1. Waigu Petero amangipai ho Yesu aundo ko ni ngba iiriwo gene ko zi dungu atĩo?

 PETERO amangisunge atĩo yuru sasa zanga ko zi atĩo. Si nazeresa kina ngba tie nga, Yesu aya fuko: “Mo túrã ha ku dudungura ime yo, ki zumu gaoni apio ka zia atĩo.” (Rk. 5:4) Petero aduadu na kapa singia ko azio atĩo, ono ko aima manga gupai Yesu aya fuko ko mangihe. Petero na agu akumba naamangasunge na ko azi atĩo ni dungura si ki sa gupai nga pio tona ka sipo. Ho i arugu tiyo ni na gupai nga Yesu ima manga iiriwopai, si “airiwo airiwo” ti Petero na agu aboro naamangasunge na ko. Petero apoi kuari ki ya: “Ako Gbia, mo guari ti re; bambiko boro ingapai nga mi.” (Rk. 5:​6-9) Si nawiraha wa, Petero abi tiko nga ko arẽnga kadu na Yesu te.

2. Tipagine duhe nipa undo ti ni furani ka wisigopai tipa ga Petero kpiapai?

² Gupai Petero apehe re angia rengo—ko angia “boro ingapai.” Ziazia Kekeapai nayugo gupai nga, ti kura aregbo, ko anaape agu apai ape watadu ka manga agu apai rago anaagberã tiko na ni kusa. Ya mo mo naabi tiro ti kura aregbo wa Petero? Ya mo sino ho tiro mo amanga asadatise tipa ka manga ariapai ti ni watadu ya mo mo aima digo ni mangipa kuti kura rungbura tipa gbanga regbo? Ka singia wo duhe, mo ima rengba ka gbia wasa ni wisigo mo gu kpiapai nga ga Petero. Tipagine si aida mo wisigihe ti ni? Oni makianga gipai re: Yekova aima rengba ka sa gupai nga ka i kenga ga Petero aingahe ku rogo Baibiri yo ya. Ono ko aima ida i kehe furani tipa wa ka ani wirikipai ti ni. (2 Tim. 3:​16, 17) Ho ani awirikapai ni tipa agu arungbura Petero aasota na ni, si naundo rani ani rugutirani na gupai nga, Yekova aidanga gupai nga ani du ni rengberengbe rani te. Ko naida ani naandu kumbatayo kaa irisoko kindi—na kini mangi asadatise kindi—ka gaani arungbura vura duho vurũ.

3. Tipagine si aida ti ni ani naandu kumbatayo kindi kaa iriso Yekova?

 ³ Ti.pagine si aida gupai aida ti ni nga ani kpatakara kindi kuti iriso Yekova? Gu kura fugo kinaho ninaaya we, ho mo amangapai ni bara dunguhe, si nasa gupai nga mo mangihe ni rengberengbehe. Tipa ka yugoho na kpiapai: Batabia ima rengba ka dia dungu agarã tipa ka inido wai ka mangasunge na gu gani ahe ni ata bia na ni wenengai. Ti gu regbo re, ni ima rengba ka manga dungu aingahe, ono ka ni aandu kindi kumbatayo kaa wirikaha, ni ima rengba ka ino mangasunge na ni wenengai. Na ka ni vura ino wai ka mangasunge na agu ahe ni ata bia na ni wenengai, ni ima rengba ti kura aregbo ka manga ingahe. Wa vura duhe wo, ome ni abatanga ni ki mbu ta bia te. Ni nikaa ndu kindi kumbatayo kaa wirikaha tipa wa ka ni ini mangasunge na ni wenengai. Wakina gure a, zavura tifuo ani bihe nga ani ima diabe gu kura rungbura, ani ima rengba ka manga kina gu bangisa ingahe re berewe. Ono wa vura duhe wo, ani ima rengba kaa ndu kindi kumbatayo tipa ka da ti gaani sasa. Ani dunduko ni naape agu apai ape watadu ka manga agu apai ani ninaabira tirani ti ni kusa; ono ka omerani aabatanga ya, Yekova nika undo rani aundo ani naandu kindi kaa manga sonakumbatayo. (1 Pet. 5:10) Ani bingo ga Petero kpiapai nga ga kakuti iriso Yekova. Gu nunga Yesu ayuguhe fuko ko ki vura du vurũ na aingahe tiko ima rengba ka fõngbaduraniyo ani naandu kindi kumbatayo kaa iriso Yekova.

4. A wa duhe rogo Ruka 5:​5-10, waigu Petero afura tipa tiko, ono waigu Yesu akido ko?

⁴ Ziazia Kekeapai apenga ndu gupai Petero aya ti ni tipa tiko ko nga “boro ingapai” te watadu ka pe pa gu ingapai naadu berãko yo te. (Oni gedi Ruka 5:​5-10.) Ono si rengbe kadu nga ko aima manga bete kere aingahe. Yesu aima ino gupai nga Petero aagunde agunde, si rengbe kadu nga Petero aabi tiko nga ko nga wene boro gbe te. Yesu aima ino gupai a nga Petero aima rengba ka nye ni ruruko. Sidu, Yesu ape gupai fu Petero ngba wene gene nga “ka mo gúnde nga ya.” Gu kido Yesu adu na ni kuti Petero aima aria ga Petero raka. Kusa, Petero na wirinako nangia Andarea ambu gayo sunge marã nangia ga zio atĩo na ki kodi tiyo na Yesu kaa tungusapai ti aregbo dunduko, na Yekova aima fu amaku fuyo ngba dungu agene.—Mk. 1:​16-18.

5. Gini amaku Petero agbiaha ni dia ko be gako gunde na ki idi na ga Yesu yambahe?

⁵ Dungu wene apai aima manga fu Petero wa ko angia gu boro naapekafuo Kristo. Ko abi Yesu ko ni husi kazakaza aboro, kini do adaimona, na zavura kini zingisi aboro be kpio. b (Mt. 8:​14-17; Mk. 5:​37, 41, 42) Petero aima bi gu wene  yuguyugupai nangia ka bi Yesu rogo gako bangiriba nga ga du ni Bakindo ga Mbori Kindo kumbatayo, gipai re aima du na bakere maapai kurii Petero. (Mk. 9:​1-8; 2 Pet. 1:​16-18) Ni rengo, ka si adu nga Petero aapekanga fuo Yesu te, ka ko abingo agi apai re te. Si ni rengo nga, ko aima du na bakere ngbarago mbiko ko adibe gi gbegberẽ abipai re dunduko na ki gbia agi amaku re!

6. Ya mo Petero adibe gako arungbura niipo? Oni sakingo rogoyo.

⁶ Zavura wa Petero avura bi agu apai ko abihe na ki gihe, ko aasota kindi na gako arungbura. Ani bingo bete akpiapai. Ho Yesu asakipa wai ni ko ni ka rungo na ki kpi tipa ka digiso gu sangbaanebi nga ga Baibiri, Petero aza ko. (Mk. 8:​31-33) Petero na kura abawiriki anaapaya dagbayo dedede tipa da nangia bakumba ni. (Mk. 9:​33, 34) Rogo gu yangara yuru naadu mbata fu Yesu kpi, Petero azubo kumba na ki kati tuko. (Yo. 18:10) Kina rogo gu bangisa yuru re, Petero adu na gunde tipa gupai aboro arengbe ka berãha tipa ko na ko ki oro rimo Yesu nangia bakureako bara biata. (Mk. 14:​66-72) Gipai re asa gupai nga Petero kpari ni kerehe.—Mt. 26:75.

7. Gini momu Yesu afuhe fu Petero tifuo Yesu zingi be kpio?

⁷ Yesu aambunga gi gako bawiriki naadu na bakere gberãrago re te. Tifuo i zingisi Yesu be kpio, ko afu momu fu Petero tipa ko yuguhe nga ko nakpinyemu ko kindi. Yesu asana Petero tipa ko mangisunge niumbasitise ni babanda gako akandoro. (Yo. 21:​15-17) Petero aima du regerege ka manga gupai Yesu apehe fuko. Ko adu kina Yerusarema yo rago Pendekote na ko adu kina dagba gu bambata aboro i ambedi yo na ziazia toro.

8. Gini kere ingahe Petero amangihe Andiokia yo?

⁸ Zavura tifuo Petero da ni mbedimbedi Kristano, si aaida ko naasovura kindi kuti gako arungbura. Rogo gu garã nangia 36 Fuo Batikayo Kristo, Mbori akedi Petero fuo Korunerio nga gu kumba nangianga Yudo ya, na yo du Mbori ambedi Korunerio ni na ziazia toro nga gu gopai naayugoho ziazia nga “Mbori akpara nga aboro te” na agu aboro naangianga aYudo ya aima rengba kadu ni papara gu dungurati nga ga aKristano. (Amo. 10:​34, 44, 45) Tifuo gure, Petero atona ka rihe na agu aboro nangianga aYudo ya, nga gupai ka ko aamanganga ha mbata kusayo ya. (Gara. 2:12) Ono tie, gu kura aYudo nangia aKristano abihe nga, si aidanga aYudo na agu aboro angianga aYudo ya naarihe wa sa te. Ho gu bete aboro naadu na gu bipai re aye ni ku Andiokia yo, Petero ambu ririahe na agu awirinako naangianga aYudo ya, si nawiraha wa, ko aagunde ti ba gberãrago ti agu aYudo nangia aKristano. Gu mokedi nangia Pauro abi gi biriki re na ki fu rugute fu Petero gbaiga. (Gara. 2:​13, 14) Wa Petero avura manga gi ingahe re vurũ, ko aandu kindi kumbatayo kaa iriso Yekova. Ginipai naundo ko?

9. Waigu Yoane 6:​68, 69 ayugopa ga Petero du ni ruruse?

⁹ Petero adu ni ruruko; ko aambunga ai pai si rugusiko ti pekafuo Yesu te. Ko ayugu gako padu ni ruruse ti kura regbo sa ho Yesu ape gupai ni gako abawiriki aaruganga tiyo na ni ya. (Oni gedi Yoane 6:​68, 69.) Kuba gupai nga dungu aboro sungudi Yesu mbata watadu ka sanako ko sakirogoyo, i ambu pekafuo Yesu. Ono Petero aambunga pekafuo Yesu te. Ko adu ni ruruko na ki pe gupai nga, kina Yesu sa ‘du agu apai be ko nga ga nyenye unga.’

10. Waigu Yesu ayugu gupai nga ko aima du na kido kuti Petero? (Oni bi sura a.)

¹⁰ Yesu aambunga Petero te. Rogo gu yangara yuru Yesu adu ni ungako auru kpotosende, ko aima ino gupai nga Petero gbiati kura gako abawiriki nika mbuko ambu. Wa si avura du wo, ko adu na kido nga Petero nika karagatiko akaraga na ki nye ni ruruko. (Rk. 22:​31, 32) Yesu aima rugatiko na gupai nga ‘toro nakpi nyemu he ono  borose anyaka nga ya.’ (Mk. 14:38) Zavura ho Petero aoro rimo Yesu ni, Yesu aambunga gako bawiriki te. Tingbafuo i zingisi Yesu be kpio, ko ayugu tiko fu Petero—si nawiraha wa ho Petero adu ni nisako. (Mk. 16:7; Rk. 24:34; 1 Kor. 15:5) Oni berẽnga pa wai gupai re anyakasi Petero nga guko naadu na gberãrago tipa gupai ko amangihe!

11. Waigu Yesu akido Petero nga Yekova nika undo ko aundo?

¹¹ Yesu akido Petero na pa ga Yekova aundo. Tingbafuo i zingisi Yesu be kpio, ko apepa kurapai fu Petero na akurako abawiriki nibipa gu kura iiriwo gene nga ga zio atĩo. (Yo. 21:​4-6) Zanga kapa, gi iiriwopai re akido Petero na gupai nga Yekova ima rengba ka fu agu ahe nga ga borose fuko taata nga gu du ko na zingoho. Isoke gu bawiriki re aima tingida agu afugo Yesu nangia Yekova nika fu ahe afu fu agu aboro ‘nagbáta gako ngbi mbata.’ (Mt. 6:33) Agi apai re dunduko naundo Petero ko moi sunge tungusapai ni bambatapai rogo gako raka yo, angianga gako sunge zio atĩo ya. Ko amangi dezirepai ni wingbaduse rago Pendekote rogo 33 Fuo Batikayo Kristo, ki undo akutu aboro i idi na wene pangbanga. (Amo. 2:​14, 37-41) Tifuo gure, ko aundo aboro Somorona gbiati aGendiria i wirikipai tipa Kristo na ki pekefuo ko. (Amo. 8:​14-17; 10:​44-48) Ni rengo, Yekova amangisunge na Petero ngba bakere gene tipa ko ye na ngbatunga aboro dunduko ku rogo dungurati.

12. Waigu rengbe ga Petero kpiapai ka nyakasa rani ka si du nga ani nandu kindi kumbatayo kaa sota na rungbura nga gu namanga dedede?

¹² Yekova ima rengba ka undo rani ani naandu kindi kumbatayo kaa irisoko. Si arengbanga kadu taata furani ti aregbo dunduko ka manga gipai re te, gbe, ka si du nga ani aima digo ni sota na kura rungbura. Ti kura aregbo, si ima rengba kaa ngera wa gaani arungbura ima kpakara kisusi gu Petero agbiatiko na ni. Ono Yekova ima rengbe ka fu ome furani tipa ani naandu kindi kumbatayo kaa irisoko. (Tam. 94:​17-19) Ni kpiapai, wirina sa ni kumba aaraka gu wasiwasi gene raka nga ga kodaba na akurako tipa dungu agarã mbata fu ko wiriki rengo. Ko amangi bakere ariapai rogo gako raka yo na ki tona raka kuti gupai du rogo Baibiri yo. Wa vura duhe wo, ko naasota asota na iraira nyemuapai ti kura aregbo. Ginipai ninaaundo ko naandu kindi kumbatayo kaa iriso Yekova? Ko aya: “Yekova du nanyakasa rani.” Ko agbia kurapai kuti ni nga: “Mbiko ga Yekova toro . . . , mi ima ye ka wirika gupai nga, ani ima rengba kaa ndu kindi kumbatayo ngba gu gene nga ga rengo . . . Yekova ima du na  rengba ka mangasunge na mi, na wa vura duhe nga gimi azanga rengba kinaho, ko nandu kindi kumbatayo kaa nyakasa re.”

13. Waigu rengbe ani ka wirika gu kpiapai nga ga Petero a wa duhe ni kekehe rogo Amokedi 4:​13, 29, 31? (Oni bi sura a.)

¹³ Wa ani nabihe, Petero aima manga kere aingahe mbiko ko aagunde be aboro. Ono nimanga Petero kparakpee tipa ome, ko adu na rengba ka mangapai ni wingbaduse. (Oni gedi Amokedi 4:​13, 29, 31.) Ani ima rengba ka diabe gaani agunde a. Oni bingo gupai namangi gu paranga wirina nangia Horst, naraki Nazi Germany yo. Ti gu regbo re, si anaaida aboro naafu gu kparakpara sene rogoyo angia “Hitler nika batasa rani!” Wa vura duhe nga Horst aima ino gupai nga pe ngbatunga gu sene re angia irairapai, ti kura aregbo, ko anaapehe ape mbiko ko anaagunde be gako abayugupai gbiati gako agude riko. Kuba gupai nga avungu Horst zingi kutiko, i amangi kparakpee na ko na ki sana Yekova ko fu wingbaduse fuko. Na gu undo nga ga avungu Horst gbiati gayo kido kuti Yekova, ko adu na rengba ni yangaraha ka ru nyanyaki. Kusa, ko ape gupai nga: “Yekova aambunga re te.” c

14. Waigu rengbe gu babanda akandoro du na nyemuse ka kido agu aboro du na gberãrago?

¹⁴ AYekova na Yesu ambunga rani te. Tifuo Petero oro rimo Yesu, si aaida ko mangi nyanyakipa diaberã. Ya mo ko nika mbu pekafuo Kristo watadu ko nika kpatakara kindi kuti du ni ga Kristo bawiriki? Yesu aima zungodi Yekova nga ka ga Petero idapase zerenga ya. Yesu apepa gu kparakpee re fu Petero na ki pepa gu kido ko adu na ni nga kusa, Petero nika duadu na rengba ka nyakasa awirinako. (Rk. 22:​31, 32) Nairiwo wai gipai re asa Petero ko du na kido ho ko anaatingida afugo Yesu ni! Ho si aida ani mangi nyanyakipa diaberã ni, Yekova ima rengba ka mangasunge na gu babanda akandoro naberãpa  rani nifu gu kido furani ani aidaha tipa ka nye ni rururani. (Ef. 4:​8, 11) Gu wirina du rimoko nga Paul niima mangasunge ni bakumba tipa gbanga regbo ninaˈasada ka fu ngbatunga gu wasa re. Ko naasana agu aboro nabihe nga i arengbanga ka ndu kumbatayo kindi kaa iriso Yekova te, tipa i berẽkurii pa wai Yekova agbeyo ku rogo rengo yo ti bambata regbo. Na ko ki kido yo na gupai nga, ga Yekova bangabanga nyemuse asanga Ko ko mbuyo te. Ko adigisihe na gu afugo nga, “Mi ima bi badungu agu aboro du na gberãrago i nindu kumbatayo kindi kaa iriso Yekova mbiko gu undo i agbiaha be Yekova.”

15. Waigu gu kpiapai nga ga Petero na ga Horst ayugo gupai nga agu afugo du rogo Matayo 6:33 nga rengo?

¹⁵ Kina wai Yekova afu aũborose fu Petero na kura amokedi, Ko nika fu agu aũborose afu furani du ani na zingoho ka ani moi sunge tungusapai ni bambatapai rogo gaani raka yo. (Mt. 6:33) Tingbafuo gu Ue Vura Nangia ga Zegino, Horst, i nipe pa ko kusayo aaberãpa mangasunge abazakigene. Ono tie, ko angia irarungo na ko kidu na kapa singia ko agbia marã rengbearengba tipa si undo ko ko nye tingba sunge tungusapai ti aregbo dunduko. Ginipai ko arengbe ka mangaha? Ko aˈasadi ka bihe singia Yekova nika ngera angera nzunzu fuo ko, sidu, ko adi regbo tipa ka tungusapai rogo gu poso yo dunduko babi adungurati aye rogoho. Ti digido gu poso re, kina ngba Horst nazere ho babi adungurati afu kaikai waraga ni fuko na marã rogoho ono ka ko apenga pa gu boro naafu gu marã re ya. Si adu na marã rogoho rengbe arengbe tipa ka undo ko ti ngba gako sunge abazakigene tipa dungu adiwi. Horst abi gu gamahe re nga si nga gu gene Yekova aakido ko ngbaha nga ko nika ngera angera fuo ko. Ko amoi gupai nga ga Kindo ni bambatapai rogo gako raka yo dunduko.—Mara. 3:10.

16. Tipagine duhe ti ni ni wenepai furani ka wirikapai tipa Petero na gupai ko akehe rogo gako awaraga yo?

¹⁶ Nairiwo wai Petero adu na ngbarago nga Yesu aambunga ko te a wa ko apehe ti gu kura regbo sa! Kristo aandu kumbatayo kindi kaa raba Petero ko du niruru bawiriki na ni wene kpiapai fu aKristano. Na ani nawirika dungu nyanyakipa apai ti gu rabahe re. Petero apepa gu nyanyakipa apai ani awirikaha re rogo agu awaraga yo ue ko akehe fu agu adungurati naadu rogo bambata sa kama agarã nga gu du areme nga papara Baibiri. Gu kekeapai ngbefuo gere nika saka bete atingidapai rogo agi awaraga yo re na wai rengbe ani ka mangapai kuti ni areme.