1. Gini kpakarapai Yoasa, Uziya na Yosiya agbiatiyo na ni?

 MO BERẼNGA pa da mo ni bakindo ga Mbori aboro mbu ro kindi ni tooni gude! Waigu rengbe mo ka mangasunge na gamo ome gbiati pagbia? Baibiri nafura tipa badungu agude nada ni abakindo Yuda yo mbuyo kindi rukutu. Ni kpiapai, garã Yoasa adu gbua nga 7, garã Uziya kidu nga 16 na garã Yosiya kidu nga 8. Gipai re aima rengba kadu ni kpakarakpakaraha fuyo! Ono wa vura duhe nga si aadunga taata te, Yekova gbiati gu kura aboro aima undo yo tipa i mangi dungu weneapai.

2. Tipagine duhe tini ni wenepai ka wirikapai tipa agu akpiapai nangia ga Yoasa, Uziya, gbiati Yosiya?

² A nga abakindo na anakindo nga ani te, ono ani ima rengba ka wirika nyanyakipa apai ti gu raka nangia ga Yoasa, Uziya gbiati Yosiya. I aima manga wene adiaberã, ono i ki ima manga gbegberẽ adiaberã a. Mangasunge na gayo akpiapai nika undo rani tipa ani ini ndu gupai si aida ani sia wene abakure ti ni, ani du na umbasitise ti ni, na ani naagbata Yekova ti ni kindi.

3. Waigu Bakindo Yoasa amangipai kuti gu rugapai nangia ga gu Gbiamotumo nangia Yoyada?

³ Oni wiriki gu ga Yoasa adiaberã nga ga tatamana. Ho Bakindo Yoasa adu ni ni tooni gude, ko amangi agu adiaberã nga ga tatamana. Wa bako aadunga ti ni ya, ko apeke fuo gu rugapai nangia ga gu ruru Gbiamotumo nangia Yoyada. Gu boromotumo re afu arugapai fu Yoasa si kidu wa ko aafuhe fu kina boro wiriko. Mbiko gu kpiapai nangia ga Yoyada, Yoasa adiberã ka iriso Yekova na ki undo kura aboro tipa i irisi Yekova a. Yoasa amangi mbakadapai a tipa i mbakadi ga Yekova yekaru.—2 Peka 24:​1, 2, 4, 13, 14.

4. Waigu ani agbia undo ho ani amangapai ni kuti ga Yekova arugute? (Asanza 2:​1, 10-12)

⁴ Ka si dunga i nayugopai foro tipa mo kpinyemu Yekova na ka  raka ringbisihe kuti gako arugute, gure nga i nafu nyanyakipa gamahe foro. (Oni gedi Asanza 2:​1, 10-12.) Avunguroni ima rengba ka raba roni ngba badungu agene. Oni bingo wai ba gu wirina du rimori nga Katya aundo ri tipa ri mangi wene adiaberã. Ho ba ri anaandu ni na ri ku sukuru yo, ko anaasaka gu veresi nga ga uru na ri. Ri aya, “Agu asakapai re aundo re tipa mi mangi gupai du ni ruruhe ho mi anaagbia tire ni na akpakarapai rogo gu uru re.” Avunguroni ima rengba ka maa andiko nga gu du mburuhe rii Baibiri, ono oni ima rengba ka bihe nga agi andiko re ambunga roni tipa oni mangi agu apai oni aidaha te. Ginipai rengbe ka undo roni tipa oni gisangba yo? Wirina du rimori nga Anastasia natingidapa wai avunguri adi regbo tipa ka saka gu ndupai furi si aida ri mangipai tini kuti kura andiko. Ri aya, “I aundo re tipa mi ini he nga i amaa nga agi andiko re tipa si ká na mi ti gimi apai te, ono si banda re bambiko i ima kpinyemure.”

5. Waigu rengbe gaoni mangapai kadu na maapai kurii avunguroni gbiati Yekova? (Asanza 22:6; 23:​15, 24, 25)

⁵ Avunguroni nika du na ngbarago ho oni nikaa mangapai ni kuti agu arugute nga ga Baibiri i afuhe furoni. Gu nyaki paha nga, oni nika sa ngbarago ti Mbori na gaoni pabakure na ko nika du ni nyanyaki he. (Oni gedi Asanza 22:6; 23:​15, 24, 25.) Gure nga wene nduapai tipa oni wiriki gu kpiapai nga ga Yoasa ho ko adu ni ni paranga. 

6. Ga da arugute Yoasa atona ka degatuko kutini, na sangbanaha angia gine? (2 Pekapai 24:​17, 18)

⁶ Oni wirikipai ti gu gbegberẽ adiaberã nangia ga Yoasa. Ti ngba fuo kpio Yoyada, Yoasa asia gbegberẽ abakure. (Oni gedi 2 Pekapai 24:​17, 18.) Ko adiberã ka degatuko fu agu abakindo nangia ga Yuda yo nga agu yo naakpingo nyemu Yekova ya. Oni ima rengba ka ida kuti gupai nga, Yoasa aima rengba ka zanga koda tiko na agu aboro re mbiko i aamanga gupai naadu ni gbegberẽhe. (Snz. 1:10) Kuba gure, ko adegetuko kuti gayo gbegberẽ arugute. Nirengo, ho gu gume Yoasa nangia Zekaraya aˈasadi ni ka ruga ko, Yoasa asa gupai nga i imiko. (2 Peka 24:​20, 21; Mt. 23:35) Nga gu riko bagbegberẽpai na nipa mungo! Ti tonatonaha, Yoasa angia ruru bakindo, ono si nipa gberãrago nga kusa, ko aye ka da ni basamungu na ni baimi aboro. Ni yangaraha, kina gako amoyambu naimiko. (2 Peka 24:​22-25) Nairiwo wai ka gako raka adu kia, ka ko aandu kindi kumbatayo kaa giasangba Yekova na kini gisangba agu aboro naakpinyemu Yekova! Ginipai oni nawirikihe ti gi kpiapai re?

7. Ada si aida mo sia yo ni abakureamo? (Oni bi sura a.)

⁷ Pai sa ani narengbe ka wirikaha ti ga Yoasa gbegberẽ diaberã nga, si naida ani sia agu abakure nika du na wene maapai kurirani—agu  abakure nakpinyemu Yekova nga aguyo naida ka sa ngbarago tiko. Ani ima rengba ka zio bakure na agu aboro garãyo na ima kio ti gaani watadu aguyo du garãyo kusende ti gaani. Oni tingidi gupai nga, garã Yoasa adu kusende ti garã bakureako nangia Yoyada. Nibipa agu aboro mo asiayo ni abakureamo, mo sananga tiro nga: ‘Ya mo i naundo re tipa mi nyakasi gimi idapase kuti Yekova? Ya mo i nangarasa re tipa mi naaraka kuti ga Mbori arugute? Ya mo i nafura tipa Yekova na gako nyanyakipa arengo? Ya mo i nayugo irisa tipa ga Mbori arugute? Ya mo i nape kina gupai fere mi aida kaa giaha, watadu i na wingbaduse ka ruga re ho mi amanga ingahe ni?’ (Snz. 27:​5, 6, 17) Ka pe rengo, ka abakureamo aakpingo nyemu Yekova ya, si aidanga mo zi bakure na yo te. Ono ka si du nga abakureamo nakpinyemu Yekova, mo kakuti yo nyanyaki—i nikaa undo ro ti aregbo dunduko mo naamanga gupai du ni wenehe!—Snz. 13:20.

8. Ka si dunga ani namangasunge na aũfugodagbase, ginipai si aida ani gbe berãrani kuti ni?

⁸ Areme, dungu agene duho ka fura na gaani aborokporo gbiati abakurearani ngbaha rogo Internet. Ono tie, badungu aboro namangasunge na gi ũfugodagbase re tipa ka gbeberã kura aboro kuti tiyo, nimaa yo agu asura na avidio nga ga agu ahe i nangbehe he watadu agu apai i namangihe. Ka si dunga mo namangasunge na gi ũfugodagbase re, mo sananga tiro nga: ‘Ya mo gimi bipai nga ka gbeberã kura aboro kuti tire? Ya mo gimi sasa nga ka ngarasa kura aboro watadu si nga ka gbia taarimo tipa tire? Ya mo mi nambu tire fu agu aboro namangasunge na agi aũfugodagbase re tipa gayo mangaapai du na ome kurii gimi aberã, afugo, gbiati gimi mangaapai ngba iraira gene?’ Wiriba Nathan Knorr, nga gu ko namangisunge ni boro sa rogo Riigbu Bipasunge, afu gi rugapai re: “Ka mo asadingo ka sa ngbarago ti aboro ya. Ka mo mangihe wo, mo asanga ngbarago ti ai boro te. Mo sa ngbarago ti Yekova, na mo nika sa ngbarago a ti agu aboro nakpinyemuko.”

9. Ginipai Yekova aundo Uziya tipa ko mangihe? (2 Pekapai 26:​1-5)

⁹ Oni wiriki ga Uziya wene adiaberã. Ho Bakindo Uziya adu ni ni paranga, ko adu na umbasitise. Ko awiriki ka “gunde ti Mbori.” Ko araki tipa agarã nga 68 na vuru dungu agu agarã yo re, Yekova aima fu maku fuko. (Oni gedi 2 Pekapai 26:​1-5.) Uziya aima diabe agu arikaaboro naasovura kuti aYisaraere na Yerusarema kidu ni banda bandaha. (2 Peka 26:​6-15) Rago aima ngba ti Uziya tipa agu apai dunduko Mbori aundo ko tipa ko mangihe.—Batu. 3:​12, 13.

10. Ginipai namangi Uziya?

¹⁰ Oni wirikipai ti gu gbegberẽ adiaberã Uziya amangihe. Bakindo Uziya anaagumba agu apai dedede fu aboro si aaida i mangihe. Ya mo gupai re asa ko ko berẽ gupai nga ko ima rengba ka manga ai gupai ko aaida ka mangaha? Sidu, rogo kura uru sa, Uziya arimi ku rogo ga Yekova yekaru ki di ngbiti apai na ki asadi ka zo fuõngua rii bamotumo nga gu sunge si aaidanga abakindo mangihe ya. (2 Peka 26:​16-18) Gu Gbiamotumo nangia Azaraya aˈasadi ka za Uziya, ono ko azingi ni kerehe. Si ni pa gberãrago nga, Uziya aanyenga ni ruruko fu Yekova te na Yekova aukadi ko na ngbataka. (2 Peka 26:​19-21) Nairiwo wai ka gako raka adu ni bawene he gbe ka ko anye ni boro umbasitise!

11. Ginipai rengbe ka undo rani ani nye ni aboro umbasitise? (Oni bi sura a.)

¹¹ Ho Uziya agbia ome ni, ko ambu du na tambuahe fu Yekova tipa gu wene apai dunduko Yekova amangihe fuko. Ginipai ani awirikaha? Si naida ani tingidi gupai nga, Yekova du nafu gu wene ahe dunduko furani ani agbia ngbarago tini rogo raka yo na ti ngba gaani sunge fuko. Kuba gupai nga ani naata ngbadurani tipa agu apai ani namangihe, si naida ani fu taarimo dũ fu Yekova tipa gupai du na ani na rengba ka mangaha. b  (1 Kor. 4:7) Si naida ani idi kuti gupai niumbasitise nga ani nga kpakpa aboro na ani naida aida na arugute. Wirina garãko ambeda kuti 60 akepai nga: “Mi ima wirika wai ka zanga du na gberãrago ho kura aboro abi gimi aingahe ni. Ho mi naagbia rugute ni tipa gu mumungo aingahe mi naamangaha ti kura aregbo, mi naaˈasada ka manga ariapai na kini ndu kumbatayo kindi kaa manga gupai ngba gbe fu Yekova.” Ho ani agiasangba Yekova ni na ki nye ni aboro umbasitise, ani nika du na ndikidi ngbarago rogo raka yo.—Snz. 22:4.

12. Waigu Yosiya agbata Yekova ho ko adu ni ni paranga? (2 Pekapai 34:​1-3)

¹² Oni wiriki ga Yosiya wene adiaberã. Garã Yosiya adu nga 16 ho ko atona gbata Yekova ni. Ko aaida ka wirikapai tipa Yekova na ka manga gupai Ko akpinyemuhe. Ono tie, raka aadunga taata fu gi paranga bakindo re te. Ti gu regbo re, dungu aboro naairiso ziree ambori, sidu, si aaida Yosiya du na wingbaduse tipa ka za yo ti manga gupai re. Na ko aima du na wingbaduse! Mbata fu garã Yosiya da ti 20, ko atona ka dia ziree irisombori kusayo rogo ringara.—Oni gedi 2 Pekapai 34:​1-3.

13. Waigu gamo raka nika du kia ho mo nika kparatiro ni fu Yekova?

¹³ Ka si vura du nga mo kindi tooni, mo ima rengba ka diaberã tipa ka wirika Yosiya ni gbata mo Yekova na ki wiriki wai kadu na tambuahe tipa asino Ko. Pa manga mo gipai re nika undo ro mo du na nyemu ka kpara gamo raka fu Yekova. Waigu gipai re nika du na maapai kurii gamo raka? Luke nga gu ko nazi bapatiza ho garãko adu ni 14 aya, “Tona awere ka ndu kumbatayo, mi nikaa maa pa iriso Yekova ni bambatapai rogo gimi raka yo na kini asadi ka sa ngbarago ti ko.” (Mk. 12:30) Nairiwo wai si nika du nipa maku foro ka mo kpinyemu ka manga kina gu bangisapai re!

14. Oni funga akpiapai tipa wai kura paranga aboro awirika Bakindo Yosiya.

¹⁴ Gini bete akpakarapai gu ga Yekova amoyambu nga paranga aboro narengbe ka gbiatiyo na ni? Johan nga gu ko nazi bapatiza na garãko 12 ape wai gako agude riko aˈasadi ka sosoda ko tipa ko vu gu gundö nga ga erekturoni ru. Tipa Johan gbia ome ka hi gu soapai re, ko atingidi tiko na gupai nga vu gu gundö nga ga erekturoni ru ima rengba ka gbarasa pa kpotoko gbiati gako pabakure na Yekova. Rachel, nga gu ri nazi bapatiza na garãri 14, asakipai tipa gupai naundo ri tipa  ri dibe agu akpakarapai ri aagbia tiri na ni sukuru yo. Ri aya: “Mi aˈasadi ka ngera tipa agu apai naatingida re na pa Baibiri na pa Yekova. Ni kpiapai, wirikapai tipa kuru apangbanga ima rengba ka tingida re na pangbanga rogo Baibiri yo watadu sangbanebi. Watadu gu sakapai re ima rengba ka tingida re na pa wene veresi nga gu rengbe mi ka yugoho fu boro.” Agu akpakarapai mo agbiatiro na ni ima rengba kadu kia ti gu Bakindo Yosiya agbiatiko na ni, ono mo ima rengba kadu na tatamana na kidu niruru ro wakina gu ko adu. Mangapai kuti aˈasada mbu ro kindi ni paranga boro nika mbakada ro tipa agu akpakarapai mo nika gbiatiro na ni rogo agu agarã nikaa ye kumbatayo.

15. Ginipai naundo Yosiya ko irisi Yekova ni ruruko? (2 Pekapai 34:​14, 18-21)

¹⁵ Ho garã Bakindo Yosiya adu ni 26, ko atona ka mbakada yekaru berewe kubaha. Ti regbo gu sunge re, i abi ‘kitabu na ga Yekova rugute rogo ho, gu ko agumba ha ku ngba Mose.’ Ho bakindo agi gupai ni i agedihe rogoho, ko amangipai nibasa tipa ka mangapai kuti gupai i akehe rogoho. (Oni gedi 2 Pekapai 34:​14, 18-21.) Ya mo mo nakpinyemu kaa geda Baibiri dedede? Isoke mo naˈasada aˈasada kaa gedaha na aˈuru dunduko, ya mo mo naagbia ngbarago ti ni? Ya mo mo nazio agu averesi kuriro yo nga gu rengbe ka undo ro nitiro? Luke, i nipe pako kusayo, ninaake gu wene memeapai sande ko nagbiaha. Manga mo pai wa gere ima rengba ka undo ro mo tingidi agu averesi nga ga Baibiri watadu gupai mo awirikaha ti ni. Kina wai mo nikaa asada ka ino Baibiri wenengai na kini kpinyemuhe, kinawo a mo nikaa asada ka mangasunge fu Yekova ni bakerehe. Kina wai Fugo Mbori aundo Bakindo Yosiya tipa ko mangi gupai du ni ruruhe, kinawo a si nika undoro.

16. Tipagine Yosiya amangi kere ingahe ti ni, na ginipai ani awirikaha ti ni?

¹⁶ Oni wirikipai ti ga Yosiya gbegberẽ adiaberã. Ho garã Yosiya adu ni 39, ko amangi gu ingahe nga gu nasa gupai nga ko kpi. Ko akido kina kuti tiko kuba ko sana Yekova tipa arugapai. (2 Peka 35:​20-25) Pai kina ane rengbe ani ka wirikaha. Ka si vura du vurũ nga garã rani ima nge watadu  ani ima dia gbanga regbo kuti wisigo Baibiri, si naida ani naandu kindi kumbatayo kaa gbata Yekova. Gere nakoda manga kparakpee dedede tipa gako arugapai, wisigo Fugoko, gbiati degatue kuti agu arugute agu aKristano naima nyaka rogo toro yo afuhe. Si ima rengba ka sarani ka ani mangingo bakere aingahe ya na si nawiraha nga ani nika du na ngbarago.—Yak. 1:25.

17. Gini nyanyakipa apai ani nawirikihe be agu abakindo biata nangia ga Yuda yo?

¹⁷ Dungu weneapai kinaho rengbe mo ka mangaha ho du mo ni ni paranga boro. Gu pangbanga du tipa Yoasa, Uziya, na Yosiya nayugo gupai nga paranga aboro ima rengba ka manga asiapai na tatamana na ki sa ngbarago ti Yekova rogo gayo raka yo. A wa bi ani he, anga kina wene sangbanaapai ani nikaa gbiaha ti aregbo dunduko te. Wa vura duhe wo, ani ima rengba ka wirika gu weneapai agi abakindo re amangihe na ki ne manga agu aingahe i amangihe. Ka ani mangihe wo, ani ima rengba ka gbia ngbarago rogo raka yo.

18. Gini akpiapai nga ga Baibiri nayugo gupai nga oni ima rengba kadu na ngbarago rogo raka yo? (Oni bi sura a.)

¹⁸ Ziazia Kekeapai na apangbanga rogo yo nga ga kura paranga aboro nambedi na Yekova, ko ki idi na gayo raka, na gayo raka kidu wenengai. Davide angia boro sa dagbayo yo. Ho ko adu ni kindi tooni, ko asia kadu ni bakurea Mbori na kusa ko ki da ni gu bakindo nadu ni ruruko. Nirengo, Davide aima manga aingahe ti kura aregbo, ono Mbori abi ko ni ruruko. (1 Aba. 3:6; 9:​4, 5; 14:8) Ka mo wisigipai tipa Davide, gako kpiapai nika ngarasa ro tipa mo irisi Yekova niruru ro. Watadu oni ima rengba ka wirika dungu apai ti gu kpiapai nangia ga Marako watadu Timoteo. I atona mangasunge fu Yekova ho i adu ni kindi tooni na i kini ndu kindi kumbatayo kaa mangasunge fuko ni ruruyo; gayo diaberã ka iriso Yekova asa ngbarago tiko na ki sa yo i du na ngbarago a.

19. Gini raka rengbe oni ka raka ha?

¹⁹ Wai mo amangapai na gamo raka awere na ome kuriipa wai gamo raka nika du kumbatayo. Ka mo kido kuti Yekova angianga kuti gamo rugatinapai ya, Ko nika undo ro tipa mo mangi agu adiaberã nga ga tatamana. (Snz. 20:24) Mo ima rengba ka raka na ngbarago na ki gbia amaku. Mo tingidi gupai nga, Yekova nabi gupai mo amangaha fuko na nyanyakipaha. Kura wene gene ho rengbe mo ka mangasunge na gamo raka ngbaha susi gu nga ka iriso gu Bamo nga boro nyemuse nga Yekova te.