ome?  

4. Ginipai rengbe ani ka wirikaha tipa du na zera ti gu kpiapai nga ga Yisaka?

⁴ Baibiri na dungu apangbanga rogoho nayugo pa nyakapa gu sino nga zera. Oni bingo gu kpiapai nga ga Yisaka. Ho ko aaraka ni rogo gu dagbarago nangia ga aFereseto Gerara yo, gu gako amurakporo nangia aboro ngbaduse akpisidi agu aguga ga bako amoyambu agehe. Kuba gupai nga Yisaka sovura tipa gako rengo, ko agbisi gako aborokporo kumbatayo na ki ge kura aguga. (Bam. P. 26:​12-18) Ono aFereseto ape gupai nga agu aguga ko agehe rogo gu ba re angia kina gayo a. Wa gipai re avura du vurũ, Yisaka amangipai ngba zezeredi gene. (Bam. P. 26:​19-25) Ginipai nasa ko ko nye zezeredi zavura ho si awiraha ni nga kura aboro aaida ka sa ko ko zingi? Nirengo, ko aima bi gu kpiapai nga ga avunguko na ki wiriki dungu apai ti gu mangapai na zereda nangia ga Abarayama gbiati gu “bayee toro du zezeredi” nangia ga Sara.—1 Pet. 3:​4-6; Bam. P. 21:​22-34.

5. Gini kpiapai nayugo gupai nga agu avunguagude nga aKristano ima rengba ka yugopa nyakapa gu sino nga zera fu awiriyo?

⁵ Agu avunguagude nga aKristano, oni du na gu kido nga oni ima rengba a ka undo awironi tipa i ini pa nyakapa gu sino nga zera. Oni bingo gu kpiapai nga ga Maxence du garãko nga 17. Si aaida ko mangipai na zingizingi aboro sukuru yo na gene tungusapai yo. Avunguko aundo ko ni zerangbaduse tipa ko sonosi gu sino nga zera. I ape gupai nga, “Maxence ima rugatiko awere na gupai nga, si taata tipa boro mangipai ni zinga watadu ni zuu, ono gu boro nzunzu du ni nyanyaki ni nadu na zatise.” Si nipa ngbarago nga, Maxence ima wirika wai ka du ni boro zera.

6. Waigu rengbe kparakpee ka undo rani ani mangi ariapai nibipa yugo gu sino nga zera?

⁶ Ginipai rengbe ani ka mangaha ho kura aboro asa rani ni ani zingi, wa ho boro nape gbegberẽpai ni tipa Yekova watadu ka sawia Baibiri? Si naida ani sana Yekova tipa gako toro gbiati gako tatamana tipa ka karagapai ngba zezeredi gene. Na ka ani ye ka ino gupai kusa nga ani aakaraganga pai ngba wene gene wa gu si aidaha te? Ani ima rengba ka manga kparakpee berewe tipa gupai re na ki berẽkurii wai rengbe ani ka mangapai ni wenehe gbe ti kura regbo. Na Yekova nika fu gako ziazia toro furani tipa wa ka ani za tirani ti zinga na ki yugu gu sino nga zera.

7. Waigu pa zio ani kura averesi kurii rani yo narengbe ka undo rani ti kpakarakpakara aregbo? (Asanza 15:​1, 18)

⁷ Gu kura averesi kinaho rogo Baibiri yo nga gu rengbe ka undo rani ho du he ni ni kpakarakpakaraha furani tipa ka fura zezeredi. Ga Mbori toro ima rengba ka undo rani tipa ani tingidipa agu averesi re. (Yo. 14:26) Ni kpiapai, gu bangua arengo ani abihe rogo gu buku nga ga Asanza ima rengba ka undo rani tipa ani du na gu sino nga zera. (Oni gedi Asanza 15:​1, 18.) Gu buku nga ga Baibiri re nayugo gu ndupai du he tini ni wenepai ka nye zezeredi ho  du apai ni ni kpakarakpakaraha.—Snz. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

8. Tipagine si aida ani berẽ tini kurii ndu gupai rengbe ka sa boro ni sanahe tipa gaani aida?

⁸ Wene berã watadu dudunguro giarogopaiyo ima rengba ka undo rani a. (Snz. 19:11) Gu boro du na wene berã naza tini ho i abisirapa gani aida ni. Dedede, ho aboro ninaasana rani ni na asanahe, i naape nga ndu gupai furani nzunzu i asana agu asanahe re ti ni te. Sidu, mbata fu ani karagapai, si ni wenepai ani rugutirani na gupai nga ani ima rengba ka zanga ino ndu gupai nisa gu boro re ni sanahe.—Snz. 16:23.

9. Waigu Gidiona ayugu wene berã na zera ho ko aafura ni na agu akumba nangia aboro Efuraima?

⁹ Oni bingo wai Gidiona akaragapai fu agu akumba nangia aboro Efuraima. I asanako na zinga tipa ndu gupai ko aayambanga yo ya tini tipa i koditiyo na ko ka sovura kuti avura aYisaraere ya. Ono boro gini ndupai nzunzu i adu na bakere zinga tini? Isoke ya mo rago aima gberã tiyo? Ka si vura du nga kina gini ndupai nasayo i zingi, Gidiona aima yugo ruru berã. Ko aˈasadi ka ino ndu gupai i adu tini na bakere gberãrago na ko ki fu karagapai fuyo ngba zezeredi gene. Sangbanaha angia gine? Baibiri nape gupai furani nga, “Ho ko agumba gi pai ni re, gayo zinga kuti ko ki zeredi.”—Abasa. 8:​1-3.

10. Ginipai nika undo rani tipa ani ini wai ka karagapai fu agu aboro nasanahe tipa gaani aida? (1 Petero 3:15)

 ¹⁰ Isoke gaani badiasunge watadu kuarani sukuru yo ima rengba ka sana rani tipa ndu gupai ani amangapai tini kuti agu arugute nga ga Baibiri. Ani namanga ome ka saka ndu gupai du gu gene mangapai nga ga Baibiri tini ni wenehe na kina ti gu bangisa regbo re kidu na irisa tipa gani bipai. (Oni gedi 1 Petero 3:15.) Kuba gupai nga kaa berã gupai nga gu sanahe re nga zubohe furani, si naida ani berẽpa wai gani sanahe narengbe ka undo rani ani ini pa gupai nyakipaha funi. Ka boro vura fu gani sanahe kina ngba gini gene, si naida ani karagapai funi ngba wene gene. Gaani karagapai ima rengba ka sa ni tipa ni berẽ berewe kurii gani bipai. Ka gani mangapai vura du ni gbegberẽhe watadu niwia, gaani sásá nga ka karagapai funi ngba wene gene.—Rom. 12:17.

11-12. Ho boro nasana rani ni na sanahe, ginipai si aida ani mangihe ni bambataha? Oni funga kpiapai tipa wai gipai re narengbe ka zaka gene tipa fugodagbase. (Oni bi sura a.)

¹¹ Ni kpiapai, ka gaani badiasunge sanahe tipa ndu gupai ani amanganga pumbo nga ga uru batika tini ya, si naida ani asadi ka ino ndu gupai sa ni ni sanahe: Ya mo si rengbe kadu nga ni nabaka bangiri ni singia apai ho ani naagbia ngbarago tini? Watadu ni naberã gupai nga ka ani amanganga pumbo uru batika ya, si ima rengba ka gbarasapa gu pabakure du dagba amangisunge? Ni bambataha, ani ima rengba ka tambua gaani badiasunge tipa wai ni aberãpa kura aboro na ani ki kido ni na gupai nga ani naida aida kaa gbia ngbarago basunge yo a. Si ima rengba ka fu momu furani tipa ani sakipai na ni wenengai tipa gupai Baibiri apehe nibipa uru batika.

¹² Ani ima rengba ka mangapai wakina gure a ho boro nasana rani ni na kura kpakarakpakara asanahe. Kuarani sukuru yo ima rengba ka pe gupai nga si naida aDezire Yekova aria gu gayo bipai du tipa gu rogatise du dagba kumba na kumba watadu dee na dee. Ya mo ni nape gupai re mbiko ni ainongo gupai nzunzu aDezire Yekova naidi kutini te? Watadu ya mo si rengbe kadu nga bakureani kinaho watadu gumeni nga baagburu? Ya mo ni nabihe nga ani akpingo nyemu agu aboro naraka ngbatunga gu raka re te? Si naida ani tingidi ni na gupai nga ani nakpinyemu aboro dunduko na aboro dunduko du na rengo beyo ka manga gayo asiapai. b (1 Pet. 2:17) Ani ima rengba kadu na rengba tie ka gumba gupai funi Baibiri apehe na wai si aundo rani ani raki gu raka du na ngbarago.

13. Waigu rengbe mo ka undo gu boro naya ni aidanga kuti Mbori te?

¹³ Ho boro aidanga ni kuti gupai ani naidi kutini ya, ka ani da nga kuti gu digisopai niipo nga ani ima ino gupai ni na idi kutini ya te. (Tito 3:2) Ni kpiapai, na ka kuaro sukuru yo pe gupai nga si ni pamungo ka ida kuti Mbori? Ya mo si naida mo idi kuti gupai nga ni na nyanyaki idapase kuti gupai nga ahe akuru nisaha na ni ima ino dungu apai tipaha? Si ima rengba kadu nga, ni nape kina gupai gbua ni agihe. Kuba gupai nga ka tona tikango tipa gupai nga ahe akuru nisaha, mo ima rengba ka fu awaraga fu ni watadu ka mbu ni na sanahe. Isoke mo ima rengba ka yugo bara gu ba fu ni nga gu nafura tipa kusikusiahe nga gu du rogo jw.org. Kusa, ni ima rengba ka fura tipa gu kekeapai watadu vidio ni agbiaha yo. Ho ani ayugo irisa ni funi ngba gi gene re, si ima rengba ka undo ni tipa ni du na nyemu ka wirika dungu apai tipa Baibiri.

14. Waigu Niall amangisunge na gaani bangiriba nga ga Internet ngba wene gene ka undo gako gude riko tipa ka diabe gu iraira bipai du aboro na ni tipa aDezire Yekova?

¹⁴ Paranga gude du rimoko nga Niall amangisunge na gaani bangiriba nga ga Internet ka yugo gupai nga, agu apai gu kura aboro apehe  tipa aDezire Yekova, rengo ngaha te. Ko ape gupai nga, “Gimi gude riko anaape gupai fere dedede nga mi aidanga kuti birĩ-inohe te mbiko mi nakido kuti Baibiri nga gu buku hiibe kuru apangbanga.” Ho gi ga Niall gude riko re aambunga gene ni fuko ko sakipai tipa gako aida ya, Niall apepa gu kekeapai fuko du rogo jw.org, gu paparaha nga “Birĩ-inohe na Ziazia Kekeapai.” Kusa, Niall aye ka ino gupai nga, si nawira gupai nga gu gude sukuru re aima geda gu kekeapai re na ko kidu na bakere nyemu ka ino pai tipa wai raka aenge. Oni ima rengba ka gbia kina gu bangisa sangbanapai re.

15. Waigu rengbe avunguagude ka undo awiriyo tipa i karagapai ni zera ho gayo agude sukuru ati kango ni na gayo aida?

¹⁵ Avunguagude ima rengba ka yugopai fu awiriyo tipa wai rengbe yo ka karagapai ni zera ho aboro atikango ni na gayo aida. (Yak. 3:13) Gu kura avunguagude ninaamanga kpiapai ti regbo gu irisombori nga ga aborokporo. I nabi gu riiapai rengbe ka kura sukuru yo na ki sakipai tipa ha, ki yugu wai rogo mangimangipai yo rengbe yo ka karagapai na ki yugu wai fu awiriyo rengbe yo ka fura ni zera na ngba wene gene.—Oni bi gu Sanduki nga, “Mangimangi Kpiapai Ima Rengba ka Undo Gaoni Aborokporo.”

16-17. Waigu rengbe mangimangi kpiapai ka undo paranga aboro?

¹⁶ Mangimangi kpiapai ima rengba ka undo paranga aboro tipa i du na kido kuti gupai i naida kuti ni na i ki saki ndu gupai du yo na ida ti ni kutini. Rogo jw.org, kekeapai kina yo ninaakura nga, “Young People Ask” du na abangiriba rogo yo rengbe paranga agude ka kepai rogoho. I nambakada gu kekeapai re tipa si nyakasi paranga aboro i du na kido kuti gayo aida na ki undo yo tipa i mbakadi gayo akaragapai kina rogo afugoyo yo. Ni wisigo ani gu kekeapai ninaakura  re wa aborokporo kina sa, ani dunduko ima rengba ka wirika wai ka nyakasapai kubara gaani idapase yo ni zera na ngba wene gene.

¹⁷ Paranga du rimoko nga Matthew asakipai tipa wai mangimangi kpiapai aundo ko. Ni papara gayo irisombori nga ga aborokporo, Matthew na avunguko ninaamanga wetekapai dedede tipa gu riiapai rengbe yo ka sakapai tipaha rogo gako riko. Ko aya: “Ani ninaaberã pa gu ngbatunga asanahe rengbe ka kura, na ani ki bi wai rengbe ani ka mangapai kutini riimburu gu wetekapai ani namangihe. Ho mi na ini ndu agu apai ni nzunzu mi naidi kutini, mi nidu na kido na si kidu fere taata gbe mi yugu gu sino nga zera ho mi amangapai ni na kura aboro.”

18. AKorosaio 4:6 nayugopa nyakapa gine?

¹⁸ Kina rengo ngaha nga, ka ani vura sakapai ngba gu gene du ziazia, anga aboro dunduko nika ida kuti gupai ani apehe te. Ono ka ani fura ni tatamana na ni zera, si ima rengba ka undo. (Oni gedi AKorosaio 4:6.) Fura ani tipa agu apai ani na idi kutini ima rengba kadu wakina zumo kuro fu boro. Ani ima rengba ka ba ru zezeredi watadu na ome. Ho ani aba ru ni zezeredi, gu kura bangi kuro ima rengba ka tuka ru na kini ndu kumbatayo kindi kaa ngi ru. Wakina gure a, ka si dunga ani nafura ni tatamana na ni zera, aboro ima rengba kadu na bakere nyemu ka degatuyo na gaani sakapai kini ndu kumbatayo kindi. Ono ka si dunga boro naida ka ti kango na ani watadu ka sawia gaani aida, si aidanga ani naandu kumbatayo kindi kaa sakapai na ni te. (Snz. 26:4) Ono dungu aboro arengbanga kadu wa gure te—nirengo badungu yo ima rengba ka degatuyo.

19. Ginipai si aida si fõngbaduraniyo tipa ani nikaragapai ni zera ho ani asongoda pai ni kubara gaani aida?

¹⁹ Si tie ziazia nga, ani nagbia bakere undo ho ani awirika wai ni kadu na gu sino nga zera. Oni kpari fu Yekova tipa ko fu gu ome furoni oni aidaha tipa ka nye ni aboro zera ho oni akaragapai ni kuti agu asanahe nga ga sawiahe watadu bisirahe. Oni tingidi gupai nga, gu sino nga zera ima rengba ka sa gupai nga ka agu aberãpai du ni bakiakia danga ni paya ya. Na gaoni karagapai ni zera na ni irisa ima rengba ka sa agu aboro nadegatuyo furoni i aria gayo abipai tipa rani na tipa agu arengo nga ga Baibiri. Oni “mbakadi tironi dedede tipa karaga pai fu agu yo dunduko ka sana roni” tipa gaoni aida, “ono ni zera na irisa.” (1 Pet. 3:15) Nirengo, oni yuguhe nga oni nyanyaki ni du oni na zera!